ἱδρύω: Difference between revisions

|Definition=fut. <b class="b3">ἱδρύσω</b> (καθ-) <span class="bibl">E.<span class="title">Ba.</span>1339</span>: aor. <span class="sense"><span class="bld">A</span> ἵδρῡσα <span class="bibl">Il.15.142</span>, <span class="bibl">E. <span class="title">Ba.</span>1070</span>: pf. ἵδρῡκα (καθ-) <span class="bibl">Arist.<span class="title">PA</span>665b20</span>:—Med., fut. ἱδρύσομαι <span class="bibl">E. <span class="title">Heracl.</span>397</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>1198</span>: aor. ἱδρῡσάμην <span class="bibl">Hdt.6.105</span>, <span class="bibl">Anacr.104</span>, <span class="bibl">Ar. <span class="title">Pl.</span>1153</span>:—Pass., fut. ἱδρυθήσομαι <span class="bibl">D.H.<span class="title">Comp.</span>6</span>: aor. ἱδρύθην <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span> 245</span>, etc.; freq. written ἱδρύνθην in codd., as <span class="bibl">Il.3.78</span>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Coac.</span>309</span>, <span class="bibl">A.R.3.1269</span>: pf. ἵδρῡμαι, used both in pass. and med. sense (v. sub fin.). [ῐ by nature, <span class="bibl">E.<span class="title">Ba.</span>1070</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>26</span> D., etc., but freq. lengthd. by position, <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>639</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>1153</span>, etc.: ῡ by nature, even in ἱδρύεται <span class="bibl">E.<span class="title">Heracl.</span>786</span>; but ἵδρῠε <span class="bibl">Il.2.191</span>; καθίδρῠε <span class="bibl">Od.20.257</span>: ῡ in fut. and aor. 1, exc. in late Poets, as <span class="title">AP</span>7.109 (<b class="b3">ἐν-</b>, &lt;D.L.&gt;), <span class="bibl">Man.3.80</span> (dub.), <span class="title">Arch.Pap.</span>2.570, <span class="bibl">Nonn.<span class="title">D.</span>4.22</span>: pf. Pass. ἵδρῡμαι <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span> 413</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Heracl.</span>19</span>, <span class="bibl"><span class="title">Hel.</span>820</span>, <span class="bibl">Theoc.17.21</span>, etc.:—[[make to sit down]], [[seat]], αὐτός τε κάθησο καὶ ἄλλους ἵδρυε λαούς <span class="bibl">Il.2.191</span>; ἵδρυσε θρόνῳ ἔνι θοῦρον Ἄρηα <span class="bibl">15.142</span>, cf. <span class="bibl">Od.3.37</span>; ἱ. τινὰ εἰς θρόνους <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span> 1573</span>; ὄζων ἔπι <span class="bibl">Id.<span class="title">Ba.</span>1070</span>; <b class="b3">ἵδρυσε τὴν στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ</b> [[encamp]]ed the [[army]], <span class="bibl">Hdt. 4.124</span>, cf. <span class="bibl">Th.4.104</span>:—Pass., to [[be seated]], [[sit still]], τοὶ δ' ἱδρύνθησαν ἅπαντες <span class="bibl">Il.3.78</span>; κατ' οἶκον ἵδρυται γυνή <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>639</span>; of an army, [[lie encamped]], <span class="bibl">Hdt.4.203</span>,al., <span class="bibl">Th.7.77</span>, al.; <b class="b3">Πελοπόννησος ἀσφαλέως ἱδρυμένη</b> [[secure]], <span class="bibl">Hdt.6.86</span>.ά; ἐν θεῶν ἕδραισιν ὧδ' ἱδρυμένας <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>413</span>; <b class="b3">ἡ στρατιὰ βεβαίως ἔδοξεν ἱδρῦσθαι</b> seemed to have got a [[firm]] [[footing]], <span class="bibl">Th. 8.40</span>; ἱ. ἐπὶ τῶν ἵππων <span class="bibl">Ael.<span class="title">Tact.</span>2.4</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[settle]] persons in a place, εἰς τόνδε δόμον <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>841</span>; <b class="b3">ἐν τοῖς ἀστοῖσιν Ἄρη ἐμφύλιον ἱ</b>. to [[give a footing to]], i.e. [[excite]], [[intestine]] [[war]], <span class="bibl">A.<span class="title">Eu.</span>862</span>; ἱ. πολλοὺς ἐν πόλει <span class="bibl">Plu.<span class="title">Pomp.</span> 28</span>:—Pass., to [[be settled]], <span class="bibl">Hdt.8.73</span>; <b class="b3">ποῦ κλύεις νιν ἱδρῦσθαι χθονός</b>; <span class="bibl">S. <span class="title">Tr.</span>68</span>; ἐς Κολωνὰς ἱδρυθείς <span class="bibl">Th.1.131</span>; μεταξὺ φρενῶν ὀμφαλοῦ τε ἱδρῦσθαι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>77b</span>; of local diseases, πόνος ἐς στῆθος ἱδρυνθείς <span class="bibl">Hp.<span class="title">Coac.</span> 309</span>; τὸ ἐν κεφαλῇ . . ἱδρυθὲν κακόν <span class="bibl">Th.2.49</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> Med., [[establish]], τινὰ ἄνακτα γῆς <span class="bibl">E.<span class="title">Ph.</span>1008</span>; τινὰ ἐς οἶκόν τινος <span class="bibl">Id.<span class="title">Hel.</span>46</span>; <b class="b3">ἱδρύσασθαι τοὺς βίους</b> [[to choose settled]] modes of life, <span class="bibl">D.H.1.68</span>; ἱ. οἴκησιν <span class="bibl">Pl. <span class="title">Smp.</span>195e</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> pf. Pass. [[ἵδρυμαι]], of places, to [[be situated]], [[lie]], of a [[city]], <span class="bibl">Hdt.2.59</span>, cf. <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span>231</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>745b</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">5</span> Pass., [[settle down]], [[become quiet]], <span class="bibl">Hp.<span class="title">Epid.</span>3.17</span>.ιέ. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[set up]], [[found]], especially in Med., [[dedicate]] temples, statues, etc., <span class="bibl">Anacr.104</span>, <span class="bibl">Simon.140</span>, etc.; Πανὸς ἱρόν <span class="bibl">Hdt.6.105</span>, cf. <span class="bibl">1.105</span>, al.; βρέτας <span class="bibl">E.<span class="title">IT</span>1453</span>; βωμούς <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prt.</span>322a</span>, al.; <b class="b3">ἱδρύσασθαι [Ἑρμῆν</b>] [[set up]] a [[statue]] of [[Hermes]], <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>1153</span>; Εἰρήνην <span class="bibl">Id.<span class="title">Pax</span> 1091</span>: also c. dat., τὴν δαίμον' ἢν ἀνήγαγον ἐς τὴν ἀγορὰν ἄγων ἱδρύσωμαι βοΐ <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>26D.</span>:—Pass., ἐξ οὗ τὸ ἱρὸν ἵδρυται <span class="bibl">Hdt.2.44</span>, cf. <span class="bibl">1.172</span>; βωμὸς ἱδρύθη <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>245</span>; [Πλοῦτος] ἱδρυμένος <span class="bibl">Id.<span class="title">Pl.</span>1192</span>; at Athens, <b class="b3">ἥρωες κατὰ πόλιν ἱδρυμένοι</b> the [[hero]]es who had [[statue]]s [[erect]]ed to them, <span class="bibl">Lycurg.1</span>: pf. Pass. in med. sense, <span class="bibl">Hdt.2.42</span>, <span class="bibl">Men.202</span>.</span>

|btext=<i>f.</i> ἱδρύσω, <i>ao.</i> ἵδρυσα, <i>pf. inus.</i><br /><i>Pass. ao.</i> ἱδρύθην, <i>pf.</i> [[ἵδρυμαι]];<br /><b>1</b> faire asseoir : τινά, qqn ; θρόνῳ [[ἔνι]] τινά IL qqn sur un siège ; <i>Pass.</i> être assis : [[ἐν]] [[θεῶν]] ἕδραισιν ESCHL sur les sièges des dieux ; <i>abs.</i> être assis immobile;<br /><b>2</b> <i>fig.</i> faire camper, asseoir : τὴν στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ HDT l'armée au bord d'un fleuve ; <i>Pass.</i> être campé;<br /><b>3</b> établir, installer : [[εἰς]] δόμον EUR amener et établir dans une maison ; πολλοὺς [[ἐν]] πόλει PLUT établir beaucoup de gens dans la ville ; <i>Pass.</i> avoir sa résidence : [[ποῦ]] κλύεις νιν ἱδρῦσθαι χθονός ; SOPH en quelle région de la terre as-tu ouï dire qu’il fût établi ? [[ἐν]] κεφαλῇ ἱδρυθὲν [[κακόν]] THC mal qui avait son siège dans la tête ; <i>particul.</i> être établi solidement;<br /><b>4</b> <i>p. ext.</i> fonder, construire, élever (une maison, un temple, une statue, un trophée, <i>etc.) ; Pass.</i> être fondé, construit, élevé ; <i>à l'ao. et au pf. Pass.</i> être situé;<br /><i><b>Moy.</b></i> [[ἱδρύομαι]] (<i>f.</i> ἱδρύσομαι, <i>ao.</i> ἱδρυσάμην);<br /><b>1</b> asseoir, établir, installer pour soi ; <i>fig.</i> établir solidement, fixer, consolider;<br /><b>2</b> fonder, construire, élever pour soi, pour son usage <i>ou</i> pour son intérêt (un temple, une statue, <i>etc.</i>).<br />'''Étymologie:''' R. Σεδ, asseoir ; cf. ἕζω.

|mltxt=(ΑΜ [[ἱδρύω]])<br />(ενεργ. και μέσ.) [[οικοδομώ]], [[κτίζω]] («ο [[ναός]] ιδρύθηκε τον 5ο αιώνα» β. «ἱδρύσαντο ὑπὸ τῇ ἀκροπόλι Πανὸς [[ἱρόν]]», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[συνιστώ]], [[συγκροτώ]] («[[ιδρύω]] πολιτικό [[κόμμα]]»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[πείθω]] κάποιον να παραμείνει, να εγκατασταθεί («[[αὑτός]] τε κάθησο καὶ ἄλλους ἵδρυε λαούς», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[τοποθετώ]] το [[στράτευμα]] («ἵδρυσε στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> [[εγκαθιστώ]] κάποιον σε κάποιο [[τόπο]]<br /><b>4.</b> (με κακή σημ.) [[προκαλώ]], [[διεγείρω]] («ἐν τοῖς ἀστοῖσιν ἱδρύσης Ἄρη ἐμφύλιον» — στους πολίτες θα προκαλέσεις εμφύλιο πόλεμο, <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>μέσ.</b> <i>ἱδρύομαι</i><br />[[τοποθετώ]] ασφαλώς, [[εγκαθιδρύω]] («ἵδρυται ἄνακτα γῆς», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>6.</b> <b>παθ.</b> [[είμαι]] εγκατεστημένος, [[μένω]] (α. «κατ' οἶκον ἵδρυται [[γυνή]]», <b>Ευρ.</b> β. «ποῦ κλύεις νιν ἱδρῡσθαι χθονός;», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>7.</b> <b>παθ.</b> (για στρατό) [[στρατοπεδεύω]] («ἡ [[στρατιά]] βεβαίως ἔδοξεν ἱδρῡσθαι», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>8.</b> <b>παθ.</b> [[εφησυχάζω]]<br /><b>9.</b> (παθ. παρακμ.) (για πόλεις) [[κείμαι]], βρίσκομαι («ἵδρυται ἡ [[πόλις]] αὕτη τῆς Αἰγύπτου ἐν μέσῳ τῷ Δέλτα», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>10.</b> <b>φρ.</b> «ἥρωες κατὰ πόλιν ἱδρυμένοι» — ήρωες [[προς]] τιμήν τών οποίων έχουν στηθεί αγάλματα.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Το ρ. προέρχεται πιθ. από ονοματικό θ. <i>ιδρυ</i>-, που παραμένει ανερμήνευτο. Ο τ. [[ιδρύω]] (<i>ιδ</i>-<i>ρύω</i>) συνδέεται με το [[έζομαι]] / <i>ίζω</i> και ανάγεται στη [[ρίζα]] <i>sed</i>- ([[πρβλ]]. [[έζομαι]]), [[οπότε]] το <i>ι</i>- ερμηνεύεται [[είτε]] κατ' [[αναλογία]] [[προς]] το <i>ίζω</i> [[είτε]] ως [[συνοδίτης]] [[φθόγγος]], ο [[οποίος]] αναπτύχθηκε στη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] <i>sd</i>- της ρίζας <i>sed</i>-, [[ήτοι]] <i>ιδ</i>-<i>ρύω</i> <span style="color: red;"><</span> <i>sid</i>-<i>ruo</i>. Τέλος, η κατάλ. -<i>ρυω</i> [[πρέπει]] να συνδέεται με παράγωγα του [[έζομαι]] που εμφανίζουν κι αυτά -<i>ρ</i>- ([[πρβλ]]. <i>έδ</i>-<i>ρα</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ίδρυμα]], [[ίδρυση]](-<i>ις</i>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ιδρυτής]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) [[ανιδρύω]], [[εγκαθιδρύω]], [[ενιδρύω]], [[καθιδρύω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>αφιδρύω</i>, [[εισιδρύω]], [[εξιδρύω]], [[εφιδρύω]], [[μεθιδρύω]], [[παρακαθιδρύω]], [[παριδρύω]], [[προενιδρύω]], [[προϊδρύω]], [[προσιδρύω]], [[προσκαθιδρύω]], [[συγκαθιδρύω]], [[συνιδρύω]], [[υπεριδρύω]], [[υφιδρύω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[επανιδρύω]]].

{{pape

|ptext=aor. pass. ἱδρύνθην, Hom.; Her. und Attik. ἱδρύθην, vgl. Lobeck <i>Phryn</i>. 37; <i>sich [[setzen]] [[lassen]], [[niedersetzen]]</i>; αὐτός τε κάθησο καὶ ἄλλους ἵδρυε λαούς <i>Il</i>. 2.191; ἵδρυσε θρόνῳ ἐνὶ θοῦρον [[Ἄρηα]] 15.142; ἵδρυσεν παρὰ δαιτί <i>Od</i>. 3.37; τὸν παῖδα εἰς θρόνους τυραννικοὺς ἵδρυσον, setze ihn auf den [[Thron]], Eur. <i>Ion</i> 1573; ἐλατίνων ὄζων ἔπι <i>[[Bacch]]</i>. 1068; übertragen, μηδ' ἐν τοῖς ἐμοῖς ἀστοῖσιν ἱδρύσῃς [[Ἄρη]], laß ihn nicht sich [[niederlassen]], errege keinen [[Bürgerkrieg]], Aesch. <i>Eum</i>. 824; [[δεῖ]] γάρ με εἰς τόνδ' [[αὖθις]] ἱδρῦσαι δόμον Ἄλκηστιν, sie wieder in das Haus <i>[[einführen]]</i>, Eur. <i>Alc</i>. 844; – [[Herodot]]. 4.124 τὴν στρατιὴν ἐπὶ ποταμῷ, <i>[[halten]] oder [[lagern]] [[lassen]]</i>, wie Plut. <i>[[Timol]]</i>. 35 und andere Spätere; [[στρατόπεδον]] Hdn. 4.3.13; βωμούς 5.5.15 (vgl. [[ἵδρυμα]]).<br><b class="num">Pass</b>. <i>[[gesetzt]] [[werden]], [[gegründet]] [[werden]]; da [[sitzen]], sich [[ruhig]] [[verhalten]]</i>, τοὶ δ' ἱδρύνθησαν ἅπαντες, <i>Il</i>. 3.78, 7.56; ἐν [[θεῶν]] ἕδραισιν ὧδ' ἱδρυμένας, die [[gesetzt]] [[worden]] sind, die [[sitzen]], Aesch. <i>Suppl</i>. 408; [[ποῦ]] κλύεις [[νιν]] ἱδρῦσθαι χθονός, wo er sich aufhalte, Soph. <i>Tr</i>. 68; οὐχ [[ἱδρυτέον]], nicht <i>[[müßig]] [[dasitzen]] darf man, Aj</i>. 796; [[οὕτως]] [[ἀγείτων]] [[οἶκος]] ἵδρυται Eur. <i>El</i>. 1130; vgl. <i>Hel</i>. 826; ἐξ οὗ [[σφιν]] τὸ ἱρὸν ἵδρυται, seit der [[Tempel]] <i>[[gegründet]] [[worden]]</i>, Her. 7.44; so [[öfter]] von Tempeln und [[Statuen]], sie <i>[[aufrichten]] und [[weihen]]</i>, bes. im med., [[ἐνταῦθα]] ἵδρυσαι [[βρέτας]] Eur. <i>I.T</i>. 1453; ναῶν ἕδρας ἱδρυσάμεσθα <i>Cycl</i>. 290; ὅσοι Διὸς Θηβαιέος ἵδρυνται [[ἱρόν]] Her. 2.42, vgl. 6.105; ἐπεχείρει βωμούς τε ἱδρύεσθαι καὶ ἀγάλματα [[θεῶν]] Plat. <i>Prot</i>. 322a; ἱερὰ καὶ βωμοὺς ἐν ἰδίαις οἰκίαις ἱδρυόμενοι <i>Legg</i>. X.910a; Sp., wie Dion.Hal. 8.55; ἥρωες οἱ κατὰ τὴν πόλιν καὶ τὴν χώραν ἱδρυμένοι, die Stammheroen in [[Athen]], [[denen]] [[Bildsäulen]] und [[Altäre]] [[geweiht]] waren, Lycurg. 1. Auch = <i>[[einsetzen]]</i>, ὃς Σπαρτοὺς ἄνακτας τῆσδε γῆς ἱδρύσατο Eur. <i>Phoen</i>. 1015; τόνδ' ἐς οἶκον <i>Hel</i>. 46; παρὰ τὴν θύραν Ar. <i>Plut</i>. 1153. – Von Städten, <i>[[gründen]]</i>, πόλεις ἱδρύσατο Arist. <i>mund</i>. 6. – Perf. pass. <i>[[gegründet]] sein, [[liegen]]</i>, [[ποῦ]] τὰς Ἀθήνας φασὶν ἱδρῦσθαι χθονός Aesch. <i>Pers</i>. 227; ἵδρυται ἡ [[πόλις]] [[αὕτη]] ἐν μέσῳ τῷ Δέλτα Her. 2.59; τὴν πόλιν ἱδρῦσθαι [[δεῖ]] τῆς χώρας ἐν μέσῳ Plat. <i>Legg</i>. V.745b; Sp. Auch ὃ μεταξὺ φρενῶν ὀμφαλοῦ τε ἱδρῦσθαι [[λόγος]], Plat. <i>Tim</i>. 77b; [[πόρρω]] γὰρ ἡδονῆς ἵδρυται καὶ λύπης τὸ [[θεῖον]], liegt, ist weit [[davon]] [[entfernt]], Ep. III.315c; – <i>[[befestigt]] sein, fest sein</i>, ὡς ἡ στρατιὰ τῶν Ἀθηναίων [[βεβαίως]] ἔδοξε μετὰ τείχους ἱδρῦσθαι Thuc. 8.40; ἀρχὴ σαλεύουσα καὶ παρὰ μηδενὶ [[βεβαίως]] ἱδρυμένη Hdn. 2.8.6; – τὸ ἐν τῇ κεφαλῇ πρῶτον ἱδρυθὲν [[κακόν]], das im Kopfe [[zuerst]] seinen Sitz hatte, haftete, Thuc. 2.49.<br>[Υ ist im [[Präsens]] kurz, doch lang bei Eur. <i>Heracl</i>. 786, wo ἱδρύεται der [[Schluß]] des Trimeters ist, in den übrigen tempp. lang, kurz bei sp.D., wie ἵδρῦσε, Nonn. <i>D</i>. 4.22; Man. 3.80; vgl. Jacob zu <i>Anth. Pal</i>. III.p. 242. Die [[Akzentuation]] des perf. pass. ἱδρύσθαι, die sich noch in Bekkers Plat. findet, ist [[falsch]]; denn die beiden [[Stellen]] des Eur. <i>Hipp</i>. 639 und <i>Hel</i>. 1130, wo ἵδρυται [[γυνή]] und ἵδρυται [[φίλων]] der [[Schluß]] des Trimeters ist, [[entscheiden]] Nichts [[neben]] <i>Heracl</i>. 19, wo der [[Trimeter]] mit ἱδρυμένους, und <i>Hel</i>. 826, wo er mit ἱδρυμένη schließt; eben so Aesch. <i>Suppl</i>. 408; Ar. <i>Plut</i>. 1192; auch ἱδρῡτέον, <i>Pax</i> 889.]