μένος: Difference between revisions

|Definition=εος, τό,<br><span class="bld">A</span> [[might]], [[force]], μή μ' ἀπογυιώσῃς μένεος, ἀλκῆς τε λάθωμαι Il.6.265; μένος χειρῶν 5.506 (more freq. μ. καὶ χεῖρες 6.502, al.); μένος καὶ γυῖα 6.27.<br><span class="bld">2</span> of animals, [[strength]], [[fierceness]], παρδάλιος, λέοντος, 17.20; of horses, [[spirit]], ib.456, 476, etc.; [[ἵππος]] κατασθμαίνων μένει A.''Th.'' 393; <b class="b3">ὑπὸ χαρᾶς καὶ μένους</b>, of dogs, [[Xenophon|X.]]''[[Cynegeticus|Cyn.]]''6.15.<br><span class="bld">3</span> of things, [[force]], [[might]], ([[ἔγχεος]]) Il.13.444; ἠελίοιο Od.10.160; πυρός Il.6.182, [[Aristophanes|Ar.]]''[[Acharnians|Ach.]]'' 665; ποταμῶν Il.12.18, cf. [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''720; ἄστρων θερμὸν μ. Parm.11.3; ἀνέμων Emp.111.3; χειμῶνος E.''Heracl.''428; χαλινῶν ἀναύδῳ μένει A. ''Ag.''238 (lyr.); ἄτης Id.''Ch.''1076 (anap.); τὸ ἀπὸ τοῦ οἴνου μένος Hp.''Acut.'' 63, cf. ''VM''9.<br><span class="bld">4</span> [[life]], ἀπὸ γὰρ μ. εἵλετο χαλκός Il.3.294; λύθη ψυχή τε μ. τε 5.296; <b class="b3">φυσῶσι μέλαν μένος</b> the [[black]] [[life-blood]], [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''1412 (anap.), cf. [[Aeschylus|A.]]''[[Agamemnon|Ag.]]''1067.<br><span class="bld">II</span> of the [[soul]], [[spirit]], [[passion]], <b class="b3">μένος ἀνδρῶν</b> the [[battle-rage]] of men, Il.2.387; μ. Ἄρηος 18.264: less freq. in plural, mostly in phrase μένεα πνείοντες 2.536, al.; μένος καὶ [[θυμός]] 5.470, al., ''h.Cer.'' 361; μένος καὶ [[θάρσος]] Il.5.2, Od.1.321; μ. ἔλλαβε θυμόν Il.23.468; μένεος δ' ἐμπλήσατο θυμόν 22.312; μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφὶ μέλαιναι πίμπλαντο 1.103: also in Att., ὀργῆς καὶ μένους ἐμπλήμενος Ar.''V.''424; ὅτε ζέσειεν τὸ τοῦ θυμοῦ μ. Pl.''Ti.''70b; μένους τὴν ψυχὴν πληρουμένην Alcid. ap. Arist.''Rh.''1406a2 (but <b class="b3">νοῦς… πληρωθεὶς μένους</b> filled with [[spiritual]] [[exaltation]], Plot.5.5.8); θυμὸς ὁ κρατέων τῶ μένεος Theag. ap. Stob.3.1.117; [[προθυμία]] καὶ μένος, μένος καὶ [[θάρρος]], [[Xenophon|X.]]''[[Cyropaedia|Cyr.]]''3.3.61, ''HG''7.1.31; παντὶ μένει σπεύδων Hes.''Sc.''364.<br><span class="bld">2</span> [[intent]], [[purpose]], <b class="b3">[Τρώων] μένος αἰὲν ἀτάσθαλον</b> their [[bent]] is [[aye]] to [[folly]], Il.13.634: in plural, [[intent]]s, ἐμῶν μενέων [[ἀπερωεύς]] 8.361: hence, [[temper]], [[disposition]], in compds., like [[εὐμενής]], [[δυσμενής]].<br><span class="bld">III</span> in [[periphrasis]], like [[βίη]], etc., <b class="b3">ἱερὸν μένος Ἀντινόοιο</b>, for [[Antinous]] himself, Od.18.34; μένος Ἀτρεΐδαο Il.11.268; μένε' ἀνδρῶν 4.447, Od.4.363; καταφθιμένου μ. ἀνδρός Emp.111.9; αἴης λάσιον μένος Id.27.2; <b class="b3">αἰθέριον μένος</b> = [[αἰθήρ]], Id.115.9. (Cf. Skt. mánas '[[spirit]]', '[[passion]]', Gr. [[μέμονα]], [[μαίνομαι]].)

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0133.png Seite 133]] τό (verwandt mit [[μένω]], [[μαω]]), [[Kraft]], [[Stärke]], bes. insofern sie sich zu bethätigen strebt; bes. – a) [[kühner Muth]], Ungestüm; oft mit [[θυμός]] verbunden, bes. in den Verbindungen ὤτρυνε [[μένος]] καὶ θυμὸν ἑκάστου, Il. 5, 470; καὶ [[λίην]] οὗτός γε [[μένος]] θυμόν τ' ὀλέσειεν, 8, 358 u. öfter, u. eben so mit χεῖρες, z. B. πολλὸν ἀφαυρότερος χεῖράς τε [[μένος]] τε, 7, 457. 13, 105 u. öfter; auch μῖξαι χεῖράς τε [[μένος]] τε, handgemein werden im mutigen Kampfe, 15, 510, u. [[μένος]] χειρῶν, 5, 306; auch τῷ δ' ἔμπνευσε [[μένος]] [[Ἀθήνη]], sie hauchte ihm Muth ein, 10, 482, wie πλῆσεν μένεος κρατεροῖο, 13, 60; ἐνῆκε δέ οἱ [[μένος]] ἠΰ, 20, 80, Kraft u. Muth; [[μένος]] πολυθαρσὲς ἐνῆκεν, Il. 19, 37; auch [[μένος]] τε καὶ [[ἀλκή]], 6, 265. 9, 706; καὶ [[θάρσος]], 5, 2 Od. 1, 321; auch [[μένος]] ἔλλαβε θυμόν, Il. 23, 468; vgl. Pind. πατρὸς ἐνέπνευσεν [[μένος]] γήραος ἀντίπαλον, Ol. 8, 76; Hom. bezeichnet als den Sitz des [[μένος]] bald στήθεα, bald φρένες, Il. 1, 103. 17, 451. 19, 202. – Allgemeiner – b) [[Lebenskraft]]; τοῦ δ' [[αὖθι]] λύθη [[ψυχή]] τε [[μένος]] τε, Il. 5, 296; ἀπὸ γὰρ [[μένος]] εἵλετο [[χαλκός]], 3, 294; καὶ μὲν τῶν ὑπέλυσε [[μένος]] καὶ φαίδιμα. γυῖα, 6, 27; σβέσσαι, 16, 621. – Auch von leblosen Dingen, Kraft, [[πυρός]], Il. 23, 177 u. öfter, ἠελίοιο, 190, wie Hes. O. 416; ποταμῶν, Il. 12, 18; vom Wurfspieß, 16, 613. 17, 529; von Stürmen, 5, 524; vom Wein, Hippocr., wo mehr od. weniger auch diese leblosen Dinge als von einem innern Drange beseelt dargestellt werden; so auch Tragg.; [[ἔνθα]] ποταμὸς ἐκφυσᾷ [[μένος]], Aesch. Prom. 722; κοίμα κελαινοῦ κύματος πικρὸν [[μένος]], Eum. 796, vom Blute; ἔτι γὰρ θερμαὶ σύριγγες ἄνω φυσῶσι [[μέλαν]] [[μένος]], Soph. Ai. 1392; vgl. Aesch. πρὶν αἱματηρὸν ἐξαφρίζεσθαι [[μένος]], Ag. 1037, die Masse des Bluts; Sosipat. 2 (V, 55); χειμῶνος ἐκφυγόντες [[ἄγριον]] [[μένος]], Eur. Heracl. 429; [[μένος]] [[πυρός]] auch Ar. Ach. 640; u. von Tieren, wie Pferden u. Maulthieren, Il. 17, 476. 742 u. sonst, vgl. Od. 3, 450. 7, 2. – c) Zornmuth, [[Zorn]]; μένεος δ' ἐμπλήσατο θυμὸν ἀγρίου, Il. 22, 312, wie μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι πίμπλαντο, 1, 103; μένεα πνείοντες, Wuth oder Muth schnaubend, 2, 536. 3, 8 u. öfter. – Übh. [[Streben]], Vorhaben, τῶν [[μένος]] αἰὲν ἀτάσθαλον, Il. 13, 634, ἐμῶν μενέων [[ἀπερωεύς]], 8, 361. – Neben [[κότος]], Aesch. Eum. 804; ἀνιέρῳ μένει μεμαργωμένοι, Suppl. 757; vom heftigen Zorn, Soph. πρὸς [[ταῦτα]] μηδὲν δεινὸν ἐξάρῃς [[μένος]], Ai. 1045; ὁρῶ [[μένος]] πνέουσαν, El. 600; ὀργῆς καὶ μένους [[ἐμπλήμενος]], Ar. Vesp. 424. – Wie βίη dient es bei Hom. zur Umschreibung, ἱερὸν [[μένος]] Ἀλκινόοιο, des Alkinous heilige Stärke, der starke Alkinous, Od., auch [[μένος]] Ἀτρείδαο, Ἕκτορος u. ä., Il., μένεα ἀνδρῶν, Il. 4, 447 Od. 4, 363. – In Prosa selten, Xen. Cyr. 3, 3, 61, ὑπὸ προθυμίας καὶ μένους, u. πολε μίοις [[μένος]] ἐμβαλεῖν, im <span class="ggns">Gegensatz</span> von ἀνατρέψαι τὸ [[φρόνημα]], Cyr. 5, 2, 34, καὶ [[θάρσος]], Hell. 7, 1, 40; τὸ τοῦ θυμοῦ [[μένος]], Plat. Tim. 70 b; Arist. Eth. 3, 8; sp. D. einzeln.

|elrutext='''μένος:''' εος τό<br /><b class="num">1</b> [[сила]], [[мощь]] (μ. καὶ γυῖα, μ. τε καὶ [[ἀλκή]] Hom.): μ. [[χειρῶν]] и μ. καὶ χεῖρες Hom. мощные руки или мощь рук;<br /><b class="num">2</b> [[стремительность]], [[неукротимость]], [[ярость]] (λέοντος, ἵππων, ἔγχεος, ποταμῶν Hom.; [[πυρός]] Aesch.; χειμῶνος Eur.): χαλινῶν μ. Aesch. крепкая узда;<br /><b class="num">3</b> [[гнев]], [[злоба]], [[бешенство]] ([[Ἄρηος]] Hom.; ὀργῆς καὶ μένους [[ἐμπλήμενος]] Arph.): μένεα πνείοντες Hom. исполненные боевого духа; μ. καὶ [[θάρσος]] Hom. неукротимая отвага;<br /><b class="num">4</b> [[жизненная сила]], [[жизнь]]: [[ψυχή]] τε μ. τε Hom. жизненные силы, жизнь;<br /><b class="num">5</b> [[кровь]] (как источник силы и гнева) ([[μέλαν]] μ. Soph.): αἱματηρὸν μ. Aesch. струя крови;<br /><b class="num">6</b> [[намерения]], [[мысль]]: ([[Τρῶες]]), τῶν μ. αἰὲν ἀτάσθαλον Hom. троянцы, чьи замыслы всегда преступны; ἐμῶν μενέων [[ἀπερωεύς]] Hom. разрушитель моих замыслов;<br /><b class="num">7</b> описательно в знач. душа, суть, сущность не переводится: μ. Ἓκτορος Hom. = [[Ἓκτωρ]]; μένεα [[ἀνδρῶν]] Hom. = [[ἄνδρες]]; αἰθέριον μ. Emped. = [[αἰθήρ]].

|lstext='''μένος''': -εος, τό, (ἴδε *μάω) [[δύναμις]], [[ἰσχύς]], [[μάλιστα]] ὡς ἐμφαίνεται αὕτη ἐν ταχείᾳ κινήσει καὶ προσπαθείᾳ, συχν. παρ’ Ὁμ. [[ὅστις]] [[ἐνίοτε]] συνάπτει, [[μένος]] τε καὶ ἀλκὴ ὡς ἰσοδύναμα, Ἰλ. Ζ. 265· μ. χειρῶν Ε. 506, ἀνθ’ οὗ συνηθέστερον ἔχει μ. καὶ χεῖρες, Ζ. 502, κτλ.· [[ὡσαύτως]], [[μένος]] καὶ γυῖα [[αὐτόθι]] 27. 2) ἐπὶ ζώων, [[ἰσχύς]], [[ἀγριότης]], ὡς ἐπὶ ἀγρίων θηρίων, Ἰλ. Ρ. 20· ἐπὶ ἵππων, τὸ θυμοειδὲς, τὸ θάρρος, [[αὐτόθι]] 456, 476, κτλ.· ἐπὶ κυνῶν, Ξεν. (ἴδε ἐν τέλ.). 3) ἐπὶ πραγμάτων, [[ἰσχύς]], [[δύναμις]], μ. ἔγχεος Ἰλ. Π. 613· ἠελίοιο Ὀδ. Κ. 160· πυρὸς Ἰλ. Ζ. 182, Ἀριστοφ. Ἀχ. 665· ποταμῶν Ἰλ. Μ. 18, πρβλ. Αἰσχύλ. Πρ. 721· χειμῶνος Εὐρ. Ἡρακλ. 428· - [[ὡσαύτως]], χαλινῶν ἀναύδῳ μένει Αἰσχύλ. Ἀγ. 238· ἄτης ὁ αὐτ. ἐν Χ. 1076· οἴνου Ἱππ. 394. 51. 4) [[δύναμις]], [[ἰσχύς]], αἵτινες ἐμφαίνουσι ζωήν, [[ἑπομένως]] αὐτὴ ἡ ζωή, Ἰλ. Γ. 294· [[ψυχή]] τε [[μένος]] τε ὡς ἰσοδύναμα, Ε. 296· φυσῶσι [[μέλαν]] [[μάνος]], τὸ [[μέλαν]] [[αἷμα]] τῆς ζωῆς, Σοφ. Αἴ. 1412, πρβλ. Αἰσχύλ Ἀγ. 1067. <br />ΙΙ. ἐπὶ τῆς ψυχῆς, [[πνεῦμα]], [[ὁρμή]], [[μανία]], [[δύναμις]], [[πάθος]], [[ὀργή]], [[μένος]] ἀνδρῶν, ἡ ἐν τῇ μάχῃ [[ἐξαγρίωσις]] καὶ [[μανία]] τῶν ἀνδρῶν, Ἰλ. Β. 387· [[μένος]] Ἄρηος Σ. 264· σπανιώτερον ἐν τῷ πληθ., καὶ τοῦτο ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἐν τῇ φράσει μένεα πνείοντες, «θυμοῦ καὶ δυνάμεως πνέοντες, [[τουτέστι]], γέμοντες, θαρσαλέοι» (Σχόλ.), Ἰλ. Β. 536, κ. ἀλλ. ([[ἔνθα]] [[ἴσως]] ὁ [[ἀριθμός|ἀριθμὸς]] τοῦ μένεα ἐτέθη κατ’ ἀφομοίωσιν πρὸς τὸ πνείοντες)· - ὁ Ὅμ. [[συχνάκις]] συνάπτει [[μένος]] καὶ θυμὸς Ἰλ. Ε. 470, κ. ἀλλ., ἴδε Ἕρμ. ἐν Ὁμ. Ὕμνῳ εἰς Δήμ. 362· [[μένος]] καὶ [[θάρσος]] Ἰλ. Ε. 2, Ὀδ. Α. 321· [[μένος]] ἔλλαβε θυμὸν Ἰλ. Ψ. 468· [[μένος]] δ’ ἐμπλήσατο θυμὸν Χ. 312· μένεος δὲ μέγα φρένες ἀμφιμέλαιναι πέμπλαντο Α. 103· [[οὕτως]], ὀργῆς καὶ μένους [[ἐμπλήμενος]] Ἀριστοφ. Σφ. 427 (ἴδε ἐν τέλ.)· - μένει κατὰ δοτ., ὁρμητικῶς, μανιωδῶς, Αἰσχύλ. Θήβ. 393· παντὶ μένει Ἡσ. Ἀσπ. Ἡρ. 354. 2) ὀ [[ἐπίμονος]] σκοπὸς τοῦ ἀνθρώπου, σταθερὰ [[ἀπόφασις]], Τρωσίν, τῶν [[μένος]] αἰὲν ἀτάσθαλον, ὧν ἡ [[προθυμία]] ἀεὶ [[εἶναι]] [[ἀνόητος]], μωρά, Ἰλ. Ν. 634· [[οὕτως]] ἐν τῷ πληθ., [[σκοπός]], [[πρόθεσις]], ἐμῶν μενέων ἀπερωεὺς Θ. 361· [[ἐντεῦθεν]], 3) [[καθόλου]], φυσικὴ [[διάθεσις]], [[φρόνημα]], ὡς τὸ Λατιν. mens, ἰδίως ἐν συνθέτοις, [[οἷον]] [[εὐμενής]], [[δυσμενής]], κτλ.· ἀλλ’ [[οὐδέποτε]] ἐν χρήσει ἐπὶ τῆς διανοίας. - [[Κατὰ]] τὰς πλείστας περιστάσεις ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὸ Λατ. impetus. ΙΙΙ. [[μένος]] κεῖται [[ὡσαύτως]] ἐν περιφράσει ὡς τὰ βίη, ἴς, [[σθένος]], ἱερὸν [[μένος]] Ἀλκινόοιο, ἀντὶ [[αὐτοῦ]] τοῦ Ἀλκινόου, Ὀδ.· οὕτω καὶ [[μένος]] Ἀτρείδαο, Ἕκτορος, κτλ., Ἰλ.· [[ὡσαύτως]], μένεα ἀνδρῶν Δ. 447, Ὀδ. Δ. 363· αἰθέριον μ. = [[αἰθήρ]], Ἐμπεδ. 32. - Ἡ Ὁμ. αὕτη [[λέξις]] [[εἶναι]] ἐν χρήσει κατὰ τὸ πλεῖστον παρ’ Αἰσχύλ. ἐκ τῶν Ἀττικῶν ποιητῶν· [[σπανία]] δὲ παρὰ τοῖς κωμ. καὶ τοῖς πεζογράφοις τῶν Ἀττ., ἂν καὶ ὁ Ξεν. μεταχειρίζεται αὐτὴν ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ [[ὁρμή]], [[σφοδρότης]], [[προθυμία]] καὶ μ., [[θάρσος]] καὶ μ. Κύρ. 3. 3, 61, Ἑλλ. 7. 1, 31· ὑπὸ χαρᾶς καὶ μένους ὁ αὐτ. ἐν Κυν. 6. 15.

|sltr=[[μένος]] [[might]] πατρὶ δὲ πατρὸς ἐνέπνευσεν [[μένος]] γήραος ἀντίπαλον (O. 8.70) κασιγνήταν μένει θυίοισαν ἀμαιμακέτῳ (P. 3.32) ἄκναμπτον Ἥρᾳ [[μένος]] ἀντερείδων (''[[sc.]]'' [[Ἀπόλλων]]) Πα.… τοῖσι λάμπει μὲν [[μένος]] ἀελίου Θρ. 7. 1.

|mltxt=το (Α [[μένος]])<br /><b>1.</b> ακράτητη ψυχική [[ορμή]], [[παραφορά]], [[έξαψη]] φρονήματος, [[μανία]], [[πάθος]] («ὀργῆς καὶ μένους [[ἐμπλήμενος]]», <b>Αριστοφ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «[[πνέω]] μένεα» — [[είμαι]] πολύ οργισμένος, [[ζητώ]] [[εκδίκηση]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για πράγματα) [[δύναμη]], [[ισχύς]] (α. «οἱ δὲ [[μένος]] χειρῶν ἰθὺς φέρον», <b>Ομ. Ιλ.</b><br />β. «ἄστρων θερμὸν [[μένος]]», Παρμ.)<br /><b>2.</b> (για ζώα) [[αγριότητα]]<br /><b>3.</b> ζωική [[δύναμη]], η ζωή («ἔτι γὰρ θερμαὶ σύριγγες.ἄνω φυσῶσι [[μέλαν]] [[μένος]]»<br /><b>Σοφ.</b>)<br /><b>4.</b> [[φυσική]] ή ψυχική [[διάθεση]], υψηλό [[φρόνημα]] [[κατά]] τη [[μάχη]] («Τρωσίν, τῶν [[μένος]] αἰὲν ἀτάσθαλον, οὐδὲ δύνανται φυλόπιδος κορέσασθαι ὁμοίου πολέμοιο», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «μένεα πνείοντες» — θαρραλέοι (<b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>6.</b> χρησιμοποιείται σε πολλές περιφράσεις, όπως: α) «[[μένος]] Ἀτρεΐδαο» — ο Ατρείδης<br />β) «ἱερὸν [[μένος]] Ἀντινόοιο» — ο Αντίνοος<br />γ) «αἰθέριον [[μένος]]» — ο [[αιθέρας]]<br />δ) «καταφθιμένου [[μένος]] ἀνδρός» — νεκρόν άνδρα.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Οι λέξεις [[μένος]] [[καθώς]] και ο [[αρχαϊκός]] τ. παρακμ. [[μέμονα]], που απαντά στον Όμηρο και στη λυρική [[ποίηση]] (ο πληθ. <i>μέ</i>-<i>μα</i>-<i>μεν</i> και η μτχ. <i>με</i>-<i>μα</i>-<i>ώς</i> ανάγονται στη συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] της ρίζας, ενώ ο τ. <i>με</i>-<i>μᾱ</i>-<i>ότες</i> οφείλεται σε [[μετρική]] [[έκταση]] του βραχέος -<i>α</i>-), ανάγονται σε ΙΕ [[ρίζα]] <i>men</i>- «[[σκέπτομαι]], [[φέρνω]] στον νου μου, [[σκοπεύω]] να [[κάνω]] [[κάτι]]». Στην [[ομάδα]] τών τύπων [[μέμονα]] και [[μένος]] η σημ. της ρίζας έχει εξελιχθεί σε «[[θερμότητα]], [[ορμή]], [[θέληση]] για [[μάχη]]», ενώ μια [[ακόμη]] πιο χαρακτηριστική σημασιολογική [[εξέλιξη]] της ίδιας ρίζας παρατηρείται στο ρ. [[μαίνομαι]]. Ο παρακμ. [[μέμονα]] ως [[προς]] τη [[μορφή]] αντιστοιχεί ακριβώς [[προς]] το λατ. <i>memini</i> «[[θυμάμαι]]». Επίσης συνδέεται με τα γοτθ. <i>man</i> «[[σκέπτομαι]], [[πιστεύω]]» ([[χωρίς]] διπλασιασμό) και <i>ga</i>-<i>man</i> «[[θυμάμαι]]». Η συνεσταλμένη [[βαθμίδα]] της ρίζας (<i>μη</i> > <i>μα</i>-) εμφανίζεται και στο γοτθ. <i>mun</i>-<i>um</i>, [[καθώς]] και στα ρηματ. επίθ. <i>αυτό</i>-<i>μα</i>-<i>τος</i>, <i>ηλέ</i>-<i>μα</i>-<i>τος</i>. Η λ. [[μένος]] [[είναι]] ένα σιγμόληκτο ουδέτερο <span style="color: red;"><</span> θ. <i>μενεσ</i>-), που αντιστοιχεί ακριβώς με αρχ. ινδ. <i>manas</i>-, αβεστ. <i>manah</i>-. Επίσης το συνθ. <i>δυσ</i>-<i>μενής</i> συνδέεται με αρχ. ινδ. <i>durmanus</i>- «[[προβληματικός]]» και αβεστ. <i>dušmanah</i>- «[[εχθρικός]]» (για το αβεστ. ανθρωπωνύμιο <i>Hax</i><i>ā</i>-<i>maniš</i> [[πρβλ]]. <i>Ἀχαιμένης</i>). Υπάρχει, [[τέλος]], μια παρεκτεταμένη [[μορφή]] της ρίζας <i>men</i>-,<i>η</i> [[ρίζα]] <i>men</i>-<i>ti</i>-, που στη λατ. παρήγαγε τύπους δηλωτικούς της σημ. «[[εξυπνάδα]], [[μυαλό]]» ([[πρβλ]]. <i>mens</i>, <i>mentis</i> «[[νους]]», <i>memini</i> και <i>mentio</i>, που σημασιολογικά συνδέονται με το [[μιμνήσκω]]). Στην [[ίδια]] παρεκτεταμένη [[μορφή]] της ρίζας ανάγονται και τα αρχ. ινδ. <i>mati</i>-, λιθουαν. <i>mintis</i> «[[σκέψη]]», γοτθ. <i>gamunds</i>, αρχ. σλαβ. <i>pameti</i> «[[θύμηση]]». Η λ. [[μένος]] απαντά ως β' συνθετικό σε [[σύνθετα]] σε -<i>μενής</i>, [[καθώς]] και σε ανθρωπωνύμια σε -<i>μένης</i> ([[πρβλ]]. <i>Ευ</i>-<i>μένης</i>, <i>Κλεομένης</i>) ήδη από τη μυκηναϊκή [[εποχή]].<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> <b>αρχ.</b> [[μενεαίνω]], [[μενοινώ]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[μενοεικής]]. (Β' συνθετικό) [[δυσμενής]], [[ευμενής]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αμενής]], [[εμμενής]], [[ευρυμενής]], [[πραϋμενής]], [[υπερμενής]]].

|etymtx=Grammatical information: n.<br />Meaning: [[mind]], [[courage]], [[anger]], [[strength]], [[impulse]] (Il.).<br />Compounds: Compp., e.g. <b class="b3">δυσ-μενής</b> [[evilminded]], [[hostile]] (Il.) with <b class="b3">δυσμέν-εια</b>, <b class="b3">-ίη</b>, <b class="b3">-αίνω</b> a. o.; metr. enlarged [[δυσμενέων]], <b class="b3">-έοντες</b> (Od.; Leumann Hom Wörter 116 n. 83); <b class="b3">ἀ-μενής</b> [[forceless]] (E.); here the PN [[Ἀμενέας]], [[Ἀμενίσκος]] and (with unexplained <b class="b3">-νν-</b>) [[Ἀμεννάμενος]]? (Bechtel, Namenst. 6 f.); on [[ἀμενηνός]] s. v.; PN like <b class="b3">Κλεο-μένης</b>; as 1. member in <b class="b3">μενο-εικής</b> [[suited to the desired]], [[agreeable]], [[richly]] (Hom.).<br />Derivatives: To [[μένος]] belong two verbs with remarkable formation: 1. [[μενεαίνω]], <b class="b3">-ῆναι</b> [[desire strongly]], [[rage]] (Il.); prob. with analog. <b class="b3">-αίνω</b> from uncontracted <b class="b3">μένε-ος</b> etc. (Fraenkel Nom. ag. 1, 54 n. 2 a. 2, 211, Schwyzer 440; cf. <b class="b3">κτερε-ΐζω</b>, <b class="b3">μελε-ϊστί</b>); diff. Solmsen Wortforsch. 51 n. 2, Chantraine Mél. Pedersen 205ff. (from <b class="b3">*μενέ[σ]-ων</b>; but <b class="b3">δυσ-μενέων</b> must be explained diff., s. above); cf. on [[βλεμεαίνω]]. --2. [[μενοινάω]] (<b class="b3">-ώω</b>), <b class="b3">-ῆσαι</b> [[have in mind]], [[aim at]], [[wish]], [[desire]] (Il.) with [[μενοινή]] f. [[intention]], [[desire]] (Call., A. R., AP; prob. backformation); origin unclear; quite uncertain hypothesis by Solmsen Wortforsch. 51 f. (from <b class="b3">*μενώ</b> f.; cf. [[Μενοίτης]], <b class="b3">-οίτιος</b>, which however certainly belongs to [[οἶτος]] [[fate]]); not better Brugmann IF 29, 237f., 12, 152, Wiedemann BB 28, 51, Specht Ursprung 167.<br />Origin: IE [Indo-European] [726] <b class="b2">*men-</b> [[mind]]<br />Etymology: As old verbal noun identical with Skt. [[mánas-]] n., Av. [[manah-]] n. [[pirit]], [[thought]], [[will]], IE <b class="b2">*ménos</b> n.; here OP [[Haxā-maniš]] m. PN prop. "who has the mind of a friend", [[friendly minded]] (Gr. [[Ἀχαιμένης]]; s. v.). Adj. <b class="b3">δυσ-μενής</b> = Av. [[duš-manah-]] [[evilminded]], Skt. [[dur-manas-]] [[sorrowful]]; <b class="b3">εὑ-μενής</b>: Skt. [[su-mánas-]] [[wellminded]]. But Lith. [[mẽnas]] m. [[rememberance]] is innovation to [[menù]] [[remember]] (cf. Fraenkel s. v.). -- A perfect of situation belonging here is [[μέμονα]] (s.v.), cf. [[γένος]]: [[γέγονα]]; with deviating meaning the present [[μαίνομαι]] (s. v.). On [[μένος]]: [[μαίνομαι]] cf. Z 100f. (of Achilleus): [[ἀλλ]]' <b class="b3">ὅδε λίην</b> | [[μαίνεται]], <b class="b3">οὑδέ τίς οἱ δύναται μένος ἰσοφαρίζειν</b> (Porzig Satzinhalte 34). With diff. formation e.g. Lat. [[mēns]], [[-tis]] f. [[mind]] = Skt. [[ma-tí-]] <b class="b2">id.</b> etc.; IE <b class="b2">*mn̥-tí-</b> f.; cf. [[gēns]] beside [[genus]] = [[γένος]]. Further s. [[μιμνήσκω]]; cf. also on [[μένω]].<br />See also: Weiteres s. [[μιμνήσκω]]; vgl. auch zu [[μένω]].

|mdlsjtxt=[[μένος]], εος, [*μάω]<br /><b class="num">I.</b> [[might]], [[force]], [[strength]], [[prowess]], [[courage]], Hom., etc.<br /><b class="num">2.</b> [[strength]], as implying [[life]], [[life]] itself, Il.: [[life]]-[[blood]], Soph.<br /><b class="num">3.</b> [[rage]], [[passion]], [[μένος]] [[ἔλλαβε]] θυμόν Il.; μένεος φρένες [[πίμπλαντο]] Il.; μένεα πνείοντες Il.:— μένει in dat. [[violently]], [[furiously]], Aesch.<br /><b class="num">4.</b> the [[bent]], [[intent]], [[purpose]] of any one, Τρώων μ. αἰὲν ἀτάσθαλον [[their]] [[bent]] is aye to [[folly]], Il.<br /><b class="num">II.</b> [[μένος]] is also used in [[periphrasis]], ἱερὸν [[μένος]] Ἀλκινόοιο, i. e. [[Alcinous]] [[himself]], Od.; [[μένος]] Ἀτρείδαο, Ἕκτορος, etc., Il.

|ftr='''μένος''': {ménos}<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[Geist]], [[Mut]], [[Wut]], [[Kraft]], [[Drang]] (seit Il.; vorw. poet.).<br />'''Composita''': Kompp., z.B. [[δυσμενής]] [[übelgesinnt]], [[feindselig]] (seit Il.) mit [[δυσμένεια]], -ίη, -αίνω u. a.; metr. Erweiterung [[δυσμενέων]], -έοντες (Od.; Leumann Hom Wörter 116 A. 83); [[ἀμενής]] [[kraftlos]] (E. in lyr.); dazu die PN Ἀμενέας, Ἀμενίσκος und (mit unerklärtem -νν-) Ἀμεννάμενος? (Bechtel, Namenst. 6 f.); zu [[ἀμενηνός]] s. bes.; PN wie Κλεομένης; als Vorderglied in [[μενοεικής]] [[dem Geist angemessen]], [[herzerfreuend]], [[reichlich]] (Hom.).<br />'''Derivative''': Zu [[μένος]] gehören zwei Verba mit eigenartiger Bildung: 1. [[μενεαίνω]], -ῆναι [[heftig verlangen]], [[wüten]] (ep. seit Il.); wohl mit analog. -αίνω vom unkontrahierten μένεος usw. (Fraenkel Nom. ag. 1, 54 A. 2 u. 2, 211, Schwyzer 440; vgl. [[κτερεΐζω]], [[μελεϊστί]]); anders Solmsen Wortforsch. 51 A. 2, Chantraine Mél. Pedersen 205ff. (von *μενέ[σ]-ων; aber [[δυσμενέων]] ist anders zu erklären, s. oben); vgl. zu [[βλεμεαίνω]]. —2. [[μενοινάω]] (ep. -ώω), -ῆσαι [[im Sinne haben]], [[vorhaben]], [[wünschen]], [[begehren]] (vorw. ep. lyr. seit Il.) mit [[μενοινή]] f. [[Vorhaben]], [[Begehren]] (Kall., A. R., ''AP''; wohl Rückbildung); Entstehung dunkel; ganz unsichere Hypothese von Solmsen Wortforsch. 51 f. (von *μενώ f.; vgl. Μενοίτης, -οίτιος, die aber gewiß zu [[οἶτος]] [[Schicksal]] gehören); nicht besser Brugmann IF 29, 237f., 12, 152, Wiedemann BB 28, 51, Specht Ursprung 167.<br />'''Etymology''': Als altes Verbalnomen mit aind. ''mánas''- n., aw. ''manah''- n. [[Geist]], [[Gedanke]], [[Wille]], [[Streben]] identisch, idg. *''ménos'' n.; dazu apers. ''Haxā''-''maniš'' m. PN eig. "der den Sinn eines Freundes hat", [[freundlich gesinnt]] (gr. [[Ἀχαιμένης]]; s. d.). Adj. [[δυσμενής]] = aw. ''duš''-''manah''- [[übelgesinnt]], aind. (ep. klass.) ''dur''-''manas''- [[betrübt]]; [[εὐμενής]]: aind. ''su''-''mánas''- [[wohlgesinnt]]. Aber lit. ''mẽnas'' m. [[Gedächtnis]] ist Neubildung zu ''menù'' [[sich erinnern]] (vgl. Fraenkel s. v.). — Ein zugehöriges Zustandsperfekt ist [[μέμονα]] (s.d.), vgl. [[γένος]]: [[γέγονα]]; dazu mit abweichender Bed. das Präsens [[μαίνομαι]] (s. d.). Zu [[μένος]]: [[μαίνομαι]] vgl. ''Z'' 100f. (von Achilleus): ἀλλ’ [[ὅδε]] [[λίην]] | μαίνεται, [[οὐδέ]] [[τίς]] οἱ δύναται [[μένος]] ἰσοφαρίζειν (Porzig Satzinhalte 34). Mit anderer Bildung z.B. lat. ''mēns'', -''tis'' f. [[Sinn]] = aind. ''ma''-''tí''- ib. usw.; idg. *''mn̥''-''tí''- f.; vgl. ''gēns'' neben ''genus'' = [[γένος]]. — Weiteres s. [[μιμνήσκω]]; vgl. auch zu [[μένω]].<br />'''Page''' 2,208