3,277,242
edits
χαλάω: Difference between revisions
6_6
(13_7_2) |
(6_6) |
||
| Line 12: | Line 12: | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1327.png Seite 1327]] fut. χαλάσω, dor. χαλάξω, perf. pass. κεχάλασμαι, – <b class="b2">nachlassen</b>, – 1) trans., d. i. eine Spannung aufheben, abspannen; βιόν, τόξα, H. h. Apoll. 6. 27; 12 τόξα κεχαλασμένα; Sp.; πτέρυγα χαλάξας, die Flügel sinken lassen, Pind. P. 1, 6; Gegensatz von [[συνάγω]] Plat. Tim. 66 c, von συντείνειν τὰ νεῦρα Phaed. 98 d; ἡνίας τοῖς λόγοις Prot. 338 a; [[μέτωπον]], die Stirn entfalten od. entrunzeln, erheitern, Ar. Vesp. 655; vgl. Ant. Lup. p. 69; – losbinden, lösen, τινὰ ἐκ δεσμῶν Aesch. Prom. 176; πρὶν ἂν χαλασθῇ δεσμὰ λυμαντήρια 993; χαλᾷ κρεμαστὴν ἀρτάνην Soph. O. R. 1266; δεσμά Eur. Andr. 578; bes. χαλινὰ χαλᾶν, die straff angezogenen Zügel nachlassen, schießen lassen, und vom Ankertau, ναῦς [[ἔστη]], ἢν χαλᾷ πόδα Or. 706; so auch κλῇθρα, κλῇδας χαλᾶν, den Thürriemen losbinden, die Thür öffnen, Hipp. 808 Med. 1314; ἀσκόν Cycl. 161; [[τυγχάνω]] γε κλῇθρ' ἀνασπαστοῦ πύλης χαλῶσα Soph. Ant. 1172; τοὺς μοχλούς Ar. Lys. 310; auch μοχλοῖς πύλας χαλᾶτε, Aesch. Ch. 866; u. übertr., χαλᾶτε [[πᾶν]] κάλυμμ' ἀπ' ὀφθαλμῶν Soph. El. 1460; – eng zusammengezogene Dinge aus einander lassen, erweitern. – Uebtr. = fahren lassen, aufgeben, τὴν ὀργήν Ar. Vesp. 753. – 2) intr., erschlaffen, <b class="b2">lose</b> od. <b class="b2">schlaff werden</b>, seine Spannung od. seine Kraft verlieren, ἐπειδὰν αἱ ἐπιθυμίαι χαλάσωσι Plat. Rep. I, 329 c; χαλασάσης τῆς ἀλγηδόνος Luc. Amor. 27. – Dah. auch aus einandergehen, seine Haltung verlieren, sich öffnen, ζῶναί σοι χαλῶσι Eur. Bacch. 933; πύλαι χαλῶσαι, offen stehend, Xen. Cyr. 7, 5,29. – 3) χαλᾶν τινος, von Etwas nachlassen, ablassen, τῆς ὀργῆς Ar. Av. 383; αἰκίζεταί τε κοὐδαμῆ χαλᾷ κακῶν Aesch. Prom. 256; absolut, σφίγγε, [[μηδαμῆ]] χάλα 58; vgl. Soph. O. C. 203; σμικρόν γέ μοι τῆς ἀρχῆς χάλασον Plat. Men. 86 e; χαλῶντες τοῦ τόνου Luc. bis acc. 21; – χαλᾶν τινι, Einem nachgeben, gegen ihn nachsichtig sein, ihm vergeben, verzeihen; χάλα τοῖς τοκεῦσιν, vergieb deiner Mutter, Eur. Hec. 407; εἴκειν ὁδοῦ χαλῶντα τοῖς κακίοσιν Ion 637. – Bei den Aerzten κοιλίη ὑγρὰ χαλᾷ, vom Durchfall, Hippocr. | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1327.png Seite 1327]] fut. χαλάσω, dor. χαλάξω, perf. pass. κεχάλασμαι, – <b class="b2">nachlassen</b>, – 1) trans., d. i. eine Spannung aufheben, abspannen; βιόν, τόξα, H. h. Apoll. 6. 27; 12 τόξα κεχαλασμένα; Sp.; πτέρυγα χαλάξας, die Flügel sinken lassen, Pind. P. 1, 6; Gegensatz von [[συνάγω]] Plat. Tim. 66 c, von συντείνειν τὰ νεῦρα Phaed. 98 d; ἡνίας τοῖς λόγοις Prot. 338 a; [[μέτωπον]], die Stirn entfalten od. entrunzeln, erheitern, Ar. Vesp. 655; vgl. Ant. Lup. p. 69; – losbinden, lösen, τινὰ ἐκ δεσμῶν Aesch. Prom. 176; πρὶν ἂν χαλασθῇ δεσμὰ λυμαντήρια 993; χαλᾷ κρεμαστὴν ἀρτάνην Soph. O. R. 1266; δεσμά Eur. Andr. 578; bes. χαλινὰ χαλᾶν, die straff angezogenen Zügel nachlassen, schießen lassen, und vom Ankertau, ναῦς [[ἔστη]], ἢν χαλᾷ πόδα Or. 706; so auch κλῇθρα, κλῇδας χαλᾶν, den Thürriemen losbinden, die Thür öffnen, Hipp. 808 Med. 1314; ἀσκόν Cycl. 161; [[τυγχάνω]] γε κλῇθρ' ἀνασπαστοῦ πύλης χαλῶσα Soph. Ant. 1172; τοὺς μοχλούς Ar. Lys. 310; auch μοχλοῖς πύλας χαλᾶτε, Aesch. Ch. 866; u. übertr., χαλᾶτε [[πᾶν]] κάλυμμ' ἀπ' ὀφθαλμῶν Soph. El. 1460; – eng zusammengezogene Dinge aus einander lassen, erweitern. – Uebtr. = fahren lassen, aufgeben, τὴν ὀργήν Ar. Vesp. 753. – 2) intr., erschlaffen, <b class="b2">lose</b> od. <b class="b2">schlaff werden</b>, seine Spannung od. seine Kraft verlieren, ἐπειδὰν αἱ ἐπιθυμίαι χαλάσωσι Plat. Rep. I, 329 c; χαλασάσης τῆς ἀλγηδόνος Luc. Amor. 27. – Dah. auch aus einandergehen, seine Haltung verlieren, sich öffnen, ζῶναί σοι χαλῶσι Eur. Bacch. 933; πύλαι χαλῶσαι, offen stehend, Xen. Cyr. 7, 5,29. – 3) χαλᾶν τινος, von Etwas nachlassen, ablassen, τῆς ὀργῆς Ar. Av. 383; αἰκίζεταί τε κοὐδαμῆ χαλᾷ κακῶν Aesch. Prom. 256; absolut, σφίγγε, [[μηδαμῆ]] χάλα 58; vgl. Soph. O. C. 203; σμικρόν γέ μοι τῆς ἀρχῆς χάλασον Plat. Men. 86 e; χαλῶντες τοῦ τόνου Luc. bis acc. 21; – χαλᾶν τινι, Einem nachgeben, gegen ihn nachsichtig sein, ihm vergeben, verzeihen; χάλα τοῖς τοκεῦσιν, vergieb deiner Mutter, Eur. Hec. 407; εἴκειν ὁδοῦ χαλῶντα τοῖς κακίοσιν Ion 637. – Bei den Aerzten κοιλίη ὑγρὰ χαλᾷ, vom Durchfall, Hippocr. | ||
}} | |||
{{ls | |||
|lstext='''χᾰλάω''': Ἐπικ. γ΄ πληθ. χαλόωσιν Ὀππ. Ἁλ. 451· μέλλ. χᾰλάσω [ᾰ] Ἱππ. 285. 51., 1229F· ― ἀόρ. ἐχάλᾰσα Αἰσχύλ. Πρ. 176, κλπ.· Ἐπικ. χάλασσα Ὕμν. Ὁμ. εἰς Ἀπόλλ. 6· Δωρ. μετοχ. χαλάξαις Πινδ. Π. 1. 10· ― πρκμ. κεχάλᾰκα Ἱππ. 1216Ε. ― Μέσ., Ἐπικ. ἀόρ. χαλάσαντο Ἀπολλ. Ρόδ. Β. 1264. ― Παθ., ἀόρ. ἐχαλάσθην, ὑποτ. χαλασθῇ Αἰσχύλ. Προμ. 991, Πλάτ. Φαίδων 86C· ― πρκμ. κεχάλασμαι Ἀνθ. Π. 9. 297, Ἀππ. Μιθρ. 74· ― ὑπερσ. ἐκεχάλαστο Ἀριστείδ. 1. 315. Ι. μεταβατ., χαλαρὸν ποιῶ, χαλαρώνω, «ξετεντώνω», χ. βιόν, τόξα, χαλαρώνω τὴν νευρὰν τοῦ τόξου, Ὕμν. Ὁμ. εἰς Ἀπόλλ. 6, Ὕμν. Ὁμ. 27. 12· χ. τὰ [[νεῦρα]], ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸ συντείνειν, Πλάτ. Φαίδων 98D· χ. τὸν [[πόδα]], ἐπὶ πλοίου, ἴδε ποὺς ΙΙ. 2· ― μεταφορ., χ. τὰ τῆς πολιτείας, ἀντίθετον τῷ ἐπιτείνειν, Πλούτ. 2. 827Β. ― Παθ., ἀντίθετον τῷ ἐπιτείνεσθαι, Πλάτ. Φαίδων 86C, 94C· χαλᾶσθαι καὶ διαφθείρεσθαι ὁ αὐτ. ἐν Νόμ. 653C. 2) [[καταβιβάζω]], ἀφίνω νὰ πέσῃ, πτέρυγα χαλάξαις Πινδ. Π. 1. 12· χαλάσας ὀλίγον τὸ [[μέτωπον]], δηλ. «παυσάμενος τῆς ὀργῆς» (Σχόλ.), Ἀριστοφ. Σφ. 655, (οὕτω Λατ. vultus solutus, Ruhnk. Rut. Lup. σ. 69)· μαστοὺς χάλασον, λέγει ὁ χορὸς τῶν σατύρων πρὸς τὰς τοκάδας οἷς (προβατίνας), Εὐρ. Κύκλ. 55· χαλῶ ἱστόν, χαμηλώνω, [[καταβιβάζω]] αὐτόν, Ἀπολλ. Ρόδ. Β. 1267· δίκτυα χ. Εὐαγγ. κ. Λουκ. ε΄, 5· ἄγκυραν Σουΐδ. 3) λύω, [[ἀπολύω]], τινα ἐκ δεσμῶν Αἰσχύλ. Πρ. 176· τινα κακῶν [[αὐτόθι]] 256· ― ἀφίνω τι ἐλεύθερον, χαλαρώνω, μηδαμὰ χάλα [[αὐτόθι]] 58. 4) ἡνίας χ., χαλαρώνω, ἀφίνω χαλαρὰς τὰς ἡνίας, [[μάλιστα]] ἐπὶ μεταφορικῆς σημασίας, χ. τὰς ἡνίας τοῖς λόγοις Πλάτ. Πρωτ. 338Α, πρβλ. Εὐρ. Ἀποσπ. 413. 5) κλῇθρα ἢ κλῇδας χ., χαλαρώνω τοὺς μοχλούς, δηλ. ἀνοίγω τὴν θύραν, Σοφ. Ἀντ. 1187, Εὐρ. Μήδ. 131, Ἱππ. 808· οὕτω, χ. τοὺς μοχλοὺς Ἀριστοφ. Λυσ. 310· ἀλλὰ καί, πύλας μοχλοῖς χαλᾶτε Αἰσχύλ. Χο. 880. 6) χαλαρώνω ἢ λύω πράγματα [[ὁμοῦ]] δεδεμένα, χ. κρεμαστὴν ἀρτάνην Σοφ. Ο. Τ. 1266· χ. πᾶν κάλυμμ’ ἀπ’ ὀφθαλμῶν ὁ αὐτ. ἐν Ἠλ. 1468· χ. δεσμὰ Εὐριπ. Ἀνδρ. 577· ἀσκὸν ὁ αὐτ. ἐν Κύκλ. 161· τὸ [[στόμα]] Ξεν. Ἱππ. 6. 8. ― Παθ., τὰ χαλώμενα ὅπλα Ἱππ. π. Ἄρθρ. 808· πρὶν ἂν χαλασθῇ δεσμὰ Αἰσχύλ. Πρ. 991. 7) μεταφορ., τὴν ὀργὴν χαλάσας, κατευνάσας (ἴδε κατωτ. ΙΙ. 2), Ἀριστοφ. Σφ. 737· χ. [τὸν νόον] ἐς ὄψιν τινὸς Τίμ. Λοκρ. 104C· χ. ἐπιθυμίαν Πλούτ. 2. 133Α· τὸ βαρὺ καὶ ἀμειδὲς Ἀλκίφρων 3. 3. ― Παθ., χαλαροῦμαι, [[γίνομαι]] [[χαλαρός]], [[λίθος]] εἰς ὑγρότητα κεχάλασται Καλλίστρ. 896. ΙΙ. ἀμεταβ., [[γίνομαι]] [[χαλαρός]], ζῶναι χαλῶσαι Εὐρ. Βάκχ. 933· πύλαι χαλῶσι, μένουσιν ἀνοικταί, Ξεν. Κύρ. 7. 5, 29· ― μεταφορ. [[μετὰ]] γενικ., [[παραβλέπω]], αφίνω τι, τί χαλᾷ μανιῶν; Αἰσχύλ. Πρ. 1057· αἰκίζεταί τε κοὐδαμᾶ χαλᾷ κακῶν [[αὐτόθι]] 256 ([[ἔνθα]] ὁ Σχολιαστ. παρατηρεῖ [[συνήθης]] αὐτῷ ἡ [[φωνή]])· (καὶ ἐπὶ τῆς αὐτῆς ἐννοίας ἀπολ., Σοφ. Ο. Κ. 203, 840)· χ. φρονήματος Εὐρ. Ἀποσπ. 724· τῆς ὀργῆς Ἀριστοφ. Ὄρν. 383 (ἴδε ἀνωτ. Ι. 7)· χ. τινι τῆς ἀρχῆς Πλάτ. Μένων 86Ε, πρβλ. Πλουτ. Λυκοῦργ. 7. 2) [[μετὰ]] δοτικ., χ. τινι, ὑποχωρῶ εἴς τινα, συγχωρῶ αὐτόν, εἰ τοῖσιν... κτείνουσιν ἀλλήλους χαλᾷς Αἰσχύλ. Εὐμ. 219· χάλα τοκεῦοιν Εὐρ. Ἑκ. 403· ἀπολ., ὑποχωρῶ, [[ὑπείκω]], εἴκειν ὁδοῦ χαλῶντα τοῖς κακίοσιν ὁ αὐτ. ἐν Ἴωνι 637· μετ’ ἀπαρεμφ., παραχωρῶ, Πλάτ. Σοφ. 242Ε. 3) ἀπολ., [[γίνομαι]] χαλαρὸς ἢ [[ἀσθενής]], [[ἐπειδὰν]] αἱ ἐπιθυμίαι χαλάσωσι ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 329C· χαλάσει ὁ [[παγετὸς]] Ἱππ. π. Ἀέρ. 285· [[ὀδύνη]] π. Διαίτ. Ὀξ. 386. β) ὡς ἰατρικὸς ὅρος, κοιλίη ὑγρὰ χαλᾷ, χαλαροῦται, Γαλην.· οὕτω δὲ καὶ ἐν τῷ παθ., ἴδε Foës. Oec. Hipp. ― Ἴδε Χ. Χαριτωνίδου Ποικίλα Φιλολογικὰ τ. Α΄, σ. 678 κἑξ. | |||
}} | }} | ||