νόμος: Difference between revisions

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0262.png Seite 262]] ὁ, eigtl. das Zugetheilte, was Einer in Gebrauch genommen, Gebrauch, Herkommen und das dadurch gesetzlich Gewordene, [[Gesetz]], Verordnung; als Lesart Zenodots Odyss. 1, 3, πολλῶν δ' ἀνθρώπων ἴδεν ἄστεα καὶ νόμον ἔγνω, s. Scholl.; Hes. O. 278. 390 Th. 66. 417; ἐν θεῶν νόμοις Pind. P. 2, 43, öfter; νεοχμοῖς δὲ δὴ νόμοις Ζεὺς κρατύνει, Aesch. Prom. 150; νόμῳ πόλεως, Suppl. 383; Δίκη ξύνεδρος Ζηνὸς ἀρχαίοις νόμοις, Soph. O. C. 1384; οἳ τούσδ' ἐν ἀνθρώποισιν ὥρισαν νόμους, Ant. 448; νόμους ὑπερβαίνουσα τοὺς προκειμένους 477, öfter; übh. Vorschrift, Regel, φύλασσε [[πρῶτα]] μὲν νόμον τὸ μή 'πιθυμεῖν περισσὰ δρᾶν, Tr. 613; πειθαρχεῖν τοῖς δεδογμένοις νόμοις, Ar. Eccl. 762. Die Alten leiteten [[νόμος]], das Gesetz, von νέμειν ab, a suum cuique tribuendo, Cic. Legg. 1, 19. Κατὰ νόμους, den Gesetzen gemäß, Aesch. Suppl. 385; u. so in Prosa überall, οἱ κατὰ νόμον θεοί, Plat. Legg. X, 904 a, vgl. III, 684 a, wie παρὰ νόμον, wider das Gesetz, Aesch. Eum. 164; Plat. Tim. 83 e u. Folgde. In Athen hießen bes. Solon's Gesetze νόμοι, vgl. [[θεσμός]], u. die folgenden durch Volksbeschluß zum Gesetz erhobenen Bestimmungen; νόμοι καθεστῶτες, Ar. Nubb. 1382; κείμενος, Ran. 760; über die in Prosa gew. Verbindungen νόμον τίθεσθαι, λύειν u. ä. s. diese Verba; ὁ περὶ τὸν ἔρωτα [[νόμος]], Plat. Conv. 182 a; er setzt oft φύσει – νόμῳ einander entgegen, Prot. 337 c Menex. 245 d; vgl. Her. 4, 39 u. Arist. eth. 1, 3. – [[Sitte]], [[Brauch]]; κατὰ νόμους ἀφικτόρων, Aesch. Suppl. 217; Κισσίας νόμοις πολεμιστρίας, Ch. 418; Soph. Ai. 544; Pind. vrbdt φαρμάκων μαλακόχειρα νόμον, N. 3, 53, der Gebrauch der mit weicher Hand aufzulegenden Heilmittel; – oft bei Her., ἐμίσγετό οἱ ού κατὰ νόμον, 1, 61; ἐξαπατᾶν τοὺς εὖ ποιεῦντας [[νόμος]] ἐστί οἱ, 1, 90, öfter; ὁ τῶν Σκυθῶν [[νόμος]], der Scythen Brauch, Plat. Legg. VII, 795 a; νόμῳ καὶ ἔθει, Crat. 384 d; [[τετράποδος]] νόμον, v. l. νόμῳ, Phaedr. 250 e; Sp., οὐ γάρ τοι θήρεσσι [[νόμος]], Opp. Cyn. 3, 151; sprichwörtlich [[νόμος]] καὶ [[χώρα]], ländlich, sittlich, Zenob. 5, 25; – χειρῶν [[νόμος]], Faust- od. Gewaltrecht, Kriegsrecht, ἐς χειρῶν νόμον ἀπικέσθαι, d. i. handgemein werden, Her. 9, 48; ἐν χειρῶν νόμῳ ἀπόλλυσθαι, 8, 89; ἐν χειρῶν νόμῳ καταφθείρεσθαι, μεταλλάξαι u. ä. oft Pol. (vgl. [[χείρ]]). – In der musikalischen Kunstsprache bedeutet [[νόμος]] im Allgemeinen die Tonweise, Harmonie; νόμοι ᾠδῆς, H. h. Apoll. 20; ἐπηλάλαξαν Ἀραὶ τὸν ὀξὺν νόμον, Aesch. Spt. 935; ὀρθίοις ἐν νόμοις, Ag. 1124, wie Ar. Equ. 1276; κρεκτὸν γοήτων νόμον μεθήσομεν πόλει, Ch. 809; Ar. Pax 1160; νόμοι κιθαρῳδικοί, Ran. 1280; Ὀλύμπου, Equ. 9, öfter; ὥςπερ τοῦ τῆς Αθηναίας νόμου [[προαύλιον]], Plat. Crat. 417 e; κιθαρῳδικῆς ᾠδῆς λεγομένων νόμων προοίμια, Legg. IV, 722 d; πολεμικοί, Thuc. 5, 69; καὶ ἅμα ἐχόρευον νόμῳ τινὶ ᾄδοντες, Xen. An. 5, 4, 17; Sp., wie Pol. 4, 20, 9; Arist. probl. 19, 28; nach Schol. Ar. Equ. 9 bes. οἱ εἰς θεοὺς ὕμνοι. Bes. hieß so eine mit dem Dithyrambus verwandte alte Liederart, die zur Cither od. Flöte einer Gottheit, bes. dem Apollo zu Ehren angestimmt wurde.

|sltr=[[νόμος]] (-ος, -ῳ, -ον; -ων, -οις.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[custom]], [[tradition]] ἔστι δὲ καί τι θανόντεσσιν [[μέρος]] κὰν νόμον ἐρδόμενον (O. 8.78) πόλιν Ὑλλίδος στάθμας [[Ἱέρων]] ἐν νόμοις ἔκτισσε (P. 1.62) οὔτ' ἐν [[ἀνδράσι]] γερασφόρον οὔτ ἐν [[θεῶν]] νόμοις (sc. Κένταυρον) (P. 2.43) Ἀσκλαπιόν· τὸν φαρμάκων δίδαξε μαλακόχειρα νόμον (v. l. νομόν) (N. 3.55) (ἔνεπεν αὐτόν) γάμον δαίσαντα πὰρ Δὶ Κρονίδᾳ σεμνὸν αἰνήσειν νόμον (νόμον, νομόν Σ: δόμον, γάμον codd.) (N. 1.72) τρὶς μὲν ἐν πόντοιο πύλαισι [[λαχών]], τρὶς δὲ καὶ σεμνοῖς δαπέδοις Ἀδραστείῳ νόμῳ (N. 10.28) ἱπποτροφίας τε νομίζων ἐν Πανελλάνων νόμῳ (I. 2.38) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> [[political]] [[tradition]], [[regime]] ἐν πάντα δὲ νόμον [[εὐθύγλωσσος]] ἀνὴρ προφέρει, παρὰ τυραννίδι, χὠπόταν ὁ [[λάβρος]] [[στρατός]], [[χὤταν]] πόλιν οἱ σοφοὶ τηρέωντι (P. 2.86) ἀδελφεοῖσί τ' ἐπαινήσομεν ἐσλοῖς, [[ὅτι]] [[ὑψοῦ]] φέροντι νόμον Θεσσαλῶν αὔξοντες (P. 10.70) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>c</b> [[tune]], [[melody]] ἐμὲ δὲ στεφανῶσαι κεῖνον ἱππίῳ νόμῳ Αἰοληίδι μολπᾷ [[χρή]] (v. [Plut.], περὶ μουσικῆς, § 7) (O. 1.101) [[ἀλλά]] νιν εὑροῖσ ([[Ἀθάνα]]) [[ἀνδράσι]] θνατοῖς ἔχειν, ὠνύμασεν κεφαλᾶν πολλᾶν νόμον, εὐκλεᾶ λαοσσόων μναστῆρ' ἀγώνων (P. 12.23) φόρμιγγ' [[Ἀπόλλων]] ἑπτάγλωσσον χρυσέῳ πλάκτρῳ διώκων [[ἁγεῖτο]] παντοίων νόμων (N. 5.25) νόμων ἀκούοντες θεόδματον κέλαδον fr. 35c.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b> pro pers., Custom Νόμος ὁ πάντων βασιλεὺς θνατῶν τε καὶ ἀθανάτων (“wenns [[die]] Menschen für gerecht erklären, wird auch [[die]] Gewalttat gerechtfertigt” Wil., 462: contra, Treu, Rh. M., 1963, 193ff.: v. Ostwald, H. S. C. P., 1965, 109ff.) fr. 169. 1.