σίδηρος: Difference between revisions

{{ls

|lstext='''σίδηρος''': Δωρικ. σίδᾱρος, ὁ· [[ὡσαύτως]] θηλ., Νικ. Θηρ. 923· [[τύπος]] τις οὐδ. [[σίδηρον]] εὕρηται ὡς διάφορ. γραφ. παρ’ Ἡροδ. 7. 65, πρβλ. Σχόλ. Mi. εἰς Ἰλ. Δ. 151, πληθ. σίδηρα Ἀρετ. περὶ Αἰτ. Χρον. Παθ. 2. 12, Τζέτζ.· (ἴδε ἐν τέλ.)· - «σίδερο», Λατ. ferrum, πρῶτον παρ’ Ὁμ. [[μετὰ]] τοῦ ἐπιθ. [[πολιός]], Ἰλ. Ι. 366, Ὀδ. Ω. 168· [[ἰόεις]] Ἰλ. Ψ. 850· (σημειωτέον δὲ ὅτι τὰ [[πολιός]], ἰοειδὴς [[εἶναι]] ἐν χρήσει καὶ ἐπὶ τῆς θαλάσσης)· [[μέλας]] Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 150· [[ὡσαύτως]] [[αἴθων]] σ., [[ὅπερ]] φαίνεται ὅτι δηλοῖ ἐστιλβωμένον [[σίδηρον]], Ἰλ. Δ. 458, Ὀδ. Α. 184. Ἐπειδὴ ὁ [[σίδηρος]] εὑρίσκεται μόνον [[ἀνάμικτος]] μὲ ἄλλας ὕλας καὶ παρέχει δυσκολίας εἰς τὴν χώνευσιν, ὀψιμώτερον τῶν ἄλλων μετάλλων ἐχρησιμοποιήθη παρ’ Ἕλλησιν ἐν καθολικῇ χρήσει, Ἡσίοδ. ἔνθ’ ἀνωτ. (πρβλ. [[χαλκός]]). Ἐντεῦθεν καλεῖται [[πολύκμητος]], διὰ πολλοῦ κόπου κατεργαζόμενος, Ἰλ. Ζ. 48, Λ. 379, Μ. 133, Ὀδ. Φ. 10· ― ἀλλ’ ἤδη παρ’ Ὁμήρῳ ἐχρησίμευεν εἰς κατασκευὴν τῶν γεωργικῶν ἐργαλείων (ἴδε κατωτ. ΙΙ), καὶ ἐξ [[αὐτοῦ]] ἦτο κατεσκευασμένος ὁ [[ἄξων]] τῆς ἁμάξης τῆς Ἥρας, Ἰλ. Ε. 723· ― ἐγίνωσκον δὲ [[τότε]] καὶ τὸν τρόπον τῆς σκληρύνσεως τοῦ σιδήρου, Ὀδ. Ι. 391 κἑξ.. ([[ὥστε]] ὁ [[κύανος]] δυνατὸν νὰ [[εἶναι]] χάλυψ)· πρωΐμως δὲ ἦτο ἀντικείμενον ἐμπορίας, οἰνίζοντο ... Ἀχαιοὶ, ἄλλοι μὲν χαλκῷ, ἄλλοι δ’ αἴθωνι σ. Ἰλ. Η. 472· [[πλέων]] [[μετὰ]] χαλκὸν· ἄγω δ’ αἴθωνα [[σίδηρον]] Ὀδ. Α. 184, [[ἔνθα]] ἴδε Nitzsch· καὶ ἐλογίζετο βεβαίως [[πολύτιμος]], ἀφ’ οὗ παρείχετο [[μετὰ]] τοῦ χαλκοῦ καὶ χρυσοῦ εἰς πληρωμὴν λύτρων, Ἰλ. Ζ. 46, Κ. 338· τεμάχια [[αὐτοῦ]] ἐδίδοντο ὡς βραβεῖα, Ψ. 261, 850. [[Κατὰ]] τὸ πλεῖστον προήρχετο ἐκ τῶν βορείων καὶ ἀνατολικῶν μερῶν τοῦ Εὐξείνου, [[ὅθεν]]. [[Σκύθης]] σ. Αἰσχύλ. Θήβ. 817· καλεῖται ὁ [[πόντιος]] [[ξεῖνος]] [[αὐτόθι]] 942· πρβλ. χάλυψ. 2) [[πολλάκις]] φέρεται ὡς [[σύμβολον]] τῆς σκηρότητος (πρβλ. [[σιδήρεος]] 2), ἢ τῆς ἀκάμπτου δυνάμεως, Ἰλ. Υ. 372, Ὀδ. Τ. 494· ὀφθαλμοὶ [[ὡσεὶ]] κέρα ἕστασαγ’ ἠὲ σ. [[αὐτόθι]] 211· οὔ σφι [[λίθος]] χρὼς οὐδὲ σ. Ἰλ. Δ. 509· ἐκ σιδ. κεχάλκευται ... ψυχὰν Πινδ. Ἀποσπ. 88, πρβλ. Σοφ. Ἀποσπ. 573· [[ἦσθα]] [[πέτρος]] ἢ σ. Εὐρ. Μήδ. 1279, πρβλ. Πλάτ. Νόμ. 666C· [[ὡσαύτως]] ἐπὶ στερεότητος, σταθερότητος, πέτρης [[νόος]] ἠὲ σ. Μόσχ. 4. 44, πρβλ. Ἀχιλλ. Τάτ. 5. 22. ΙΙ. ὡς τὸ Λατ. ferrum, τὸ ἐκ σιδήρου πεποιημένον, σιδηροῦν [[ἐργαλεῖον]], [[μάλιστα]] γεωργικόν, Ἰλ. Ψ. 834, πρβλ. Δ. 485· [[μάλιστα]] ἐπὶ ὅπλων, ἡ κεφαλὴ ἢ αἰχμὴ βέλους, Δ. 123· [[ξίφος]] ἢ [[μάχαιρα]], Σ. 34, Ψ. 30, Ὀδ. Π. 294, πρβλ. Εὐρ. Ὀρ. 966· κοπὶς πελέκεως, Ὀδ. Τ. 587· ― [[ὡσαύτως]] [[καθόλου]], ὅπλα, [[ὁπλισμός]], οἱ Ἀθηναῖοι [[σίδηρον]] κατέθεντο Θουκ. 1. 6· πρβλ. [[σιδηροφορέω]]· ― [[ὡσαύτως]], [[μάχαιρα]], [[δρέπανον]], Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 385· ἐν τῷ πληθ., ἄγκιστρα ἁλιευτικά, Θεόκρ. 21. 49· δεσμά, «σίδερα». Τζέτζ. 13. 302· πρβλ. [[σιδήριον]]. ΙΙΙ. [[τόπος]] [[ἔνθα]] πωλοῦνται ἀντικείμενα ἐκ σιδήρου, [[μαχαιροποιεῖον]], κτλ., Ξεν. Ἑλλ. 3. 3, 7. Ὁ Κούρτιος πρβλ. τὸ Σανσκρ. svid-itas (κεχωνευμένος, τετηκώς), svêd-ani (πλὰξ σιδήρου), Ἀρχ. Γερμαν. swêiz-an (frig…re), καὶ τὸ [[ὄνομα]] Swed-en (Σουηδία). Ἀλλὰ τὸ [[σίδηρος]] ὡς [[ὄνομα]] τοῦ γνωστοῦ μετάλλου ἀπαντᾷ μόνον ἐν τῇ Ἑλληνικῇ γλώσσῃ, πρβλ. χαλκὸς ἐν τέλει· καὶ περὶ τῆς ἱστορίας τῶν διαφόρων ὀνομάτων τοῦ μετάλλου τούτου ἴδε M. Müller Sc. of L. 2, σ. 230 κἑξ.

}}