δεξιτερός: Difference between revisions

|Definition=ά, όν, (δεξιός) <span class="sense"><span class="bld">A</span> <b class="b2">right-hand of two</b>, δ. κατὰ μαζόν <span class="bibl">Il.5.393</span>; δ. χειρί <span class="bibl">Od.20.197</span>; ποδί <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>4.96</span>; [[δεξιτερά]] (sc. [[χείρ]]), ἡ, [[the right hand]], <span class="bibl">Il.1.501</span>; Ep. dat. δεξιτερῆφι <span class="bibl">24.284</span>; rare in Com., <span class="bibl">Antiph. 174.6</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0547.png Seite 547]] poet. = [[δεξιός]], [[rechts]]; das Wort ist eigentlich eine Comparativ-Bildung, wie [[ἀριστερός]]; der Accent, eigentlich δεξίτερος, wurde geändert, [[δεξιτερός]], Herodian. Scholl. Iliad. 16, 415, um die Abänderung der Bdtg anzudeuten; denn ursprünglich heißt [[δεξιτερός]] = »mehr zum Empfangen oder Fassen geschickt«, [[δέχομαι]] verwandt, s. [[δεξιός]] und [[δέκα]]; dies »mehr zum Empfangen geschickt« wurde als Bezeichnung zunächst der rechten Hand gebraucht, sodann überhaupt als Bezeichnung der rechten Seite. Dasselbe Suffix wie in [[δεξιτερός]] findet sich im Latein. dexter, dextera und dextra; wenn in der Stammsylbe dex. das E nicht bloß durch Position, sondern auch schon an sich lang ist, dēxter so muß angenommen werden, daß der Bindevocal I, welcher im Griechischen [[δεξιτερός]] an seiner eigentlichen Stelle steht, im Lateinischen dexter in die Stammsylbe hinübersprang, deixter (us) anstatt dexiter (us), und dann mit dem kurzen E der Stammsylbe in ein langes E zusammengezogen wurde, dēxter(us); diese Annahme stützt sich auf eine große Zahl von Analogieen; wäre das E in der Stammsylbe von dexter nur durch Position lang, an sich kurz, so wäre der Bindevocal I im Lateinischen dexter als durch Syncope entfernt zu betrachten. Bei Homer findet sich [[δεξιτερός]] öfters, z. B. [[ἐγγύθι]] δὲ στὰς χεῖρ' ἕλε δεξιτερήν, καὶ ἐδέξατο χάλκεον [[ἔγχος]] Odyss. 1, 121; δεξιτερῆς ἕλε χειρός Iliad. 7, 108; δεξιτερῇ δειδίσκετο χειρί Odyss. 20, 197; καὶ λάβε γούνων σκαιῇ· δεξιτερῇ δ' ἄρ' ὑπ' ἀνθερεῶνος ἑλοῦσα λισσομένη προσέειπε Δία Iliad. 1, 501, δεξιτερή substantivisch = »die Rechte«, statt »die rechte Hand«, vgl. Iliad. 21, 490. 22, 320; einige Male δεξιτερῆφιν, Versende, mit χειρί: Odyss. 15, 148 Iliad. 24, 284 [[οἶνον]] ἔχων (ἔχουσ') ἐν χειρὶ μελίφρονα δεξιτερῆφιν, Odyss. 19, 480 [[χείρ]]' ἐπιμασσάμενος φάρυγος λάβε δεξιτερῆφιν; Iliad. 11, 377 ταρσὸν δεξιτεροῖο ποδός; Iliad. 4, 519 κνήμην δεξιτερήν; Iliad. 5, 393 δεξιτερὸν μαζόν; Iliad. 16, 405 γναθμὸν δεξιτερόν. – Folgende: Pind. P. 4, 96; Theocr. 13, 57; Antiphan. Ath. XIV, 642 a.

|sltr=[[δεξιτερός]] <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[right]] δεξιτερῷ μόνον ἀμφὶ [[ποδί]] (P. 4.96) ἂν δ' εὐθὺς ἁρπάξαις ἀρούρας δεξιτερᾷ προτυχὸν (sc. χερί) (P. 4.35)

|dgtxt=-ά, -όν<br /><br /><b class="num">• Alolema(s):</b> jón.-ép. fem. -ή <i>Il</i>.4.519, <i>h.Ap</i>.535<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [ép. gen. -οιο <i>Il</i>.11.377, A.R.3.1306, <i>AP</i> 14.7 (Metrod.), Q.S.1.595, Nonn.<i>D</i>.37.766; plu. dat. δεξιτεροῖσιν <i>AP</i> 16.336, ép. fem. dat.-loc. instrum. -ῆφι <i>Il</i>.24.284, <i>Od</i>.15.148, <i>AP</i> 6.188 (Leon.)]<br /><b class="num">I</b> adj.<br /><b class="num">1</b> [[derecho]], [[diestro]], [[situado a la derecha]] en una op. de dos términos, esp. partes del cuerpo μαζός <i>Il</i>.5.393, Q.S.1.248, 595, Nonn.<i>D</i>.15.334, κνήμη <i>Il</i>.4.519, <i>Batr</i>.242, πούς <i>Il</i>.11.377, Pi.<i>P</i>.4.96, <i>AP</i> 14.7 (Metrod.), ὦμος <i>Il</i>.10.373, Call.<i>Dian</i>.214, μηρός <i>AP</i> 7.124 (D.L.), Q.S.6.588, [[γόνυ]] Q.S.3.310, [[βραχίων]] Nonn.<i>D</i>.37.766, χείρ <i>Il</i>.14.137, <i>Od</i>.1.121, 20.197, <i>h.Ap</i>.535, Tyrt.7.25, Thgn.758, Parm.B 1.23, Theoc.13.57, <i>AP</i> 7.352, 9.552 (Antip.Thess.), Opp.<i>H</i>.5.637, οἶνον ἔχουσ' ἐν χειρὶ ... δεξιτερῆφι <i>Il</i>.24.284, cf. <i>Od</i>.15.148, 19.480, λαγών Theoc.22.121, σιαγών Cerc.2.5, [[ἀκουή]] <i>AP</i> 2.346 (Christod.), ὄμμα <i>AP</i> 11.352 (Agath.)<br /><b class="num">•</b>gener. βοῦς A.R.l.c., νασμοί <i>AP</i> 6.287 (Antip.Sid.), δεξιτερὸν κέρας el ala derecha</i> del ejército, Nonn.<i>D</i>.26.260, [[ἀτραπός]] Opp.<i>H</i>.3.504<br /><b class="num">•</b>como pred. δεξιτερὴν ... ἔχων ... Μήνην teniendo a su derecha a la Luna</i> Nonn.<i>D</i>.6.245, δεξιτερὴν δ' ἔρριψεν ἐπὶ χθόνα (lo) arrojó a tierra a su derecha</i>, <i>AP</i> 9.159<br /><b class="num">•</b>c. régimen en dat. ἀστέρες ... δεξιτεροὶ Κρονίωνι las estrellas a la derecha del Crónida</i> Nonn.<i>D</i>.2.193, ‘δεξιτερὸν’ ἀντὶ τοῦ δεξιοῦ ... οὐκ ἄτοπον εἶναι Plu.2.677d, Ath.<i>Epit</i>.423c, Hdn.Gr.2.238.<br /><b class="num">2</b> mánt. [[diestro]], [[derecho]] e.e. [[de buen augurio]], [[propicio]], [[favorable]] αἰετὸς ὄρνις Nonn.<i>D</i>.39.155.<br /><b class="num">II</b> subst. y usos adv. <br /><b class="num">1</b> subst. ἡ δεξιτερά (<i>sc</i>. χείρ) [[la mano derecha]], [[la diestra]] αἰχμῆς ... ἣν ἄρ' Ἀχιλλεὺς πάλλεν δεξιτερῇ <i>Il</i>.22.320, cf. Hes.<i>Fr</i>.76.2, Pi.<i>P</i>.4.35, Antiph.172.4, Euph.149, Theoc.7.19, A.R.1.169, <i>AP</i> 6.5 (Phil.), 12.253 (Strat.), Q.S.1.158, Opp.<i>H</i>.3.153, Nonn.<i>D</i>.16.55<br /><b class="num">•</b>op. σκαιή <i>Il</i>.1.501, 21.490, Hes.<i>Th</i>.179, Call.<i>Fr</i>.114.9, A.R.2.599, <i>AP</i> 2.293 (Christod.), Q.S.14.306<br /><b class="num">•</b>op. λαιή A.R.4.45, <i>AP</i> 2.9 (Christod.), 16.105, Nonn.<i>D</i>.46.213<br /><b class="num">•</b>como signo de ayuda πάτρῃ δεξιτερὴν τανύσας que ha tendido su diestra en favor de la ciudad</i>, <i>AP</i> 15.6<br /><b class="num">•</b>tb. de victoria δεξιτερὴν ἀνατείνειν <i>AP</i> 2.195 (Christod.).<br /><b class="num">2</b> usos adv., c. prep. y ac. ἐπὶ δεξιτερὰν χεῖρα hacia la derecha</i> Critias <i>Eleg</i>.4.4<br /><b class="num">•</b>dat. abs. παρίστασο δεξιτερῆφι mantente a (su) derecha</i>, <i>AP</i> 6.188 (Leon.)<br /><b class="num">•</b>δεξιτεροῖσιν [[a la derecha]] op. λαιοῖσι Parm.B 17, c. gen. δ. ἀνακτορίοιο θοώκου a la derecha del trono imperial</i>, <i>AP</i> 16.336.