σαθρός: Difference between revisions

|Definition=ά, όν, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[unsound]], σκυτέες τὰ σ. ὑγιέα ποιέουσι <span class="bibl">Hp.<span class="title">Vict.</span>1.15</span>; of diseased or unsound parts of the frame, <b class="b3">τὰ σ. ὑπὸ τῶν ἰητρῶν ὑγιαίνονται</b> ibid.; <b class="b3">γάλλοι καὶ σ</b>. [[impotent]], PGnom.244 (ii A.D.). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> of a [[vessel]], [[cracked]], opp. [[ὑγιής]], εἴ πῄ τι σαθρὸν ἔχει, πᾶν περικρούωμεν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phlb.</span>55c</span>; εἴτε ὑγιὲς εἴτε σ. φθέγγεται <span class="bibl">Id.<span class="title">Tht.</span>179d</span>; <b class="b3">ἀγγεῖα τετρημένα καὶ σ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Grg.</span>493e</span>; <b class="b3">πίθοι σαθροί</b> prob. in <span class="title">IG</span>12.326.7; [φωναὶ] σαθραὶ καὶ παρερρυηκυῖαι <span class="bibl">Arist.<span class="title">Aud.</span>804a32</span>: metaph., ἡ [[κολακεία]] σαθρὸν ὑπηχεῖ Plu.2.64e. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> metaph., σ. [[κῦδος]] = [[unsound]] [[fame]], <span class="bibl">Pi. <span class="title">N.</span>8.34</span>; <b class="b3">πρίν τι καὶ σαθρὸν μετεξετέροισι ἐγγενέσθαι</b> before any [[unsound]] [[thought]] comes into their [[head]]s, i.e. before they [[prove]] [[traitor]]s, <span class="bibl">Hdt.6.109</span>; σ. λόγοι <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>1190</span>, <span class="bibl"><span class="title">Rh.</span>639</span>; <b class="b3">τί τοῦτ' αἴνιγμα σημαίνεις σ</b>.; <span class="bibl">Id.<span class="title">Supp.</span>1064</span>; τοῦτ' ἐς γυναῖκας δόλιόν ἐστι καὶ σαθρόν <span class="bibl">Id.<span class="title">Ba.</span>487</span>; σ. μετάβασις <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>736e</span>; σ. ἐστι . . πᾶν ὅ τι ἂν μὴ [[δικαίως]] ᾖ πεπραγμένον <span class="bibl">D.18.227</span>; εὕροιμ' ἂν ὅπῃ σαθρός ἐστι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Euthphr.</span>5c</span>; εὑρήσει τὰ σαθρὰ τῶν ἐκείνου πραγμάτων ὁ πόλεμος <span class="bibl">D.4.44</span>; τὰ σ. τῆς τυραννίδος <span class="bibl">Plu.<span class="title">Dio</span> 23</span>. Adv., [[σαθρῶς]] [[ἱδρυμένος]] = built on [[unsound]] [[foundation]]s, <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span>1100b7</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0857.png Seite 857]] wie [[σαπρός]], angefault, verdorben, morsch, daher übh. schwach, hinfällig, schadhaft; κῦδος, vera gänglicher Ruhm, Pind. N. 8, 34; [[αἴνιγμα]], Eur. Suppl. 1064; λόγοι, Hec. 1190; τοῦτ' εἰς γυναῖκας δόλιόν ἐστι καὶ σαθρόν, Bacch. 487; σαθρόν τίμοι ἐγγίγνεται, mir kommt ein schwächlicher, zaghafter Gedanke in den Sinn, Her. 6, 109; εὕροιμ' ἄν, ὅπῃ [[σαθρός]] ἐστι, wo es ihm fehlt, Plat. Euthyphr. 5 c; [[εἴτε]] ὑγιές, [[εἴτε]] σαθρὸν φθέγγεται, Theaet. 179 d, wie εἴ πῄ τι σαθρὸν ἔχει, [[πᾶν]] περικρούωμεν, Phil. 55 c, zu erklären aus dem Anschlagen an einen Topf, um aus dem Klange zu entnehmen, ob er geborsten ist; dah. τὰ ἀγγεῖα τετρημένα καὶ σαθρά, Gorg. 493 e; Dem. 2, 21 verbindet κἂν [[ῥῆγμα]] κἂν [[στρέμμα]] κἂν ἄλλο τι τῶν ὑπαρχόντων σαθρὸν ᾖ; 18, 227 σαθρόν ἐστι φύσει [[πᾶν]], ὅ τι ἂν μὴ δικαίως ᾖ πεπραγμένον.

|btext=ά, όν :<br />avarié, abîmé, <i>d'où</i><br /><b>1</b> [[pourri]], [[qui tombe en pourriture]];<br /><b>2</b> <i>en parl. de vases</i> fêlé ; <i>fig.</i> σαθρὸν ὑπηχεῖν PLUT sonner faux;<br /><b>3</b> <i>fig.</i> de mauvaise qualité, de mauvais aloi, mauvais.<br />'''Étymologie:''' R. Σαθ, être troué ; v. [[σήθω]].

|elnltext=σαθρός, -ή -όν [~ σαπρός?] ondeugdelijk, kapot; spec. van aardewerk; σκεπτέον... διακρούοντα εἴτε ὑγιὲς εἴτε σαθρὸν φθέγγεται door te kloppen moet je onderzoeken of het goed klinkt of gebarsten Plat. Tht. 179d; overdr..; κῦδος σαθρόν voze faam (= smerige reputatie) Pind.; λόγοι σ. valse woorden Eur. Hec. 1190; τὰ σαθρὰ τῆς τυραννίδος de ondeugdelijkheid van de tirannie Plut. Dion 23.2; geneesk. ongezond:; τὰ σαθρὰ ὑγιέα ποιέουσιν de ongezonde delen maken ze gezond Hp. Vict. 1.15; adv. σαθρῶς op ondeugdelijke wijze.

|elrutext='''σαθρός:'''<br /><b class="num">1</b> гнилой, прогнивший, тж. испорченный ([[σάρξ]] Plut.): τὰ σαθρὰ τοῦ σώματος Plut. пораженные части тела;<br /><b class="num">2</b> [[ветхий]], [[дырявый]] ([[πλοῖον]] Plut.);<br /><b class="num">3</b> [[надтреснутый]] ([[ἀγγεῖον]] Plat.): σαθρὸν φθέγγεσθαι Plat. издавать надтреснутый звук;<br /><b class="num">4</b> [[порочный]], [[уязвимый]] Plat.: τὰ σαθρά τινος Dem., Plut. чьи-л. пороки;<br /><b class="num">5</b> [[слабый]], [[немощный]] (φωναί Arst.);<br /><b class="num">6</b> [[плохой]], [[дурной]] ([[κῦδος]] Pind.): [[πρίν]] τι καὶ σαθρόν τινι ἐγγενέσθαι Her. прежде чем родится у кого-л. какой-л. дурной замысел;<br /><b class="num">7</b> [[пустой]], [[бессмысленный]] (λόγοι Eur.).

|sltr=[[σαθρός]] [[unwholesome]] ([[πάρφασις]]) ἃ τὸ μὲν λαμπρὸν βιᾶται, [[τῶν]] δ' ἀφάντων [[κῦδος]] ἀντείνει ςᾰθρόν (N. 8.34)

|mltxt=-ή, -ό / [[σαθρός]], -ά, -όν, ΝΜΑ<br /><b>1.</b> αυτός που λόγω παλαιότητας δεν έχει [[αντοχή]], [[επισφαλής]], [[ετοιμόρροπος]] («σκυτέες τὰ σαθρὰ ὑγιέα ποιέουσι», Ιπποκρ.)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> αυτός που δεν έχει στερεή [[βάση]], αυτός που μπορεί να ανασκευαστεί εύκολα (α. «σαθρό [[επιχείρημα]]» β. «σαθροὶ λόγοι», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για [[μέρος]] του σώματος που νοσεί ή που βρίσκεται σε κακή [[κατάσταση]]) ο μη [[υγιής]] («τὰ σαθρὰ ὑπὸ τῶν ἰητρῶν ὑγιαίνονται», Ιπποκρ.)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[νοσηρός]] («[[πρίν]] τι καὶ σαθρὸν μετεξετέροισι ἐγγενέσθαι» — [[προτού]] κάποια νοσηρή [[σκέψη]] επέλθει σε αυτούς, [[δηλαδή]] [[πριν]] να γίνουν προδότες, <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> αυτός που δεν έχει ικανότητες, [[ανίκανος]]<br /><b>4.</b> (για [[αγγείο]]) αυτός που έχει ρωγμές, ραγισμένος<br /><b>5.</b> [[φθαρτός]], [[πρόσκαιρος]], [[παροδικός]] («τῶν δ' ἀφάντων κῡδος ἀντείνει σαθρόν», <b>Πίνδ.</b>). <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br /><i>σαθρώς</i> / <i>σαθρῶς</i> ΝΜΑ<br />σε επισφαλή, σε ετοιμόρροπη [[κατάσταση]] («σαθρῶς ἱδρυμένος», <b>Αριστοτ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Οι συνδέσεις του επιθ. [[σαθρός]] με τις λ. [[ψαθυρός]] «εύθραστος», [[σαπρός]] ή [[σήθω]] «[[κοσκινίζω]], [[φιλτράρω]]» παραμένουν ανεπιβεβαίωτες].

|lsmtext='''σαθρός:''' -ά, -όν,<br /><b class="num">1.</b> σαπισμένος, [[σάπιος]], φθαρμένος, παρηκμασμένος, [[ετοιμόρροπος]], [[επισφαλής]], ραγισμένος, σε Πλάτ., Δημ.· επίρρ. <i>σαθρῶς ἱδρυμένος</i>, αυτός που έχει χτιστεί σε επισφαλή, σε σαθρά θεμέλια, σε Αριστ.<br /><b class="num">2.</b> μεταφ., [[πρίν]] τι καὶ σαθρὸν ἐγγίγνεσθαί [[σφι]], [[πριν]] βάλουν με το [[μυαλό]] τους κάποια περίεργη, διεφθαρμένη [[σκέψη]], δηλ. [[προτού]] αποδειχθούν προδότες, σε Ηρόδ.· <i>σ. λόγοι</i>, σε Ευρ. (αμφίβ. προέλ.).

|lstext='''σαθρός''': -ά, -όν, σεσηπώς, ἐφθαρμένος, [[νοσηρός]], [[ἐπισφαλής]], σκυτέες τὰ σ. ὑγιέα ποιέουσι Ἱππ. 345, 37· ἐπὶ νοσούντων ἢ οὐχὶ ἐν καλῇ καταστάσει μερῶν τοῦ σώματος, τὰ σ. ὑπὸ τῶν ἰητρῶν ὑγιαίνονται [[αὐτόθι]] 42· εὕροιμ’ ἂν ὅπῃ [[σαθρός]] ἐστι Πλάτ. Εὐθύφρων 5Β· εὑρήσει τὰ σαθρὰ [[αὐτοῦ]] (δηλ. Φιλίππου) ὁ [[πόλεμος]] Δημ. 52 ἐν τέλ., πρβλ. 24, 5., 155· τὰ σ. τῆς τυραννίδος Πλουτ. Δίων 23. - Ἐπίρρ., σαθρῶς ἱδρυμένος, ᾠκοδομημένος ἐπὶ οὐχὶ στερεοῦ θεμελίου, Ἀριστ. Ἠθ. Νικ. 1. 10, 8. 2) ἐπὶ τοῦ ἤχου ὃν ἀποδίδει τεθραυσμένον [[σκεῦος]] κρουόμενον, ἀντίθετον τῷ ὑγιής, εἴ πή τι σαθρὸν ἔχει, πᾶν περικρούωμεν Πλάτ. Φίληβ. 55C· [[εἴτε]] ὑγιὲς [[εἴτε]] σ. φθέγγεται ὁ αὐτ. ἐν Θεαιτ. 179D· ἀγγεῖα τετρημένα καὶ σ. ὁ αὐτ. ἐν Γοργ. 493Ε· [φωναὶ] σαθραὶ καὶ παρερρυηκυῖαι Ἀριστ. π. Ἀκουστ. 66· ἡ [[κολακεία]] σαθρὸν ὑπηχεῖ Πλούτ. 2. 64D.<br />3) μεταφορ., σ. [[κῦδος]], σαθρά, οὐχὶ [[ὑγιὴς]] [[δόξα]], [[φήμη]], Πινδ. Ν. 8, 59· [[πρίν]] τι καὶ σαθρὸν ἐγγίγνεσθαί σφι, πρὶν ἢ νοσηρά τις [[σκέψις]] ἐπέλθῃ εἰς αὐτούς, δηλ. πρὶν ἢ γίνωσι προδόται, Ἡρόδ. 6. 109· σ. λόγοι Ρῆσ. 639· τί τοῦτ’ [[αἴνιγμα]] σημαίνεις σαθρόν; ὁ αὐτ. ἐν Ἱκ. 1064· τοῦτ’ ἐς γυναῖκας δόλιόν ἐστι καὶ σαθρὸν ὁ αὐτ. ἐν Βάκχ. 487· σ. [[μετάβασις]] Πλάτ. Νόμ. 736Ε, πρβλ. Φίληβ. 55C· σαθρόν ἐστι ... πᾶν ὅ τι ἂν μὴ δικαίως ᾖ πεπραγμένον Δημ. 303. 25. - Καθ’ Ἡσύχ.; «σαθρά· ἀσθενῆ, κεκλασμένα». (Ἡ ἀρχὴ τῆς λέξεως [[ἄγνωστος]]).

|etymtx=Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[unsound]], [[broken]], [[broke]], [[unhealthy]], [[weak]] (IA.).<br />Derivatives: <b class="b3">σαθρ-ότης</b> f. [[unsoundness]] (late), <b class="b3">-όομαι</b>, <b class="b3">-όω</b> to [[be]], [[to make unsound]] (LXX, pap. VIp) with <b class="b3">-ωσις</b>, <b class="b3">-ωμα</b> (pap. VIp, H.); <b class="b3">σάθραξ φθείρ</b> H.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Unexplained. By Fick (s. Bq) compared with [[ψαθυρός]] [[brittle]] (to [[ψῆν]]); Chantraine Form. 224 a. 373 thinks of [[σήθω]] (rejected by Benveniste Origines 202). Perh. cross of [[σαπρός]] with an unknown word? -- From there with metathesis NGr. [[θράσιον]], [[θράσο]] [[meat of animals that have died]] (Hatzidakis Glotta 2, 299). -- Furnée 196 also compares [[ψαθυρός]], <b class="b3">ψαιδρά ἁραιότριχα</b> H. and concludes that the word is Pre-Greek.

|mantxt=(=σάπιος, [[ἄρρωστος]]). Ἀντί [[σαπρός]] τοῦ [[σήπω]].<br><b>Παράγωγα:</b> [[σαθρότης]], [[σαθρόω]] -ῶ (=ἐξασθενῶ), [[σάθρωμα]], [[σάθρωσις]].