κύριος: Difference between revisions

|Full diacritics=κῡ́ριος

|Definition=[ῡ], κυρία, κύριον, also κύριος, κύριον A.''Supp.''732, E.''Heracl.''143, Arist.''Pol.'' 1306b20:—Thess. [[κῦρρος]] ''IG''9(2).517.20 (Larissa, iii B.C.): ([[κῦρος]]) (not in Hom.):<br><span class="bld">I</span> of persons, [[having]] [[power]] or [[authority]] [[over]], c. gen., Ζεὺς ὁ πάντων κύριος Pi.''I.''5(4).53, cf. ''P.''2.58; ἐμῶν τε καὶ σῶν κ. πιστωμάτων [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''878; <b class="b3">πρὶν ἄν σε κ. στήσω τέκνων</b> put thee [[in possession of]]... [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''1041; κύριοι πολιτείας Antipho 3.1.1; κύριος καταλύσεως Th.4.20; εἰρήνης καὶ πολέμου X.''HG''2.2.18; κυριώτατοι τοῦ ἱεροῦ Th.5.53 (but <b class="b3">ὁ κυριώτατος θεὸς τοῦ ἱεροῦ</b>, of the god to whom a temple is dedicated, ''OGI''90.39 (Rosetta, ii B.C.)); τῶν αὑτοὺ κ. [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''929d, cf. Isoc. 19.34, etc.; <b class="b3">θανάτου κύριος τινός</b> [[with power of]] life and death over, Pl. ''Criti.''120d; κύριος περί τινος Arist.''Pol.''1286a24.<br><span class="bld">2</span> <b class="b3">κύριός εἰμι</b> c. inf., I [[have]] [[authority]] to do, am [[entitle]]d to do, [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''104 (lyr.); <b class="b3">οὗτος κ. ὁρκωμοτεῖν</b> (prob. for κυριῶν) [[Euripides|E.]]''[[Supplices|Supp.]]''1189; κ. ἀπολέσαι, σῶσαι δ' ἄκυροι And.4.9, cf. Th.5.63, 8.5; <b class="b3">κυριώτεροι δοῦναι</b> [[better]] [[able]] to [[give]], Id.4.18; οὐ… κ. οὔτε ἀνελέσθαι πόλεμον οὔτε καταλῦσαι X.''An.''5.7.27; δοῦλοι κ. μαστιγοῦν τοὺς ἐλευθέρους Ephor.29 J.; αἱ ἀρχαὶ κύριαι κρίνειν Arist. ''Pol.''1287b16; also <b class="b3">κύριος τοῦ μὴ μεθυσθῆναι</b> [[having power]] not to... Id.''EN''1113b32: c. acc. et inf., κ. εἶναι ἢ τοίαν εἶναι [πόλιν] ἢ τοίαν [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 429b.<br><span class="bld">3</span> followed by a dependent clause, κ. γενέσθαι, ὅντινα δεῖ καταστήσασθαι Is.6.4.<br><span class="bld">4</span> c. part., πριαμένους τι ἢ πωλοῦντας κυρίους εἶναι Th.5.34; κ. ἦν πράσσων ταῦτα Id.8.51, cf. Plb.6.37.8, 18.37.10; κύριοι ἐόντω συλέοντες ''Schwyzer'' 337.13 (Delph.).<br><span class="bld">5</span> abs., [[having authority]], [[supreme]], <b class="b3">τί τῶνδε κυριωτέρους μένεις</b>; A.''Supp.''965; κυριώτερος σέθεν E.''Ba.''505; <b class="b3">ὁ πατὴρ μέχρι τούτου κ. [ἐστι]</b> Arist.''Rh.''1402a1; [[τὸ κύριον]] = the [[sovereign power]] in a [[state]], Id.''Pol.''1281a11, cf. [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 565a, etc.; <b class="b3">τὰ κ.</b> the [[supreme authorities]], D.19.259, Arist.''Rh.''1365b27; τὰ τῆσδε τῆς γῆς κ. [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''915; at Athens, <b class="b3">κ. ἐκκλησία</b> a [[sovereign]] or [[principal]] assembly, [[Aristophanes|Ar.]]''[[Acharnians|Ach.]]''19, Arist.''Ath.''43.4, ''IG''12.42.22, al., 22.493.8, etc.; <b class="b3">ἀγορὰ κ.</b> ib.1298.7.<br><span class="bld">II</span> of things, <b class="b3">ὁ τῆς ὥρας τῆς καταρχῆς κύριος [ἀστήρ]</b> [[Serapio]] in ''Cat.Cod.Astr.''1.99: but usually abs., [[authoritative]], [[decisive]], δίκαι E.''Heracl.''l.c., And.1.88, Pl.''Cri.''50b; <b class="b3">μῦθος κυριώτερος</b> of more [[authority]], E.''IA''318 (troch.); <b class="b3">κυριωτάτη τῶν ἐπιστημῶν [ἡ πολιτική]</b> Arist.''Pol.''1282b15; αἱ κυριώτεραι ἀρχαί Id.''Cael.''285a26, cf. ''Metaph.''997a12; [ἡ φρόνησις] τῆς σοφίας κυριωτέρα Id.''EN''1143b34; <b class="b3">κυριωτέρα ἡ καθόλου [ἀπόδειξις]</b> Id.''APo.''86a23; τάραχος ὁ κυριώτατος Epicur.''Ep.''1p.30U.; of [[sovereign]] remedies, κυριωτάτη τῶν καθάρσεων Pl.''Sph.''230d; κυριωτάτη κένωσις Gal.1.299; [[important]], [[principal]], <b class="b3">κ. δόξαι</b>, of certain doctrines of Epicurus, Phld.''Ir.''p.86 W.; τὰ κυριώτατα μέρη τῆς φύσεως Epicur.''Sent.''9; κυριώτερα μέρη τοῦ σώματος Philostr.''Gym.''50; [[τὰ κυριώτατα]] the [[principal]] [[organ]]s, Gal.1.385 (but, the [[most important matters]], Epicur.''Sent.''16); τὸ κυριώτατον τῆς Ἐφέσου Philostr.''VS''1.22.4: Gramm., <b class="b3">κύριος τόνος</b> [[principal]] [[accent]], D.T.''Supp.'' 674.32.<br><span class="bld">2</span> opp. [[ἄκυρος]], [[valid]], [[νόμος]], [[δόγματα]], D.24.1, [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]'' 926d; <b class="b3">κύριον ποιεῖν [τὴν γνῶσιν]</b>, opp. <b class="b3">ἄκυρον ποιεῖν</b>, D.21.92, cf. 39.15; τὰς συνθήκας κυρίας ποιεῖν Lys.18.15; ἡ συγγραφὴ ἥδε κ. ἔστω ''PEleph.'' 1.14 (iv B.C.); <b class="b3">ἔστω τὰ κριθέντα κ.</b> Lexap.D.21.94; so τὰς τῶν ἄλλων δόξας κ. ποιεῖν [[Plato|Pl.]]''[[Theaetetus|Tht.]]''179b.<br><span class="bld">3</span> of times, etc., [[ordained]], [[appointed]], ἡ κυρίη ἡμέρη [[Herodotus|Hdt.]]5.50, cf. 93 (pl.); ἡ κ. τῶν ἡμερέων Id.1.48, 6.129; κ. ἐν ἡμέρᾳ A.''Supp.''732; τόδε κ. ἦμαρ [[Euripides|E.]]''[[Alcestis|Alc.]]''105 (lyr.), etc.; <b class="b3">κύριος μήν</b>, of a woman with child, i.e. the ninth month, Pi.''O.''6.32; <b class="b3">ὅταν τὸ κ. μόλῃ φάος</b> (prob.) the [[appointed]] time, [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''766 (lyr.); κ. μένει τέλος Id.''Eu.''544 (lyr.); <b class="b3">ἡ κυρία [ἡμέρα]</b> D.21.84, cf. Test.ib.93; but <b class="b3">αἱ κ. [ἡμεραι]</b>, = [[κριτικαί]], Hp.''Aff.''9.<br><span class="bld">4</span> [[legitimate]], [[lawful]], ὕπνος πόνος τε, κ. ξυνωμόται A.''Eu.''127, cf. 327; <b class="b3">κύρι' ἔχοντες</b> having [[lawful power]], ib. 960 (lyr.).<br><span class="bld">5</span> <b class="b3">ἡ κυρία ἀρετή</b> [[goodness]] [[proper]], [[real]] [[goodness]], [[Aristotle|Arist.]]''[[Nicomachean Ethics|EN]]'' 1144b4; [φλοιὸς] ὁ κ. [[Theophrastus|Thphr.]] ''[[Historia Plantarum|HP]]'' 4.15.1; Rhet. and Gramm., <b class="b3">κύριον ὄνομα</b> the [[real]] or [[actual]], hence [[current]], [[ordinary]], name of a thing, opp. [[μεταφορά]], [[γλῶττα]], Arist.''Rh.''1404b6, 1410b12, ''Po.''1457b3, cf. [[Dionysius of Halicarnassus|D.H.]]''[[De Compositione Verborum|Comp.]]''21, D.L.10.13, etc.; <b class="b3">σπάνει κυρίου ὀνόματος</b> for lack of a [[current]] term, [[Dionysius of Halicarnassus|D.H.]]''[[De Compositione Verborum|Comp.]]''24; <b class="b3">κυριώτατα ὀνόματα</b> [[most ordinary]] terms, ib.3 (hence also [[κύριον ὄνομα]] = [[proper]], [[personal]] [[name]], Plb.6.46.10, A.D.''Pron.'' 10.11, al., Hdn.7.5.8; [[ὄνομα]] alone in this sense, Diog.Bab.Stoic.3.213); <b class="b3">κ. [λέξεις]</b> Phld.''Rh.''1.181 S.; <b class="b3">κατὰ τὸν κύριον τρόπον</b>, opp. [[καταχρωμένη]], ib.1.59 S.<br><span class="bld">III</span> Adv. [[κυρίως]], v. sub voc.<br><span class="bld">B</span> Subst. κύριος, ὁ, [[lord]], [[master]], τοῖσι κ. δωμάτων A.''Ch.''658, cf. 689, [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''734, etc.; <b class="b3">ὁ κύριος</b> alone, [[head]] of a [[family]], [[master]] of a [[house]] (cf. Sch.[[Aristophanes|Ar.]]''[[The Knights|Eq.]]''965), Antipho 2.4.7, Ar.''Pl.''6, Arist.''Pol.''1269b10; τοὺς κ. τῶν οἰκιῶν ''PTeb.''5.147 (ii B.C.); also, [[guardian]] of a woman, Is.6.32, ''PGrenf.''2.15 i 13 (ii B.C.), etc.: generally, [[guardian]], [[trustee]], Is. 2.10, D.43.15, 46.19, Men.''Epit.''89, etc.<br><span class="bld">b</span> later [[κύριε]], as a form of respectful address, [[sir]], Ev.Jo.12.21, 20.15, ''Act.Ap.''16.30 (pl.), ''PFay.'' 106.15 (ii A.D.), etc.<br><span class="bld">2</span> fem. [[κυρία]], ἡ, [[mistress]], [[lady of the house]], Philem.223, [[LXX]] ''Is.''24.2, etc.; κυρία τῆς οἰκίας Men.403: in voc., [[madam]], D.C.48.44; applied to women from fourteen years upwards, Epict. ''Ench.''40. (In later Gr. freq. written κύρα, ''PGrenf.''1.61.4 (vi A.D.), etc.)<br><span class="bld">b</span> [[epithet]] of [[Ἶσις]], ''OGI''180 (Egypt, i B.C.), etc.<br><span class="bld">3</span> of gods, especially in the East, Σεκνεβτῦνις ὁ κύριος θεός ''PTeb.''284.6 (i B.C.); Κρόνος κύριος ''CIG''4521 (Abila, i A.D.); Ζεὺς κύριος ''Supp.Epigr.''2.830 (Damascus, iii A.D.); κύριος Σάραπις ''[[Oxyrhynchus Papyri|POxy.]]''110.2 (ii A.D); ἡ κυρία Ἄρτεμις ''IG'' 4.1124 (Tibur, ii A.D.); of deified rulers, τοῦ κ. βασιλέος θεοῦ ''OGI''86.8 (Egypt, i B.C.); <b class="b3">οἱ κύριοι θεοὶ μέγιστοι</b>, of [[Ptolemy]] XIV and [[Cleopatra]], ''Berl.Sitzb.''1902.1096: hence, of rulers in general, βασιλεὺς Ἡρώδης κύριος ''OGI''415 (Judaea, i B.C.); of Roman Emperors, ''BGU''1200.11 ([[Augustus]]), ''[[Oxyrhynchus Papyri|POxy.]]''37 i 6 ([[Claudius]]), etc.<br><span class="bld">4</span> ὁ [[Κύριος]] = Hebr. [[Yahweh]], [[LXX]] ''Ge.''11.5, al.; of [[Christ]], ''1 Ep.Cor.''12.3, etc.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1536.png Seite 1536]] ([[κῦρος]]), bei den attischen Dichtern auch 2 Endg., der [[Herr]], [[Gebieter]], [[Eigenthümer]] [[von Etwas ist]], [[Macht oder Gewalt darüber hat]], [[unumschränkt darüber gebietet]]; zunächst – 1) [[von Personen]]; ὁ πάντων [[κύριος]] Pind. I. 4, 59; πρύτανι κύριε πολλᾶν ἀγυιᾶν καὶ στρατοῦ P. 2, 58; ἄγγελλε τοῖσι κυρίοισι δωμάτων Aesch. Ch. 647, vgl. Ag. 852; [[ὅταν]] δ' ὁ [[κύριος]] παρῇ τις, ὑμῶν [[ὅστις]] έστὶν [[ἡγεμών]] Soph. O. C. 288; so heißt Theseus 1643; vgl. πρὶν ἄν σε τῶν σῶν κύριον στήσω τέκνων 1045; ἐγὼ τῶν ἐνθάδ' εἰμὶ. [[κύριος]] Eur. Heracl. 262; οὐκ ἦν ὁ δῆμός τινων [[κύριος]] Plat. Legg. III, 700 d; [[πόλεων]] καὶ τόπων κύριοι Dem. 2, 2; ὁ τῶν πραγμάτων [[κύριος]] Pol. 3, 98, 10; [[κύριος]] γενόμενος τῶν ἀντιπολιτευομένων, als er die Gegenpartei überwältigt hatte, 1, 8, 4; Sp.; – θανάτου [[κύριος]], Herr über Leben u. Tod, Plat. Critia. 120 d; κύριον εἶναι τῆς καταλύσεως, die Macht u. das Recht dazu haben, Thuc. 4, 20; Xen. An. 5, 7, 27 u. öfter. – C. inf., [[befugt sein]], Etwas zu thun, es thun dürfen; κύριός εἰμι θροεῖν Aesch. Ag. 104; vgl. Plat. Rep. IV, 429 b; Ephorus bei Ath. VI, 263 f; auch [[κύριος]] τοῦ μὴ μεθυσθῆναι, Arist. eth. 3, 5; – c. partic., κύριός ἐστι καὶ ζημιῶν ὁ [[χιλίαρχος]] καὶ ἐνεχυράζων, er ist befugt zu strafen, Pol. 6, 37, 8, vgl. 18, 20, 10. – Daher ὁ [[κύριος]], der [[Herr]]; so heißen bes. – a) die, welche die [[väter ]][[liche Gewalt über Mädchen]] ausüben u. sie verheirathen, Is. 6, 32; vgl. das Gesetz Dem. 46, 18; Hermann Gr. Staatsalterth. §. 119. 122. – b) der Ehem ann, Ar. Equ. 964, wo der Schol. zu vgl., u. übh. der [[Hausherr]] in Beziehung auf Frau und Kind, während [[δεσπότης]] das Verhältniß des Herrn zu den Sklaven bezeichnet. – c) der V ormund, Dem. 43, 15; Is. öfter. – d) bei Sp. bes. [[ehrende Anrede]] u. allgemeines Höflichkeitswort; vgl. Pol. 7, 9, 5. – Ἡ [[κυρία]], die [[Hausfrau]], [[Herrinn]], Plut. qu. Rom. 30, Epict. 40, D. C. 48, 44. – 2) [[von Sachen]], [[entscheidend]], [[gültig]], Alles, worauf eine besondere Kraft u. Wirkung beruht; ὁδὸν κυρίαν λόγων Pind. N. 7, 51; [[κύριος]] μήν, der entscheidende neunte Monat der Schwangerschaft, Ol. 6, 32; κύριον μένει [[τέλος]], das entscheidende Ende steht bevor, Aesch. Eum. 515; ματρῷον [[ἅγνισμα]] κύριον φόνου 315; daher [[τὸ κύριον]], die [[Entscheidung]], [[ὅταν]] [[τὸ κύριον]] μόλῃ Aesch. Ag. 744; κύρι' ἔχοντες θεοί Eum. 918; τὰ τῆσδε τῆς γῆς κύρια, das Gesetz u. Recht des Landes, Soph. O. C. 919. Bei Dem. 19, 259, τὰ κύρι' ἅττα ποτ' ἐστὶν ἐν ἑκάστῃ τῶν [[πόλεων]], die [[souveränen Gewalten]] in jedem Staate; vgl. Arist. pol. 3, 10; [[κυρία]] [[ἡμέρα]], der entscheidende Tag, Eur. Or. 48 Alc. 156, wie Her. 5, 50. 93, der [[anberaumte]], festgesetzte Tag; auch ἡ κυρίη τῶν ἡμερέων, 1, 48. 6, 129; ohne Zusatz, ἡ [[κυρία]], Dem. u. a. Redner: vgl. B. A. 274; so [[κυρία]] [[ἐκκλησία]], die bestimmte, [[festgesetzte]] Versammlung des Volks, im <span class="ggns">Gegensatz</span> der [[σύγκλητος]], der außerordentlichen, zu der das Volk besonders zusammenberufen wird, Ar. Ach. 19 u. sonst; vgl. Hermann Staatsalterthümer § 128; καθ' αὑτῶν κυρίους κραίνειν δίκας Eur. Heracl. 144, die gelten sollen, im <span class="ggns">Gegensatz</span> von δίκαι ἄκυροι, Plat. Crit. 50 b; συνθήκας κυρίας ποιεῖν, für gültig erklären, bestätigen, Lys. 18, 15; δίκην [[ἐξούλης]] κυρίαν ποιησάμενος Dem. 39, 15; [[νόμος]] [[κύριος]] γενήσεται 24, 1; vgl. Aesch. ἀκύρους νόμους ἐν τοῖς κυρίοις ἀναγεγράφθαι 3, 37; ähnlich κύρια δόγματα, geltende, wirksame, Plat. Legg. XI, 926 d; τὰς δόξας κυρίας ποιεῖν Theaet. 179 b; ἔστω τὰ κριθέντα ὑ πὸ τοῦ διαιτητοῦ κύρια, es soll Gültigkeit haben, Dem. 21, 94. – 3) von der Rede, [[eigentlich]], in der ersten natürlichen Bedeutung, im <span class="ggns">Gegensatz</span> des Übertragenen, Figürlichen, [[τροπικός]], Arist. rhet. 3, 2; Rhett. u. Gramm.; – [[ὄνομα]] κύριον, [[Eigenname]], Hdn. 7, 5, 19 u. a. Sp. – Adv. [[κυρίως]], z. B. [[κυρίως]] ἔχειν Aesch. Ag. 170; im eigentlichen Sinne, Plat. Men. 96 b; ἡ γὰρ [[λέξις]] αὕτη τοῦτο σημαίνει [[κυρίως]] Pol. 2, 22, 1; oft bei Sp., bes. Gramm.; – genau, richtig, Plat. Parm. 136 c; ganz und gar, Pol. 1, 38, 2.

|elrutext='''κύριος:''' <b class="num">II</b> (ῡ) ὁ<br /><b class="num">1</b> [[повелитель]], [[владыка]] ([[Ζεύς|Ζεὺς]] ὁ πάντων κ. Pind.);<br /><b class="num">2</b> [[господин]], [[хозяин]], [[глава]] (δωμάτων Aesch.);<br /><b class="num">3</b> [[хранитель]], [[опекун]] (τῆς θυγατρός τινος Isae.);<br /><b class="num">4</b> [[господь]] NT.<br />и 2 (ῡ)<br /><b class="num">1</b> [[имеющий власть]], [[властвующий]], [[господствующий]]: τῶν [[αὑτοῦ]] κ. Plat. находящийся в здравом уме; θανάτου κ. Plat. имеющий власть над (жизнью и) смертью;<br /><b class="num">2</b> [[имеющий право или возможность]] (ποιεῖν τι Xen., Arst.): κ. ἦν πράσσων [[ταῦτα]] Thuc. в его власти было действовать так; πριαμένους ἢ πωλοῦντας κυρίους εἶναι Thuc. иметь право купли и продажи;<br /><b class="num">3</b> [[узаконенный]], [[законный]], [[установленный]] ([[ἐκκλησία]] Arph.); вступивший в законную силу, утвержденный, непреложный (δίκαι Eur.; συνθῆκαι Lys.; [[νόμος]] Dem.);<br /><b class="num">4</b> [[установленный]], [[назначенный]], [[определенный]] ([[ἡμέρη]] Her.; [[ἦμαρ]] Eur.): κ. [[μήν]] Pind. месяц разрешения от бремени;<br /><b class="num">5</b> [[сильный]], [[могущественный]] ([[συλλήπτωρ]] Plat.);<br /><b class="num">6</b> [[главный]], [[основной]], [[важнейший]] ([[μέγιστος]] καὶ κ. Plat.; αἱ κυριώταται φλέβες Arst.; [[δύο]] τὰ πάντων ἐστὶ κυριώτατα Plut.);<br /><b class="num">7</b> [[употребляемый в основном]] или [[прямом]], т. е. [[не переносном своем значении]] ([[ὄνομα]] Arst.);<br /><b class="num">8</b> грам. [[прилагаемый к одному лишь предмету]], т. е. [[собственный]] ([[ὄνομα]] Plut.). - см. тж. [[κύριον]].

|lstext='''κύριος''': ῡ, α, ον, [[ὡσαύτως]] ος, ον, Εὐρ. Ἡρακλ. 143, Ἀριστ. Πολ. 5. 6, 18· (κῦρος)· [[λέξις]] μεθ’ Ὅμηρον. Ι. ἐπὶ προσώπων, ἔχων ἐξουσίαν ἢ κυριότητα ἐπί τινος, [[κύριος]] ἢ [[δεσπότης]] τινός, μετὰ γεν., [[Ζεύς|Ζεὺς]] ὁ πάντων κ. Πινδ. Ι. 5 (4) 67, πρβλ. Π. 2. 106· ἐμῶν τε καὶ τῶν σῶν κ. πιστωμάτων Αἰσχύλ. Ἀγ. 878· πρὶν ἄν σε κ. στήσω τέκνων, σὲ καταστήσω κύριον..., Σοφ. Ο. Κ. 1041· κύριοι πολιτείας Ἀντιφῶν 120. 40· κύριός ἐστί τινος, ἔχει ἐξουσίαν ἐπί τινος, Λατ. penes eum est, Θουκ. 4. 20· κ. [[εἶναι]] εἰρήνης καὶ πολέμου Ξεν. Ἑλλ. 2. 2. 18· κυριώτατοι τοῦ ἱεροῦ Θουκ. 5. 53· τῶν [[αὐτοῦ]] κ. Πλάτ. Νόμ. 929D, πρβλ. ἐν Ἀδήλ. 391C, κτλ.· θανάτου κ., ἔχων ἐξουσίαν ζωῆς καὶ θανάτου, Πλάτ. Κριτί. 120D · οὕτω, κ. [[περί]] τινος Ἀριστ. Πολ. 3. 15, 6. 2) κύριός εἰμι, μετ’ ἀπαρ. (ἴδε [[δίκαιος]] γ), ἔχω ἐξουσίαν ἢ [[δικαίωμα]] νὰ πράξω τι, Αἰσχύλ. Ἀγ. 104· [[οὗτος]] κ. ὁρκωμοτεῖν (κατὰ τὸν Reisk. ἀντὶ -ῶν) Εὐρ. Ἱκέτ. 1189· κ. ἀπολέσαι, σῶσαι δ’ ἄκυροι Ἀνδοκ. 30. 12, πρβλ. Θουκ. 5. 63., 8. 53· κυριώτεροι δοῦναι, ἱκανώτεροι νὰ δώσωσι, Θουκ. 4. 18· οὐ... κ. [[οὔτε]] ἀνελέσθαι πόλεμον, [[οὔτε]] καταλῦσαι Ξεν. Ἀν. 5. 7, 27· αἱ ἀρχαὶ κ. κρίνειν Ἀριστ. Πολ. 3. 16, 10· οὕτω καί, κ. τοῦ μὴ μεθυσθῆναι, ἔχων τὴν δύναμιν νὰ μή..., ὁ αὐτ. ἐν Ἠθ. Ν. 3. 5, 8. 3) ἑπομένης ἐξηρτημένης προτάσεως, κ. γενέσθαι, ὅντινα δεῖ καταστήσασθαι Ἰσαῖ. 56. 26. 4) σπανιώτερον μετὰ μετοχ., πριαμένους ἢ πωλοῦντας κυρίους [[εἶναι]] Θουκ. 5. 34· κ. ἦν πράσσων [[ταῦτα]] ὁ αὐτ. 8. 51, πρβλ. Πολύβ. 6. 37, 8, πρβλ. 18. 20, 10· ― μετ’ οὐδ. ἐπιθ., τί τῶνδε κυριώτερος μένεις; Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 965· πρβλ. Εὐρ. Βάκχ. 505. 5) ἔχων ἐξουσίαν, [[ἐπιβλητικός]], [[ὑπέρτερος]], κ. [[εἶναι]] Πλάτ. Πολ. 429Β· ὁ πατὴρ [[μέχρι]] τούτου κ. ἐστι Ἀριστ. Ρητ. 2. 24, 9· [[τὸ κύριον]]; ἡ κυβερνῶσα [[ἐξουσία]] ἢ [[δύναμις]] ἐν τῇ πολιτείᾳ, ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 3. 10, 1· τὰ κύρια, αἱ ἀρχαί, οἱ ἄρχοντες, Δημ. 424. 11, Ἀριστ. Ρητ. 1. 8, 2· οὕτω, τὰ τῆσδε τῆς γῆς κ. Σοφ. Ο. Κ. 915. ΙΙ. οὐχὶ ἐπὶ προσώπων, ὁ κυριεύων, ἀποφασιστικός, ἔγκυρος, ὑπερισχύων, [[ἀνώτατος]], δίκαι Εὐρ. Ἡρακλ. ἔνθ’ ἀνωτ., πρβλ. Πλάτ. Κρίτων 50Β· [[μῦθος]] κυριώτερος, μείζονος σπουδαιότητος, Εὐρ. Ι. Α. 318· κυριωτάτη τῶν ἐπιστημῶν ἡ πολιτικὴ Ἀριστ. Πολ. 3. 12, 1, πρβλ. Πλάτ. Πολ. 565Α, κτλ.· αἱ κυριώτεραι ἀρχαὶ π. Οὐρ. 2. 2, 10, πρβλ. Μεταφ. 2. 2. 14· ἡ [[φρόνησις]] τῆς σοφίας κυριωτέρα ὁ αὐτ. ἐν Ἠθ. Ν. 6. 12, 3· οὕτω, κυριωτάτη [[ἐπιστήμη]], [[ἀπόδειξις]], κτλ., συχν. παρ’ Ἀριστ. 2) ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[ἄκυρος]], ἔγκυρος, ἰσχύων, νόμοι, δόγματα Δημ. 700, 8, Πλάτ. Νόμ. 926D· κ. θέσθαι τι, ὁρίζσαι δι’ ἐξουσίας, Σοφ. Ο. Τ. 1453· κ. ποιεῖσθαι τὴν δίκην, ἀντίθετον τῷ [[ἄκυρον]] π., Δημ. 544. 4., 998 ἐν τέλ.· τὰς συνθήκας κυρίας ποιεῖν Λυσ. 150· 35, πρβλ. Πλάτ. Θεαίτ. 179Β· ἔστω τὰ κριθέντα κ. Νόμ. παρ’ Δημ. 545. 11. 3) ἐπὶ χρόνου κτλ., ὡρισμένος, προσδιωρισμένος, ἡ κυρίη [[ἡμέρα]] Ἡρόδ. 5. 50, 93· ἡ κ. τῶν ἡμερέων ὁ αὐτ. 1. 48., 6. 129· κ. ἐν ἡμέρᾳ Αἰσχύλ. Ἱκέτ. 732· τόδε κ. [[ἦμαρ]] Εὐρ. Ἄλκ. 105, κτλ.· κ. μήν, ἐπὶ ἐγκύου γυναικός, δηλ. ὁ [[ἔνατος]] μήν, Πινδ. Ο. 6. 52· ― οὕτω, [[ὅταν]] μόλῃ τὸ κύριον, ὁ διωρισμένος [[χρόνος]], Αἰσχύλ. Ἀγ. 766· κ. μένει [[τέλος]] ὁ αὐτ. ἐν Εὐμ. 542· ― ἐν Ἀθήναις, [[κυρία]] [[ἐκκλησία]], τακτικὴ ἢ [[συνήθης]] [[συνάθροισις]], ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ [[σύγκλητος]] [[ἐκκλησία]], συγκαλουμένη ἐκτάκτως δι’ ὡρισμένην τινὰ ὑπόθεσιν, Ἀριστοφ. Ἀχ. 19, Συλλ. Ἐπιγρ. 111, 122, κ.ἀλλ.· [[οὕτως]], ἡ [[κυρία]] [[ἡμέρα]], ἡ ὡρισμένη [[ἡμέρα]], Δημ. 541. 22· [[ἐπεὶ]] ἧκεν ἡ κ. τοῦ νόμου παρὰ Δημ. 544. 20, κτλ. 4) [[νόμιμος]], [[κανονικός]], [[ἁρμόδιος]], [[ὕπνος]] [[πόνος]] τε, κ. ξυνωμόται Αἰσχύλ., Εὐμ. 127, πρβλ. 326· ― κύρια ἔχειν τινός, ἔχειν ἢ ἐξασκεῖν νόμιμον ἐξουσίαν ἐπί τινος, [[αὐτόθι]] 960. 5) ἐπὶ λέξεων ἢ λόγων, [[κυριολογικός]], κυριολεκτικὸς καὶ [[συνήθης]], Λατ. proprius, κ. [[ὄνομα]], ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ μεταφορὰ καὶ [[γλῶττα]], Ἀριστ. Πολ. 3. 2, 6., 3. 10, 2, Ποιητ. 21, 5, κ.ἀλλ., Διογ. Λ. 10. 13, κτλ.· ἀλλὰ παρὰ μεταγεν. συγγραφ. κ. [[ὄνομα]] ἐσήμαινεν [[ὡσαύτως]] ὅ,τι καὶ παρ’ ἡμῖν, τὸ [[ὄνομα]] προσώπου ἢ πόλεως κτλ., Ἡρόδ. 7. 5. ΙΙΙ. ἐπίρρ. [[κυρίως]], ἴδε ἐν λέξ. Β. ὡς οὐσιαστ., [[κύριος]], ὁ [[δεσπότης]], [[κύριος]], Λατ. dominus, ἐπώνυμ. τῶν θεῶν, Πινδ. Π. 2. 106, Σοφ. Αἴ. 734, κτλ.· [[κύριος]], κατέχων τι, [[δεσπότης]] τινός, τοῖσι κ. δωμάτων Αἰσχύλ. Χο. 658, πρβλ. 689, κτλ.· ἢ ὁ [[κύριος]], ἡ κεφαλὴ τῆς οἰκογενείας, ὁ οἰκογενειάρχης, [[οἰκοδεσπότης]] (πρβλ. [[κοῦρος]], [[κουρίδιος]]), καὶ [[κύριος]] μὲν [[εἶναι]] τῆς γυναικὸς καὶ τῶν τέκνων, [[δεσπότης]] δὲ τῶν δούλων, πρβλ. Σχόλ. εἰς Ἀριστοφ. Ἱππ. 965· ἀλλὰ καὶ ἐν σχέσει πρὸς τοὺς δούλους, Ἀριστοφ. Πλ. 6, Ἀντιφῶν 120. 1-5, Ἀριστ. Πολ. 2. 9, 4· ― [[ὡσαύτως]] ὁ [[ἐπίτροπος]] ἢ κηδεμὼν κορασίου, Ἰσαῖ. 59. 26· καὶ [[καθόλου]] [[ἐπίτροπος]], ὁ αὐτ. 51. 22, Δημ. 1054. 18., 1134. 22, κτλ.· ― ἀκολούθως ὡς καὶ νῦν, κύριε ἦτο [[τύπος]] εὐγενοῦς προσφωνήσεως, ὡς τὸ Γαλλ. sire, Ἀγγλ. sir, Γερμ. Herr, Εὐαγγ. κ. Ἰωάνν. ιβ΄, 21., κ΄, 15, Πράξ. Ἀποστ. ις΄, 30, κτλ. 2) ὡς θηλ., [[κυρία]], ἡ ὡς ἔτι καὶ νῦν, ἰδίως [[δέσποινα]] ἢ [[οἰκοδέσποινα]], Λατ. domina, Φιλήμ. ἐν Ἀδήλ. 121· κυρίαν τῆς οἰκίας Μένανδρ. ἐν «Πλοκίῳ» 2, Πλούτ., κτλ.· ἐν τῇ κλητικῇ, ὡς καὶ νῦν, καὶ τὸ Γαλλ. madame, Δίων Κ. 48. 44. ΙΙ. ἐν Ἐπιγραφαῖς ὡς [[ἐπωνυμία]] πολλῶν θεῶν, τοῦ [[Διός]], Ἑρμοῦ, Κρόνου κτλ., ἴδε Συλλ. Ἐπιγρ. Πίνακ. ΙΙΙ· οὕτω Κυρία, ἐπὶ τῆς Ἀρτέμιδος, κτλ. [[αὐτόθι]]. 2) παρὰ τοῖς Ἑβδ., ὁ Κύριος, = τῷ Ἑβρ. JEHOVAH· ἐν τῇ Καιν. Διαθ. ἰδίως ἐπὶ τοῦ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ.

|sltr=<b>κῡριος</b> (-ιος, -ίῳ, -ιε, -ιοι; -ίαν; -ιον acc.: -ιώτερο[ς], -ιώτερον.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> of [[people]], [[authoritative]] ξένον μή τιν' δύναμιν κυριώτερον τῶν γε [[νῦν]] (O. 1.104) κυριώτερο[ς λτ;εἰς σοφίας λόγον&gt; (''[[sc.]]'' [[Παλαμήδης]]: supp. Snell ex Aristide, qui verba laudavisse videtur: αὐτὸν (= Παλαμήδεα) κυριώτερον τοῦ Ὀδυσσέως εἰς σοφίας λόγον, ὡς ἔφη Πίνδαρος) fr. 260. 7. c. gen., [[master]] of, πρύτανι κύριε πολλᾶν μὲν εὐστεφάνων ἀγυιᾶν καὶ στρατοῦ (P. 2.58) θρασύ μοι τόδ' [[εἰπεῖν]] φαενναῖς ἀρεταῖς ὁδὸν κυρίαν λόγων [[οἴκοθεν]] (cf. [[ἐπίκουρος]]) (N. 7.51) [[Ζεύς|Ζεὺς]] ὁ πάντων [[κύριος]] (I. 5.53) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> of [[time]], appointed κυρίῳ δ' ἐν μηνὶ πέμποισ ἀμφιπόλους at the [[birth]] of Iamos (O. 6.32) κύριον ὃς πάντων [[τέλος]] [[οἶσθα]] καὶ πάσας κελεύθους [[Apollo]] (P. 9.44) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>c</b> dub. &amp; frag. [v. [[μυρίος]], (Pae. 6.118) ] ]ων κύριοι[ Πα. 13b. 24.

|esgtx=[[que tiene poder]], [[que tiene autoridad]], [[soberano]], [[poderosa]], [[efectiva]], [[señor]], [[señora]], [[soberana]]

|txtha=κυρίου, ὁ ([[properly]], an adjective [[κύριος]], [[κυρία]], κύριον, [[also]] of [[two]] [[term]].; [[properly]] equivalent to ὁ ἔχων [[κῦρος]], having [[power]] or [[authority]]) (from [[Pindar]] down), he to whom a [[person]] or [[thing]] belongs, [[about]] [[which]] he has the [[power]] of deciding; [[master]], [[lord]]; used a. [[universally]], of the [[possessor]] and disposer of a [[thing]], the [[owner]] (the Sept. for אָדון, בַּעַל): [[with]] the genitive of the [[thing]], as τοῦ ἀμπελῶνος, τοῦ θερισμοῦ, τῆς οἰκίας, the [[master]], τοῦ πωλου, τοῦ σαββάτου, [[possessed]] of the [[power]] to [[determine]] [[what]] is [[suitable]] to the sabbath, and of releasing [[himself]] and others from its obligations, [[one]] [[who]] has [[control]] of the [[person]], the [[master]] (A. V. [[lord]]); in the [[household]]: δούλου, παιδίσκης, οἰκονόμου, οἱ δοῦλοι, the [[sovereign]], [[prince]], [[chief]]: the Roman [[emperor]] (on [[this]] [[use]] of [[κύριος]] [[see]] at [[length]] Woolsey in Bib. Sacr. for July 1861, pp. 595-608)), κύριοι, as those to whom, in the [[administration]] of the [[universe]], departments are intrusted by God ([[see]] [[ἄγγελος]], 2): [[κύριος]] is a [[title]] of honor, expressive of [[respect]] and [[reverence]], [[with]] [[which]] servants [[salute]] [[their]] [[master]], Winer's Grammar, § 65,5a.)), κύριε, κύριε, R G in α. to God, the [[ruler]] of the [[universe]] (so the Sept. for אֲדֹנָי, אֱלוהַּ, אֱלֹהִים, יְהוָה, and יָהּ; (the [[term]] [[κύριος]] is used of the gods from [[Pindar]] and [[Sophocles]] down, [[but]] "the [[address]] κύριε, used in [[prayer]] to God, [[though]] [[frequent]] in [[Epictetus]] does [[not]] [[occur]] (so [[far]] as I am [[aware]]) in [[any]] heathen [[writing]] [[before]] the apostolic times; [[sometimes]] we [[find]] κύριε ὁ Θεός, and [[once]] (2,7, 12) he writes κύριε ἐλέησόν (Lightfoot on Philippians, p. 314note{3}))) — [[both]] [[with]] the [[article]], ὁ [[κύριος]]: R G); [[ἔλεος]], 3); R G), etc.; and [[without]] the [[article]] (cf. Winer's Grammar, 124 (118); Buttmann, 88f (77f)): T Tr [[text]] WH [[text]]), 9; [[κύριος]] τοῦ οὐρανοῦ [[καί]] τῆς γῆς, [[κύριος]] τῶν κυριευόντων, [[κύριος]] ὁ Θεός, [[see]] Θεός, 3, p. 288a (and [[below]]); [[κύριος]] ὁ Θεός ὁ [[παντοκράτωρ]], [[κύριος]] [[σαβαώθ]], [[ἄγγελος]] and ὁ [[ἄγγελος]] κυρίου, πνευαμα κυρίου, [[ὑπό]] (R G [[add]] the [[article]]) κυρίου, [[παρά]] κυρίου, [[παρά]] κυρίῳ, β. to the Messiah; and [[that]] αα. to the Messiah regarded [[universally]]: ββ. to Jesus as the Messiah, [[since]] by his [[death]] he [[acquired]] a [[special]] ownership in [[mankind]], and [[after]] his [[resurrection]] [[was]] [[exalted]] to a [[partnership]] in the [[divine]] [[administration]] ([[this]] [[force]] of the [[word]] [[when]] applied to Jesus appears [[especially]] in ὁ [[κύριος]], G L T Tr WH); T Tr WH); ὁ [[κύριος]] μου [[καί]] ὁ Θεός μου, [[ἀπό]] τοῦ κυρίου, [[πρός]] [[τόν]] κύριον ὁ [[κύριος]] [[Ἰησοῦς]], T Tr WH); ὁ [[κύριος]] [[Ἰησοῦς]] [[Χριστός]], R; 23 R G L); WH brackets [[Χριστός]]); R G), etc.; [[κύριος]] [[ἡμῶν]], [[Ἰησοῦς]] added (L T Tr WH in L T Tr ([[yet]] [[without]] [[ἡμῶν]])); so [[with]] [[Χριστός]], G L T Tr WH); and [[Ἰησοῦς]] [[Χριστός]], Buttmann, 155 (136)); R G),); [[ἡμῶν]])); WH brackets [[ἡμῶν]]); R G); T WH [[omit]] [[ἡμῶν]]); G L T Tr WH [[omit]] [[ἡμῶν]]), etc.; [[Ἰησοῦς]] [[Χριστός]] ὁ [[κύριος]] [[ἡμῶν]], [[Χριστός]] Ἰησης ὁ [[κύριος]] ([[ἡμῶν]]), ὁ [[κύριος]] [[καί]] ὁ [[σωτήρ]], Buttmann, 155 (136)); [[with]] [[Ἰησοῦς]] [[Χριστός]] added, [[κύριος]]: [[κύριος]] κυρίων, i. e. Supreme Lord (cf. Winer's Grammar, § 36,2; (Buttmann, § 123,12)): α. [[above]]; of God, [[ἀπό]] κυρίου, [[κατά]] κύριον, [[πρός]] κύριον, [[σύν]] κυρίῳ, [[ὑπό]] κύριον, ἐν κυρίῳ, [[frequent]] in Paul, and [[except]] in his writings [[found]] [[only]] in ἐν, I:6b., p. 211b. The [[appellation]] ὁ [[κύριος]], applied to Christ, passed [[over]] in Luke and John [[even]] [[into]] [[historic]] [[narrative]], [[where]] the words and works of Jesus [[prior]] to his [[resurrection]] are [[related]]: R G L Tr brackets); T Tr marginal [[reading]] [[Ἰησοῦς]]); [[κύριος]] [[everywhere]] [[not]] of God, [[but]] of Christ. But, to [[omit]] instances [[where]] the [[interpretation]] is [[doubtful]], as ὁ [[κύριος]] τῆς εἰρήνης, cf. [[ὁ]] Θεός τῆς εἰρήνης, ἑκάστῳ ὡς ὁ [[κύριος]] ἔδωκεν, [[κατά]] [[τήν]] [[χάριν]] τοῦ Θεοῦ [[τήν]] δοθεῖσαν μοι in κρινόμενοι [[ὑπό]] τοῦ κυρίου in Winer, De sensu vocum [[κύριος]] et ὁ [[κύριος]] in actis et epistolis apostolorum. Erlang. 1828; Wesselus Scheffer, diss. theol. exhibens disquisitionem de vocis [[κύριος]] [[absolute]] positae in [[NT|N.T.]] usually Lugd. 1846 (a monograph I [[have]] [[not]] [[seen]]); (Stuart in the Bib. Repos. for Oct. 1831, pp. 733-776; cf. Weiss, Biblical Theol. d. [[NT|N.T.]] § 76; Cremer, Biblical-theol. Lex. [[under]] the [[word]]; Abbot in the Journal of the Society for Biblical Literature and Exegesis for June and December, 1881, p. 126ff, June and December, 1883, p. 101 f On the [[use]] of a [[capital]] [[initial]], [[see]] WH. Introductory § 414). The [[word]] does [[not]] [[occur]] in the (Epistle to [[Titus]] ([[critical]] editions), the) First Epistle of John ([[nor]] in the Second or the Third; for in κυρίου is dropped by the [[critical]] editors. Synonym: [[see]] [[δεσπότης]], at the [[end]]).

τες τὰ τούτων δόγματα», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>2.</b> [[θεμιτός]], [[νόμιμος]]<br /><b>3.</b> (για χρόνο) προσδιορισμένος, ορισμένος («ἡ κυρίη ἡμέρη ἐγένετο τῆς ὑποκρίσιος», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[φυσικός]], [[πραγματικός]] («ἡ [[κυρία]] [[ἀρετή]]», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>5.</b> [[συνηθισμένος]], [[κοινός]] («[[ἅπαν]] δὲ ὄνομά ἐστιν ἢ κύριον ἢ [[γλῶττα]] ἢ [[μεταφορά]]... [[λέγω]] δὲ κύριον μὲν ᾧ χρῶνται ἕκαστοι», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>6.</b> <b>το αρσ. ως ουσ.</b> [[επίτροπος]], [[επιμελητής]] (α. «γυναῑκα ἔλαβεν ἐκ τῆς Ἑλλάδος τῶν κυρίων διδόντων», Δίων Χρυσ.<br />β. «[[κύριος]] γεγενημένος τούτου», Μέν.)<br /><b>7.</b> <b>το θηλ. ως ουσ.</b> α) [[δύναμη]], [[ισχύς]], [[κυριαρχία]]<br />β) [[εξουσία]], [[δικαίωμα]] κατοχής («ἡ [[σύγκλητος]]... ἔχει τὴν τοῦ ταμείου κυρίαν», <b>Πολ.</b>)<br />γ) [[προσαγόρευση]] γυναίκας που είχε υπερβεί το δέκατο [[τέταρτο]] [[έτος]] της ηλικίας της<br /><b>8.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> [[τὸ κύριον]]<br />η [[δύναμη]] που κυβερνά, που έχει την [[εξουσία]] σε μια [[πολιτεία]] («τί δεῖ τὸ κύριον [[εἶναι]] τῆς πόλεως... τὸ [[πλῆθος]] ἢ τοὺς πλουσίους», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>9.</b> (<b>το ουδ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>τἀ κύρια</i><br />οι ανώτατες αρχές («τὰ τῆσδε γῆς κύρια», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>10.</b> (το ουδ. πληθ. υπερθ. ως ουσ.) <i>τὰ κυριώτατα</i><br />τα σπουδαιότερα όργανα του σώματος<br /><b>11.</b> <b>φρ.</b> α) «[[κύριος]] μήν» — ο [[ένατος]] [[μήνας]] της εγκυμοσύνης<br />β) (στην Αθήνα) «[[κυρία]] [[ἐκκλησία]]» — η νόμιμη και καθορισμένη [[εκκλησία]] του δήμου [[κατά]] την οποία κυρώνονταν τα ψηφίσματα. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[κυρίως]] και <i>κύρια</i> (AM [[κυρίως]])<br /><b>1.</b> κατ' εξοχήν, πρωτίστως («μάς ενδιαφέρει [[κυρίως]] να μάθουμε ποια [[είναι]] η [[αιτία]]»)<br /><b>2.</b> (για λέξεις) με την κύρια [[σημασία]], κυριολεκτικά («ἡ γὰρ [[λέξις]] αὕτη τοῦτο σημαίνει [[κυρίως]]», <b>Πολ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[προπάντων]], [[ιδίως]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> με τρόπο που αρμόζει σε κύριο, σε αφέντη, με πλήρη [[εξουσία]] («τὰς τε πόλεις τὰς Ἑλληνίδας οὕτω [[κυρίως]] παρείληφεν [[ὥστε]] τὰς μὲν αὐτῶν κατασκάπτειν», Ισοκρ.)<br /><b>2.</b> με [[βεβαιότητα]], με [[σιγουριά]]<br /><b>3.</b> κανονικά, ομαλά, [[νόμιμα]], δίκαια («ὧν ὁ [[κλῆρος]] γιγνέσθω [[κυρίως]]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>4.</b> με [[ακρίβεια]], [[ορθά]] («εἰ μέλλεις [[τελέως]] γυμνασάμενος [[κυρίως]] διόψεσθαι τὸ ἀληθές», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>5.</b> με εξαιρετική [[σημασία]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ο τ. <i>κύρ</i>-<i>ιος</i> ανάγεται στη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] <i>ku</i>-<i>r</i>- (παρεκτεταμένη με -<i>r</i>-) της ΙΕ ρίζας <i>keu</i>- «[[φουσκώνω]]». Ο τ. <i>κῦρ</i>-<i>ος</i> αντιστοιχεί ακριβώς με αρχ. ινδ. <i>śura</i>-, αβεστ. <i>s</i><i>ū</i><i>ra</i> «[[ισχυρός]], [[γενναίος]]». Ο τ. [[κύριος]] συνδέεται με αρχ. ινδ. <i>saav</i><i>ī</i><i>ra</i>- «[[ισχυρός]]», ουαλ. <i>cawr</i> «[[γίγαντας]]» [[καθώς]] και με το <i>κυῶ</i>, [[παρά]] τη [[διαφορά]] της σημασίας τους. Στους πρώτους χριστιανικούς χρόνους σχηματίστηκε ο τ. [[κύρις]] (<span style="color: red;"><</span> [[κύριος]] με [[συγκοπή]] του -<i>ο</i>- της κατάληξης -<i>ιος</i> ([[πρβλ]]. και <i>Αντώνιος</i> > <i>Αντώνις</i>, <i>Βασίλειος</i> > <i>Βασίλεις</i>) που αργότερα γράφηκε [[κύρης]] [[κατά]] τα ουσ. σε -<i>ης</i> ([[τύπος]]: [[ναύτης]]). Οι τ. [[κύρος]] / [[κυρός]] <span style="color: red;"><</span> <i>κύροι</i> <span style="color: red;"><</span> <i>κύριοι</i>, με [[απλοποίηση]] τών αλλεπάλληλων / <i>ii</i> / = -<i>ιοι</i>), ενώ το θηλ. [[κυρά]] <span style="color: red;"><</span> [[κύρα]] <span style="color: red;"><</span> [[κυρία]] (ο [[τονισμός]] πιθ. αναλογικά [[προς]] το [[πεθερά]]). Ο τ. [[κύριος]] χρησιμοποιήθηκε αρκετά [[νωρίς]] ως τιμητική [[προσφώνηση]] του θεού, τών Ρωμαίων και Βυζαντινών αυτοκρατόρων, [[καθώς]] και γονέων, δήλωνε δηλ. [[προσφώνηση]] σεβασμού [[προς]] τα αντίστοιχα πρόσωπα. Στη Νέα Ελληνική ο τ. [[κύριος]] χρησιμοποιείται αφ' ενός με σημ. «[[εξουσιαστής]], [[κυρίαρχος]]» και αφ' ετέρου ως [[προσφώνηση]] [[ανδρών]]. Ο τ. <i>κυρ</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>κύρι</i>, κλητ. του [[κύρις]], με σίγηση του ληκτικού -<i>ι</i>, <span style="color: red;"><</span> [[κύριος]]) χρησιμοποιείται σε [[ένδειξη]] οικειότητας [[πριν]] από βαπτιστικό όνομα («κυρ Κώστα») και [[πριν]] από ουσ. που δηλώνουν [[αξίωμα]] ή [[επάγγελμα]] («κυρ λοχία», «κυρ δάσκαλε»)].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κυριακός]], [[κυριεύω]], [[κυριότητα]] (-<i>ότης</i>), [[κυρώνω]] ([[κυρώ]])<br /><b>αρχ.</b><br />[[κύρειος]], [[κυριώδης]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κυριώ]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κυριοσύνη]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[Κυριακή]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[κυριαρχία]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κυριοπρασία]], <i>κυριοτόκος</i>, [[κυριοφόρος]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κυριοκτόνος]], [[κυριόλεκτος]], [[κυριολογώ]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κυριάρχης]], [[κυριέγκλειστος]], [[κυριόδουλος]], [[κυριοεργός]], [[κυριοκλησίαι]], [[κυριοκράτωρ]], [[κυριομήτωρ]], [[κυριώνυμος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[κυριαρχώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κυρίαρχος]]. (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> <i>δεκατοκύριος</i>, <i>μετακύριος</i>, [[παντακύριος]], [[φιλοκύριος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[συγκύριος]]].

|lsmtext='''κύριος:''' [ῡ], -α, -ον και -ος, -ον· ([[κῦρος]])· Α. I. 1. λέγεται για πρόσωπα, αυτός που έχει [[εξουσία]] ή [[επιρροή]] πάνω σε, [[κύριος]] ή [[αφέντης]], με γεν., σε Πίνδ., Αττ.· <i>κύριός εἰμι</i>, με απαρ., έχω [[εξουσία]] να κάνω, δικαιούμαι να πράξω, σε Αισχύλ. κ.λπ.· κυριώτεροι [[δοῦναι]], περισσότερο ικανοί να δώσουν, σε Θουκ.<br /><b class="num">2.</b> απόλ., αυτός που έχει [[εξουσία]], [[επιτακτικός]], [[επιβλητικός]], [[αυταρχικός]], [[κυρίαρχος]], κ. [[εἶναι]], έχω [[εξουσία]], σε Πλάτ.· [[τὸ κύριον]], η κυρίαρχη [[αρχή]] σε μια [[πολιτεία]], <i>τὰ κύρια</i>, οι αρχές, οι έννομες εξουσίες, σε Σοφ., Δημ.<br /><b class="num">II. 1.</b> όταν δεν λέγεται για πρόσωπα, [[αυταρχικός]], [[εξουσιαστικός]], [[δεσποτικός]], υπερισχύων, [[ανώτατος]], <i>δίκαι</i>, σε Ευρ.· [[μῦθος]] κυριώτερος, περισσότερης ισχύος, στον ίδ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> αντίθ. προς το [[ἄκυρος]], [[νόμιμος]], [[έγκυρος]], ισχύων, <i>νόμοι</i>, <i>δόγματα</i>, σε Δημ.· κ. [[θέσθαι]] ή <i>ποιεῖσθαί τι</i>, [[ορίζω]], [[προσδιορίζω]] από [[θέση]] ισχύος, σε Σοφ., Δημ.<br /><b class="num">3.</b> λέγεται για χρόνο κ.λπ. ορισμένος, ταξινομημένος, προσδιορισμένος, σε Ηρόδ., Ευρ. κ.λπ.· ομοίως, [[τὸ κύριον]], ο ορισμένος [[χρόνος]], σε Αισχύλ.· στην Αθήνα, <i>κυρίαἐκκλησία</i>, κανονική ή [[τακτική]] [[συνέλευση]] του δήμου, αντίθ. προς το [[σύγκλητος]] [[ἐκκλησία]] (μια που συγκαλείται εκτάκτως), σε Αριστοφ.<br /><b class="num">4.</b> [[νόμιμος]], [[κανονικός]], [[τακτός]], [[πρέπων]], [[αρμόδιος]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">5.</b> λέγεται για λέξεις, [[κυριολεκτικός]], ομιλούμενος, Λατ. [[proprius]], σε Αριστ. <b>Β. I. 1.</b> ως ουσ., [[κύριος]], <i>ὁ</i>, [[άρχοντας]], [[αφέντης]], [[κύριος]], Λατ. [[dominus]], λέγεται για τους θεούς, σε Πίνδ., Σοφ. κ.λπ.· η [[κεφαλή]] της οικογένειας, [[τύπος]] ευγενικής προσφώνησης, όπως το «κύριε», σε Καινή Διαθήκη<br /><b class="num">2.</b> [[κυρία]], <i>ἡ</i>, [[δέσποινα]] ή [[οικοδέσποινα]], Λατ. [[domina]], σε Μένανδρ. κ.λπ.<br /><b class="num">II.</b> <i>ὁ Κύριος</i>, ο Κύριος, ο Ιησούς [[Χριστός]], = Εβρ. JEHOVAH, LXX·στην Κ.Δ. [[ιδίως]], λέγεται για το Χριστό.

|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[lord]], [[ruler]], [[possessor]], adj. (m. f. n.) [[ruling]], [[deciding]], [[entitled to]], [[decided]] (posthom.), f. [[κυρία]] <b class="b2">(lady) who rules</b> (hell.).<br />Derivatives: [[κυρία]] (from <b class="b3">κυρι-ία</b>; cf. [[κυρεία]] from [[κυριεύω]] below) f. [[rule]], [[possession]] (Arist., hell.), [[κυριότης]] f. [[lordship]], [[rule]] (christ. lit.); [[κυριακός]] [[belonging to the lord (= Christ)]], [[to the emperor]] (Empire); [[κυριεύω]] [[be]], [[become lord]], [[possess]], [[get power]] (X., Arist.) with [[κυριεία]], [[κυρεία]] (Schwyzer 194) [[possession]], [[proprietary rights]] (hell.), [[κυριευτικός]], Adv. <b class="b3">-κῶς</b> <b class="b2">regarding the prop. rights</b> (pap.). - [[κυρωθῆναι]], act. [[κυρῶσαι]], [[κυρόω]] [[become]], [[make rightful]] (IA.) with [[κύρωσις]] [[ratification]] (Th., Pl.), [[κυρωτής]] [[who ratifies]] (Att. inscr.); backformation [[κῦρος]] n. [[authority]], [[confirmation]] (IA.) - [[ἄκυρος]] [[without authority]], [[unvalid]] (Att.) with [[ἀκυρόω]] [[make unvalid]] (Din., hell.), from where [[ἀκύρωσις]], <b class="b3">-ωτος</b> with <b class="b3">-ωσία</b> (late).<br />Origin: IE [Indo-European] [592] <b class="b2">*ḱeuh₂-</b> [[swell]], [[strong]]<br />Etymology: Like e.g. <b class="b3">ἄν-υδρ-ος</b> [[without water]] is based on [[ὕδωρ]], <b class="b3">ἄ-κυρ-ος</b> [[without authority]] supposes an [[r-]]stem, which is also seen in <b class="b3">κύρ-ιος</b>. Beside <b class="b3">κύρ-ιος</b> there may have been an <b class="b3">ο-</b>deriv. <b class="b3">*κῦρ-ος</b>, which would agree with Skt. <b class="b2">śū́ra-</b>, Av. [[sūra-]] [[hero]]; cf. the Skt. words for [[sun]], <b class="b2">sū́r-ya-</b> and <b class="b2">sū́r-a-</b> from [[súvar-]] n. (old [[l-]]stem, s. on [[ἥλιος]]). Cf. Schwyzer 727 n. 2; slightly different Wackernagel Syntax 2, 61 n. 1. From <b class="b3">*κῦρος</b> m. perhaps also [[κυρωθῆναι]], [[κυρόω]]; but <b class="b3">κυρ-ωθῆναι</b> can be derived directly from the [[r-]]stem (<b class="b3">ἀνδρ-ωθῆναι</b>: [[ἀνήρ]]). A trace of this [[r-]]stem shows <b class="b3">ἔγ-κυαρ</b> [[pregnant]] (Milet, VIa), from <b class="b3">*κύαρ</b> [[foetus]] (Kretschmer Glotta 8, 250). Other derivations: Skt. [[śávīra-]] [[strong]], [[powerful]] (<b class="b2">*ḱeuh₂-ro-</b>), Celt., e.g. Gaul. [[Καυαρος]], Welsh [[cawr]] [[giant]]; (uncertain <b class="b3">Κυάρη ἡ Ἀθηνᾶ</b> H.) - Further s. on [[κυέω]].

|mdlsjtxt=κύ¯ριος, η, ον [[κῦρος]]<br /><b class="num">I.</b> of persons, having [[power]] or [[authority]] [[over]], [[lord]] or [[master]] of, c. gen., Pind., Attic:— κύριός εἰμι, c. inf., I [[have]] [[authority]] to do, am entitled to do, Aesch., etc.; κυριώτεροι [[δοῦναι]] [[better]] [[able]] to [[give]], Thuc.<br /><b class="num">2.</b> absol. having [[authority]], [[authoritative]], [[supreme]], κ. [[εἶναι]] to [[have]] [[authority]], Plat.; [[τὸ κύριον]] = the [[ruling]] [[power]] in a [[state]], τὰ κύρια the authorities, Soph., Dem.<br /><b class="num">II.</b> not of persons, [[authoritative]], [[decisive]], [[dominant]], [[supreme]], δίκαι Eur.; [[μῦθος]] κυριώτερος of [[more]] [[authority]], Eur., etc.<br /><b class="num">2.</b> opp. to [[ἄκυρος]], [[authorised]], ratified, [[valid]], νόμοι, δόγματα Dem.; κ. [[θέσθαι]] or ποιεῖσθαί τι to [[appoint]] by [[authority]], Soph., Dem.<br /><b class="num">3.</b> of times, etc., [[fixed]], ordained, appointed, Hdt., Eur., etc.;—so, [[τὸ κύριον]] = the appointed [[time]], Aesch.:—at [[Athens]], [[κυρία]] [[ἐκκλησία]] a [[regular]] or [[ordinary]] [[assembly]], opp. to [[σύγκλητος]] [[ἐκκλησία]] (one [[specially]] summoned), Ar.<br /><b class="num">4.</b> [[legitimate]], [[regular]], [[proper]], Aesch.<br /><b class="num">5.</b> of words, [[authorised]], [[vernacular]], Lat. [[proprius]], Arist.<br />B. as [[substantive]], <br />[[κύριος]], ὁ,<br /><b class="num">I.</b> a [[lord]], [[master]], Lat. [[dominus]], of gods, Pind., Soph., etc.: the [[head]] of a [[family]], [[master]] of a [[house]], Aesch., etc.:—[[later]], κύριε was a [[form]] of [[respectful]] [[address]], like our sir, NTest.<br /><b class="num">2.</b> [[κυρία]], ἡ, [[mistress]] or [[lady]] of the [[house]], Lat. [[domina]], Menand., etc.<br /><b class="num">II.</b> ὁ Κύριος, the Lord, = Hebr. Jehovah, Lxx.; in NTest. especially of Christ.

|ftr='''κύριος''': {kúrios}<br />'''Forms''': f. [[κυρία]] [[Herrin]], [[Herrscherin]] (hell. u. sp.).<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Herr]], [[Herrscher]], [[Besitzer]], Adj. (m. f. n.) [[herrschend]], [[entscheidend]], [[gültig]], [[bestimmt]] (nachhom.),<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[κυρία]] (aus κυριία; vgl. [[κυρεία]] von [[κυριεύω]] unten) f. [[Herrschaft]], [[Besitz]] (Arist., hell. u. sp.), [[κυριότης]] f. [[Herrentum]], [[Herrschergewalt]] (christl. Lit. usw.); [[κυριακός]] ‘zum Herrn (= Christus), zum Kaiser gehörig’ (Kaiserz.); [[κυριεύω]] ‘Herr sein od. werden, besitzen, sich bemächtigen’ (X., Arist. usw.) mit [[κυριεία]], [[κυρεία]] (Schwyzer 194) [[Besitz]], [[Besitzrecht]] (hell. u. sp.), [[κυριευτικός]], Adv. -[[κῶς]] [[das Besitzrecht betreffend]] (Pap.). — κυρωθῆναι, Akt. κυρῶσαι, [[κυρόω]] ‘rechtskräftig werden, bzw. machen’ (ion. att.) mit [[κύρωσις]] [[Bekräftigung]], [[Ratifikation]] (Th., Pl. u. a.), [[κυρωτής]] [[Ratifizierer]] (att. Inschr.); Rückbildung [[κῦρος]] n. [[Rechtskraft]], [[Bekräftigung]] (ion. att.) — [[ἄκυρος]] [[ohne Rechtskraft]], [[ungültig]] (att.) mit [[ἀκυρόω]] [[ungültig machen]] (Din., hell. u. sp.), wovon [[ἀκύρωσις]], -ωτος mit -ωσία (sp.).<br />'''Etymology''': Wie z.B. [[ἄνυδρος]] [[ohne Wasser]] von [[ὕδωρ]] ausgeht, setzt [[ἄκυρος]] [[ohne Rechtskraft]] einen entsprechenden ''r''-Stamm voraus, der auch in [[κύριος]] erhalten ist. Neben [[κύριος]] hat es vielleicht eine ο-Ableitung *[[κῦρος]] gegeben, die zu aind. ''śū́ra''-, aw. ''sūra''- [[Held]] genau stimmen würde; vgl. die aind. Wörter für [[Sonne]], ''sū́r''-''ya''- und ''sū́r''-''a''- von ''súvar''- n. (alter ''l''-Stamm, s. zu [[ἥλιος]]). Somit [[ἄκυρος]]: aind. ''śū́r''-''a''- (= *[[κῦρος]]) wie [[ἄνυδρος]]: [[ὕδρος]] (vgl. Schwyzer 727 A. 2 m. Lit.; etwas abweichend Wackernagel Syntax 2, 61 A. 1). Von *[[κῦρος]] m. vielleicht auch κυρωθῆναι, [[κυρόω]]; an sich hindert jedoch nichts, auch κυρωθῆναι direkt vom ''r''-Stamm ausgehen zu lassen (ἀνδρωθῆναι: [[ἀνήρ]]). Eine Spur dieses ''r''-Stammes zeigt [[ἔγκυαρ]] [[trächtig]] (Milet, VI^a), von *[[κύαρ]] [[Fötus]] (Kretschmer Glotta 8, 250). Andere Ausläufer: aind. ''śávīra''- [[stark]], [[kräftig]] (mit unklarem ''ī''), kelt., z.B. gall. Καυαρος, kymr. ''cawr'' [[Riese]]; auch Κυάρη· ἡ [[Ἀθηνᾶ]] H. ? — Über weitere Verwandte s. zu [[κυέω]] m. Lit.<br />'''Page''' 2,53-54