κεφάλι: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=το (Μ [[κεφάλι]] και κεφάλιν)<br /><b>1.</b> η [[κεφαλή]] του ανθρώπου ή τών ζώων<br /><b>2.</b> [[οτιδήποτε]] μοιάζει με [[κεφάλι]] (α. «ένα [[κεφάλι]] [[σκόρδο]]» β. «[[κεφάλι]] [[τυρί]]» γ. «καὶ ψήσετε μικρούτζικον κεφάλιν κρομμυδίτζιν», Πρόδρ.)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> το αυτοτελές [[άτομο]] ενός συνόλου («έχει [[εκατό]] κεφάλια πρόβατα»)<br /><b>2.</b> <b>βιολ.</b> το μορφολογικά διαφοροποιημένο πρόσθιο [[τμήμα]] του σώματος τών αμφιπλευροσυμμετρικών ζώων<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σπάω]] το [[κεφάλι]] μου» — [[προσπαθώ]] να θυμηθώ [[κάτι]], [[αλλά]] δεν [[μπορώ]] β) «μεγάλο [[κεφάλι]]» ή «γερό [[κεφάλι]]» — [[άνθρωπος]] πολύ μορφωμένος ή πολύ [[έξυπνος]]<br />γ) «[[ξερό]] [[κεφάλι]]» ή «αγύριστο [[κεφάλι]]» ή «μουλαρήσιο [[κεφάλι]]» — [[άνθρωπος]] [[πεισματάρης]], [[ισχυρογνώμων]]<br />δ. «[[κάνω]] του κεφαλιού μου» — [[κάνω]] ό,τι [[νομίζω]] εγώ σωστό, [[χωρίς]] να [[λαμβάνω]] υπ' όψιν συμβουλές άλλων<br />ε) «το έβγαλα απ' το [[κεφάλι]] μου» — το επινόησα [[μόνος]] μου [[χωρίς]] υποδείξεις<br />στ) «θα φας το [[κεφάλι]] σου» — θα πάθεις [[ζημιά]]<br />ζ) «[[σηκώνω]] [[κεφάλι]]» — [[παίρνω]] [[θάρρος]]<br />η) «δεν [[σηκώνω]] [[κεφάλι]] απ' τη δουλειά» — [[εργάζομαι]] αδιάκοπα, [[είμαι]] [[ολόψυχα]] προσηλωμένος στη δουλειά μου<br />θ) «κατεβάζει το [[κεφάλι]] του» [[είναι]] εφευρετικό [[μυαλό]]<br />ι) «[[κόβω]] το [[κεφάλι]] μου» ή «[[βάζω]] το [[κεφάλι]] μου στη [[φωτιά]]» ή «[[βάζω]] το [[κεφάλι]] μου στο [[σακί]]» — [[είμαι]] τόσο [[σίγουρος]] γι' αυτό που λέω ώστε στοιχιματίζω [[ακόμη]] και τη ζωή μου<br />ια) «θα χτυπήσω το [[κεφάλι]] μου» — θα μετανιώσω [[πικρά]]<br />ιβ) «έπεσε με το [[κεφάλι]]» — αρρώστησε [[σοβαρά]]<br />ιγ) «[[βάζω]] το [[κεφάλι]] μου στον τορβά» — [[διακινδυνεύω]] τη ζωή μου<br />δ) «[[κάνω]] [[κεφάλι]]» — [[μεθώ]], ζαλίζομαι<br />ιε) «[[στέκομαι]] [[πάνω]] από το [[κεφάλι]] κάποιου» — [[πιέζω]] κάποιον<br />ιστ) «φύγε από το [[κεφάλι]] μου» — άφησε με ήσυχο<br /><b>3.</b> <b>παροιμ.</b> α) «σηκώθηκαν τα πόδια να χτυπήσουν το [[κεφάλι]]» — γι' αυτούς που, ενώ έχουν άδικο, εναντιώνονται σ' εκείνους που έχουν δίκιο ή γι' αυτούς που, ενώ λόγω της θέσης τους δεν [[πρέπει]] να εναντιωθούν σε κάποιον ανώτερο, [[ωστόσο]] το κάνουν<br />β) «[[λαγός]] τη φτέρην έτριβε, [[κακό]] του κεφαλιού του» — γι' αυτούς που κάνουν [[ζημιά]] στον εαυτό τους<br />γ) «πέφτει το ένα [[κεφάλι]], σηκώνεται το [[άλλο]]» — γι' αυτούς που κληρονομούν [[περιουσία]] συγγενούς που πέθανε<br />δ) «το [[ψάρι]] απ' το [[κεφάλι]] βρομά»<br />i) τα μεγάλα [[δεινά]] για ένα [[σύνολο]] προέρχονται από τη διεφθαρμένη [[ηγεσία]] του<br />ii) για τα παθήματα του καθενός [[κανένας]] [[άλλος]] δεν φταίει [[παρά]] μόνο η [[αφροσύνη]] του ίδιου<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>φρ.</b> «[[σηκώνω]] [[κεφάλι]]» — [[επαναστατώ]]<br /><b>μσν.</b><br /><b>1.</b> η [[κορυφή]], το [[πάνω]] [[μέρος]] τόπου ή αντικειμένου<br /><b>2.</b> η [[αρχή]] ενός πράγματος<br /><b>3.</b> [[τμήμα]], [[κεφάλαιο]] συγγράμματος<br /><b>4.</b> [[σύνολο]]<br /><b>5.</b> [[νους]], [[κρίση]], [[γνώμη]]<br /><b>6.</b> [[αρχηγός]], [[υπεύθυνος]] επικεφαλής<br /><b>7.</b> <b>φρ.</b> α) «[[κάμνω]] [[κεφάλι]]» — [[επαναστατώ]], [[στασιάζω]]<br />β) «[[βάζω]] το [[κεφάλι]](ν) μου» — [[ριψοκινδυνεύω]]<br />γ) «[[βγάζω]] [[κεφάλι]]» — επιβάλλομαι, [[υπερισχύω]]<br />δ) «[[είμαι]] [[κεφάλι]] [[απάνω]] σέ κάποιον» — [[καταδυναστεύω]] κάποιον, [[είμαι]] [[κυρίαρχος]] κάποιου.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <i>Κεφάλ</i>-<i>ιον</i> (υποκορ. του [[κεφαλή]]) > <i>κεφάλιν</i> > [[κεφάλι]], με [[απώλεια]] της υποκοριστικής σημ.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κεφαλάρι]], [[κεφάλας]], [[κεφαλιά]], [[κεφαλιακός]], [[κεφαλιάτικος]], [[κεφαλιωμένος]]].

}}