δίκαιος: Difference between revisions

|txtha=δίκαια, δίκαιον (from [[δίκη]] [[right]]) (fr. [[Homer]] [[down]]), [[properly]], the [[Hebrew]] צַדִּיק, "[[observant]] of ἡ [[δίκη]], [[righteous]], observing [[divine]] and [[human]] laws; [[one]] [[who]] is [[such]] as he [[ought]] to be; (German rechtbeschaffen; in the earlier [[language]], [[whence]] appropriated by Luther, gerecht in a [[broad]] [[sense]]; in Greek writings used [[even]] of [[physical]] things, as [[ἵππος]], [[Xenophon]], mem. 4,4, 5; [[γήδιον]] δικαιοτατον, [[most]] [[fertile]], [[Xenophon]], Cyril 8,3, 38; ([[ἅρμα]] δίκαιον, ibid. 2,2, 26));<br /><b class="num">1.</b> in a [[wide]] [[sense]], [[upright]], [[righteous]], [[virtuous]], [[keeping]] the commands of God;<br /><b class="num">a.</b> [[universally]]: Isaiah , it [[was]] [[not]] [[consistent]] [[with]] his [[uprightness]] to [[expose]] his betrothed to [[public]] [[reproach]]); Winer's Grammar, 117 (111)); ἁμαρτωλοί καί ἀσεβεῖς, δίκαιοι καί ἄδικοι, [[εὐλαβής]], ἤθη ἐυλαβαη καί δίκαια, τό δίκαιον καί ἐυλαβες, [[Plato]], polit., p. 311a. b.); [[with]] [[ἅγιος]], [[ἀγαθός]], φοβούμενος [[τόν]] Θεόν, ἔργα δίκαια, [[opposite]] πονηρά, τό δίκαιον, [[that]] [[which]] [[regard]] for [[duty]] demands, [[what]] is [[right]]: δίκαιον ἐστι, [[ἐνώπιον]] [[τοῦ]] Θεοῦ, God [[being]] Judges , [[innocent]], [[faultless]], [[guiltless]], (for נָקִי, R G L brackets Tr brackets WH marginal [[reading]]; [[αἷμα]] δίκαιον, (Tr marginal [[reading]] WH [[text]]); ἡ [[ἐντολή]] ἅγια καί δίκαια (having no fellowship [[with]] [[sin]] (others [[besides]], [[see]] the commentaries at the [[passage]])) καί ἀγαθή, [[δίκαιος]]: [[ἅγιος]] καί [[δίκαιος]], [[δίκαιος]] [[can]] be [[found]], [[ἄνθρωπος]] [[οὐκ]] ἐστι [[δίκαιος]] ἐν τῇ γῆ, ὅς ποιήσει ἀγαθόν καί [[οὐχ]] ἁμαρτήσεται). of God: [[holy]], [[just]] or [[righteous]], on [[account]] of the [[following]] καί [[τόν]] δικαιοῦντα, and the justifier or [[who]] pronounces [[righteous]], [[but]] the [[substantial]] [[meaning]] is [[holy]], [[that]] [[quality]] by [[virtue]] of [[which]] he hates and punishes [[sin]]); approved God, [[acceptable]] to God, (German gottwohlgefallig): ἐκ πίστεως, [[acceptable]] to God by [[faith]] (Winer's Grammar, 136 (129)): [[δίκαιος]] [[παρά]] τῷ Θεῷ, [[rendering]] to [[each]] his [[due]]; and [[that]] in a [[judicial]] [[sense]], [[passing]] [[just]] [[judgment]] on others, [[whether]] expressed in words or shown by the [[manner]] of dealing [[with]] [[them]]: ὁ [[δίκαιος]] [[κριτής]], of Christ, [[κρίσις]] δίκαια, αἱ ὁδοί [[τοῦ]] Θεοῦ δίκαια καί ἀληθιναί, τό δίκαιον, [[what]] is [[due]] to others, δίκαιον [[namely]], ἐστιν, it is [[agreeable]] to [[justice]], (See references [[under]] the [[word]] [[δικαιόω]], at the [[end]]; cf. [[ἀγαθός]], at the [[end]].)  

|mltxt=-α και -η, -ο και [[δίκιος]], -α, -ο (AM [[δίκαιος]], -α, -ον)<br />Ι. 1. αυτός που κρίνει δίκαια, που απονέμει [[δικαιοσύνη]] σύμφωνα με τους νόμους και τη [[λογική]] («ο [[δίκαιος]] [[κριτής]] γυρεύει να χωρίσει το [[δίκαιο]] από το άδικο»)<br /><b>2.</b> ο [[νόμιμος]] («[[δίκαιος]] [[κληρονόμος]]»)<br /><b>3.</b> ο [[αμερόληπτος]] («δίκαια [[κρίση]]», «[[δικαία]] [[βουλή]]», «δίκαιη [[παρατήρηση]]», «[[δικαία]] [[βάσανος]]», «δίκαιη [[εξέταση]]»)<br /><b>4.</b> [[σωστός]], [[κανονικός]], [[ταιριαστός]] («[[δίκια]] ζύγια», «[[δίκαιος]] [[έπαινος]]», «αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι»)<br /><b>5.</b> δικαιολογημένος, «[[δίκια]] [[αφορμή]]», «δίκαιη [[οργή]]», «δίκαιη [[αγανάκτηση]]»)<br /><b>6.</b> (απρόσ. έκφρ.) «[[είναι]] [[δίκαιο]] να...», «δίκαιον ἐστι»<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που πειθαρχεί σε έθιμα, σε θεσμούς πολιτισμού («ὑβρισταί τε καὶ [[ἄγριοι]] οὐδὲ δίκαιοι»)<br /><b>2.</b> [[εκείνος]] που τηρεί τις υποχρεώσεις του [[απέναντι]] στους ανθρώπους και στους θεούς («[[δίκαιος]] καὶ [[ὅσιος]]»)<br /><b>3.</b> (για νόμο) αυτός που έχει θεσπισθεί με νόμιμη, κανονική [[διαδικασία]]<br /><b>4.</b> [[κανονικός]], [[συμμετρικός]] («δίκαιον [[σχῆμα]] σώματος», «[[ἵππος]] δικαίαν τὴν [[σιαγόνα]] ἔχων»)<br /><b>5.</b> (για ζώα) εξημερωμένος [[κατάλληλος]] («ἵππον δίκαιον ποιεῑσθαι»)<br /><b>6.</b> (για αγρό) [[εύφορος]], [[αποδοτικός]]<br /><b>7.</b> [[πραγματικός]], [[άξιος]] του ονόματος («[[δίκαιος]] [[συγγραφεύς]]»)<br /><b>8.</b> <b>φρ.</b> α) «δικαίη ζόη» — [[κανονικός]] [[τρόπος]] ζωής, αναγνωρισμένος ως [[έντιμος]]<br />β) «ἐπὶ ῥηθέντι δικαίῳ» — για [[κάτι]] που ειπώθηκε σωστά<br />γ) «δίκαιός εἰμι ἰέναι» ή «δίκαιός ἐστι ἄρχειν» — [[είναι]] [[δίκαιο]] να, έχω το [[δικαίωμα]] να... II. <b>το ουδ. εν. ως ουσ.</b> το [[δίκαιο]] και δίκιο (AM δίκαιον)<br /><b>1.</b> ό,τι [[είναι]] [[σύμφωνο]] με τον νόμο, ηθικό, [[ορθό]] («το άδικο [[δίκαιο]] κάμνουσι»)<br /><b>2.</b> η [[δικαιοσύνη]]<br /><b>3.</b> νόμιμη [[απαίτηση]], [[δικαίωμα]] («το δίκιο του μ' [[αναλαμπή]] και [[φλόγα]] το γυρεύει», «θα βρω το δίκιο μου»)<br /><b>νεοελλ.</b><br />το [[δίκαιο]]<br /><b>1.</b> το [[σύνολο]] τών κανόνων που διέπουν τις σχέσεις τών μελών μιας κοινωνίας<br /><b>2.</b> η νομική [[επιστήμη]]<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «δίκαιον εξ υποκειμένου» — το [[δικαίωμα]]<br />β) «γραπτό [[δίκαιο]]» — οι νόμοι<br />γ) «άγραφο [[δίκαιο]]» — εθιμικοί, παραδοσιακοί κανόνες δικαίου<br />δ) «με το δίκιο του» — δίκαια, σωστά<br />ε) «του [[δίνω]] ή του [[ρίχνω]] δίκιο» — [[κρίνω]] ότι σωστά έπραξε [[κάτι]] ή εγείρει μιαν [[αξίωση]]<br />στ) «[[παίρνω]] το δίκιο μου [[πίσω]]» — εκδικούμαι αυτόν που μέ αδίκησε<br />ζ) «να πούμε και του στραβού ή και του φτωχού το δίκιο» — να υποστηρίξουμε και του ανίσχυρου τις αξιώσεις ή να αναγνωρίσουμε και [[κάτι]] καλό [[μέσα]] στα τόσα [[κακά]]<br />η) «το [[δίκαιο]] του ισχυροτέρου» — οι ισχυροί παρουσιάζουν τις αυθαιρεσίες τους ως νόμιμες<br />θ) «κοιμήθηκα τον ύπνο του δικαίου» — ήρεμα και [[βαθιά]]·|| <b>μσν.</b><br /><b>1.</b> [[δικαιοδοσία]]<br /><b>2.</b> δικαστική [[απόφαση]]<br /><b>3.</b> [[συνήθεια]]<br />(αρχ) <b>φρ.</b> «ἐκ τοῦ δικαίου» — δίκαια<br />III. (<b>το ουδ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>τα δίκαια</i> και τα [[δίκια]] (AM δίκαια)<br /><b>1.</b> οι δίκαιες απαιτήσεις και αξιώσεις<br /><b>2.</b> τα [[νόμιμα]] δικαιώματα<br /><b>αρχ.</b><br /><b>φρ.</b><br /><b>1.</b> «τὰ πρὸς ἀλλήλους δίκαια» — οι αμοιβαίες υποχρεώσεις<br /><b>2.</b> «ἐπὶ συγκειμένοις τισὶ δικαίοις» — υπό ορισμένους όρους<br />IV. <b>επίρρ.</b> <i>δικαίως</i> και δίκαια (AM δικαίως)<br /><b>1.</b> με [[δίκαιο]] τρόπο<br /><b>2.</b> σύμφωνα με το [[δίκαιο]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>δίκα</i>-<i>ιος</i> <span style="color: red;"><</span> [[δίκη]]. Η αρχική σημ. του επιθ. [[δίκαιος]] ήταν «αυτός που τηρεί, πειθαρχεί, συμμορφώνεται [[προς]] τα έθιμα και τους θεσμούς» <b>Όμ.</b> απ' όπου προήλθε η σημ. «[[ισόρροπος]], [[συμμετρικός]]» (για [[άρμα]]). «[[ακριβής]], [[κανονικός]]» και αργότερα «[[σωστός]], [[ορθός]], αυτός που κρίνει δίκαια» τόσο με την [[ηθική]] όσο και με την νομική [[έννοια]] του όρου.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[δικαιοσύνη]], [[δικαιώνω]] (AM <i>δικαιώ</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[δικαιότης]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[δικαιωτήριον]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[δικαιοδότης]], [[δικαιοκρίτης]], [[δικαιοπραγία]], [[δικαιοφανής]], <i>δικαιόφρων</i> <b>αρχ.</b> [[δικαιοκτόνος]], [[δικαιολόγος]], [[δικαιονομία]], [[δικαιονομώ]], [[δικαιόπολις]], [[δικαιοπραγής]] <b>μσν.-νεοελλ.</b> [[δικαιοφύλακας]] (Μ -[[φύλαξ]])<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[δικαιόγραφο]], [[δικαιοδόχος]], [[δικαιοπάροχος]], [[δικαιοπραξία]], [[δικαιούχος]]. (Β' συνθετικό) [[ακριβοδίκαιος]], [[ακροδίκαιος]], [[φιλοδίκαιος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ορθοδίκαιος]], [[χειροδίκαιος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>ισοδίκαιος</i>].

|sngr='''原文音譯'''：d⋯kaioj 笛開哦士<p>'''詞類次數'''：形容詞（81）<p>'''原文字根'''：義 相當於： （[[אֱמֶת]]&#x200E;）  （[[יָשָׁר]]&#x200E;）  （[[צַדִּיק]]&#x200E;）<p>'''字義溯源'''：公平的，公義的，正直的，公正的，義，義的，義者，義人，好人，善的，為義，正，正當的，理所當然，合理的，當得的；源自（[[δίκη]] / [[καταδίκη]]）*=公正）。神是公義的，是公義的審判者。那義者基督的血，獻上為挽回祭，便滿足了神一切公義的要求，就稱信從基督的人為義<p/>'''出現次數'''：總共（81）；太（19）；可（2）；路（11）；約（3）；徒（6）；羅（7）；加（1）；弗（1）；腓（2）；西（1）；帖後（2）；提前（1）；提後（1）；多（1）；來（3）；雅（2）；彼前（3）；彼後（4）；約壹（6）；啓（5）<p/>'''譯字彙編'''：<p>1） 義人（32） 太1:19； 太5:45； 太9:13； 太10:41； 太13:17； 太13:43； 太13:49； 太23:29； 太23:35； 太25:37； 太25:46； 太27:19； 太27:24； 可2:17； 路1:6； 路5:32； 路14:14； 路15:7； 路23:47； 羅1:17； 羅3:10； 羅5:7； 加3:11； 提前1:9； 來10:38； 雅5:6； 雅5:16； 彼前3:12； 彼前4:18； 彼後2:7； 彼後2:8； 約壹3:7；<p>2） 公義的（10） 路23:50； 約17:25； 腓4:8； 帖後1:6； 提後4:8； 約壹1:9； 約壹2:29； 啓16:5； 啓16:7； 啓19:2；<p>3） 義的（5） 路18:9； 羅7:12； 彼前3:18； 彼後2:8； 約壹3:7；<p>4） 義人的（5） 太10:41； 太10:41； 太23:35； 路1:17； 來12:23；<p>5） 義（4） 可6:20； 徒10:22； 羅3:26； 羅5:19；<p>6） 公義（4） 太23:28； 路2:25； 帖後1:5； 啓15:3；<p>7） 義者（3） 徒7:52； 徒22:14； 約壹2:1；<p>8） 為義（2） 羅2:13； 來11:4；<p>9） 公正（2） 西4:1； 多1:8；<p>10） 善（1） 徒24:15；<p>11） 正（1） 彼後1:13；<p>12） 理所當然的（1） 弗6:1；<p>13） 是義的（1） 約壹3:12；<p>14） 正當的（1） 腓1:7；<p>15） 為義的（1） 啓22:11；<p>16） 公平（1） 約7:24；<p>17） 當得的（1） 太20:7；<p>18） 當（1） 太20:4；<p>19） 是合理的（1） 路12:57；<p>20） 好人（1） 路20:20；<p>21） 公義者（1） 徒3:14；<p>22） 公平的（1） 約5:30；<p>23） 合理（1） 徒4:19