3,274,522
edits
ἄναξ: Difference between revisions
m
Text replacement - "Low German German Low German" to "Low German"
(CSV import) |
m (Text replacement - "Low German German Low German" to "Low German") |
||
| (22 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
{{LSJ1 | {{LSJ1 | ||
|Full diacritics= | |Full diacritics=ᾰ̓́ναξ | ||
|Medium diacritics=ἄναξ | |Medium diacritics=ἄναξ | ||
|Low diacritics=άναξ | |Low diacritics=άναξ | ||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=anaks | |Transliteration C=anaks | ||
|Beta Code=a)/nac | |Beta Code=a)/nac | ||
|Definition= | |Definition=<span class="bld">A</span> [ᾰ], ἄνακτος (cf. [[Ἄνακες]]), ὁ, rarely fem. <b class="b3">ὦ ἄνα</b> for [[ἄνασσα]], Pi.''P.''12.4, cf. A.''Fr.''342: ([[ϝάναξ]] ''IG''4.236 (Corinth), etc., cf. [[ϝάνακες]] 4.564 (Argos)):—[[lord]], [[master]], [[king]]<br><span class="bld">1</span> of the gods, esp. Apollo, ἄγουσι δὲ δῶρα Ἄνακτι Il.1.390, al.; ὁ [[Πύθιος]] ἄναξ A.''Ag.''509; <b class="b3">ἄναξ Ἄπολλον</b> ib.513, ''Eu.''85, etc.; [[ὦναξ]] Ἄπ. [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''80; [[ὦναξ]] without [[Ἄπολλον]], [[Herodotus|Hdt.]]1.159, 4.150, al.; of [[Zeus]], Hom. only in voc., Ζεῦ ἄνα Il.3.351, 16.233; Ζεὺς ἄναξ [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''762; ἄναξ ἀνάκτων.. Ζεῦ Id.''Supp.''524; μὰ τὸν Δία τὸν Ἄνακτα D.35.40; [[Poseidon]], A.''Th.''130; <b class="b3">ὦ δέσποτ' ἄναξ</b>, of [[Ἀήρ]], Ar.''Nu.''264; of [[Apollo]] [[Ἀγυιεύς]], Id.''V.''875; <b class="b3">ὦναξ δέσποτα</b>, of [[Πλοῦτος]], Id.''Pl.''748; especially of the Dioscuri, cf. <b class="b3">Ἄνακες, Ἄνακοι</b>; of all the gods, πάντων ἀνάκτων.. κοινοβωμίαν A.''Supp.'' 222, cf. Pi.''O.'' 10(11).49.—The irreg. voc. [[ἄνα]] ([[quod vide|q.v.]]) is never addressed save to gods; [[ὦναξ]] is freq. in Trag. and Com.<br><span class="bld">II</span> of the Homeric heroes, especially of [[Agamemnon]], as [[general-in-chief]], [[leader]] of men [[ἄναξ ἀνδρῶν]] [[Ἀγαμέμνων]] Il.1.442, al. (so [[Euphetes]] 15.532, while [[Ortilochos]] is called πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα 5.546):—also as a title of [[rank]], e.g. of [[Teiresias]], Od.11.144, 151, [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''284; of the [[sons of kings]] or [[brothers of kings]] (υἱεῖς τοῦ βασιλέως καὶ οἱ ἀδελφοὶ καλοῦνται ἄνακτες Arist.''Fr.''526, cf. Isoc.9.72, Clearch. 25, and so of [[Creon]], [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Tyrannus|OT]]''85, cf. 911), and especially of kings, as [[Xerxes]], [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''5, Darius, ib.787, cf. ''Ag.''42, E.''Ph.''17, ''Or.''349, etc.; <b class="b3">βασιλῆι ἄνακτι</b> [[lord]] [[king]], Od.20.194; of the [[emperor]]s, θεοὶ ἄνακτες ''IG''14.2012A2, 4.1475 (Epid.).<br><span class="bld">III</span> [[master of the house]], οἴκοιο ἄναξ Od.1.397; ἀμφὶ ἄνακτα κύνες 10.216; as denoting the relation of [[master]] to [[slave]], freq. in Od.; ἄναξ, θεοὺς γὰρ δεσπότας καλεῖν χρεών E.''Hipp.''88; of the [[Cyclops]], as [[owner]] of [[flock]]s, Od.9.440.<br><span class="bld">IV</span> metaph., <b class="b3">κώπης, ναῶν ἄνακτες</b> [[lord]]s of the [[oar]], of [[ship]]s, [[Aeschylus|A.]]''[[The Persians|Pers.]]''378,383; <b class="b3">πύλης ἄναξ θυρωρέ</b>, of a [[porter]], [[Sophocles|S.]]''[[Fragments|Fr.]]''775; <b class="b3">ἄναξ ὅπλων</b> E ''IA''1260; ψευδῶν Id.''Andr.''447; ὑπήνης Pl.Com.122; κέντρων, of planets holding [[cardinal]] [[point]]s, Man.1.66.—Poet. word. | ||
}} | |||
{{wkten | |||
|wkttx=From earlier ϝάναξ (wánax), ϝάνακος (wánakos). Cognate with Mycenaean Greek 𐀷𐀙𐀏 (wa-na-ka) as well as Phrygian ουανακταν (ouanaktan /wanaktan/), Old Phrygian [script needed] (vanaktei), which may be an early loan from Greek or from a common third source. The further origin is unknown, but likely a borrowing from a Pre-Greek substrate language. Various alternative Indo-European etymologies have been proposed, including: Cognate with Tocharian A nātäk (“lord”) (female counterpart nāśi (“queen”); cf. ᾰ̓́νασσᾰ (ánassa)), from a Proto-Indo-European *w(n̥)nákts (“lord”). Cognate with Sanskrit वणिज् (vaṇíj, “merchant, businessman”) - an epithet of Indra in the Rig Veda - from a Proto-Indo-European compound *wn̥-h₂eǵ-(t)- composed of *wenh₁- (“to win”) + *h₂eǵ- (“to drive, lead”). | |||
}} | }} | ||
{{wkpen | {{wkpen | ||
|wketx=Anax (Greek: ἄναξ; from earlier ϝάναξ, wánax) is an ancient Greek word for "tribal chief, lord, (military) leader". It is one of the two Greek titles traditionally translated as "king", the other being basileus, and is inherited from Mycenaean Greece, and is notably used in Homeric Greek, e.g. for Agamemnon. The feminine form is anassa, "queen" (ἄνασσα, from wánassa, itself from *wánakt-ja). | |wketx=Anax (Greek: ἄναξ; from earlier ϝάναξ, wánax) is an ancient Greek word for "tribal chief, lord, (military) leader". It is one of the two Greek titles traditionally translated as "king", the other being basileus, and is inherited from Mycenaean Greece, and is notably used in Homeric Greek, e.g. for Agamemnon. The feminine form is anassa, "queen" (ἄνασσα, from wánassa, itself from *wánakt-ja). | ||
| Line 27: | Line 27: | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0199.png Seite 199]] ἄνακτος, ὁ (vgl. ἀνά, ἄνω), der Oberste, Herr, der Befehlende, im | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0199.png Seite 199]] ἄνακτος, ὁ (vgl. ἀνά, ἄνω), der Oberste, Herr, der Befehlende, im <span class="ggns">Gegensatz</span> der δμῶες, die fremdem Willen unterworfen sind, 1) gewöhnliches Prädicat der Götter bei Hom.; Pind. [[δώδεκα]] ἄνακτες θεοί Ol. 11, 51, u. sonst, wie Tragg. Bei Sp. vorzugsweise die Dioskuren, s. ἄνακες, auch [[ἄνακοι]]. Der unregelmäßige voc. ὦ ἄνα steht nur in dem Anruf an Götter, ebenso ep. u. ion. ὦ 'ναξ, vgl. Eur. Hipp. 88 [[ἄναξ]], θεοὺς γὰρ δεσπότας καλεῖν [[χρεών]]. – 2) von Menschen, die über Land und Leute gebieten, wenn ihr Besitzthum auch gering ist; auch Tiresias, Od. 11, 144, wie die Söhne und Verwandten der Herrscher haben diesen Titel (der bes. nach Arist. bei den Cypriern, zum Unterschiede des [[βασιλεύς]], den Brüdern und Söhnen des Königs gegeben ward, Prinzen, vgl. Isocr. 9, 72), der bei den Tragg. auf alle Angesehenen und Edlen einer Stadtausgedehnt wird, s. Musgr. Soph. O. R. 85. 904. Bei Homer heißt Agamemnon oft [[ἄναξ]] ἀνδρῶν, vgl. Iliad. 9, 98 [[οὕνεκα]] πολλῶν λαῶν ἐσσὶ [[ἄναξ]]; Iliad. 15, 532 [[ἄναξ]] ἀνδρῶν Εὐφήτης; 23, 288 [[ἄναξ]] ἀνδρῶν Εὔμηλος; 5. 546 ὃς τέκετ' Ὀρσίλοχον πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα; 13, 452 Δευκαλίων δ' ἐμὲ τίκτε πολέσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα. – 3) Hausherr, οἴκοιο Od. 1, 397, der Gebieter, im <span class="ggns">Gegensatz</span> der Diener und Sklaven; 9, 440 der Cyclop im <span class="ggns">Gegensatz</span> seiner Heerden, also Besitzer; s. Theocr. 7, 79; auffallender Opp. Hal. 2, 245. 477. – 4) übh. Besorger, Verwalter, Lenker, κώπης, = νεῶν, Befehlshaber der Schiffe, Aesch. Pers. 370. 375; aber Eur. Cycl. 86 ist κώπης [[ἄναξ]] Ruderer; ὅπλων, Führer der Waffen, I. A. 1260; ψευδῶν, Lügner, Andr. 449; [[ἄναξ]] [[βασιλεύς]] vrbdn Or. 342. – Selten ist ἡ [[ἄναξ]] für [[ἄνασσα]], Pind. P. 12, 3; Herm. H. h. Cer. 58. – In Prosa treten [[βασιλεύς]] u. [[δεσπότης]] an die Stelle dieses Wortes. | ||
}} | }} | ||
{{DGE | {{DGE | ||
|dgtxt=-κτος, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> ἡ ἄ. A.<i>Fr</i>.689; | |dgtxt=-κτος, ὁ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> ἡ ἄ. A.<i>Fr</i>.689; ϝάναξ <i>IG</i> 4.236 (Corinto), y huella de ϝ- en Hom.<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [ᾰ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [tema ἀνακ-: sg. voc. [[ἄνα]] <i>Il</i>.3.351, <i>Od</i>.17.354, <i>h.Ap</i>.526, Pi.<i>P</i>.12.3, ac. plu. ἄνακας Hsch.; du. gen. Ἀνάκοιν <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.1437.67, 4796, ϝανάκοιν <i>SEG</i> 26.428 (Argos V a.C.), ϝανάκοι <i>IG</i> 4.566 (Argos); plu. gen. ϝανάκων <i>IG</i> 4.564 (Argos); tema ἀνακτ-: dat. plu. ἀνάκτεσι <i>Od</i>.15.557]<br /><b class="num">I</b> como título o tratamiento [[señor]], [[soberano]], [[príncipe]]<br /><b class="num">1</b> de dioses, de Zeus Ζεῦ [[ἄνα]] <i>Il</i>.3.351, 16.233, <i>Od</i>.17.354, Κρόνου υἱὲ [[ἄναξ]] Hes.<i>Th</i>.660, Διὶ Κρονίωνι ἄνακτι <i>Il</i>.7.194, Hes.<i>Op</i>.69, Ζεὺς [[ἄναξ]] A.<i>Pers</i>.762, [[ἄναξ]] ἀνάκτων A.<i>Supp</i>.524, μὰ τὸν [[Δία]] τὸν ἄνακτα D.35.40<br /><b class="num">•</b>de Apolo [[ἄναξ]] <i>Il</i>.16.514, 523, [[ἄναξ]] ἑκάεργος [[Ἀπόλλων]] <i>Il</i>.15.253, <i>h.Merc</i>.333, ἑκατηβελέταο ἄνακτος Hes.<i>Sc</i>.100, [[ἄναξ]] Διὸς υἱός Hes.<i>Fr</i>.235.1, ὦ ἄν' <i>h.Ap</i>.526, ὁ Πύθιός τ' [[ἄναξ]] A.<i>A</i>.509, [[ἄναξ]] Ἄπολλον A.<i>A</i>.513, <i>Eu</i>.85, ὦναξ S.<i>OT</i> 80, ὦ δέσποτ' [[ἄναξ]] Ar.<i>V</i>.875<br /><b class="num">•</b>de Posidón Ποσειδάωνα ἄνακτα <i>Il</i>.15.8, ἄνακτι <i>Od</i>.3.43, 54, 9.412, Hes.<i>Th</i>.932, ποντομέδων [[ἄναξ]] A.<i>Th</i>.130<br /><b class="num">•</b>de Hades <i>h.Cer</i>.17<br /><b class="num">•</b>del Sol Ἠέλιός τε [[ἄναξ]] <i>h.Cer</i>.26, ἄνακτος ... κύκλον Emp.B 47<br /><b class="num">•</b>de un dios-río <i>Od</i>.5.445, 450, del río Acragante ὦ [[ἄνα]] Pi.<i>P</i>.12.3<br /><b class="num">•</b>de una ninfa, A.<i>Fr</i>.689, de todos los dioses θεῶν ... ἀνάκτων <i>Od</i>.12.290, cf. A.<i>Supp</i>.222, 524, Pi.<i>O</i>.10.49<br /><b class="num">•</b>de otros dioses e hipóstasis Πλοῦτος Ar.<i>Pl</i>.748, Ἀήρ Ar.<i>Nu</i>.264<br /><b class="num">•</b>en lit. cristiana de Dios, Apoll.<i>Met.Ps</i>.77.5, de Cristo, Nonn.<i>Par.Eu.Io</i>.1.21.<br /><b class="num">2</b> plu. y du. [[los Señores]] dioses colectivos gener. identificados con los Dioscuros σωτήρσιν Ἀνάκοιν τε Διοσχούροιν <i>IG</i> 2<sup>2</sup>.4796, τοῖ ϝανάκοι ἠμί <i>IG</i> 4.566 (Argos), cf. 4.561, 564, <i>SEG</i> 26.428 (Argos V a.C.), Cic.<i>ND</i> 3.21, Plu.<i>Num</i>.13, Hsch.s.u. ἄνακας<br /><b class="num">•</b>tb. con los Cabiros <i>RFIC</i> 69.180, otras veces de identificación dudosa <i>IG</i> 1<sup>2</sup>.127.12, 2<sup>2</sup>.1437.67, cf. [[Ἄνακτες]] παῖδες ... οἱ μὲν εἶναι Διοσκούρους, οἱ δὲ Κούρητας, οἱ ... Καβείρους λέγουσι Paus.10.38.7, cf. Plu.<i>Thes</i>.33.<br /><b class="num">3</b> de reyes del mito, en gener. βασιλῆϊ ἄνακτι <i>Od</i>.20.194, de Agamenón <i>Il</i>.9.33, de Aquiles <i>Il</i>.9.276, de Odiseo <i>Od</i>.11.71, de Príamo <i>Il</i>.2.373, de Menelao, A.<i>A</i>.42, E.<i>Or</i>.349, de Layo, E.<i>Ph</i>.17, de Edipo, S.<i>OT</i> 834<br /><b class="num">•</b>de reyes persas: Darío, A.<i>Pers</i>.787, Jerjes, A.<i>Pers</i>.5<br /><b class="num">•</b>de emperadores romanos <i>IG</i> 4<sup>2</sup>.692 (Epidauro), Sulp.Max.A.2, como trad. del lat. <i>[[princeps]]</i> Σεβαστὴν Ῥωμαίων παρ' ἄνακτας ἐπώνυμον <i>IGR</i> 4.682.19 (Sebaste, Asia II a.C.), αὐτὸς δ' Αὐσονίων ἕταρον ποιήσας ἀνάκτων <i>IP</i> 8(3).145.13<br /><b class="num">•</b>en Chipre ἄνακτες [[los príncipes]] miembros de la familia real op. [[βασιλεύς]] ‘[[rey]]’ Arist.<i>Fr</i>.526, cf. Clearch.19, Isoc.9.72, <i>Schwyzer</i> 680<br /><b class="num">•</b>tb. se aplica a nobles de linaje real o divino como Tiresias <i>Od</i>.11.144, ἄνακτ' ἄνακτι ταὔθ' ὁρῶντ' ἐπίσταμαι μάλιστα Φοίβῳ Τειρεσίαν S.<i>OT</i> 284.<br /><b class="num">II</b> [[indicando posesión o poder]], [[dicho no necesariamente de un rey]].<br /><b class="num">1</b> [[dueño]], [[amo]], [[señor]] de hombres [[ἄναξ]] ἀνδρῶν <i>Il</i>.15.532, πολέεσσ' ἄνδρεσσιν ἄνακτα <i>Il</i>.5.546, del palacio real οἴκοιο ἀ. <i>Od</i>.1.397, del ganado esp. de caballos ὄφρ' ἔμπεδον [[αὖθι]] μένοιεν νοστήσαντα ἄνακτα para que (los caballos) esperaran la vuelta de su dueño</i>, <i>Il</i>.13.38, ἵπποι ... λίπον ἅρματ' ἀνάκτων <i>Il</i>.16.371, cf. 2.777, 10.559, 16.507, de perros <i>Od</i>.10.216, cf. 17.296, 303, de esclavos πρὸ ἄνακτος ἀμειλίχου <i>Il</i>.24.734, cf. <i>Od</i>.14.60, 63, 17.189, 320.<br /><b class="num">2</b> fig. de remeros y marineros κώπης ἄ. señor del remo</i> A.<i>Pers</i>.378, ναῶν ἄνακτες señores de las naves</i> A.<i>Pers</i>.383, ref. a un portero πύλης ἄ. θυρωρέ S.<i>Fr</i>.775, γῆς ἄνακτες dueños de la tierra</i>, habitantes</i> S.<i>OC</i> 831, E.<i>Io</i> 13, ὅπλων E.<i>IA</i> 1260, [[ἄναξ]] ὑπήνης Ἐπίκρατες Pl.Com.122, de planetas que ocupan puntos cardinales κέντρων ἄνακτες Man.1.66.<br /><b class="num">• Diccionario Micénico:</b> <i>wa-na-ka</i>.<br /><b class="num">• Etimología:</b> La única aproximación posible es c. toc. B <i>ñäkte</i>, A <i>ñkät</i> ‘[[dios]]’, cf. tb. A <i>nātäk</i> ‘[[señor]]’ (< *<i>unHtk</i>?), por ser el frig. <i>wanaktei</i> un préstamo del griego, véase lo dicho en [[ἀνακῶς]]. El tema ἀνακ- es seguramente secundario. | ||
}} | }} | ||
{{bailly | {{bailly | ||
|btext=ἄνακτος (ὁ) :<br />maître, chef, roi ; <i>p. ext.</i> celui qui dirige : [[ἄναξ]] [[κώπης]] ESCHL maître de la rame, rameur ; ἄνακτες ὅπλων EUR les hoplites ; <i>épithète traditionnelle attachée au nom d'Apollon</i> seigneur ; <i>titre | |btext=ἄνακτος (ὁ) :<br />maître, chef, roi ; <i>p. ext.</i> celui qui dirige : [[ἄναξ]] [[κώπης]] ESCHL maître de la rame, rameur ; ἄνακτες ὅπλων EUR les hoplites ; <i>épithète traditionnelle attachée au nom d'Apollon</i> seigneur ; <i>titre qu'on donne à un devin comme Tirésias</i>.<br />'''Étymologie:''' p. *γϝάναξ, de la Rac. Γαν-, Γεν- engendrer ; cf. [[γίγνομαι]]. | ||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
|elrutext='''ἄναξ:''' ἄνακτος (ᾰν) ὁ редко ἡ (ppf. [[ἄναξ]] и [[ἄνα]])<br /><b class="num">1 | |elrutext='''ἄναξ:''' ἄνακτος (ᾰν) ὁ [[редко]] ἡ (ppf. [[ἄναξ]] и [[ἄνα]])<br /><b class="num">1</b> [[повелитель]], [[владыка]] (ἄ. [[Ἀπόλλων]] Hom., Aesch.; ἄνακτες θεοί Pind.);<br /><b class="num">2</b> [[предводитель]], [[вождь]], [[начальник]], [[глава]] ([[ἀνδρῶν]] Hom.; [[Μενέλαος]] Aesch.);<br /><b class="num">3</b> [[хозяин]], [[господин]] (οἴκοιο Hom.): ἄ. [[κώπης]] Aesch., Eur. начальник гребцов или гребец; ναῶν ἄνακτες Aesch. кормчие или командиры кораблей; ὅπλων ἄνακτες Eur. тяжело вооруженные бойцы; ψευδῶν ἄνακτες Eur. лжецы. | ||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
| Line 45: | Line 45: | ||
}} | }} | ||
{{Slater | {{Slater | ||
|sltr=<b>ᾰναξ</b> (ϝαν-, (P. 4.89), (P. 9.44), (P. 11.62), (P. 12.3), fr. 140a. 63 (37): [[ἄναξ]], ἄνακτος, ἄνακτι, ἄνακτα, [[ἄνα]], [[ἄναξ]]; ἀνάκτων, ἄνακτας coni.) <br /> <b>a</b> adj., [[king]], [[royal]], of gods and heroes, — μετὰ δώδεκ' ἀνάκτων [[θεῶν]] (O. 10.49) “υἱὸς ἱππάρχου Ποσειδάωνος [[ἄναξ]]” Euphamos. (P. 4.45) πεπρωμένον ἦν φέρτερον πατέρος ἄνακτα [[γόνον]] [[τεκεῖν]] ποντίαν θεόν (Ahlwardt: γονον ἄνακτα πατρός codex) (I. 8.33) ἄνακτα τὸν πάντων ὑπερβάλλοντα Χρόνον μακάρων (Heyne: [[ἄνα]] codd. Plutarchi.) fr. 33. in hypallage, μαρτυρήσει Λυκαίου βωμὸς [[ἄναξ]] (O. 13.108) <br /> <b>b</b> subs., of gods and heroes “καὶ σέ, τολμάεις Ἐπιάλτα [[ἄναξ]]” (P. 4.89) [[ὦναξ]] [[Apollo]]. (P. 8.67) “ὦ [[ἄνα]]” [[Apollo]]. (P. 9.44) σέ τε, [[ἄναξ]] Πολύδευκες (P. 11.62) ὦ [[ἄνα]] Akragas (P. 12.3) Πηλεὺς [[ἄναξ]] (N. 3.33) Πότμος [[ἄναξ]] (N. 4.42) “καὶ ἐμοὶ θάνατον σὺν τῷδ' [[ἐπίτειλον]], [[ἄναξ]]” [[Zeus]] (N. 10.77) χρυσέων οἴκων [[ἄναξ]] καὶ γαμβρὸς Ἥρας Herakles (I. 4.60) φαντὶ γὰρ [[ξύν]]' ἀλέγειν καὶ γάμον Θέτιος ἄνακτας (Bergk: ἄνακτα codd.: ἄνακτε Tric.) (I. 8.47) κείνων λυθέντες [[σαῖς]] ὑπὸ χερσίν, [[ἄναξ]] [[Zeus]] fr. 35. ἄν]ακτος Εὐξαν[τίου (Pae. 4.35) [[ὦναξ]][ Πα. 13d. 4. ][[ἄναξ]] Ἄπολλον[ (Pae. 16.2) ]ιον ἄνακτα[ Δ. 1. 3. μνάσθηθ' [[ὅτι]] [[τοι]] ζαθέας Πάρου ἐν γυάλοις ἕσσατο ἄνακτι βωμὸν sc. to [[Apollo]] fr. 140a. 63 (37). | |sltr=<b>ᾰναξ</b> (ϝαν-, (P. 4.89), (P. 9.44), (P. 11.62), (P. 12.3), fr. 140a. 63 (37): [[ἄναξ]], ἄνακτος, ἄνακτι, ἄνακτα, [[ἄνα]], [[ἄναξ]]; ἀνάκτων, ἄνακτας coni.) <br /> <b>a</b> adj., [[king]], [[royal]], of gods and heroes, — μετὰ δώδεκ' ἀνάκτων [[θεῶν]] (O. 10.49) “υἱὸς ἱππάρχου Ποσειδάωνος [[ἄναξ]]” Euphamos. (P. 4.45) πεπρωμένον ἦν φέρτερον πατέρος ἄνακτα [[γόνον]] [[τεκεῖν]] ποντίαν θεόν (Ahlwardt: γονον ἄνακτα πατρός codex) (I. 8.33) ἄνακτα τὸν πάντων ὑπερβάλλοντα Χρόνον μακάρων (Heyne: [[ἄνα]] codd. Plutarchi.) fr. 33. in hypallage, μαρτυρήσει Λυκαίου βωμὸς [[ἄναξ]] (O. 13.108) <br /> <b>b</b> subs., of gods and heroes “καὶ σέ, τολμάεις Ἐπιάλτα [[ἄναξ]]” (P. 4.89) [[ὦναξ]] [[Apollo]]. (P. 8.67) “ὦ [[ἄνα]]” [[Apollo]]. (P. 9.44) σέ τε, [[ἄναξ]] Πολύδευκες (P. 11.62) ὦ [[ἄνα]] Akragas (P. 12.3) Πηλεὺς [[ἄναξ]] (N. 3.33) Πότμος [[ἄναξ]] (N. 4.42) “καὶ ἐμοὶ θάνατον σὺν τῷδ' [[ἐπίτειλον]], [[ἄναξ]]” [[Zeus]] (N. 10.77) χρυσέων οἴκων [[ἄναξ]] καὶ γαμβρὸς Ἥρας Herakles (I. 4.60) φαντὶ γὰρ [[ξύν]]' ἀλέγειν καὶ γάμον Θέτιος ἄνακτας (Bergk: ἄνακτα codd.: ἄνακτε Tric.) (I. 8.47) κείνων λυθέντες [[σαῖς]] ὑπὸ χερσίν, [[ἄναξ]] [[Zeus]] fr. 35. ἄν]ακτος Εὐξαν[τίου (Pae. 4.35) [[ὦναξ]][ Πα. 13d. 4. ][[ἄναξ]] Ἄπολλον[ (Pae. 16.2) ]ιον ἄνακτα[ Δ. 1. 3. μνάσθηθ' [[ὅτι]] [[τοι]] ζαθέας Πάρου ἐν γυάλοις ἕσσατο ἄνακτι βωμὸν ''[[sc.]]'' to [[Apollo]] fr. 140a. 63 (37). | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=(-κτος), ο (θηλ. [[άνασσα]]) (Α [[ἄναξ]]) [[ανώτατος]] [[άρχοντας]], [[βασιλιάς]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κύριος]], [[δεσπότης]], [[αφέντης]]<br /><b>2.</b> [[προσωνυμία]] τών θεών, ιδιαίτερα του Απόλλωνος<br /><b>3.</b> [[προσωνυμία]] τών ομηρικών ηρώων και ιδιαίτερα του Αγαμέμνονος ή άλλων έξοχων προσώπων<br /><b>4.</b> [[γιος]] ή [[αδελφός]] ενός βασιλιά<br /><b>5.</b> [[αφέντης]] του σπιτιού, [[οικοδεσπότης]]<br /><b>6.</b> [[ιδιοκτήτης]]<br /><b>7.</b> ο [[υπεύθυνος]], ο [[εντεταλμένος]] για [[κάτι]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η ετυμολ. του τ. [[είναι]] άγνωστη. Όσα έχουν προταθεί [[είναι]] υποθετικά. Πιθ. πρόκειται για [[ξένη]] λ., [[δάνειο]] στην Ελληνική. Πάντως οι τ. της Τοχαρ. Β' <i>nakte</i> και Τοχαρ. Α' <i>nkat</i> (<i>man nkatt</i> «Θεός Μήνας») απέχουν πολύ από το ελλην. [[ἄναξ]]<br />το δε φρυγικό <i>wanaktei</i> προέρχεται από το ελληνικό. Σύμφωνα με μια [[άποψη]], [[κατά]] την οποία [[ορθά]] υπογραμμίστηκε η [[σπουδαιότητα]] της σημασίας του «προστάτη, σωτήρα», πρόκειται για θρησκεντικόν τ., για τον οποίο αναζητήθηκε μια ινδοευρωπαϊκή [[ετυμολογία]], που δεν [[είναι]] όμως και τόσο πειστική. Ο [[αρχικός]] τ. ήταν <i>Faναξ</i> (με [[δίγαμμα]]), όπως μαρτυρείται από το ομηρικό [[μέτρο]], διάφορες διαλεκτικές επιγραφές και μυκηναϊκές ήδη πινακίδες. Σε πινακίδες της Πύλου και της Κνωσού ο τ. απαντά μόνο στον ενικό στους τύπους <i>Wanaka</i> «Fάναξ» και δοτ. <i>Wanakate</i> «Fανακτει». Στη Μυκην. η λ. δήλωνε πιθανότατα αφ’ ενός τον υπέρτατο πολιτικό άρχοντα του κράτους της Πύλου, αφ’ ετέρου έναν θεό του πανθέου της Πύλου, [[χωρίς]] να [[είναι]] [[πάντα]] δυνατόν ερμηνευτικά να γίνει [[διάκριση]] [[μεταξύ]] αυτών τών δύο. Τα δεδομένα αυτά συμφωνούν με τη [[χρήση]] της λ. στον Όμηρο, όπου ο τ. απαντά συχνότερα στον ενικό (στον πληθ. αναφέρεται [[κυρίως]] στους θεούς) με τη [[σημασία]] του αφέντη σε [[σχέση]] [[προς]] σκλάβο, [[άλογο]], [[σκύλο]] κ.λπ. Χαρακτηριστική [[είναι]] η [[χρήση]] του τ. στην [[έκφραση]] [[ἄναξ]] ἀνδρῶν</i> «[[προστάτης]], [[σωτήρας]] του λαού του», η οποία αποδίδεται [[σχεδόν]] αποκλειστικά στον Αγαμέμνονα. Οι άλλες σημασίες της λ. [[είναι]] «[[κύριος]], [[άρχων]]» ως [[τίτλος]] ευγενείας, «[[αφέντης]], [[κύριος]]» για τον αφέντη του σπιτιού στην [[Οδύσσεια]] και, [[τέλος]], αποτελεί χαρακτηρισμό για τις θεότητες ([[κυρίως]] για τον Απόλλωνα) που θεωρούνται προστάτες ή φύλακες. Η παλαιά [[κλητική]] <i>ἄνα</i> ([[τύπος]] που αντικαταστάθηκε γενικά από το [[ἄναξ]]) λέγεται για τον Δία στην [[Ιλιάδα]] [[καθώς]] και για τον Απόλλωνα. Η κύρια [[σημασία]] της λ. φαίνεται ότι [[είναι]] αυτή του «προστάτη, σωτήρα», [[πράγμα]] που πιστοποιείται και από την [[ετυμολογία]] του τ. <i>Ἀστυάναξ</i> «ο [[προστάτης]], ο [[σωτήρας]] του άστεως». Στην αττική διάλεκτο σώζεται ως [[επίθετο]] θεών, στους οποίους γίνεται [[επίκληση]] (π. χ. του Απόλλωνα στον Αριστοφάνη) ή από λυρικές σκηνές της τραγωδίας. Στα Δωρικά ο πληθ. <i>Fάνακες</i> ([[χωρίς]] –<i>τ</i>- στο [[θέμα]]) χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλώσει τους σωτήρες Διόσκουρους, με το παράγωγο <i>Faνάκειoν</i> ([[ναός]] τών Διοσκούρων) και [[Ἀνάκειον]]. Η [[μαρτυρία]] τών μυκην. πινακίδων αποδεικνύει ότι ο τ. [[χωρίς]] τελικό -<i>τ</i> [[είναι]] [[υστερογενής]] (πιθ. [[κατά]] το [[φύλαξ]]). Τέλος, στην Κυπριακή απαντά τ. <i>Fάναξ</i> με τη [[σημασία]] «γιός του βασιλιά, [[πρίγκιπας]]». Το θηλ. (<i>F</i>)[[άνασσα]] λέγεται στον Όμηρο μόνο για θεά ή για τη Ναυσικά, που εκλαμβάνεται ως θεά (<i>Οδ</i>. ζ 149). Μετά τον Όμηρο [[είναι]] πολύ σπάνιο. Η μυκηναϊκή έχει τη λ. στον δυϊκό <i>wan asoi</i> «στις δύο υπέρτατες Βασίλισσες». Πρόκειται για θρησκευτικό τ. που αποδίδεται σε δύο συνδεόμενες θεές. Οι χρήσεις του [[ἄναξ]], όπως και η [[σπουδαιότητα]] της λ. ως συνθετικού των κυρίων αρχαίων ονομάτων, πιστοποιούν ότι πρόκειται για αρχαϊκό τ., ο [[οποίος]] έτεινε να εξαφανιστεί.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[ἀναξία]](Ι), [[ἀνάξιος]](ΙΙ), [[ἀνάσσω]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (α' συνθετ.) [[ἀναξίαλος]], [[ἀναξιβρέντας]], [[ἀναξιδώρα]], [[ἀναξίμολπος]], [[ἀναξιφόρμιγξ]], [[ἀνακτοβούλιο]], [[ἀνακτομισθία]], [[ἀνακτοσυμβούλιο]], [[Ἀνάξανδρος]], [[Ἀναξαγόρας]], [[Ἀναξάνθης]], [[Ἀναξαρέτα]], [[Ἀνάξαρχος]], [[Ἀνάξερμος]], [[Ἀναξήνωρ]], [[Ἀναξιάδης]], [[Ἀναξίας]], [[Ἀναξίβιος]], [[Ἀναξίβουλος]], [[Ἀναξιγένης]], [[Ἀναξίδαμος]], [[Ἀναξίδικος]], [[Ἀναξίδοτος]], [[Ἀναξίδωρος]], [[Ἀναξίθεμις]], [[Ἀναξίθεος]], [[Ἀναξίκλειτος]], [[Ἀναξικλῆς]], [[Ἀναξικράτης]], [[Ἀναξίλας]], [[Ἀναξίλος]], [[Ἀναξίνος]], [[Ἀναξίμανδρος]], [[Ἀναξίμαχος]], [[Ἀναξίμβροτος]], [[Ἀναξιμένης]], [[Ἀναξινόη]], [[Ἀναξιπόλεμος]], [[Ἀναξίπολις]], [[Ἀναξίφιλος]], [[Ἀναξιρόη]], [[Ἄναξις]], [[Ἀναξίς]], [[Ἀναξίτιμος]], [[Ἀναξιφῶν]], [[Ἀνάξιππος]], [[Ἀναξίφαντος]], [[Ἀναξίων]], [[Ἀναξώ]] (β' συνθετ.) [[οἰκῶναξ]], [[χειρῶναξ]], [[Ἀβρῶναξ]], [[Ἀγαθάναξ]], [[Ἀγορᾶναξ]], [[Ἀμφιάναξ]], [[Ἀνδρῶναξ]], [[Ἀντιάναξ]], [[Ἀρετάνασσα]], [[Ἀριστῶναξ]], [[Ἀρχεάναξ]], [[Ἀστυάναξ]], [[Βουλᾶναξ]], [[Δαμῶναξ]], [[Έπιάναξ]], [[Ἐρατώνασσα]], [[Ἑρμηνιάναξ]], [[Ἑρμῶναξ]], [[Εὐάναξ]], [[Εὐρυάναξ]], [[Εὐφρῶναξ]], [[Ἐχεάναξ]], [[Ἡγῆναξ]], [[Ἡγησιάναξ]], [[Ἡλιάναξ]], [[Ἡρῶναξ]], [[Θεμιστῶναξ]], [[Θεσπεσιάναξ]], [[Ἱερώνασσα]], [[Ἱππῶναξ]], [[Ἰφιάναξ]], [[Καλλιάναξ]], [[Κλεάναξ]], [[Κλειτάνασσα]], [[Κρατιστῶναξ]], [[Κυδάναξ]], [[Λαμπρῶναξ]], [[Λαμπώνασσα]], [[Λάνασσα]], [[Λεσβῶναξ]], [[Λυσιάναξ]], [[Μανδρῶναξ]], [[Μοιρῶναξ]], [[Νικάναξ]], [[Ὀνησιάναξ]], [[Πεισιάναξ]], [[Πλειοστοάναξ]], [[Πολυάνακτις]], [[Ποσειδῶναξ]], [[Πραξιάναξ]], [[Πρῶναξ]], [[Πυθῶναξ]], [[Σημωνακτίδης]], [[Στασιάναξ]], [[Στρατῶναξ]], [[Σωσιάναξ]], [[Τιμησιάναξ]], [[Τιμῶναξ]], [[Ὑψῶναξ]], [[Φαινῶναξ]] | |mltxt=(-κτος), ο (θηλ. [[άνασσα]]) (Α [[ἄναξ]]) [[ανώτατος]] [[άρχοντας]], [[βασιλιάς]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κύριος]], [[δεσπότης]], [[αφέντης]]<br /><b>2.</b> [[προσωνυμία]] τών θεών, ιδιαίτερα του Απόλλωνος<br /><b>3.</b> [[προσωνυμία]] τών ομηρικών ηρώων και ιδιαίτερα του Αγαμέμνονος ή άλλων έξοχων προσώπων<br /><b>4.</b> [[γιος]] ή [[αδελφός]] ενός βασιλιά<br /><b>5.</b> [[αφέντης]] του σπιτιού, [[οικοδεσπότης]]<br /><b>6.</b> [[ιδιοκτήτης]]<br /><b>7.</b> ο [[υπεύθυνος]], ο [[εντεταλμένος]] για [[κάτι]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η ετυμολ. του τ. [[είναι]] άγνωστη. Όσα έχουν προταθεί [[είναι]] υποθετικά. Πιθ. πρόκειται για [[ξένη]] λ., [[δάνειο]] στην Ελληνική. Πάντως οι τ. της Τοχαρ. Β' <i>nakte</i> και Τοχαρ. Α' <i>nkat</i> (<i>man nkatt</i> «Θεός Μήνας») απέχουν πολύ από το ελλην. [[ἄναξ]]<br />το δε φρυγικό <i>wanaktei</i> προέρχεται από το ελληνικό. Σύμφωνα με μια [[άποψη]], [[κατά]] την οποία [[ορθά]] υπογραμμίστηκε η [[σπουδαιότητα]] της σημασίας του «προστάτη, σωτήρα», πρόκειται για θρησκεντικόν τ., για τον οποίο αναζητήθηκε μια ινδοευρωπαϊκή [[ετυμολογία]], που δεν [[είναι]] όμως και τόσο πειστική. Ο [[αρχικός]] τ. ήταν <i>Faναξ</i> (με [[δίγαμμα]]), όπως μαρτυρείται από το ομηρικό [[μέτρο]], διάφορες διαλεκτικές επιγραφές και μυκηναϊκές ήδη πινακίδες. Σε πινακίδες της Πύλου και της Κνωσού ο τ. απαντά μόνο στον ενικό στους τύπους <i>Wanaka</i> «Fάναξ» και δοτ. <i>Wanakate</i> «Fανακτει». Στη Μυκην. η λ. δήλωνε πιθανότατα αφ’ ενός τον υπέρτατο πολιτικό άρχοντα του κράτους της Πύλου, αφ’ ετέρου έναν θεό του πανθέου της Πύλου, [[χωρίς]] να [[είναι]] [[πάντα]] δυνατόν ερμηνευτικά να γίνει [[διάκριση]] [[μεταξύ]] αυτών τών δύο. Τα δεδομένα αυτά συμφωνούν με τη [[χρήση]] της λ. στον Όμηρο, όπου ο τ. απαντά συχνότερα στον ενικό (στον πληθ. αναφέρεται [[κυρίως]] στους θεούς) με τη [[σημασία]] του αφέντη σε [[σχέση]] [[προς]] σκλάβο, [[άλογο]], [[σκύλο]] κ.λπ. Χαρακτηριστική [[είναι]] η [[χρήση]] του τ. στην [[έκφραση]] [[ἄναξ]] ἀνδρῶν</i> «[[προστάτης]], [[σωτήρας]] του λαού του», η οποία αποδίδεται [[σχεδόν]] αποκλειστικά στον Αγαμέμνονα. Οι άλλες σημασίες της λ. [[είναι]] «[[κύριος]], [[άρχων]]» ως [[τίτλος]] ευγενείας, «[[αφέντης]], [[κύριος]]» για τον αφέντη του σπιτιού στην [[Οδύσσεια]] και, [[τέλος]], αποτελεί χαρακτηρισμό για τις θεότητες ([[κυρίως]] για τον Απόλλωνα) που θεωρούνται προστάτες ή φύλακες. Η παλαιά [[κλητική]] <i>ἄνα</i> ([[τύπος]] που αντικαταστάθηκε γενικά από το [[ἄναξ]]) λέγεται για τον Δία στην [[Ιλιάδα]] [[καθώς]] και για τον Απόλλωνα. Η κύρια [[σημασία]] της λ. φαίνεται ότι [[είναι]] αυτή του «προστάτη, σωτήρα», [[πράγμα]] που πιστοποιείται και από την [[ετυμολογία]] του τ. <i>Ἀστυάναξ</i> «ο [[προστάτης]], ο [[σωτήρας]] του άστεως». Στην αττική διάλεκτο σώζεται ως [[επίθετο]] θεών, στους οποίους γίνεται [[επίκληση]] (π. χ. του Απόλλωνα στον Αριστοφάνη) ή από λυρικές σκηνές της τραγωδίας. Στα Δωρικά ο πληθ. <i>Fάνακες</i> ([[χωρίς]] –<i>τ</i>- στο [[θέμα]]) χρησιμοποιείται προκειμένου να δηλώσει τους σωτήρες Διόσκουρους, με το παράγωγο <i>Faνάκειoν</i> ([[ναός]] τών Διοσκούρων) και [[Ἀνάκειον]]. Η [[μαρτυρία]] τών μυκην. πινακίδων αποδεικνύει ότι ο τ. [[χωρίς]] τελικό -<i>τ</i> [[είναι]] [[υστερογενής]] (πιθ. [[κατά]] το [[φύλαξ]]). Τέλος, στην Κυπριακή απαντά τ. <i>Fάναξ</i> με τη [[σημασία]] «γιός του βασιλιά, [[πρίγκιπας]]». Το θηλ. (<i>F</i>)[[άνασσα]] λέγεται στον Όμηρο μόνο για θεά ή για τη Ναυσικά, που εκλαμβάνεται ως θεά (<i>Οδ</i>. ζ 149). Μετά τον Όμηρο [[είναι]] πολύ σπάνιο. Η μυκηναϊκή έχει τη λ. στον δυϊκό <i>wan asoi</i> «στις δύο υπέρτατες Βασίλισσες». Πρόκειται για θρησκευτικό τ. που αποδίδεται σε δύο συνδεόμενες θεές. Οι χρήσεις του [[ἄναξ]], όπως και η [[σπουδαιότητα]] της λ. ως συνθετικού των κυρίων αρχαίων ονομάτων, πιστοποιούν ότι πρόκειται για αρχαϊκό τ., ο [[οποίος]] έτεινε να εξαφανιστεί.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[ἀναξία]](Ι), [[ἀνάξιος]](ΙΙ), [[ἀνάσσω]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (α' συνθετ.) [[ἀναξίαλος]], [[ἀναξιβρέντας]], [[ἀναξιδώρα]], [[ἀναξίμολπος]], [[ἀναξιφόρμιγξ]], [[ἀνακτοβούλιο]], [[ἀνακτομισθία]], [[ἀνακτοσυμβούλιο]], [[Ἀνάξανδρος]], [[Ἀναξαγόρας]], [[Ἀναξάνθης]], [[Ἀναξαρέτα]], [[Ἀνάξαρχος]], [[Ἀνάξερμος]], [[Ἀναξήνωρ]], [[Ἀναξιάδης]], [[Ἀναξίας]], [[Ἀναξίβιος]], [[Ἀναξίβουλος]], [[Ἀναξιγένης]], [[Ἀναξίδαμος]], [[Ἀναξίδικος]], [[Ἀναξίδοτος]], [[Ἀναξίδωρος]], [[Ἀναξίθεμις]], [[Ἀναξίθεος]], [[Ἀναξίκλειτος]], [[Ἀναξικλῆς]], [[Ἀναξικράτης]], [[Ἀναξίλας]], [[Ἀναξίλος]], [[Ἀναξίνος]], [[Ἀναξίμανδρος]], [[Ἀναξίμαχος]], [[Ἀναξίμβροτος]], [[Ἀναξιμένης]], [[Ἀναξινόη]], [[Ἀναξιπόλεμος]], [[Ἀναξίπολις]], [[Ἀναξίφιλος]], [[Ἀναξιρόη]], [[Ἄναξις]], [[Ἀναξίς]], [[Ἀναξίτιμος]], [[Ἀναξιφῶν]], [[Ἀνάξιππος]], [[Ἀναξίφαντος]], [[Ἀναξίων]], [[Ἀναξώ]] (β' συνθετ.) [[οἰκῶναξ]], [[χειρῶναξ]], [[Ἀβρῶναξ]], [[Ἀγαθάναξ]], [[Ἀγορᾶναξ]], [[Ἀμφιάναξ]], [[Ἀνδρῶναξ]], [[Ἀντιάναξ]], [[Ἀρετάνασσα]], [[Ἀριστῶναξ]], [[Ἀρχεάναξ]], [[Ἀστυάναξ]], [[Βουλᾶναξ]], [[Δαμῶναξ]], [[Έπιάναξ]], [[Ἐρατώνασσα]], [[Ἑρμηνιάναξ]], [[Ἑρμῶναξ]], [[Εὐάναξ]], [[Εὐρυάναξ]], [[Εὐφρῶναξ]], [[Ἐχεάναξ]], [[Ἡγῆναξ]], [[Ἡγησιάναξ]], [[Ἡλιάναξ]], [[Ἡρῶναξ]], [[Θεμιστῶναξ]], [[Θεσπεσιάναξ]], [[Ἱερώνασσα]], [[Ἱππῶναξ]], [[Ἰφιάναξ]], [[Καλλιάναξ]], [[Κλεάναξ]], [[Κλειτάνασσα]], [[Κρατιστῶναξ]], [[Κυδάναξ]], [[Λαμπρῶναξ]], [[Λαμπώνασσα]], [[Λάνασσα]], [[Λεσβῶναξ]], [[Λυσιάναξ]], [[Μανδρῶναξ]], [[Μοιρῶναξ]], [[Νικάναξ]], [[Ὀνησιάναξ]], [[Πεισιάναξ]], [[Πλειοστοάναξ]], [[Πολυάνακτις]], [[Ποσειδῶναξ]], [[Πραξιάναξ]], [[Πρῶναξ]], [[Πυθῶναξ]], [[Σημωνακτίδης]], [[Στασιάναξ]], [[Στρατῶναξ]], [[Σωσιάναξ]], [[Τιμησιάναξ]], [[Τιμῶναξ]], [[Ὑψῶναξ]], [[Φαινῶναξ]]]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
| Line 54: | Line 54: | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=-κτος<br />Grammatical information: m.<br />Meaning: [[lord]], [[ruler]] (Il.)<br />Other forms: Voc. [[ἄνα]] (Il.). Pl. <b class="b3">( | |etymtx=-κτος<br />Grammatical information: m.<br />Meaning: [[lord]], [[ruler]] (Il.)<br />Other forms: Voc. [[ἄνα]] (Il.). Pl. <b class="b3">(ϝ)άνακες</b> N. of the Dioskouroi. Fem. <b class="b3">(ϝ)άνασσα</b> (< <b class="b3">*ϝανακ-ι̯α</b>) <b class="b2">ruler (f.)</b> (Il.).<br />Dialectal forms: Myc. [[wanaka]] /[[wanaks]]/; [[wanakate]] /[[wanaktei]]/; [[wanakatero]] = [[ϝανάκτερος]], <b class="b3">-ον</b> with <b class="b3">-τερος</b> indicating opposition as in [[ἀγρότερος]], [[ὀρέστερος]]. [[wanasoi]] /[[wanassoiin]]/ dat. du. Also [[wanasewijo]] /[[-ewios]]/; [[-ewija]] of vases.<br />Compounds: [[Ἀναξαγόρας]] etc., [[Ίππῶναξ]] etc.<br />Derivatives: From <b class="b3">(ϝ)άνακες</b>: <b class="b3">(ϝ)ανάκειον</b> [[temple of the Dioskouroi]] (Att., NWGr. etc.), [[Ἀνάκεια]] pl. [[Feast for the Dioskouroi]] (Lys.). - Denom. verb [[ἀνάσσω]] [[be lord]], [[rule]] (Il.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: No IE etym.; prob. a substr. word; Meillet Mél. Glotz 2, 587ff., like [[βασιλεύς]]. - The [[t-]]less forms may be younger, given the Myc. evidence, but see Ruijgh Elém. Ach. 112, also Lingua 25 (1970) 309ff. - OPhr. [[vanaktei]], NPht. [[ουανακταν]], from Greek? | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
| Line 64: | Line 64: | ||
{{WoodhouseReversedUncategorized | {{WoodhouseReversedUncategorized | ||
|woodrun=[[chief]], [[king]], [[lord]] | |woodrun=[[chief]], [[king]], [[lord]] | ||
}} | |||
{{mantoulidis | |||
|mantxt=(=[[βασιλιάς]]). Ἀπό τό [[ρῆμα]] [[ἀνάσσω]], ὅπου δές γιά περισσότερα παράγωγα. | |||
}} | |||
{{elmes | |||
|esmgtx=ὁ [[señor]], [[soberano]] gener. de Apolo ἄ. Ἀπόλλων, ἐλθὲ σὺν Παιήονι <b class="b3">soberano Apolo, ven con Peán</b> P I 296 P II 7 αὐτὸς ἄ. σκηπτοῦχος, Ἰήιε, κύδιμε Παιάν <b class="b3">el propio soberano portador del cetro, Iéios, glorioso Peán</b> P II 82 αὐτὸς, ἄ. μολπῆς, μόλε <b class="b3">tú, señor del canto, ven</b> P II 85 de Helios ταῦτα γὰρ αὐτὸς ἔδωκας, ἄ., ἐν ἀνθρώποισι δαῆναι <b class="b3">pues tú mismo has concedido estas cosas, señor, para que se conozcan entre los hombres</b> P IV 1980 λίσσομαι, ἄ., πρόσδεξαί μου τὴν λιτανείαν <b class="b3">te suplico, señor, que acojas mi ruego</b> P III 582 de Sabaot ἱκνοῦμαι, νῦν λάμψον, ἄ. κόσμοιο, Σαβαώθ <b class="b3">te lo ruego, ilumíname ahora, señor del cosmos, Sabaot</b> P III 219 de divinidades no identificadas πάσης πνευματικῆς αἰσθήσεως, κρυφίων πάντων ἄ. <b class="b3">tú, señor de toda experiencia espiritual, de todo lo oculto</b> P IV 1781 ἄ. μάκαρ ἀθανάτων, Ταρτάρου σκῆπτρα λαβών <b class="b3">bienaventurado soberano de los inmortales, que portas los cetros del Tártaro</b> SM 42 20 SM 90 fr.D.13 | |||
}} | }} | ||
{{trml | {{trml | ||
|trtx=Afrikaans: koning; Ainu: アエコテニシパ; Akkadian: 𒈗; Albanian: mbret | |trtx====[[king]]=== | ||
Abkhaz: акрал; Afar: nugus; Afrikaans: koning; Aghwan: 𐕞𐕡𐕀; Ainu: アエコテニシパ; Akan: ɔhene; Akkadian: 𒈗; Albanian: mbret, mret; Amharic: ንጉስ, ንጉሥ; Angolar: alê; Annobonese: alé; Antillean Creole: wa; Apache Western Apache: nantʼán; Arabic: مَلِك, سُلْطَان; Egyptian Arabic: ملك; Hijazi Arabic: مَلِك; Aragonese: rei; Aramaic Classical Syriac: ܡܠܟܐ; Jewish Babylonian Aramaic: מַלְכָּא; Armenian: թագավոր, արքա; Old Armenian: թագաւոր, արքայ; Aromanian: vãsilje, bãsilãu; Assamese: ৰজা; Asturian: rei, re; Atong: raja; Avar: паччахӏ; Aymara: malku; Azerbaijani: kral, məlik, şah, padşah, xağan, xan; Baekje: 鞬吉支, 於羅瑕; Bashkir: батша; Basque: errege; Bavarian: Kini; Belarusian: кароль, цар; Bengali: রাজা, বাদশাহ, সুলতান, তাজদার; Berber Tashelhit: agllid; Breton: roue; Bulgarian: цар, крал; Burmese: ဘုရင်, မင်း, ရာဇ; Buryat: хаан; Catalan: rei; Cebuano: hari; Central Huishui Hmong: huab tais; Chechen: ӏела, паччахь; Cherokee: ᎤᎬᏫᏳᎯ; Chichewa: mfumu; Chinese Cantonese: 國王／国王, 王; Dungan: вон; Mandarin: 國王／国王, 王; Chuvash: король, патша; Coptic Bohairic: ⲃⲁⲥⲓⲗⲉⲩⲥ, ⲟⲩⲣⲟ; Sahidic: ⲃⲁⲥⲓⲗⲉⲩⲥ, ⲣⲣⲟ; Cornish: mytern, my'tern, myghtern; Corsican: re; Czech: král; Dalmatian: ra; Danish: konge, kong; Dutch: [[koning]]; Dzongkha: རྒྱལ་པོ; Early Assamese: ৰাজা, ৰাই; Elfdalian: kunungg; Erzya: инязор; Esperanto: reĝo; Estonian: kuningas, kunn; Ewe: fiaŋutsu; Extremaduran: rei; Faliscan: rex; Farefare: na-keko; Faroese: kongur; Fijian: tui; Finnish: kuningas; French: [[roi]]; Middle French: roy, roy; Old French: roi, rei; Friulian: re; Galician: rei; Gaulish: *rīx; Ge'ez: ንጉሥ; Georgian: მეფე, ხელმწიფე; Old Georgian: მეუფე; German: [[König]]; Central Franconian: Künning; Pennsylvania German: Keenich; Gothic: 𐌸𐌹𐌿𐌳𐌰𐌽𐍃; Greek: [[βασιλιάς]]; Ancient Greek: [[βασιλεύς]], [[ἄναξ]]; Mycenaean: 𐀣𐀯𐀩𐀄; Greenlandic: kunngi; Guianese Creole: rwè; Guinea-Bissau Creole: rei; Gujarati: રાજા; Haitian Creole: wa; Hausa: sarki; Hawaiian: aliʻi, mōʻī; Hebrew: מֶלֶךְ; Higaonon: datu; Hindi: राजा, राणा, शाह, ख़ान, मलिक, सुल्तान, किंग; Hittite: 𒈗𒍑; Hungarian: király; Hunsrik: Keenich; Icelandic: konungur, kóngur; Ido: rejulo; Igbo: eze; Ilocano: ari; Inari Sami: kunâgâs; Indonesian: raja; Ingrian: kunigas; Interlingua: rege; Irish: rí; Old Irish: rí; Italian: [[re]]; Japanese: 国王, 王様, 王, 大君; Javanese: prabu, raja, ratu; Kabuverdianu: rei; Kabyle: agellid; Kambera: maramba; Kannada: ರಾಜ; Kapampangan: sultan, radiya, ari, datu; Karipúna Creole French: hué; Kazakh: хан, король, патша; Khmer: ស្ដេច, ព្រះមហាក្សត្រ, ហ្លួង, ជននាថ, រាជ, រាជា; Kikuyu: mũthamaki; Knaanic: קרל; Kongo: mfumu; Korean: 임금, 왕(王), 국왕(國王); Korlai Creole Portuguese: rhe; Kristang: re; Kurdish Central Kurdish: شاھ, مەلیک; Northern Kurdish: paşa, qiral, melik, şah; Kusunda: moŋ; Kyrgyz: король, падыша, кан; Ladino: rey, ריי; Lao: ລາຊາ, ກະສັດ, ຣາຊາ; Latgalian: kieneņš, karaļs; Latin: [[rex]]; Latvian: karalis, ķēniņš; Lezgi: король; Ligurian: re; Lingala: mani, mokonzi; Lithuanian: karalius; Lombard: re; Louisiana Creole French: rwa; Low German: König, Keunig; Luganda: kabaka; Lule Sami: gånågis; Luxembourgish: Kinnek; Lydian: 𐤡𐤠𐤯𐤯𐤬𐤳, 𐤲𐤠𐤷𐤪𐤷𐤰𐤳; Macedonian: крал; Makasar: karaeng; Malagasy: mpanjaka; Malay: raja, datu, perabu, syah, malik, padsyah, narapati; Malayalam: രാജാവ്, അരചൻ; Maltese: re; Manchu: ᠸᠠᠩ; Manx: ree; Maori: kingi; Maranao: radia, malik, ari'; Marathi: राजा; Mauritian Creole: lerwa; Middle English: kyng, king; Mingrelian: მაფა; Mirandese: rei; Mongolian Cyrillic: хаан, ван; Mongolian: ᠬᠠᠭᠠᠨ, ᠸᠠᠩ; Moore: naaba; Mwani: nfalume; Nahuatl: tlahtoāni; Navajo: naatʼáanii; Ndzwani Comorian: mfalume; Neapolitan: rré; Nepali: राजा; Norman: rouai, roué, rwe; North Frisian: köning; Northern Sami: gonagas; Norwegian Bokmål: konge, kong; Nynorsk: konge, kong; Nubian Old Nubian: ⲟⲩⲣⲟⲩ; Nobiin: ūru; Occitan: rei; Odia: ରାଜା; Ojibwe: ogimaa, gichi- ogimaa; Old Breton: roe; Old Church Slavonic Cyrillic: цѣсарь; Glagolitic: ⱌⱑⱄⰰⱃⱐ; Old Danish: konung, kung; Old Dutch: kunink; Old East Slavic: король, цѣсарь; Old English: cyning; Old High German: kuning, cuning; Old Javanese: haji, ratu; Old Norse: konungr, kongr; Old Occitan: rei; Old Persian: 𐏋; Old Portuguese: rei; Old Saxon: kuning; Old South Arabian: 𐩣𐩡𐩫; Old Turkic: 𐰴𐰍𐰣; Ossetian: паддзах; Ottoman Turkish: شاه, شاهان, قرال, قرال, ملك; Pali: भूपालो; Papiamentu: rei; Pashto: سلطان, شاه, پادشا; Pennsylvania German: Keenich; Persian: شاه, پادِشاه, پادْشاه, سُلْطان, کِیا, تاجْوَر; Middle Persian: 𐭬𐭫𐭪𐭠; Phoenician: 𐤀𐤃𐤍, 𐤌𐤋𐤊; Piedmontese: re; Plautdietsch: Kjennich; Polish: król pers; Portuguese: [[rei]]; Principense: arê; Punjabi: ਰਾਜਾ; Quechua: qhapaq; Rohingya: raza; Romagnol: re; Romani: thagar, kraj, raj; Vlax Romani: král, krályo; Romanian: rege; Romansch: retg; Russian: [[король]], [[царь]], [[князь]]; Saho: nugus; Samoan: tupu; Sanskrit: राजा, केसरी, भूपति; Santali: ᱨᱟᱡᱽ; Sãotomense: alê; Sardinian: re, rei; Saterland Frisian: Köönich; Scots: keeng; Scottish Gaelic: rìgh; Semai: rajak; Serbo-Croatian Cyrillic: кра̑љ, ца̏р; Roman: krȃlj, cȁr; Seychellois Creole: lerwa; Shona: mambo; Sicilian: re, reghi; Sidamo: nugusa; Sindhi: سُلطانُ, بادشاھ; Sinhalese: රජ; Skolt Sami: koonǥõs; Slovak: kráľ; Slovene: kralj; Slovincian: krȯ́u̯l, krȯl; Somali: boqor; Sorbian Lower Sorbian: kral, kralik, krol; Upper Sorbian: kral; Sotho: morena; Spanish: [[rey]]; Sranan Tongo: konim; Sumerian: 𒈗; Sundanese: raja; Svan: ნეფე; Swahili: mfalme; Swedish: kung, konung, drott; Tabasaran: паччагь; Tagalog: hari; Tajik: шоҳ, подшоҳ, подишоҳ, султон; Talysh: شا, شائ; Tamil: மன்னன், அரசன், ராஜா, கோ; Tangsa: hawkhamvez; Taos: taláyna; Tarifit: ajeğğid; Tatar: король, патша, падишаһ; Telugu: రాజు; Thai: ราชา, กษัตริย์, ราช; Tibetan: རྒྱལ་པོ; Tigrinya: ንጉሥ; Tocharian A: wäl; Tocharian B: walo; Tooro: omukama; Turkish: kral, padişah; Turkmen: şa, patyşa, korol; Tuvan: хаан; Ugaritic: 𐎎𐎍𐎋; Ukrainian: король, цар; Urdu: راجا, بَادْشَاہ; Uyghur: پادىشا, شاھ, خان; Uzbek: qirol, shoh, korol, podshoh, xon; Venetian: re; Veps: kunigaz; Vietnamese: vua, quốc vương; Vilamovian: kyng; Volapük: hireg; Voro: kuning; Votic: kunikõz; Walloon: rwè, roy; Welsh: brenin; Middle Welsh: brenhyn, brenhin, breenhin; West Frisian: kening; White Hmong: vaj; Wolof: bûr; Wutunhua: jjhawo; Xhosa: inkosi; Yiddish: מלך, קיניג; Yoruba: oba; Yup'ik: uss'utali; Zhuang: vuengz; Zulu: inkosi | |||
}} | }} | ||