προστάσσω: Difference between revisions

|Definition=Att. [[προστάττω]]; Dor. [[ποτιτάσσω]] ''IG''12(1).155.91 (Rhodes), Anon. in ''PSI''9.1091.1, also [[ποιτάσσω]] ''IG''42(1).122.39, al. (Epid.): pf.<br><span class="bld">A</span> προστέταχα [[LXX]] ''Da.''2.8:—Pass., ''1'' aor. προσετάχθην (v. infr.), also 2 aor. προσετάγην ib.''Si.''3.22:<br><span class="bld">I</span> c. acc. pers.,<br><span class="bld">1</span> [[place at]] or [[post at]] a place, <b class="b3">χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν</b> (''[[sc.]]'' [[ὑμᾶς]]) [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''1678: —Pass., προσταχθέντα.. πύλαις A.''Th.''527, cf. [[Sophocles|S.]]''[[Antigone|Ant.]]''670; ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Th.2.87, cf. 7.70.<br><span class="bld">2</span> [[attach to]], <b class="b3">πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων</b> [[attach]]ing to certain [[tribe]]s their next [[neighbour]]s, [[Herodotus|Hdt.]]3.89; <b class="b3">π. τινάς τινι</b> [[assign]] them [[to]] his [[command]], Th.5.8, cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''7.1.20:—Pass., Ἰνδοὶ προσετετάχατο.. Φαρναζάθρῃ [[Herodotus|Hdt.]]7.65; κατὰ τέλη στρατηγῷ τινι προστεταγμένοι Th.6.42.<br><span class="bld">3</span> reversely, <b class="b3">ἐπὶ μὲν τῇ [μοίρῃ] ἑωυτὸν προστάσσειν</b> [[appoint]]ed himself to the one part as their [[head]], [[Herodotus|Hdt.]]1.94; <b class="b3">π. ἄρχοντά τισι</b> [[appoint]] as [[commander]] over them, Th.6.93: with dat. omitted, Id.3.16, 8.23:—Pass., ib.8.<br><span class="bld">II</span> c. acc. rei, [[command]], [[prescribe]], [[enjoin]], περὶ βοηθείας ἢ ἄλλο τι προστάττοντες τῆσι πόλεσι ''IG''12.57.43; <b class="b3">ἑκάστῳ ἔργον π., αὑτῷ πόνον π.</b>, [[Herodotus|Hdt.]] 1.114, [[Euripides|E.]]''[[Ion]]''1176, cf. [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''4.5.25; πολὺ ἔργον π. ὡς τηλικῷδε Pl.''Prm.'' 136d, etc.; πολλὰς ἐπιμελείας [[Aristotle|Arist.]]''[[Politica|Pol.]]''1299b8; π. μνᾶς ἕξ [[prescribe]] 6 minae, Id.''EN''1106b2; τισὶ περί τινος π. D.19.71:—Pass., <b class="b3">τοῖσι δὲ</b> [[ἵππος]] προσετέτακτο = to others [[order]]s had been given to [[supply]] [[cavalry]], [[Herodotus|Hdt.]]7.21, cf. A.''Eu.''208; [[τὰ προσταχθέντα]] = [[orders given]], [[Herodotus|Hdt.]]2.121.δ, cf. Isoc.3.13; [[τὸ προστεταγμένον]] [[Herodotus|Hdt.]]9.104; [[τὸ προσταχθέν]] Id.1.114, S.''Ph.''1010; [[τὰ προσταχθησόμενα]] [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''3.5.6: abs., [[προσταχθὲν αὐτῷ]] = [[the order having been given]] him, Lys.30.2, cf. D.50.12; πλείω τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων δαπανᾶσθαι Lys.25.13.<br><span class="bld">2</span> c. dat. pers. et inf., [[command]], [[order]] one to do, [[Herodotus|Hdt.]]5.105, 9.99, S. ''OC''1018, Th.7.29, [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''8.6.3, ''PEnteux.''6.4 (iii B.C.), etc.; the dat. must be supplied in [[Herodotus|Hdt.]]1.80, [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''494, etc.:—Pass., impers., ἐκέλευε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν διαταμεῖν [[Herodotus|Hdt.]]7.39; ὁ βασιλεὺς.. ἢ ἄλλος τις οἷς προστέτακται περὶ τούτων ''IG''12.94.19.<br><span class="bld">3</span> c. acc. et inf., E.''Hel.''890; both usages in successive clauses, ὅσα οἱ νόμοι π. τοὺς προσήκοντας ποιεῖν, ἡμῖν π. καὶ ἀναγκάζουσι ποιεῖν D.43.59:—Pass., to [[be ordered]] to do, τέσσερες.. κῶμαι.. τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν [[Herodotus|Hdt.]]1.192, etc.; <b class="b3">ὥσπερ προσετάχθησαν</b> (''[[sc.]]'' [[ἐξεργάσασθαι]]) Th.5.75.<br><span class="bld">4</span> abs., [[command]], [[order]], opp. [[ὑπηρετέω]], Arist.''Top.''129a12:—Pass., [[receive orders]], ib.14; οἱ προστεταγμένοι Th.1.136.<br><span class="bld">III</span> Astrol., correl. of [[ἀκούω]] v, Ptol.''Tetr.''35, Heph. Astr.1.9, Serapio in ''Cat.Cod.Astr.''8(4).226.

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0781.png Seite 781]] att. -ττω, 1) [[dazu anordnen]], [[stellen]], bes. von Aufstellung der Soldaten, πέμπταισι προσταχθέντα πύλαις, Aesch. Spt. 509, wie Soph. Ant. 666; χωρεῖτε [[ἕκαστος]] οἷ προστάσσομεν, Eur. Or. 1678; dah. wozu rechnen, zu einer Klasse oder Partei zählen, τινὰ [[πρός]] τινα, Her. 3, 89, τινά τινι, 7, 65; Ἰνδοὶ προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ; auch μοίρῃ τινὶ προστάσσειν ἑωυτόν, sich zu einer Partei schlagen, 1, 94; auch ἄρχοντα, dazu einsetzen, vorsetzen, Thuc. 8, 23. 87; vgl. auch Plat. Legg. VI, 784 a. – 2) [[dazu anordnen]], [[gebieten]], [[befehlen]]; ἔστιν ἡμῖν τοῦτο προστεταγμένον, Aesch. Eum. 208; χὤτι δεῖ πρόστασσε δρᾶν, Soph. O. C. 495, vgl. 1022; ὃς οὐδὲν ᾔδη πλὴν τὸ προσταχθὲν ποιεῖν, Phil. 998, σοὶ [[προστάσσω]] μένειν, Eur. Suppl. 589; τί προστετάχθαι δρᾶν; Phoen. 738; u. in Prosa: τινί τι, Her. u. Folgde; mit folgdm inf., Her. 7, 39. 9, 99; auch mit acc. c. inf., Xen. Mem. 1, 7, 4; bes. wie imperare, Einem Etwas auflegen zu leisten, τοῖσι προσετέτακτο [[ἵππος]], es war ihnen Reiterei zu stellen aufgelegt, Her. 7, 21; τὸ [[προστεταγμένον]], τὰ [[προσταχθέντα]], [[Befehle]], [[Aufträge]], 2, 121. 4, 9. 104; [[προσταχθέν]], [[da es befohlen worden]], Xen. Hell. 2, 5, 35; vgl. [[οὕτως]] ἐξ Ἀλεξάνδρου προστεταγμένον, Arr. An. 7, 3, 6; πολὺ [[ἔργον]] προστάττεις ὡς τηλικῷδε, Plat. Parm. 136 d; εἰ ἄρα προστάττοι τὸ [[ἐνύπνιον]] ταύτην τὴν δημώδη μουσικὴν ποιεῖν, Phaed. 61 a, u. oft; ἡ [[ἀποδημία]] ἡ νῦν ἐμοὶ προστεταγμένη, 67 c; τὰ προσταχθέντα δρᾶν, Polit. 305 d; τῷ πρεσβυτέρῳ νεωτέρων πάντων ἄρχειν προστετάξεται, Rep. V, 465 a; Xen. u. Folgde.

|elnltext=[[προστάττω]], Ion. [[προστάσσω]], Ion. plqpf. med.-pass. 3 plur. en later προσετετάχατο opstellen bij, met acc., en dat. of plaatsbep.; pass..; πέμπταισι προσταχθέντα... πύλαις opgesteld bij de vijfde poort Aeschl. Sept. 527; χώραν μὴ προλείποντες ᾗ ἄν τις προσταχθῇ zonder de plaats te verlaten waar men was opgesteld Thuc. 2.87; toewijzen aan, met acc. en dat. of prep. bep.:; πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους π. aan die volken hun directe naburen koppelen Hdt. 3.89.1; τοὺς δ’ ἐκ πλαγίου σὺ ἄλλοις πρόσταξον jij moet de soldaten op de flank overdragen aan anderen Xen. Cyr. 7.1.20; aanstellen als, met dubb. acc. en dat.:; Γύλιππον... π. ἄρχοντά τοῖς Συρακοσίοις Gylippos als commandant over de Syracusanen aanstellen Thuc. 6.93.2; plqperf. pass.. προσετέτακτο... ἄρχων Κλέαρχος Klearchos was hierbij tot commandant aangesteld Thuc. 8.8.2. [[bevelen]], [[opdragen]]:; χωρείτε οἷ προστάσσομεν ga waarheen we jullie opdragen te gaan Eur. Or. 1678; met acc. v. h. inw. obj..; πολλὰς ἐπιμελείας π. vele taken opdragen Aristot. Pol. 1299b8; met acc. v. h. inw. obj. en dat..; αὐτῷ ἔργον τι προστάξαι hem een taak opdragen Xen. Cyr. 4.5.25; met dat. en inf..; προστάξαι ἑνὶ τῶν θεραπόντων... εἰπεῖν hij beval één van zijn dienaren om te zeggen... Hdt. 5.105.2; met acc. en inf..; ὅς με προστάσσει τάδε εἰπεῖν die mij opdraagt dit te zeggen Eur. Hel. 890; pass. [[opdracht krijgen]]; met inf..; τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν zij hadden de opdracht de honden van eten te voorzien Hdt. 1.192.4; onpers..; ἐκέλευσε τοῖσι προσετέτακτο ταῦτα πρήσσειν... διαταμεῖν hij beval degenen die die opdracht hadden gekregen hem doormidden te snijden Hdt. 7.39.3; onpers. acc. abs..; προσταχθέν... αὐτῷ... ἀναγράψαι τοὺς νόμους toen hij de opdracht had gekregen de wetten op te schrijven Lys. 30.2; ptc. subst..; τὰ ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττόμενα wat door de stad (telkens) werd opgedragen Lys. 25.13; τὰ προσταχθέντα de opdrachten Hdt. 2.121δ6; sing.. τὸ προσταχθὲν ἐκ τοῦ Κύρου wat door Cyrus was opgedragen Hdt. 1.114.3; τὸ προστεταγμένον het opgedragene Hdt. 9.104.

|lstext='''προστάσσω''': Ἀττ. -ττω· Δωρ. [[ποτιτάσσω]] Συλλ. Ἐπιγρ. 2525. 91. Ι. μετ’ αἰτ. προσ., 1) τοποθετῶ ἢ [[παρατάσσω]] ἔν τινι τόπῳ, [[κυρίως]] ἐπὶ στρατοῦ, προσταχθεὶς πύλαις Αἰσχύλ. Θήβ. 527, πρβλ. 570, πρβλ. Σοφ. Ἀντ. 670· χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν (ἐξυπ. ὑμᾶς) Εὐρ. Ὀρ. 1678. - Παθ., προσταχθέντα... πύλαις Αἰσχύλ. Θήβ. 527· ᾗ ἄν τις προσταχθῇ Θουκ. 2. 87, πρβλ. 7. 70. 2) [[τάσσω]] πλησίον, προσαρτῶ εἴς τινα, πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων, προσαρτῶν δὲ εἰς τὰ ἔθνη καὶ τοὺς πλησιοχώρους (ὡς μὴ ὄντας [[ἀρκούντως]] πολυαρίθμους [[ὥστε]] νὰ ἀποτελέσωσιν ἰδίαν σατραπείαν), Ἡρόδ. 3. 89· [[ὡσαύτως]], ἐπὶ μὲν τῇ μένειν [[αὐτοῦ]] λαγχανούσῃ τῶν μοιρέων ἑωυτὸν τὸν βασιλέα προστάσσειν, «καὶ τῆς μὲν μοίρας εἰς τὴν ὁποίαν ἤθελε πέσει ὁ λαχνὸς νὰ μένῃ εἰς τὸν τόπον, νὰ [[εἶναι]] ἀρχηγὸς ὁ [[ἴδιος]]» ([[μετάφρασις]] Ραδινοῦ), ὁ αὐτ. 1. 94· οὕτω, πρ. τινάς τινι, [[ὑποβάλλω]] εἰς τὰς διαταγάς τινος, Θουκ. 5. 8· καὶ ἐν τῷ παθ., Ἰνδοὶ προσετετάχατο... Φαρναζάθρῃ Ἡρόδ. 7. 65· στρατηγῷ τινι προστεταγμένοι Θουκ. 6. 42· - περὶ τῆς γραφῆς προσταχθέντα ἐν Σοφ. Ο. Τ. 206, ἴδε ἐν λ. [[προΐστημι]], ἴδε καὶ σημ. Jebb ἐν Σοφ. Ο. Τ. 206. 3) τἀνάπαλιν, πρ. ἄρχοντά τινι, [[διορίζω]] ὡς ἄρχοντα, κυβερνήτην, ἐπί τινος, Θουκ. 6. 93· καὶ [[ἄνευ]] τῆς δοτικῆς, ὁ αὐτ. 3. 16., 8. 23· Παθ., 8. 8. ΙΙ. μετ’ αἰτ. πράγμ., δίδω ὡς προσταγήν, [[ἐπιβάλλω]], [[ἔργον]], πόνον πρ. τινὶ Ἡρόδ. 1. 114, Εὐρ. Ἴων. 1176, Ξεν. Κύρ. 4. 5, 25, Πλάτ., κλπ.· πολλὰς ἐπιμελείας Ἀριστ. Πολ. 4. 15, 8· πρ. ἓξ μνᾶς, [[ὁρίζω]] ἐκ τῶν προτέρων 6 μνᾶς, ὁ αὐτ. ἐν Ἠθικ. Νικ. 2. 6, 7· [[ὡσαύτως]], πρ. τινὶ [[περί]] τινος Δημ. 363. 26. - [[ὡσαύτως]] ἐν τῷ μέσ. τύπῳ, Πλάτ. Νόμ. 818Ε. - Παθ., τοῖσι δὲ [[ἵππος]] προσετέτακτο, εἰς τούτους εἶχε δοθῆ διαταγὴ (εἶχεν ὁρισθῆ) νὰ παράσχωσιν ἱππικόν, Ἡρόδ. 7. 21, Αἰσχύλ. Εὐμ. 208· τὰ προσταχθέντα Ἡρόδ. 2. 121, 4· τὸ προστεταγμένον ὁ αὐτ. 9. 104· τὸ προσταχθὲν Ἡρόδ. 1. 114, Σοφ. Φιλ. 1010· τὰ προσταχθησόμενα Ξεν. Ἀπομν. 3. 5, 6· ἀπολ., προσταχθέν μοι Λυσί. 183. 12, Δημ. 1210. 5· [[πλείω]] τῶν ὑπὸ τῆς πόλεως προσταττομένων δαπανᾶσθαι Λυσί. 172. 18. 2) μετὰ δοτικῆς προσ. καὶ ἀπαρεμφ., ὡς καὶ νῦν, [[προστάσσω]], διατάττω τινὰ νὰ πράξῃ τι, Ἡρόδ. 5. 105., 9. 99, Σοφ. Ο. Κ. 494, 1018, κτλ.· ἡ δὲ δοτικὴ αὕτη πρέπει νὰ ἐξυπακούηται ἐν χωρίοις, οἷα τὰ ἐν Ἡροδ. 1. 80· [[ὡσαύτως]], πρ. τινὶ [[ὅπως]]... Ξεν. Κύρ. 7. 1, 20, πρβλ. [[προστακτέον]]. - Παθητ., ἀπροσ., ἐκέλευε τοῖσι προσετέτακτο [[ταῦτα]] πρήσσειν... διαταμέειν Ἡρόδ. 7. 39. 3) [[ὡσαύτως]] μετ’ αἰτ. καὶ ἀπαρ., Εὐρ. Ἑλ. 890, Ξεν. Κύρ. 8. 6, 3· ἀμφότεραι δὲ αἱ συντάξεις ἀπαντῶσιν εἰς συνεχεῖς προτάσεις, [[οἷον]] ὅσα οἱ νόμοι πρ. τοὺς προσήκοντες ποιεῖν ἡμῖν καὶ ἀναγκάζουσι ποιεῖν Δημ. 1070. 1. - Παθ., διατάττομαι νὰ πράξω τι, τέσσερες... κῶμαι... τοῖσι κυσὶ προσετετάχατο σιτία παρέχειν Ἡρόδ. 1. 192, πρβλ. Θουκ. 5. 75, κτλ. 4) ἀπολ., διατάττω, [[κελεύω]], εἶμαι [[κύριος]], ἀντίθετον τῷ [[ὑπηρετέω]], Ἀριστ. Τοπ. 5. 1, 6. - Παθ., προστάσσομαι, [[λαμβάνω]] διαταγάς, οἱ προστεταγμένοι Θουκ. 1. 136.

|txtha=1st aorist προσέταξα; [[perfect]] [[passive]] participle προστεταγμενος; from ([[Aeschylus]] and) [[Herodotus]] down;<br /><b class="num">1.</b> to [[assign]] or [[ascribe]] to, [[join]] to.<br /><b class="num">2.</b> to [[enjoin]], [[order]], [[prescribe]], [[command]]: the Sept. for צִוָּה; [[absolutely]] [[καθώς]] προσέταξε, R G T; τί, τίνι τί, [[passive]], to [[appoint]], to [[define]], [[passive]], προστετάγμενοι καιροί, G L (stereotype edition (larger edition, [[πρός]] τεταγμένοι)) T Tr WH, for the προτετάγμενοι. (Synonym: [[see]] [[κελεύω]], at the [[end]].)

|mltxt=[[προστάσσω]] ΝΜΑ, και αττ. τ. [[προστάττω]] και δωρ. τ. [[ποτιτάσσω]] και [[ποιτάσσω]] Α<br />[[δίνω]] [[διαταγή]] [[συνήθως]] με έντονο τρόπο, [[παραγγέλλω]], [[διατάζω]] (α. «τούτο προστάζει ο [[βασιλιάς]] και μ' έστειλε [[φερμάνι]]», δημ. [[τραγούδι]]<br />β. «ἐπὶ τῆς κτίσεως συνεξέλαμψε τὸ φῶς τῷ προστάγματι», Γρηγ. Νύσσ<br />γ. «περὶ βοηθείας ἤ [[ἄλλο]] τι προστάττοντες τῇσι πόλεσι», <b>επιγρ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ([[κυρίως]] σχετικά με στρατό) [[τοποθετώ]] κάποιον σε μία [[θέση]]<br /><b>2.</b> [[τάσσω]] [[κοντά]] σε κάποιον, [[παρατάσσω]] («καὶ πρὸς τοῖσι ἔθνεσι τοὺς πλησιοχώρους προστάσσων», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> [[υποβάλλω]] κάποιον στις διαταγές κάποιου άλλου<br /><b>4.</b> [[εξουσιάζω]]<br /><b>5.</b> [[ορίζω]] άρχοντα, αρχηγό σε άλλους («καὶ Γύλιππον τὸν Κλεανδρίδου προστάξαντες ἄρχοντα τοῖς Συρακοσίοις», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>6.</b> <b>αστρολ.</b> (για αστέρες) βρίσκομαι ο [[ένας]] [[απέναντι]] στον [[άλλο]], [[αντικρύζω]]<br /><b>7.</b> (η μτχ. ουδ. μέσ. ενεστ., μέσ. παρακμ. και παθ. αορ. ως ουσ.) <i>τo προσταττόμενον</i> και <i>τo προστετάγμενον</i> και <i>τo προσταχθέν</i><br />η [[προσταγή]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>προσ</i>- / <i>ποτι</i>- (<b>βλ. λ.</b> [[ποτί]]) <span style="color: red;">+</span> [[τάττω]] / [[τάσσω]]. Ο νεοελλ. τ. [[προστάζω]] έχει σχηματιστεί από τον αόρ. <i>προσέταξα</i> [[κατά]] το [[σχήμα]] <i>ἔκραξα</i>: [[κράζω]].

|mdlsjtxt=Attic -ττω fut. ξω<br /><b class="num">I.</b> c. acc. pers.,<br /><b class="num">1.</b> to [[place]] or [[post]] at a [[place]], χωρεῖτε οἷ προστάσσομεν (''[[sc.]]'' ὑμᾶσ) Eur.:—Pass., προσταχθείς πύλαις Aesch., etc.<br /><b class="num">2.</b> to [[attach]] to, [[assign]] to, Hdt.; πρ. τινάς τινι to [[assign]] them to his [[command]], Thuc.:—Pass., Ἰνδοὶ προσετετάχατο Φαρναζάθρῃ Hdt.<br /><b class="num">3.</b> [[reversely]], πρ. ἄρχοντα to [[appoint]] as [[commander]] [[over]] others, Hdt.<br /><b class="num">II.</b> c. acc. rei, to [[give]] as a [[command]], [[prescribe]], [[enjoin]], [[ἔργον]], πόνον πρ. τινί Hdt., etc.:—Pass., τοῖσι δὲ [[ἵππος]] προσετέτακτο to others orders had been given to [[supply]] [[cavalry]], Hdt.; τὰ προσταχθέντα orders given, Hdt.; τὸ προστεταγμένον Hdt.; τὰ προσταχθησόμενα orders that [[will]] be given, Xen.:—absol., προσταχθέν μοι the [[order]] having been given me, Dem.<br /><b class="num">2.</b> c. dat. pers. et inf. to [[command]], [[order]] one to do, Hdt., etc.:—Pass., impers., προσετέτακτό τινι πρήσσειν Hdt.<br /><b class="num">3.</b> c. acc. et inf., Eur.:—Pass. to be [[ordered]] to do, Hdt.: absol. to [[receive]] orders, Thuc.