πιέζω: Difference between revisions

|Definition=impf. [[ἐπίεζον]], Ep.<br><span class="bld">A</span> πίεζον Od.12.174, etc.: fut. πιέσω Diph.18.3; Ep. [[πιέσσω]] [[Nonnus Epicus|Nonn.]] ''[[Dionysiaca|D.]]'' 4.146: aor. ἐπίεσα Hp.''Fract.''6, Hdt.9.63, Th.2.52, etc. (but subj. πιέξῃς Hp.''Fract.''5, inf. πιέξαι ''IG''42(1).123.116 (Epid., iv B.C.), part. [[πιέξας]] ([[varia lectio|v.l.]] [[πιάξας]]) Nic.''Al.''224): pf. πεπίεκα Demetr.Lac. ''Herc.''1012.44:—Pass., fut. πιεσθήσομαι Gal.11.317 (δια-), Heliod ap. Orib.10.18.15: aor. ἐπιέσθην Od.8.336, Sol.13.37, Hdt.4.11, etc.; ἐπιέχθην Hp.''Fract.''5, etc.: pf. πεπίεσμαι Arist.''Mu.''392b33, Procl.''Hyp.''5.49, cj. in Alciphr.3.55. etc.; πεπίεγμαι Hp.''Fract.''5.—From πῐεζέω we have [[πιεζέουσι]] [[varia lectio|v.l.]] in Id.''Fract.''31: impf. [[πιέζευν]] [[varia lectio|v.l.]] in Od.12.174, 196; part. πιεζεῦντα Hp.''Off.''25, ''Fract.''9, πιεζεῦσαν Herod.8.47:—Pass., part. [[πιεζεύμενος]] Hdt.3.146, 6.108, 8.142 (always with [[varia lectio|v.l.]] [[πιεζόμενος]]), Hp.''Nat.Puer.''21, πιεζούμενος Plb.3.74.2; imper. πιεζείσθω ''IG''4.364.7 (Corinth, iv A.D.): impf. ἐπιεζοῦντο Plb.11.33.3; so in later Gr., as Plu. ''Thes.''6, ''Alc.''2, etc.; Dor., Aeol., and later Gr. πῐάζω Alcm.44, Alc.148: aor. 1 ἐπίᾰσα [[LXX]] ''Ca.''2.15, ''Ev.Jo.''8.20; ἐπίαξα Theoc.4.35, ([[ἀμφ]]-) [[Ep]]..6: Pass., fut. πιασθήσομαι [[LXX]] ''Si.''23.21: aor. ἐπιάσθην ''Apoc.''19.20: pf. πεπίασμαι ''[[Oxyrhynchus Papyri|POxy.]]''812 (i B. C.), Dsc.1.15, ''Hippiatr.''34:—[[press tight]], [[squeeze]], χειρὶ ἑλὼν ἐπίεζε βραχίονα Il.16.510, cf. Hes.''Op.''497; [[ἀστεμφέως ἐχέμεν μᾶλλόν τε π]]. Od.4.419; μ' ἐν δεσμοῖσι δέον μᾶλλόν τε πίεζον 12.196, cf. 164; [[π. τὰ χείλεα]] [[compress]] them, Hp.''VM''22; [[ῥύγχος εἰς ὄξος πιέζων]] Axionic.8.5; πιέζω τοὺς ὑπευθύνους = squeezing them (like figs), to try if they are ripe, [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Knights|Eq.]]''259; σφόδρα πιέζω αὐτοῦ τὸν πόδα Pl. ''Phd.''117e; πιέζω [τὴν δεξιὰν] ἐμπαθῶς Plb.31.24.9: abs., [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.10.13, Arist.''Rh.''1361b17:—Pass., to [[be pressed tight]], ἐν δεσμοῖς Od.8.336, cf. Hp.''Fract.''25, al.; of wrestlers, Plu.''Alc.''2; [[πιέζεται ὅσα πόρους ἔχει κενούς]] = are [[compressible]], [[Aristotle|Arist.]]''[[Meteorologica|Mete.]]''386b1.<br><span class="bld">II</span> [[press down]] or [[weigh down]], of a heavy weight, Σικελία αὐτοῦ πιέζω στέρνα Pi.''P.''1.19, cf. Ar.''Pax'' 1032:—and in Pass., ὁ δ' ὦμος… πιέζεται Id.''Ra.''30, cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''7.5.11: metaph., [[oppress]], [[distress]], π. τινὰ ἡ δαπάνη Hdt.5.35; λιμός A.''Ch.'' 250; καὶ πρὸς π. χρημάτων ἀχηνία (Abresch for [[προσπιέζει]]) ib.301; [[συμφορὰ δ'ἑτέρους ἑτέρα π]]. E.''Alc.''894 (lyr.); αὐχμὸς π. τὰς ἀμπέλους Ar. ''Nu.''1120; [[πιέζει με ἡ ἀνάγκη]] ib.437, cf. Th.2.52:—freq. in Pass., ὑπὸ νούσοισι Sol.13.37; ὑπὸ λιμοῦ Th.1.126; πολέμῳ Hdt.4.11, 6.34; τῇ νούσῳ Pherecyd. ap. D.L.1.122, cf. Th.7.47; ταῖς εἰσφοραῖς Lys.28.3; ταῖς συμφοραῖς [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''7.2.20; σπάνει σίτου Id.''HG''5.4.56, etc.: abs., Hdt.7.121, etc.; of a river, to [[be exhausted]] from the heat of the sun, Id.2.25.<br><span class="bld">2</span> [[press hard]], of a victorious army, τοὺς ἐναντίους Id.9.63:—Pass., [[τὴν πιεζομένην μάλιστα τῶν μοιρέων]] ib.60; εἴ πῃ πιέζοιντο Th.1.49, cf. X.''HG''2.4.34; [[ὑπό τινων]] ib.7.1.43.<br><span class="bld">3</span> [[bear hardly upon]], τινα [[Plato|Pl.]]''[[Cratylus|Cra.]]''409a; τῷ λόγῳ Plu.''Alc.''6; ὑπὸ τῶν ἐλέγχων πιέζεσθαι Phld.''D.''3.8; of a point in the argument, [[hold fast to]], Pl.''Lg.''965d; [[press]] it, Plb.3.21.3, Demetr.Lac. [[l.c.]], etc.; [[lay stress on]], Plu.2.31e: c. dat., [[insist upon]], τοῖσι περιπάτοισι Hp.''Insomn.''88.<br><span class="bld">b</span> [[determine precisely]], ἀποστήματα Procl.''Hyp.''5.19, cf. 49 (Pass.); π. δεῖ πῶς ἓν ἐκεῖνο καὶ ἕτερον Porph.''Sent.''36.<br><span class="bld">4</span> [[repress]], [[stifle]], ἐν θυμῷ χόλον Pi.''O.''6.37; τὸν τῦφον Plu.''Alc.''4.<br><span class="bld">5</span> [[outweigh]], τἀγαθῷ τὸ δυστυχές E.''Hipp.''637, cf. ''Supp.''249 ([[si vera lectio|s. v.l.]]).<br><span class="bld">III</span> later, [[lay hold of]], ταῦρον… πιάξας τᾶς ὁπλᾶς, [[by]] the [[hoof]], Theoc.4.35; αὐτὸν τῆς χειρός ''Act.Ap.''3.7, cf. ''Ev.Jo.''7.30, etc.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0613.png Seite 613]] dor. [[πιάζω]], πιάξας Theocr. 4, 35, bei Sp., wie N. T., auch πιάσαι, ἐπιάσθη, ion. im pass. πεπίεγμαι, ἐπιέχθην, Hippocr.; s. auch das Vor.; – [[drücken]], festdrücken, festhalten, zwängen; χειρὶ δ' ἑλὼν ἐπίεζε βραχίονα, Il. 16, 510; ἐν δεσμοῖσι, Od. 12, 164, wie ἐν δεσμοῖς κρατεροῖσι πιεσθείς 8, 336; πιέζει στέρνα, Pind. P. 1, 19; übertr., ἐν θυμῷ πιέσαις χόλον, Ol. 6, 37; τοὺς ἀπωρφανισμένους [[νῆστις]] πιέζει [[λιμός]], Aesch. Ch. 248, vgl. 299, bedrängen, ängstigen, quälen, wie Her. 4, 11. 9, 60. 63; τὴν τύχην [[λίαν]] πιέζειν, Eur. Suppl. 249; πιέζειν τοὺς ὑπευθύνους, Ar. Equ. 259; auch αὐχμὸς πιέζει τὰς ἀμπέλους, die Dürre ist den Weinstöcken schädlich, Nubb. 1104; πιέζει με ἡ [[ἀνάγκη]], 436; sp. D., [[σῶμα]] πιέσας κυδαλίμοις καμάτοις, Ep. ad. 685 (Plan. 21); in Prosa, auch festdrücken, festhalten, fest behaupten, οἷόν περ [[σφόδρα]] πιέσαντες μὴ ἀνῶμεν, Plat. Legg. XII, 965 d; auch widerlegen, τοῦτο τὸ [[ὄνομα]] φαίνεται τὸν Ἀναξαγόραν πιέζειν, Crat. 409 a; ταῖς συμφοραῖς πιέζεσθαι, Xen. Cyr. 7, 2, 20; τῷ πολέμῳ πιεζόμενοι, Pol. 5, 29, 1; βραχὺ πιεσθῆναι τῇ χώρᾳ κατὰ τὴν μάχην, ein wenig zu weichen genöthigt werden, 2, 33, 8.

|mltxt=ΝΜΑ και δωρ., αιολ. και μτγν. τ. [[πιάζω]], ιων. και επικ. τ. [[πιεζέω]] Α<br /><b>1.</b> [[σφίγγω]] [[δυνατά]], [[ζουλώ]] με [[δύναμη]], [[θλίβω]], [[συνθλίβω]], [[συμπιέζω]], [[ασκώ]] [[πίεση]] (α. «[[πιέζω]] το [[βαμβάκι]]» β. «χειρὶ ἑλὼν ἐπίεζε βραχίονα», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[συσφίγγω]], [[συμμαζεύω]], [[στοιβάζω]], [[πατηκώνω]] («πιέζεται ὅσα πόρους ἔχει κενούς», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> ωθώ, [[σκουντώ]], [[σπρώχνω]] [[προς]] τα [[μέσα]] («[[πιέζω]] το ηλεκτρικό [[κουμπί]]»)<br /><b>2.</b> [[συνθλίβω]], [[ζουλώ]] καρπό για να βγάλω τον χυμό («[[πιέζω]] τα σταφύλια»)<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α. «πεπιεσμένος [[χάρτης]]» — [[χαρτί]] που κατασκευάζεται με ισχυρή [[συμπίεση]] και αντικαθιστά σε πολλές κατασκευές το [[ξύλο]] ή άλλες ύλες<br />β) «πεπιεσμένος [[αέρας]]» — [[αέρας]] του οποίου ο όγκος έχει ελαττωθεί με [[συμπίεση]] και χρησιμοποιείται ως [[μηχανική]] [[δύναμη]]<br /><b>νεοελλ.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για μαχόμενο στρατό) [[ασκώ]] [[πίεση]], [[σπρώχνω]] [[δυνατά]] ένα [[σημείο]] της εχθρικής παρατάξεως, [[στενοχωρώ]] την [[παράταξη]] του αντιπάλου (α. «οι δυνάμεις μας πιέζουν την αριστερή [[πτέρυγα]] του εχθρού» β. «ὁ δὲ Παυσανίας [[μάλα]] πιεσθεὶς καὶ ἀναχωρήσας ὅσον στάδια [[τέτταρα]]», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>2.</b> [[φέρνω]] σε δύσκολη [[θέση]], [[στενοχωρώ]] κάποιον («πιέζων τῷ λόγῳ καὶ συστέλλων ταπεινὸν ἐποίει καὶ ἄτολμον», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>3.</b> [[συνθλίβω]] [[κάτι]] με [[βάρος]], [[βαραίνω]], [[πλακώνω]] [[κάτι]] από [[πάνω]] («πιεζόμενοι oἱ φοίνικες ὑπὸ βάρους ἄνω κυρτοῦνται», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>4.</b> [[βασανίζω]], [[προκαλώ]] [[λύπη]], [[στενοχώρια]] (α. «μέ πιέζει η [[ανάγκη]]» β. «ἐπίεσε δ' αὐτοὺς πρὸς τῷ ὑπάρχοντι πόνω ἡ ξυγκομιδὴ ἐκ τῶν ἀγρῶν ἐς τὸ [[ἄστυ]]», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>5.</b> (συν. το παθ.) <i>πιέζομαι</i><br />[[δεινοπαθώ]], [[υποφέρω]], καταπιέζομαι («πιεζόμενος δὲ ταῖς περὶ τοὺς παῑδας συμφοραῑς» <b>Ξεν.</b>)<br /><b>6.</b> [[εξαναγκάζω]], [[πειθαναγκάζω]] (α. «τον πίεσαν στην Ασφάλεια και ομολόγησε» β. «πιεζόμενοι [[ὅμως]] τὸ ἐπιτασσόμενον ἐπετέλεον», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[πιάνω]] με τα χέρια, [[αδράχνω]] («καὶ πιάσας αὐτὸν τῆς δεξιᾶς χειρὸς ἤγειρε», ΚΔ)<br /><b>2.</b> [[συλλαμβάνω]] (α. «ἀπέστειλον ὑπηρέτας ἵνα πιάσωσιν αὐτόν», ΚΔ<br />β. «καὶ ἐπιάσθη τὸ [[θηρίον]] καὶ ὁ μετ' αὐτοῦ [[ψευδοπροφήτης]], Αποκ.)<br /><b>3.</b> (για παλαιστές) [[σφίγγω]] [[δυνατά]] τον αντίπαλο («ἐν μὲν γὰρ τῷ παλαίειν πιεζούμενος», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>4.</b> (για τα χείλη) [[σφίγγω]] το ένα με το [[άλλο]], [[συμμαζεύω]]<br /><b>5.</b> <b>μτφ.</b> [[καταπνίγω]] («ἐν θυμῷ πιέσαις χόλον», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[αντισταθμίζω]] [[κάτι]] με [[κάτι]] [[άλλο]] («πιέζει τἀγαθῷ τὸ δυστυχές», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>5.</b> [[προσδιορίζω]] [[κάτι]] ακριβώς («πιέζειν δεῖ πῶς ἓν ἐκεῖνο καὶ ἕτερον», Πορφύρ.)<br /><b>6.</b> <b>μτφ.</b> [[τονίζω]] ιδιαιτέρως, [[εξαίρω]] [[κάτι]] («βέλτιστον ταῦτα τοῖς γραμματικοῖς, παρέντας ἐκεῖνα μᾶλλον πιέζειν», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>7.</b> <b>μτφ.</b> [[επιμένω]] σε [[κάτι]] («τοῦτο [[σφόδρα]] πιέσαντες μὴ ἀνῶμεν πρὶν ἂν ἱκανῶς εἴπωμεν, τίποτ' ἐστὶν εἰς ὃ [[βλεπτέον]]», <b>Πλάτ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Κατά μία [[άποψη]], το ρ. [[πιέζω]] (<span style="color: red;"><</span> [[e]]<i>pi</i>-<i>sed</i>-<i>jo</i>) [[είναι]] συνθ. από <i>πι</i>-, [[μορφή]] με την οποία απαντά η [[πρόθεση]] <i>ἐπί</i>, και το ρ. <i>ἕζω</i>/[[ἕζομαι]] (<span style="color: red;"><</span> <i>sed</i>-<i>jo</i>-<i>mai</i>) και έχει [[επομένως]] τη σημ. «[[κάθομαι]] [[πάνω]] σε [[κάτι]], [[σπρώχνω]], [[συντρίβω]]». Σύμφωνα με την [[άποψη]] αυτή, και το συγγενές αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ī</i><i>dayati</i> «[[πιέζω]], [[πληγώνω]]» [[πρέπει]] να αναχθεί σε τ. <i>pi</i>-<i>zd</i>-<i>ey</i><i>ō</i>. Κατ' [[άλλη]], όμως, [[άποψη]], το ρ. [[πιέζω]] αποτελεί μεταπλασμένο τ. ενός αρχικού <i>πίζω</i> [[κατά]] το <i>ἕζω</i>. Στην [[υπόθεση]] ύπαρξης [[αυτού]] του αμάρτυρου <i>πίζω</i> μάς οδηγεί το αρχ. ινδ. <i>p</i><i>ī</i><i>dayati</i>, το οποίο ανάγεται σε [[ρίζα]] <i>pizd</i>- (> <i>πίζω</i>). Η [[σύνδεση]] του [[πιέζω]] με τον αρχ. ινδ. τ. θεωρείται πολύ πιθανή και από μορφολογική και από σημασιολογική [[άποψη]]. Εξάλλου, έχει διατυπωθεί και η [[άποψη]] ότι το ρ. συνδέεται και με το λατ. <i>pinso</i> «[[πτίσσω]], [[κόβω]]» (<b>βλ.</b> και λ. [[πτίσσω]]). Ο τ. [[πιάζω]] θεωρείται [[δωρικός]] [[αλλά]] μπορεί να ερμηνευθεί και ως [[αποτέλεσμα]] φωνολογικής εναλλαγής [[κατά]] τα ρ. σε -<i>άζω</i> ([[πρβλ]]. [[αμφιάζω]]), ενώ ο τ. <i>πιεζ</i>-<i>έω</i> [[είναι]] [[υστερογενής]], σχηματισμένος [[κατά]] τα συνηρημένα (<b>πρβλ.</b> [[κυρέω]]: [[κύρω]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[πίεση]](-<i>ις</i>), [[πίεσμα]], [[πιεστός]], [[πίεστρο]](<i>ν</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[πιεσμός]], [[πιεστήρ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[πιεστής]], [[πιεστικός]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>νεοελλ.</b> [[πιεζογραφία]], [[πιεζογράφος]], [[πιεζοηλεκτρικός]], [[πιεζοηλεκτρισμός]], [[πιεζομαγνητισμός]], [[πιεζομετρία]], [[πιεζόμετρο]], [[πιεζοξείδιο]]. (Β' συνθετικό) [[εκπιέζω]], [[εμπιέζω]], [[καταπιέζω]], [[συμπιέζω]]<br /><b>αρχ.</b><br /><i>αμφιπιέζω</i>, [[αναπιέζω]], [[αποπιέζω]], [[διαπιέζω]], [[επιπιέζω]], [[παραπιέζω]], [[περιπιέζω]], [[προπιέζω]], [[προσπιέζω]], [[συνεκπιέζω]], <i>υποπιέζω</i>].

|etymtx=Grammatical information: v.<br />Meaning: [[to press]], [[to push]], [[beset]] (Il.).<br />Other forms: <b class="b3">-έω</b> (Hom. as v.l.; Hp., Herod., Plb.), aor. [[πιέσαι]] (IA.), pass. [[πιεσθῆναι]] (θ 336), also <b class="b3">πι-έξαι</b>, <b class="b3">-εχθῆναι</b> (Hp., Epidaur.); fut. [[πιέσω]], perf. midd. [[πεπίεσμαι]] (Arist.; <b class="b3">-ίεγμαι</b> Hp.), act. [[πεπίεκα]]; besides [[πιάζω]] (Alcm., Alc., hell.). [[πιάσαι]] (<b class="b3">-άξαι</b> Theoc.), [[πιασθῆναι]], [[πεπίασμαι]] (hell.), rarely w. <b class="b3">ἐπ-</b>, <b class="b3">ἀπο-</b> a.o.<br />Compounds: Often w. <b class="b3">συν-</b>, <b class="b3">ἐκ-</b>, <b class="b3">ἀπο-</b> a.o.<br />Derivatives: 1. <b class="b3">πίε-(πία-)σις</b> (<b class="b3">συν-</b>, <b class="b3">ἀπο-</b>πιέζω ) f. [[pressing]], [[pressure]] (Pl., Arist.); 2. <b class="b3">-σμός</b> (<b class="b3">ἐκ-</b>, <b class="b3">συν-</b> πιέζω a.o.) m. <b class="b2">id.</b> (Hp., Arist.); 3. <b class="b3">-σμα</b> (<b class="b3">ἀπο-</b>, <b class="b3">ἐκ-</b> πιέζω a.o.) n. [[pressure]], [[pressed mass]] (Hp., Eub.); 4. <b class="b3">-στήρ</b> m. [[presser]], [[press]] (Att. inscr., medic.) with <b class="b3">-στήριος</b> [[pressing]], n. [[press]] (Dsc.); 5. <b class="b3">-στρον</b> n. <b class="b2">id.</b> (Hp., Gal.).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: On <b class="b3">πιεζ-έω</b> as innovation beside older <b class="b3">πιέζ-ω</b> cf. <b class="b3">κυρ-έω</b> beside <b class="b3">κύρ-ω</b> a.o. (Schwyzer 721). Also [[πιάζω]] is an innovation (after the verbs in <b class="b3">-άζω</b>; perhaps also phonet. explainable; s. Schwyzer 244 w. lit., a.o. Wackernagel IF 25, 336f. = Kl. Schr. 2, 1032 f.). -- Not certainly interpreted. Great semantic and phonetic similarity shows Skt. [[pīḍáyati]] [[squeeze]], [[press]], [[hurt]], which stands first for <b class="b2">*pizd-</b> and would give Gr. <b class="b3">*πίζω</b>. For it [[πιέζω]] after [[ἕζω]] (Schwyzer 721 n. 5)? Diff., very hard, Kuiper Acta Or. 12, 227f.: [[πιέζω]] from <b class="b2">*pii̯es-dō</b> as full grade of <b class="b2">*pis-d-</b> in Skt. [[pīḍ-]]. Further combinations hypothetic: <b class="b2">*piz-d-</b> from <b class="b2">*pis-d-</b> as [[d-]]enlargement of IE <b class="b2">*pis-</b> in Lat. [[pīnsō]] [[pound]], [[crush]] (Fick, Curtius a. A.; cf. [[πτίσσω]]). -- Earlier (Brugmann, Osthoff etc.; s. Bq [[sub verbo|s.v.]] and WP. 2, 486 [Pok. 887]) from *(<b class="b2">e)pi-sed-i̯ō</b> resp. *(<b class="b2">e)pi-zd-</b> (> [[pīḍáyati]]) prop. *"sit upon" = [[squeeze]] explained; against this Kuiper [[l.c.]] and Mayrhofer [[sub verbo|s.v.]] w. rich lit. and many details.

|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> to [[press]], [[squeeze]], [[press]] [[tight]], Hom., [[Attic]]<br /><b class="num">II.</b> to [[press]] or [[weigh]] down, of a [[heavy]] [[weight]], Pind., Ar.: metaph. to [[oppress]], [[straiten]], [[distress]], Hdt., Aesch., etc.—Pass. to [[suffer]] [[greatly]], Hdt., [[Attic]]<br /><b class="num">2.</b> to [[press]] [[hard]], of a [[victorious]] [[army]], Lat. [[premo]], τοὺς ἐναντίους Hdt.:— Pass., εἴ πη πιέζοιντο Thuc.<br /><b class="num">3.</b> to [[repress]], [[stifle]], Pind.<br /><b class="num">III.</b> [[later]] to lay [[hold]] of, ταῦρον πιάξας τᾶς ὁπλᾶς by the [[hoof]], Theocr.; αὐτὸν τῆς χειρός NTest.