ποιέω: Difference between revisions

4,829 bytes added ,  2 October 2019
2b
m (Text replacement - " . ." to "…")
(2b)
Line 45: Line 45:
{{mdlsj
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[Att. Poets often use the penult. [[short]], as ποιῶ, ποιεῖν, etc., [[which]] are often written ποῶ, ποεῖν, etc., as in Lat. [[poeta]], [[poesis]].] [the [[perfect]] [[passive]] is also used in [[middle]] [[sense]]<br /><b class="num">I.</b> Used in two [[general]] senses, to make and to do.<br />A. to make, [[produce]], [[create]], in Hom. often of [[building]], π. [[δῶμα]], [[τεῖχος]], etc.; of [[smith]]'s [[work]], π. [[σάκος]] Il.; of works of art, Il., etc.; ποιεῖν τι ἀπὸ ξύλου to make [[something]] of [[wood]], Hdt.; π. πλοῖα ἐξ ἀκάνθης Hdt.; so, c. gen., π. νηὸν λίθου Hdt.; φοίνικος αἱ θύραι πεποιημέναι Xen.:—Mid., [[οἰκία]] ποιήσασθαι to [[build]] them houses, Il.; also, to [[have]] a [[thing]] made, get it made, Hdt., Dem.<br /><b class="num">2.</b> to make, [[create]], ἕτερον φίλιππον ποιήσετε Dem.<br /><b class="num">3.</b> of Poets, to [[compose]], [[write]], (old English to make), Lat. carmina facere, Hdt., [[attic]]:—also, to make or [[represent]] in [[poetry]], [[Ὅμηρος]] Ἀχιλλέα πεποίηκε ἀμείνω Ὀδυσσέως Plat.: to [[describe]] in [[verse]], Plat.: to put [[into]] [[verse]], Plat.<br /><b class="num">II.</b> to [[bring]] to [[pass]], [[bring]] [[about]], [[cause]], Hom., etc.: c. acc. et inf. to [[cause]] or [[bring]] [[about]] that… , Od., etc.<br /><b class="num">2.</b> of sacrifices, and the like, π. ἱρά, like ἕρδειν, Lat. [[sacra]] facere, Hdt., Xen., Thuc., etc.; π. [[Ἴσθμια]] to [[hold]] the Isthmian games, Xen.; π. ἐκκλησίαν (as we say, to make a [[house]]), Thuc.:—Mid. in [[same]] [[sense]], but implying [[indirect]] [[action]], ἀγορὴν ποιήσατο Il.<br /><b class="num">3.</b> of war and [[peace]], πόλεμον ποιεῖν to [[cause]] a war, but, π. ποιεῖσθαι to make war (on one's own [[part]]), Xen.;—so, εἰρήνην π. to [[bring]] [[about]] a [[peace]] (for others); but, εἰρήνην ποιεῖσθαι to make [[peace]] (for [[oneself]]), etc.<br /><b class="num">4.</b> the Mid. is often used periphr. with Nouns, ποιεῖσθαι ὁδοιπορίην for ὁδοιπορεῖν, π. πλόον for πλέειν, [[θαῦμα]] π. for θαυμάζειν, ὀργὴν π. for ὀργίζεσθαι, Hdt. etc.:— π. λόγον τινός to make [[account]] of… , Hdt.; but, τοὺς λόγους π. to [[hold]] a [[conference]], Thuc.<br /><b class="num">III.</b> with an adj. as predic. to make so and so, ποιεῖν τινα ἄφρονα to make one [[senseless]], Od.; δῶρα ὄλβια ποιεῖν to make them blest, i. e. [[prosper]] them, Od.; π. τοὺς Μήδους ἀσθενεῖς Xen.:—so with a Subst., ποιεῖν τινα βασιλῆα Od.; Ἀθηναῖον π. τινα Thuc.:—Mid., ποιεῖσθαί τινα ἄλοχον or ἄκοιτιν to [[take]] her to [[oneself]] as [[wife]], Il.; ποιεῖσθαί τινα [[υἱόν]] to make him one's son, i. e. to [[adopt]] him as son (cf. [[εἰσποιέω]]), Il., [[attic]]:—also, [[ἑωυτοῦ]] ποιεῖσθαί τι to make a [[thing]] one's own, Hdt.<br /><b class="num">IV.</b> to put, π. τι ἐνὶ φρεσί τινι Hom.; π. τι ἐπὶ νόον τινί Hdt.<br /><b class="num">2.</b> in war, π. τινας ὑπό τινι to [[bring]] under the [[power]] of… , Dem.:—Mid., ποιεῖσθαι ὑπ' ἑωυτῶι Hdt.; ποιεῖσθαί τινας ἐς τὸ συμμαχικόν Hdt., etc.<br /><b class="num">V.</b> in Mid. to [[hold]], [[deem]], [[consider]], [[reckon]], [[esteem]] a [[thing]] as… , συμφορὴν ποιεῖσθαί τι to [[take]] it for a [[visitation]], Hdt.; δεινὸν ποιεῖσθαί τι, Lat. [[aegre]] ferre, Hdt.; [[μέγα]] π., c. inf., to [[deem]] it a [[great]] [[matter]] that… , Hdt.; οὐκ ἀνάσχετον π. τι Thuc., etc.:—often with Preps., δι' οὐδενὸς π. τι to [[hold]] as [[naught]], Soph.;—ἐν ἐλαφρῶι, ἐν ὁμοίωι π. Hdt.; ἐν σμικρῶι, ἐν ὀργῆι Dem.;—παρ' [[ὀλίγον]], παρ' οὐδὲν π. τι Xen.;—περὶ [[πολλοῦ]], περὶ πλείονος, περὶ πλείστου ποιεῖσθαί τι [[attic]]<br /><b class="num">VI.</b> to put the [[case]] [[assume]], that… , Hdt., Xen.:—Pass., οἱ φιλοσοφώτατοι ποιούμενοι those who are reputed… , Plat.<br /><b class="num">VII.</b> of [[Time]], οὐ π. χρόνον to make no [[long]] [[time]], i. e. not to [[delay]], Dem.; τὴν νύκτα ἐφ' ὅπλοις ποιεῖσθαι to [[spend]] it under [[arms]], Thuc.<br />B. to do, [[much]] like [[πράσσω]], Hom., etc.; οὐδὲν ἂν ὧν νυνὶ πεποίηκεν ἔπραξεν Dem.; Σπαρτιητικὰ ποιέειν to act like a Spartan, Hdt.; προσταχθὲν π. Soph., etc.<br /><b class="num">2.</b> c. acc. dupl. to do [[something]] to [[another]], κακά or ἀγαθὰ ποιεῖν τινά Hdt., etc.; also εὖ, [[κακῶς]] π. τινά Xen., etc.:—also c. dat. pers., ἵππωι [[τἀναντία]] π. Xen.; so in Mid., φίλα ποιεῖσθαί τινι Hdt.<br /><b class="num">3.</b> with an adv., ὧδε ποίησον do [[thus]], Hdt.; ποίει [[ὅπως]] [[βούλει]] Xen.;—so with a partic., εὖ ἐποίησας ἀπικόμενος Hdt., etc.:— [[καλῶς]] ποιῶν is [[sometimes]] almost Adverbial, [[καλῶς]] ποιοῦντες πράττετε Dem.; εὖ ποιοῦν [[fortunately]], Dem.<br /><b class="num">II.</b> absol. to be doing, to do or act, ποιέειν ἢ [[παθέειν]] to do or [[have]] done to one, Hdt.:—of [[medicine]], to [[work]], [[operate]], Plat.; so, ἡ [[εὔνοια]] παρὰ πολὺ ἐποίει ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους [[good]]-[[will]] made [[greatly]] for the Lacedaemonians, Thuc.; so impers., ἐπὶ πολὺ ἐποίει τῆς δόξης τοῖς μὲν ἠπειρώταις [[εἶναι]] it was the [[general]] [[character]] of the one to be landsmen, etc., Thuc.
|mdlsjtxt=[Att. Poets often use the penult. [[short]], as ποιῶ, ποιεῖν, etc., [[which]] are often written ποῶ, ποεῖν, etc., as in Lat. [[poeta]], [[poesis]].] [the [[perfect]] [[passive]] is also used in [[middle]] [[sense]]<br /><b class="num">I.</b> Used in two [[general]] senses, to make and to do.<br />A. to make, [[produce]], [[create]], in Hom. often of [[building]], π. [[δῶμα]], [[τεῖχος]], etc.; of [[smith]]'s [[work]], π. [[σάκος]] Il.; of works of art, Il., etc.; ποιεῖν τι ἀπὸ ξύλου to make [[something]] of [[wood]], Hdt.; π. πλοῖα ἐξ ἀκάνθης Hdt.; so, c. gen., π. νηὸν λίθου Hdt.; φοίνικος αἱ θύραι πεποιημέναι Xen.:—Mid., [[οἰκία]] ποιήσασθαι to [[build]] them houses, Il.; also, to [[have]] a [[thing]] made, get it made, Hdt., Dem.<br /><b class="num">2.</b> to make, [[create]], ἕτερον φίλιππον ποιήσετε Dem.<br /><b class="num">3.</b> of Poets, to [[compose]], [[write]], (old English to make), Lat. carmina facere, Hdt., [[attic]]:—also, to make or [[represent]] in [[poetry]], [[Ὅμηρος]] Ἀχιλλέα πεποίηκε ἀμείνω Ὀδυσσέως Plat.: to [[describe]] in [[verse]], Plat.: to put [[into]] [[verse]], Plat.<br /><b class="num">II.</b> to [[bring]] to [[pass]], [[bring]] [[about]], [[cause]], Hom., etc.: c. acc. et inf. to [[cause]] or [[bring]] [[about]] that… , Od., etc.<br /><b class="num">2.</b> of sacrifices, and the like, π. ἱρά, like ἕρδειν, Lat. [[sacra]] facere, Hdt., Xen., Thuc., etc.; π. [[Ἴσθμια]] to [[hold]] the Isthmian games, Xen.; π. ἐκκλησίαν (as we say, to make a [[house]]), Thuc.:—Mid. in [[same]] [[sense]], but implying [[indirect]] [[action]], ἀγορὴν ποιήσατο Il.<br /><b class="num">3.</b> of war and [[peace]], πόλεμον ποιεῖν to [[cause]] a war, but, π. ποιεῖσθαι to make war (on one's own [[part]]), Xen.;—so, εἰρήνην π. to [[bring]] [[about]] a [[peace]] (for others); but, εἰρήνην ποιεῖσθαι to make [[peace]] (for [[oneself]]), etc.<br /><b class="num">4.</b> the Mid. is often used periphr. with Nouns, ποιεῖσθαι ὁδοιπορίην for ὁδοιπορεῖν, π. πλόον for πλέειν, [[θαῦμα]] π. for θαυμάζειν, ὀργὴν π. for ὀργίζεσθαι, Hdt. etc.:— π. λόγον τινός to make [[account]] of… , Hdt.; but, τοὺς λόγους π. to [[hold]] a [[conference]], Thuc.<br /><b class="num">III.</b> with an adj. as predic. to make so and so, ποιεῖν τινα ἄφρονα to make one [[senseless]], Od.; δῶρα ὄλβια ποιεῖν to make them blest, i. e. [[prosper]] them, Od.; π. τοὺς Μήδους ἀσθενεῖς Xen.:—so with a Subst., ποιεῖν τινα βασιλῆα Od.; Ἀθηναῖον π. τινα Thuc.:—Mid., ποιεῖσθαί τινα ἄλοχον or ἄκοιτιν to [[take]] her to [[oneself]] as [[wife]], Il.; ποιεῖσθαί τινα [[υἱόν]] to make him one's son, i. e. to [[adopt]] him as son (cf. [[εἰσποιέω]]), Il., [[attic]]:—also, [[ἑωυτοῦ]] ποιεῖσθαί τι to make a [[thing]] one's own, Hdt.<br /><b class="num">IV.</b> to put, π. τι ἐνὶ φρεσί τινι Hom.; π. τι ἐπὶ νόον τινί Hdt.<br /><b class="num">2.</b> in war, π. τινας ὑπό τινι to [[bring]] under the [[power]] of… , Dem.:—Mid., ποιεῖσθαι ὑπ' ἑωυτῶι Hdt.; ποιεῖσθαί τινας ἐς τὸ συμμαχικόν Hdt., etc.<br /><b class="num">V.</b> in Mid. to [[hold]], [[deem]], [[consider]], [[reckon]], [[esteem]] a [[thing]] as… , συμφορὴν ποιεῖσθαί τι to [[take]] it for a [[visitation]], Hdt.; δεινὸν ποιεῖσθαί τι, Lat. [[aegre]] ferre, Hdt.; [[μέγα]] π., c. inf., to [[deem]] it a [[great]] [[matter]] that… , Hdt.; οὐκ ἀνάσχετον π. τι Thuc., etc.:—often with Preps., δι' οὐδενὸς π. τι to [[hold]] as [[naught]], Soph.;—ἐν ἐλαφρῶι, ἐν ὁμοίωι π. Hdt.; ἐν σμικρῶι, ἐν ὀργῆι Dem.;—παρ' [[ὀλίγον]], παρ' οὐδὲν π. τι Xen.;—περὶ [[πολλοῦ]], περὶ πλείονος, περὶ πλείστου ποιεῖσθαί τι [[attic]]<br /><b class="num">VI.</b> to put the [[case]] [[assume]], that… , Hdt., Xen.:—Pass., οἱ φιλοσοφώτατοι ποιούμενοι those who are reputed… , Plat.<br /><b class="num">VII.</b> of [[Time]], οὐ π. χρόνον to make no [[long]] [[time]], i. e. not to [[delay]], Dem.; τὴν νύκτα ἐφ' ὅπλοις ποιεῖσθαι to [[spend]] it under [[arms]], Thuc.<br />B. to do, [[much]] like [[πράσσω]], Hom., etc.; οὐδὲν ἂν ὧν νυνὶ πεποίηκεν ἔπραξεν Dem.; Σπαρτιητικὰ ποιέειν to act like a Spartan, Hdt.; προσταχθὲν π. Soph., etc.<br /><b class="num">2.</b> c. acc. dupl. to do [[something]] to [[another]], κακά or ἀγαθὰ ποιεῖν τινά Hdt., etc.; also εὖ, [[κακῶς]] π. τινά Xen., etc.:—also c. dat. pers., ἵππωι [[τἀναντία]] π. Xen.; so in Mid., φίλα ποιεῖσθαί τινι Hdt.<br /><b class="num">3.</b> with an adv., ὧδε ποίησον do [[thus]], Hdt.; ποίει [[ὅπως]] [[βούλει]] Xen.;—so with a partic., εὖ ἐποίησας ἀπικόμενος Hdt., etc.:— [[καλῶς]] ποιῶν is [[sometimes]] almost Adverbial, [[καλῶς]] ποιοῦντες πράττετε Dem.; εὖ ποιοῦν [[fortunately]], Dem.<br /><b class="num">II.</b> absol. to be doing, to do or act, ποιέειν ἢ [[παθέειν]] to do or [[have]] done to one, Hdt.:—of [[medicine]], to [[work]], [[operate]], Plat.; so, ἡ [[εὔνοια]] παρὰ πολὺ ἐποίει ἐς τοὺς Λακεδαιμονίους [[good]]-[[will]] made [[greatly]] for the Lacedaemonians, Thuc.; so impers., ἐπὶ πολὺ ἐποίει τῆς δόξης τοῖς μὲν ἠπειρώταις [[εἶναι]] it was the [[general]] [[character]] of the one to be landsmen, etc., Thuc.
}}
{{FriskDe
|ftr='''ποιέω''': {poiéō}<br />'''Forms''': Aor. ποιῆσαι, Fut. ποιήσω, Perf. Med. πεποίημαι (alles seit Il.), Akt. πεποίηκα, Aor. Pass. ποιηθῆναι (ion. att.), Fut. ποιηθήσομαι (D.), πεποιήσομαι (Hp.),<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[machen]], [[herstellen]], [[erzeugen]], [[dichten]], [[tun]], [[handeln]], im Med. auch ‘wählen, für etwas halten, schätzen’.<br />'''Composita''' : oft m. Präfix in verschied. Bedd., z.B. ἀντι-, ἐκ-, ἐν-, περι-, προσ-,<br />'''Derivative''': Davon 1. [[ποίημα]] (προσ-, περι-) n. [[Erzeugnis]], [[Werk]], [[Gedicht]] (ion. att.) mit -ημάτιον (Plu. u.a.), -ηματικός [[dichterisch]] (Plu.); 2. [[ποίησις]] (προσ-, περι-, ἐκ- u.a.) f. [[Schöpfung]], [[Herstellung]], [[Dichtung]] (ion. att.); zur Bed. von [[ποίημα]], -ησις Ardizzoni Riv. fil. class. 90, 225 ff.. Chantraine Form. 287. 3. [[ποιητός]] (προσ-, ἐκ- usw.) [[gemacht]], [[hergestellt]] (seit Il.), auch [[künstlich gemacht]], [[nicht natürlich]] = [[adoptiert]] (Pl., Arist. usw.); Ammann Μνήμης [[χάριν]] 1, 19 f. 4. [[ποιητής]] m. (ion. att.), f. -ήτρια (hell. u. sp.), [[Schöpfer]], [[Hersteller]], [[Dichter]], bes. von Homer, mit -ητικός [[schaffend]], [[dichterisch]], ἡ -ητική ([[τέχνη]]) [[Dichtkunst]] (Pl., Arist. usw.), -ητικεύομαι [[poetisch sprechen]] (Eust., Sch.). 5. [[ποιησείω]] Desid. [[zu machen wünschen]] (Hdn.). —Als Hinterglied -[[ποιός]] in unbeschränkt produktiven Syntheta, z.B. [[λογοποιός]] m. [[Geschichtsschreiber]], [[Fabeldichter]], [[Neuigkeitskrämer]] (ion. att.) mit [[λογοποιέω]], -ία, -ικός, -ημα.<br />'''Etymology''' : Entscheidend für die morphologische Beurteilung von [[ποιέω]] sind einige dialektische Aoristformen: arg. ποιϝέ̄σανς, ἐποίϝε̄''h''ε, ἐποιϝέ̄θε̄, böot. ἐποίϝε̄σε, wozu Präs. Opt. el. [πο]ιϝέοι (neben mehrmaligem ποιέοι). Nach gewöhnlicher Auffassung (Lit. bei Bq und WP. 1, 510) ist ποιϝέω von einem Nomen *ποιϝός abgeleitet, das in [[ἀρτοποιός]] u.a. vorliegen soll. Ein selbständiges Nomen *ποιϝός läßt sich aber dem Hinterglied nicht ohne weiteres entnehmen, da die betreffenden Kompp. als Syntheta (Zusammenbildungen) auf verbale Ausdrücke zurückgehen ([[τοξοφόρος]] : [[τόξον]] φέρειν, [[λογογράφος]] : λόγον γράφειν usw.). Denkbar wäre, im Simplex eine Verselbständigung der Kompp. auf -[[ποιέω]] zu sehen (Schwyzer 726 A. 7). Da aber diese ihrerseits Ableitungen der Syntheta auf -[[ποιός]] sind, kommt man aus dem Zirkel nicht heraus; übrigens spricht die Chronologie der Belege gegen eine solche Verselbständigung. Somit ist das Simplex [[ποιέω]] von den gleichlautenden Ableitungen wie das hypothetische *ποιϝός vom synthetischen Hinterglied genetisch zu trennen. — Die allg. Bed. [[machen]], [[herstellen]] kann aus den verschiedenartigsten konkreten Spezialbedd. hervorgegangen sein. Nichts hindert, ein Verbalnomen *ποιϝός mit ''u̯o''-Suffix (Schwyzer 472) mit einem Verb [[schichten]], [[anhäufen]], [[zusammenfügen]] zu verbinden, das im Indoiran., z.B. aind. ''cinóti'', erhalten ist und auch im Slav., z.B. aksl. ''činъ'' ’[[τάξις]]’ mit ''činiti'' [[ordnen]], [[reihen]], [[bilden]], Vertreter hat; idg. ''qʷei''- (WP. 1, 509f., Pok. 637f.). Es liegt aber dabei nahe, das ''u̯''-Element in *ποιϝός mit dem ''u̯''-Element in ''cinóti'' zu kombinieren : somit ποιϝέω aus *''qʷoi̯''-''u̯''-''éi̯ō'' neben ''cinóti'' aus *''qʷi''-''n''-''éu̯''-''ti'' ungefähr wie got. ''straujan'' ’''streuen''’ aus *''strou̯''-''éi̯ō'' neben aind. ''str̥ṇóti'' [[streuen]] aus *''str̥''-''n''-''éu̯''-''ti'' (s. [[στόρνυμ]]i) oder got. -''walwjan'' [[wälzen]] neben aind. ''vr̥ṇóti'' [[umhüllen]] und [[εἰλύω]] ib. (*''u̯ol''-''u''-''éi̯ō'' : *''u̯l''-''n''-''éu̯''-''ti''). Bei einer solchen Analyse würde sich [[ποιέω]] wie got. ''straujan'', ''walwjan'' als ein iteratives Deverbativ enthüllen und man würde des nicht ganz vertrauenswürdigen Nomens *ποιϝός überhoben sein. Selbstredend könnten dann die Syntheta auf -[[ποιός]] auf ein primäres Verb bezogen werden (δρυ-[[τόμος]] : [[δόρυ]] τάμνειν). — Zur Bed. von [[ποιέω]] und anderen Verba faciendi noch Braun Stud. itfllcl. N. S. 15, 243 ff.; auch Valesio Quaderni dell’Istituto di Glottologia (Bologna) 5 (1960) 97 ff. Vgl. noch die Lit. zu [[δράω]] und [[πράσσω]]. Ältere Lit. bei Bq.<br />'''Page''' 2,570-572
}}
}}