παιδεύω: Difference between revisions

m
Text replacement - "Arist.''Pol.''" to "Arist.''Pol.''"
m (Text replacement - "Ggstz " to "<span class="ggns">Gegensatz</span> ")
m (Text replacement - "Arist.''Pol.''" to "Arist.''Pol.''")
 
(20 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 8: Line 8:
|Transliteration C=paideyo
|Transliteration C=paideyo
|Beta Code=paideu/w
|Beta Code=paideu/w
|Definition=fut. <b class="b3">-σω</b>: aor. [[ἐπαίδευσα]]: pf. [[πεπαίδευκα]]:—Med., fut. <span class="sense"><span class="bld">A</span> παιδεύσομαι <span class="bibl">E.<span class="title">Fr.</span>1068</span>: aor. ἐπαιδευσάμην <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>546b</span>:—Pass., fut. [[παιδευθήσομαι]] ib.<span class="bibl">376c</span>; [[παιδεύσομαι]] (in pass. sense) <span class="bibl">Id.<span class="title">Cri.</span>54a</span>: aor. ἐπαιδεύθην <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>562</span>, <span class="bibl">Pl. <span class="title">Mx.</span>236a</span>, etc.: pf. πεπαίδευμαι <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>5.2.17</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>920a</span>, etc.: (παῖς):—[[bring up a child]] or [[rear a child]], λευκὸν αὐτὴν… ἐπαίδευσεν γάλα <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span> 648</span>:—Pass., ἐπαιδεύθην ξένος <span class="bibl">Id.<span class="title">OC</span>562</span>; Ἅιδου δ' ἐν δόμοις παιδεύεται <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span>953</span>: but mostly, </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> opp. [[τρέφω]] or [[ἐκτρέφω]] (<span class="bibl">Pl.<span class="title">Cri.</span>54a</span>, al.), [[train and teach]], [[educate]], [[παῖδας]], etc., <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>451</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Supp.</span>917</span>; τοὺς νέους <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ap.</span>24e</span>, etc.; κάκιστον ἡ εὐπετείη παιδεῦσαι τὴν νεότητα <span class="bibl">Democr. 178</span>; <b class="b3">οἱ πεπαιδευμένοι</b> [[educated]], [[cultured]] persons, opp. [[ἀυαθεῖς]], <span class="bibl">Id.185</span>; τὴν Ἑλλάδα πεπαίδευκεν… ὁ ποιητής <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>606e</span>; also, of animals, [[train]], <span class="bibl">X.<span class="title">Eq.</span>10.6</span> (Pass.), v. infr.:—Constr.: <b class="b3">π. τινά τινι</b> [[educate in]] or [[educate by]]... παιδείᾳ πεπαιδευμένους <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>741a</span>; μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ π. τινάς <span class="bibl">Id.<span class="title">R.</span>430a</span>; <b class="b3">ἔθεσι τοὺς φύλακας</b> ib.<span class="bibl">522a</span>; π. τινὰ ἐν τοῖς ἔργοις <span class="bibl">Lys.2.3</span>, etc.; <b class="b3">ἐν ἤθεσι, ἐν ἀρετῇ</b>, <span class="bibl">Isoc.4.82</span>, <span class="bibl">12.138</span>; ἐν μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ <span class="bibl">Pl.<span class="title">Cri.</span>50e</span>; <b class="b3">π. τινὰ εἰς ἀρετήν, εἰς τέχνην τινά</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">Grg.</span>519e</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span> 2.1.17</span> (Pass.); <b class="b3">πεπαιδευμένον πρὸς ἀρετήν, πρὸς τὸ μετρίων δεῖσθαι</b>, <span class="bibl">Pl. <span class="title">R.</span>492e</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.2.1</span> (Pass.); πρὸς τὴν πολιτείαν βλέποντας <span class="bibl">Arist. <span class="title">Pol.</span>1260b15</span>; ἐπ' ἀρετήν <span class="bibl">X.<span class="title">Cyn.</span>13.3</span> (Pass.); περὶ βύρσας <span class="bibl">Id.<span class="title">Ap.</span>29</span>, etc.: c. dupl. acc., <b class="b3">π. τινά τι</b> [[teach]] one a thing, <span class="bibl">Antipho 3.2.3</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span> 414d</span>; ἀείμνηστον παιδείαν αὐτοὺς ἐπαίδευσε <span class="bibl">Aeschin.3.148</span>: c. acc. rei only, [[teach]] a thing, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1337b23</span>: c. acc. et inf., π. τινὰ κιθαρίζειν <span class="bibl">Hdt.1.155</span>: with predicative Adj. or Subst., π. τινὰ κακόν <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>919</span>; γυναῖκας σώφρονας π. <span class="bibl">E.<span class="title">Andr.</span>601</span>:—in Pass., c. acc. rei, to [[be taught]] a thing, παιδεύεσθαι τέχνην <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>695a</span>, al.; ἀκούσματα <span class="bibl">Men.<span class="title">Kith.Fr.</span>5</span>: c. acc. cogn. (attracted), ἀπὸ παιδεύσιος τῆς ἐπεπαίδευτο <span class="bibl">Hdt.4.78</span>: c. inf., π. ἄρχειν <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>2.1.3</span>; ὄρνιθες ἐπεπαίδευντό σοι… ὥστε ὑπηρετεῖν <span class="bibl">Id.<span class="title">Cyr.</span>1.6.39</span> (in later Gr., of things, <b class="b3">ἡ ὕλη παιδεύεται φέρεσθαι</b><span class="bibl">Pall.<span class="title">in Hp.</span>2.106</span> D.); <b class="b3">ἐν τοῖς ἀναγκαιοτάτοις π</b>. to [[be educated]] only in what is indispensable, <span class="bibl">Th.1.84</span>: especially in pf. part. Pass. [[πεπαιδευμένος]], [[educated]], [[trained]], [[expert]], <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>5.2.17</span>; opp. [[ἀπαίδευτος]], <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>654d</span>; <b class="b3">ἱκανῶς π</b>. ib.b; <b class="b3">φαυλοτέρως π. δικασταί</b> ib.<span class="bibl">876d</span>; opp. [[δημιουργός]], <span class="bibl">Id.<span class="title">Amat.</span>135d</span>; ἰατρὸς ὅ τε δημιουργὸς καὶ ὁ ἀρχιτεκτονικός, καὶ τρίτος ὁ π. περὶ τὴν τέχνην <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1282a4</span>; [[π]]. also, [[well-bred]], <span class="bibl">Id.<span class="title">EN</span>1128a21</span>:—Med., to have any one [[taught]], [[cause]] him to [[be educated]], <span class="bibl">E.<span class="title">Fr.</span>1068</span>; <b class="b3">οὓς ἡγεμόνας πόλεως ἐπαιδεύσασθε</b> [[educated]] as leaders, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>546b</span>: c. acc. cogn., πολλὰ ἃ ἐκεῖνος αὐτὸν ἐπαιδεύσατο <span class="bibl">Id.<span class="title">Men.</span>93d</span>:—also in Act. in this sense, <b class="b3">ἐν Ἀρίφρονος ἐπαίδευε</b> [[had]] him [[educated]] in the house of Ariphron, Id.<span class="title">Prt.</span>320a, cf. <span class="title">Cri.</span>50e: c. acc. cogn., Id.<span class="title">Men.</span>93e; of animals, [[cause to be trained]], <span class="bibl">Nausicr.2.8</span> (whereas Med. is sometimes used like Act., <b class="b3">τροφαὶ αἱ παιδευόμεναι</b> [[educating]] nurture, i.e. education, <span class="bibl">E.<span class="title">IA</span>561</span>(lyr.)). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> abs., [[give instruction]], [[teach]], <span class="bibl">Isoc.15.226</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[correct]], [[discipline]], τοὐμὸν ἦθος π. νοεῖς <span class="bibl">S. <span class="title">Aj.</span>595</span>; διαίτῃ τὴν ψυχὴν ἐπαίδευσε καὶ τὸ σῶμα <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.3.5</span>; <b class="b3">ὕβρις πεπαιδευμένη</b> [[chastened]] (i.e. [[well-bred]]) insolence, Aristotle's definition of [[εὐτραπελία]], <span class="title">Rh.</span>1389b11. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[chastise]], [[punish]], <span class="bibl">[[LXX]] <span class="title">Ho.</span>7.12</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>23.16</span>, al.</span>
|Definition=fut. παιδεύσω: aor. ἐπαίδευσα: pf. [[πεπαίδευκα]]:—Med., fut.<br><span class="bld">A</span> παιδεύσομαι E.''Fr.''1068: aor. ἐπαιδευσάμην Pl.''R.''546b:—Pass., fut. παιδευθήσομαι ib.376c; [[παιδεύσομαι]] (in pass. sense) Id.''Cri.''54a: aor. ἐπαιδεύθην [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''562, Pl. ''Mx.''236a, etc.: pf. πεπαίδευμαι [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''5.2.17, [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''920a, etc.: ([[παῖς]]):—[[bring up a child]] or [[rear a child]], λευκὸν αὐτὴν… ἐπαίδευσεν γάλα [[Sophocles|S.]]''[[Fragments|Fr.]]'' 648:—Pass., ἐπαιδεύθην ξένος Id.''OC''562; Ἅιδου δ' ἐν δόμοις παιδεύεται [[Euripides|E.]]''[[Ion]]''953: but mostly,<br><span class="bld">II</span> opp. [[τρέφω]] or [[ἐκτρέφω]] (Pl.''Cri.''54a, al.), [[train and teach]], [[educate]], [[παῖδας]], etc., S.''Tr.''451, [[Euripides|E.]]''[[Supplices|Supp.]]''917; τοὺς νέους Pl.''Ap.''24e, etc.; κάκιστον ἡ εὐπετείη παιδεῦσαι τὴν νεότητα Democr. 178; [[οἱ πεπαιδευμένοι]] = [[educated]], [[cultured]] persons, opp. [[ἀμαθής|ἀμαθεῖς]], Id.185; τὴν Ἑλλάδα πεπαίδευκεν… ὁ [[ποιητής]] Pl.''R.''606e; also, of animals, [[train]], X.''Eq.''10.6 (Pass.), v. infr.:—Constr.: <b class="b3">π. τινά τινι</b> [[educate in]] or [[educate by]]... παιδείᾳ πεπαιδευμένους [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''741a; μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ π. τινάς Id.''R.''430a; <b class="b3">ἔθεσι τοὺς φύλακας</b> ib.522a; π. τινὰ ἐν τοῖς ἔργοις Lys.2.3, etc.; <b class="b3">ἐν ἤθεσι, ἐν ἀρετῇ</b>, Isoc.4.82, 12.138; ἐν μουσικῇ καὶ γυμναστικῇ Pl.''Cri.''50e; <b class="b3">π. τινὰ εἰς ἀρετήν, εἰς τέχνην τινά</b>, Id.''Grg.''519e, [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]'' 2.1.17 (Pass.); <b class="b3">πεπαιδευμένον πρὸς ἀρετήν, πρὸς τὸ μετρίων δεῖσθαι</b>, Pl. ''R.''492e, [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''1.2.1 (Pass.); πρὸς τὴν πολιτείαν βλέποντας [[Aristotle|Arist.]]''[[Politica|Pol.]]''1260b15; ἐπ' ἀρετήν [[Xenophon|X.]]''[[Cynegeticus|Cyn.]]''13.3 (Pass.); περὶ βύρσας Id.''Ap.''29, etc.: c. dupl. acc., <b class="b3">π. τινά τι</b> [[teach]] one a thing, Antipho 3.2.3, Pl.''R.'' 414d; ἀείμνηστον παιδείαν αὐτοὺς ἐπαίδευσε Aeschin.3.148: c. acc. rei only, [[teach]] a thing, [[Aristotle|Arist.]]''[[Politica|Pol.]]''1337b23: c. acc. et inf., π. τινὰ κιθαρίζειν [[Herodotus|Hdt.]]1.155: with predicative Adj. or Subst., π. τινὰ κακόν [[Sophocles|S.]]''[[Oedipus Coloneus|OC]]''919; γυναῖκας σώφρονας π. [[Euripides|E.]]''[[Andromache|Andr.]]''601:—in Pass., c. acc. rei, to [[be taught]] a thing, παιδεύεσθαι τέχνην [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''695a, al.; ἀκούσματα Men.''Kith.Fr.''5: c. acc. cogn. (attracted), ἀπὸ παιδεύσιος τῆς ἐπεπαίδευτο [[Herodotus|Hdt.]]4.78: c. inf., π. ἄρχειν [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''2.1.3; ὄρνιθες ἐπεπαίδευντό σοι… ὥστε ὑπηρετεῖν Id.''Cyr.''1.6.39 (in later Gr., of things, <b class="b3">ἡ ὕλη παιδεύεται φέρεσθαι</b>… Pall.''in Hp.''2.106 D.); <b class="b3">ἐν τοῖς ἀναγκαιοτάτοις παιδεύομαι</b> to [[be educated]] only in what is [[indispensable]], Th.1.84: especially in pf. part. Pass. [[πεπαιδευμένος]], [[educated]], [[trained]], [[expert]], [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''5.2.17; opp. [[ἀπαίδευτος]], [[Plato|Pl.]]''[[Leges|Lg.]]''654d; <b class="b3">ἱκανῶς π.</b> ib.b; <b class="b3">φαυλοτέρως π. δικασταί</b> ib.876d; opp. [[δημιουργός]], Id.''Amat.''135d; [[ἰατρός|ἰατρὸς]] ὅ τε [[δημιουργός|δημιουργὸς]] καὶ ὁ [[ἀρχιτεκτονικός]], καὶ τρίτος ὁ πεπαιδευμένος περὶ τὴν τέχνην [[Aristotle|Arist.]]''[[Politica|Pol.]]''1282a4; [[πεπαιδευμένος]] also, [[well-bred]], Id.''EN''1128a21:—Med., to have any one [[taught]], [[cause]] him to [[be educated]], E.''Fr.''1068; <b class="b3">οὓς ἡγεμόνας πόλεως ἐπαιδεύσασθε</b> [[educated]] as leaders, Pl.''R.''546b: c. acc. cogn., πολλὰ ἃ ἐκεῖνος αὐτὸν ἐπαιδεύσατο Id.''Men.''93d:—also in Act. in this sense, <b class="b3">ἐν Ἀρίφρονος ἐπαίδευε</b> had him [[educated]] in the [[house]] of [[Ariphron]], Id.''Prt.''320a, cf. ''Cri.''50e: c. acc. cogn., Id.''Men.''93e; of animals, [[cause to be trained]], Nausicr.2.8 (whereas Med. is sometimes used like Act., <b class="b3">τροφαὶ αἱ παιδευόμεναι</b> [[educating]] [[nurture]], i.e. [[education]], E.''IA''561(lyr.)).<br><span class="bld">2</span> abs., [[give instruction]], [[teach]], Isoc.15.226.<br><span class="bld">III</span> [[correct]], [[discipline]], τοὐμὸν ἦθος π. νοεῖς [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''595; διαίτῃ τὴν ψυχὴν ἐπαίδευσε καὶ τὸ σῶμα [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''1.3.5; <b class="b3">ὕβρις πεπαιδευμένη</b> [[chastened]] (i.e. [[well-bred]]) [[insolence]], Aristotle's definition of [[εὐτραπελία]], ''Rh.''1389b11.<br><span class="bld">2</span> [[chastise]], [[punish]], [[LXX]] ''Ho.''7.12, ''Ev.Luc.''23.16, al.
}}
}}
{{pape
{{pape
Line 14: Line 14:
}}
}}
{{bailly
{{bailly
|btext=élever, instruire, former : τινά qqn (un enfant, <i>etc.</i>) ; π. τινὰ [[κακόν]] SOPH faire de qqn un méchant homme par l'éducation ; [[ἐν]] παιδείᾳ π. τινά PLAT donner à qqn une éducation en qch ; παιδεύειν τινὰ ἤθεσι <i>ou</i> ἔθεσι PLAT donner à qqn par l'éducation certaines mœurs, certaines habitudes, former le caractère de qqn ; π. τινὰ περὶ τέχνην XÉN, [[εἰς]] τέχνην XÉN élever qqn dans un art, le former à un art ; πρὸς τὸ μετρίων δεῖσθαι XÉN habituer qqn à une vie modeste ; π. τινά τι apprendre qch à qqn ; παιδεύειν τινά avec l'inf. : enseigner à qqn à ; <i>en gén.</i> παιδεύειν τινά instruire qqn, faire l'instruction de qqn ; τὴν ψυχὴν καὶ τὸ [[σῶμα]] π. διαίτῃ τινί XÉN former l'âme et le corps à une certain genre de vie ; <i>en parl. des animaux</i> élever, former, dresser;<br /><i><b>Moy.</b></i> παιδεύομαι élever pour soi : τινα qqn.<br />'''Étymologie:''' [[παῖς]].
|btext=élever, instruire, former : τινά qqn (un enfant, <i>etc.</i>) ; π. τινὰ [[κακόν]] SOPH faire de qqn un méchant homme par l'éducation ; [[ἐν]] παιδείᾳ π. τινά PLAT donner à qqn une éducation en qch ; παιδεύειν τινὰ ἤθεσι <i>ou</i> ἔθεσι PLAT donner à qqn par l'éducation certaines mœurs, certaines habitudes, former le caractère de qqn ; π. τινὰ περὶ τέχνην XÉN, εἰς τέχνην XÉN élever qqn dans un art, le former à un art ; πρὸς τὸ μετρίων δεῖσθαι XÉN habituer qqn à une vie modeste ; π. τινά τι apprendre qch à qqn ; παιδεύειν τινά avec l'inf. : enseigner à qqn à ; <i>en gén.</i> παιδεύειν τινά instruire qqn, faire l'instruction de qqn ; τὴν ψυχὴν καὶ τὸ [[σῶμα]] π. διαίτῃ τινί XÉN former l'âme et le corps à une certain genre de vie ; <i>en parl. des animaux</i> élever, former, dresser;<br /><i><b>Moy.</b></i> [[παιδεύομαι]] élever pour soi : τινα qqn.<br />'''Étymologie:''' [[παῖς]].
}}
}}
{{elnl
{{elnl
Line 20: Line 20:
}}
}}
{{elru
{{elru
|elrutext='''παιδεύω:'''<br /><b class="num">1)</b> [[воспитывать]] (τινὰ τρέφειν καὶ π., [[ἦθος]] πρὸς ἀρετὴν πεπαιδευμένον Plat.): τινὰ σώφρονα π. Eur. воспитывать из кого-л. разумного человека; πεπαιδεῦσθαι καρτερεῖν πρὸς τὸ [[ῥῖγος]] Xen. приучиться переносить холод;<br /><b class="num">2)</b> [[учить]], [[обучать]]: π. τινά τινι и εἴς τι Plat., ἔν τινι, περί τι, реже ἐπί τι и ποιεῖν τι Xen. etc. обучать кого-л. чему-л.; ὁ πεπαιδευμένος Xen. образованный (ученый, сведущий) человек;<br /><b class="num">3)</b> [[наказывать]] (παιδεύσας αὐτὸν ἀπολύσω NT).
|elrutext='''παιδεύω:'''<br /><b class="num">1</b> [[воспитывать]] (τινὰ τρέφειν καὶ π., [[ἦθος]] πρὸς ἀρετὴν πεπαιδευμένον Plat.): τινὰ σώφρονα π. Eur. воспитывать из кого-л. разумного человека; πεπαιδεῦσθαι καρτερεῖν πρὸς τὸ [[ῥῖγος]] Xen. приучиться переносить холод;<br /><b class="num">2</b> [[учить]], [[обучать]]: π. τινά τινι и εἴς τι Plat., ἔν τινι, περί τι, реже ἐπί τι и ποιεῖν τι Xen. etc. обучать кого-л. чему-л.; ὁ πεπαιδευμένος Xen. образованный (ученый, сведущий) человек;<br /><b class="num">3</b> [[наказывать]] (παιδεύσας αὐτὸν ἀπολύσω NT).
}}
}}
{{ls
{{ls
Line 35: Line 35:
}}
}}
{{grml
{{grml
|mltxt=(ΑΜ [[παιδεύω]])<br /><b>1.</b> [[αναπτύσσω]] κάποιον πνευματικά και ηθικά, [[παιδαγωγώ]], [[εκπαιδεύω]]<br /><b>2.</b> [[διαμορφώνω]] τον πολιτισμό, την [[πνευματικότητα]] ενός έθνους, ενός λαού ή μιας κοινωνικής ομάδας («τὴν Ἑλλάδα πεπαίδευκεν ὁ [[ποιητής]]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> [[κολάζω]], [[τιμωρώ]] (α. περκαλώ σε, Παναγιά, να παιδέψεις την [[κλεψιά]]», Πολίτ.<br />β. «παιδεύσας οὖν αὐτὸν ἀπολύσω», ΚΔ)<br /><b>4.</b> (η μτχ. παθ. παρακμ.) [[πεπαιδευμένος]], -<i>η</i>, -<i>ο</i>(<i>ν</i>)<br />αυτός που απέκτησε ανώτερη [[μόρφωση]], μορφωμένος<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[υποβάλλω]] κάποιον σε κόπους και βάσανα, σε επίμονη όχληση και [[ταλαιπωρία]], [[ταλαιπωρώ]], [[τυραννώ]], [[βασανίζω]] («μέ παίδεψε ώσπου να το καταλάβει»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (σχετικά με [[παιδί]]) [[ανατρέφω]], [[μεγαλώνω]] («λευκὸν αὐτὴν ἐπαίδευσε [[γάλα]]», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>2.</b> [[διδάσκω]] κάποιον, [[μαθαίνω]] σε κάποιον [[κάτι]]<br /><b>3.</b> <b>(απολ.)</b> [[παρέχω]] γνώσεις<br /><b>4.</b> [[σωφρονίζω]] («διαίτη δὲ τὴν ψυχὴν ἐπαίδευσε καὶ τὸ [[σῶμα]]», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>5.</b> (μέσ με ενεργ. σημ.) <i>παιδεύομαι</i><br />[[εκπαιδεύω]] κάποιον σε [[κάτι]]<br /><b>6.</b> (ενεργ. και μέσ.) [[ενεργώ]] ώστε να διδαχθεί, να εκπαιδευθεί [[κάποιος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[παῖς]], <i>παιδός</i> <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>εύω</i>. Η αρχική σημ. του ρ. [[παιδεύω]] «[[ανατρέφω]], [[μεγαλώνω]] [[παιδιά]]» εξελίχθηκε «ἐπί καλῶ» μεν στη σημ. «[[εκπαιδεύω]], [[διδάσκω]], [[παιδαγωγώ]]», «ἐπὶ κακῷ» δε στη σημ. «[[τιμωρώ]], [[τυραννώ]], [[ταλαιπωρώ]], [[βασανίζω]]», λόγω τών πειθαρχικών τιμωριών που υφίσταντο τα [[παιδιά]] στα πλαίσια του παλαιού σχολείου και σύμφωνα με τις αρχές της παραδοσιακής αγωγής].
|mltxt=(ΑΜ [[παιδεύω]])<br /><b>1.</b> [[αναπτύσσω]] κάποιον πνευματικά και ηθικά, [[παιδαγωγώ]], [[εκπαιδεύω]]<br /><b>2.</b> [[διαμορφώνω]] τον πολιτισμό, την [[πνευματικότητα]] ενός έθνους, ενός λαού ή μιας κοινωνικής ομάδας («τὴν Ἑλλάδα πεπαίδευκεν ὁ [[ποιητής]]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>3.</b> [[κολάζω]], [[τιμωρώ]] (α. περκαλώ σε, Παναγιά, να παιδέψεις την [[κλεψιά]]», Πολίτ.<br />β. «παιδεύσας οὖν αὐτὸν ἀπολύσω», ΚΔ)<br /><b>4.</b> (η μτχ. παθ. παρακμ.) [[πεπαιδευμένος]], -<i>η</i>, -<i>ο</i>(<i>ν</i>)<br />αυτός που απέκτησε ανώτερη [[μόρφωση]], [[μορφωμένος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[υποβάλλω]] κάποιον σε κόπους και βάσανα, σε επίμονη όχληση και [[ταλαιπωρία]], [[ταλαιπωρώ]], [[τυραννώ]], [[βασανίζω]] («μέ παίδεψε ώσπου να το καταλάβει»)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (σχετικά με [[παιδί]]) [[ανατρέφω]], [[μεγαλώνω]] («λευκὸν αὐτὴν ἐπαίδευσε [[γάλα]]», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>2.</b> [[διδάσκω]] κάποιον, [[μαθαίνω]] σε κάποιον [[κάτι]]<br /><b>3.</b> <b>(απολ.)</b> [[παρέχω]] γνώσεις<br /><b>4.</b> [[σωφρονίζω]] («διαίτη δὲ τὴν ψυχὴν ἐπαίδευσε καὶ τὸ [[σῶμα]]», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>5.</b> (μέσ με ενεργ. σημ.) <i>παιδεύομαι</i><br />[[εκπαιδεύω]] κάποιον σε [[κάτι]]<br /><b>6.</b> (ενεργ. και μέσ.) [[ενεργώ]] ώστε να διδαχθεί, να εκπαιδευθεί [[κάποιος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[παῖς]], <i>παιδός</i> <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>εύω</i>. Η αρχική σημ. του ρ. [[παιδεύω]] «[[ανατρέφω]], [[μεγαλώνω]] [[παιδιά]]» εξελίχθηκε «ἐπί καλῶ» μεν στη σημ. «[[εκπαιδεύω]], [[διδάσκω]], [[παιδαγωγώ]]», «ἐπὶ κακῷ» δε στη σημ. «[[τιμωρώ]], [[τυραννώ]], [[ταλαιπωρώ]], [[βασανίζω]]», λόγω τών πειθαρχικών τιμωριών που υφίσταντο τα [[παιδιά]] στα πλαίσια του παλαιού σχολείου και σύμφωνα με τις αρχές της παραδοσιακής αγωγής].
}}
}}
{{lsm
{{lsm
Line 48: Line 48:
{{mantoulidis
{{mantoulidis
|mantxt=(=[[ἀνατρέφω]], [[διδάσκω]]). Ἀπό τό [[παῖς]], παιδός, καί ὁμηρ. πάις. (Λατιν. [[puer]]).<br><b>Παράγωγα:</b> [[παιδάριον]] (ὑποκορ.), [[παιδαριώδης]], [[παιδικός]], [[παιδίον]] (ὑποκορ.), [[παιδίσκος]], [[παιδίσκη]], [[παιδεία]], [[παίδευμα]], [[παιδευτέος]], παιδευτέον, [[παιδευτήριον]], [[παιδευτής]], [[παιδευτικός]], [[παιδευτός]], [[παίδευσις]], [[ἀπαίδευτος]].
|mantxt=(=[[ἀνατρέφω]], [[διδάσκω]]). Ἀπό τό [[παῖς]], παιδός, καί ὁμηρ. πάις. (Λατιν. [[puer]]).<br><b>Παράγωγα:</b> [[παιδάριον]] (ὑποκορ.), [[παιδαριώδης]], [[παιδικός]], [[παιδίον]] (ὑποκορ.), [[παιδίσκος]], [[παιδίσκη]], [[παιδεία]], [[παίδευμα]], [[παιδευτέος]], παιδευτέον, [[παιδευτήριον]], [[παιδευτής]], [[παιδευτικός]], [[παιδευτός]], [[παίδευσις]], [[ἀπαίδευτος]].
}}
{{lxth
|lthtxt=''[[institui]]'', to [[be appointed]], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:1.84.3/ 1.84.3], [https://scaife.perseus.org/reader/urn:cts:greekLit:tlg0003.tlg001.perseus-grc2:Thuc.%201.84.4/ 1.84.4].
}}
}}
{{trml
{{trml
|trtx=Albanian: arsimoj, edukoj; Arabic: يُعَلم‎; Armenian: կրթել; Azerbaijani: oxutmaq, təlim etmək, təhsil vermək, təhsilləndirmək; Bengali: শিক্ষা দেওয়া; Bulgarian: образовам, обучавам, тренирам; Catalan: educar, instruir; Cornish: adhyski; Czech: vzdělat; Dutch: [[opleiden]], [[onderwijzen]], [[opvoeden]]; Esperanto: eduki; Finnish: kouluttaa, kasvattaa; French: [[éduquer]]; German: [[ausbilden]], [[erziehen]]; Greek: [[εκπαιδεύω]]; Ancient Greek: [[παιδεύω]]; Hebrew: חִינֵּךְ‎; Hungarian: oktat; Ido: edukar; Irish: oil; Italian: [[istruire]], [[educare]]; Japanese: 教える, 教育する, 啓発する; Kabuverdianu: iduka; Kurdish Northern Kurdish: taşandin, perwerde kirin, fêr kirin, elimandin, hîn kirin, terbiye dan; Kyrgyz: окутуу, ийитүү; Latvian: audzināt; Malay: didik; Maltese: eduka; Maori: whakaako; Norman: êcoler, êdutchi, înstruithe; Portuguese: [[educar]], [[instruir]], [[ensinar]]; Romanian: educa, instrui; Russian: [[обучать]], [[обучить]], [[воспитывать]], [[воспитать]]; Scottish Gaelic: foghlaim, ionnsaich, teagaisg; Sinhalese: ඉගැන්වීම; Spanish: [[educar]], [[instruir]]; Swahili: elimisha; Swedish: utbilda, uppfostra; Tigrinya: መሃረ; Turkish: eğitmek; Welsh: addysgu
|trtx=Albanian: arsimoj, edukoj; Arabic: يُعَلم‎; Armenian: կրթել; Azerbaijani: oxutmaq, təlim etmək, təhsil vermək, təhsilləndirmək; Bengali: শিক্ষা দেওয়া; Bulgarian: образовам, обучавам, тренирам; Catalan: educar, instruir; Cornish: adhyski; Czech: vzdělat; Dutch: [[opleiden]], [[onderwijzen]], [[opvoeden]]; Esperanto: eduki; Finnish: kouluttaa, kasvattaa; French: [[éduquer]]; German: [[ausbilden]], [[erziehen]]; Greek: [[εκπαιδεύω]]; Ancient Greek: [[παιδεύω]]; Hebrew: חִינֵּךְ‎; Hungarian: oktat; Ido: edukar; Irish: oil; Italian: [[istruire]], [[educare]]; Japanese: 教える, 教育する, 啓発する; Kabuverdianu: iduka; Kurdish Northern Kurdish: taşandin, perwerde kirin, fêr kirin, elimandin, hîn kirin, terbiye dan; Kyrgyz: окутуу, ийитүү; Latvian: audzināt; Malay: didik; Maltese: eduka; Maori: whakaako; Norman: êcoler, êdutchi, înstruithe; Portuguese: [[educar]], [[instruir]], [[ensinar]]; Romanian: educa, instrui; Russian: [[обучать]], [[обучить]], [[воспитывать]], [[воспитать]]; Scottish Gaelic: foghlaim, ionnsaich, teagaisg; Sinhalese: ඉගැන්වීම; Spanish: [[educar]], [[instruir]]; Swahili: elimisha; Swedish: utbilda, uppfostra; Tigrinya: መሃረ; Turkish: eğitmek; Welsh: addysgu
===[[teach]]===
Abkhaz: арҵара; Afrikaans: leer, onderrig; Alabama: aabachi; Albanian: mësoj; Arabic: عَلَّمَ‎; Egyptian Arabic: درس‎; Moroccan Arabic: قرا‎, علم‎; Armenian: սովորեցնել, ուսուցանել, դաս տալ, վարժեցնել; Aromanian: nvetsu, anvetsu; Assamese: শিকোৱা, পঢ়োৱা; Asturian: enseñar; Avar: малъизе; Azerbaijani: öyrətmək; Basque: irakatsi; Belarusian: вучыць, выкладаць; Bengali: শেখান; Bikol Central: tukdo; Bulgarian: уча, уча, обучавам; Burmese: သင်, ပညာပေး; Buryat: һургаха; Catalan: ensenyar; Chechen: хьеха; Cherokee: ᏕᎨᏲᎲᏍᎦ; Chichewa: -phunzitsa; Chinese Cantonese: 教; Dungan: җё; Mandarin: 教, 教授; Min Dong: 教; Min Nan: 教; Wu: 教; Cornish: dyski, deski; Czech: učit; Danish: undervise, lære; Dutch: [[aanleren]], [[leren]], [[onderwijzen]], [[lesgeven]]; Elfdalian: lära; Esperanto: instrui, lernigi; Estonian: õpetama; Evenki: алагу-; Faroese: læra, undirvísa; Finnish: opettaa; French: [[apprendre]], [[enseigner]]; Friulian: insegnâ; Galician: ensinar, aprender, deprender; Georgian: სწავლა, სწავლება; German: [[lehren]], [[beibringen]]; Gothic: 𐍄𐌰𐌻𐌶𐌾𐌰𐌽, 𐌻𐌰𐌹𐍃𐌾𐌰𐌽, 𐌲𐌰𐌻𐌰𐌹𐍃𐌾𐌰𐌽; Greek: [[διδάσκω]]; Ancient Greek: [[ἀναγεννάω]], [[ἀναδιδάσκω]], [[ἀναπηγάζω]], [[ἀναστέλλω]], [[ἀποπαιδαγωγέω]], [[δαῆναι]], [[δαίσκω]], [[δάσκω]], [[δείκνυμι]], [[δεικνύω]], [[δέκνυμι]], [[διαδιδάσκω]], [[διαπαιδαγωγέω]], [[διδασκαλεῖν]], [[διδασκαλεύω]], [[διδασκαλέω]], [[διδασκαλῶ]], [[διδάσκω]], [[δίδωμι]], [[εἰσάγω]], [[ἐκδείκνυμι]], [[ἐκδιδάσκω]], [[ἐκμελετάω]], [[ἐκμουσόω]], [[ἐκπαιδαγωγέω]], [[ἐκπαιδεύω]], [[ἐκφέρω]], [[ἐνδιδάσκω]], [[ἐξάρχω]], [[ἐσσάρχω]], [[καθηγέομαι]], [[καθηγοῦμαι]], [[μαθητεύω]], [[μυέω]], [[παιδεύω]], [[παραδίδωμι]], [[προβιβάζω]], [[σπουδάζω]], [[ὑποδείκνυμι]], [[φρενόω]], [[φρενῶ]]; Greenlandic: ilinniartitsivoq; Guaraní: mbo'e; Hawaiian: aʻo; Hebrew: לימד \ לִמֵּד‎; Hindi: सिखाना, शिक्षा देना, पढ़ाना; Hinukh: молъа; Hittite: 𒀭𒈾𒉡𒍣; Hungarian: tanít, megtanít, oktat; Icelandic: kenna; Ido: instruktar; Indonesian: ajar, mengajar, mengajari; Interlingua: inseniar; Irish: múin, teagasc; Old Irish: for·cain, do·inchoisc; Istriot: insignà; Italian: [[insegnare]]; Japanese: 教える; Javanese: mulang muruk; Kabuverdianu: iduka; Kannada: ಕಲಿಸು; Kazakh: оқыту, сабақ беру; Khmer: បង្រៀន; Korean: 가르치다; Kurdish Central Kurdish: وتنەوە‎; Northern Kurdish: fêr kirin; Kyrgyz: окут-, үйрөтүү, сабак берүү; Lao: ສອນ; Latin: [[doceo]], [[instruo]], [[addoceo]]; Latvian: mācīt; Lithuanian: mokyti; Lü: ᦉᦸᧃ; Lushootseed: ʔugʷus, ʔugʷusəd, ʔugʷucid; Luxembourgish: léieren; Macedonian: учи; Malay: mengajar; Malayalam: പഠിപ്പിക്കുക, അഭ്യസിപ്പിക്കുക, ശിക്ഷണം നൽകുക; Maltese: għallem; Manx: ynsee; Mongolian Cyrillic: заах, сургах; Mongolian: ᠵᠢᠭᠠᠬᠤ, ᠰᠤᠷᠭᠠᠬᠤ; Nanai: алоси-; Neapolitan: 'mparà; Nepali: सिकाउनु; Norman: apprendre, ensîngni; Northern Sami: oahpahit; Norwegian: undervise, lære; Occitan: ensenhar; Odia: ଶିକ୍ଷା ଦେବା; Old Church Slavonic Cyrillic: оучити; Old East Slavic: учити, ꙋчити; Old English: lǣran, tǣċan; Old Norse: kenna; Oromo: barsiisuu; Ossetian: ахуыр кӕнын, амонын; Persian: یاد دادن‎ درس دادن‎, آموزاندن‎; Polish: uczyć, nauczyć; Portuguese: [[ensinar]]; Quechua: yachachiy; Rapa Nui: haka'ite; Romanian: învăța; Romansch: instruir, docir, mussar; Russian: [[преподавать]], [[учить]], [[научить]], [[обучать]], [[обучить]]; Sanskrit: उपदिशति, शास्ति; Scottish Gaelic: teagaisg, foghlaim; Serbo-Croatian Cyrillic: у̀чити; Roman: ùčiti; Sicilian: nzignari, nsignari; Slovak: učiť; Slovene: učiti; Sorbian Lower Sorbian: wucyś; Upper Sorbian: wučić; Spanish: [[enseñar]]; Swahili: kufundisha; Swedish: lära, lära ut; Sylheti: ꠢꠤꠇꠣꠘꠤ, ꠙꠠꠣꠘꠤ; Tajik: ёд додан, омӯзонидан, омӯхтан, таълим додан; Tamil: கற்பி; Telugu: బోధించు, నేర్పు; Thai: สอน; Tibetan: སློབ་པ, སློབ་ཁྲིད་བྱེད་པ; Tocharian B: ākl-; Turkish: öğretmek, ders vermek; Turkmen: okatmak, öwretmek; Tuvan: өөредир, өөредип каар; Ugaritic: 𐎍𐎎𐎄; Ukrainian: вчити, навчити, викладати; Urdu: سکھانا‎, پڑھانا‎; Uyghur: ئوقۇتماق‎; Uzbek: oʻrgatmoq, oʻqitmoq, saboq bermoq, dars bermoq; Venetian: insegnar; Vietnamese: dạy, dạy học, dạy bảo, dạy dỗ; Volapük: tidön; Walloon: acsegnî, scoler; Welsh: athrawiaethu; White Yakut: үөрэт; Yiddish: לערנען‎; Yucatec Maya: kaʼans; Zazaki: cı musnaene, musnayen, mısnayen; Zhuang: son
}}
}}