χρή: Difference between revisions

|Definition=impers., <span class="bibl">Il.1.216</span>, etc.; Aeol. χρῆ <span class="bibl">Alc.20</span>, <span class="bibl">35</span>, <span class="bibl">46</span>; other forms are contractions (crases) of [[χρή]] (prob. orig. a neut. Subst.) with forms of [[εἰμί]] (<span class="sense"><span class="bld">A</span> [[sum]]): fut. χρἤσται <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>504</span>, <span class="bibl"><span class="title">Fr.</span>599</span>, <span class="bibl">Pherecr. 103</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Fr.</span>362</span>, <span class="bibl">Phryn.Com.34</span> (on this form, for which codd. generally have [[χρῆσται]] or [[χρῆσθαι]], v. Sch.S.<span class="title">OC</span>l. c.): subj. χρῇ <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span> 999</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Alc.</span>49</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>133</span>; opt. χρείη <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>215</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>162</span>, <span class="bibl">Lys. 12.44</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Euthphr.</span>4c</span>; inf. χρῆναι <span class="bibl">Democr.276</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>210</span>, <span class="bibl">Antipho 5.84</span>, etc.; also [[χρῆν]] (v. infr. 111); part. neut. pl. [[χρηεόντα]] (or <b class="b3">χρὴ ἐόντα</b>) <span class="bibl">Democr.174</span>: impf. ἐχρῆν <span class="bibl">Pi.<span class="title">N.</span>7.44</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>907</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>107.6</span> (only here in S., [[χρῆν]] l. 5), <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>152</span>, al., <span class="bibl">Antipho 1.1</span>, <span class="bibl">And.1.114</span>, <span class="bibl">Lys. 3.22</span>, al., <span class="bibl">Th.6.57</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prt.</span>335c</span>, <span class="bibl">D.4.3</span>, al., etc.: freq. also without the augm., χρῆν <span class="bibl">Pi.<span class="title">Fr.</span>123.1</span>, <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>529</span>, <span class="bibl">579</span>, <span class="bibl"><span class="title">Tr.</span>1133</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>535</span> (anap.), al., <span class="bibl">Lys.8.6</span>, al., <span class="bibl">Th.3.63</span>, <span class="bibl">D.15.33</span>, al., etc.; both forms in <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>540</span>, <b class="b3">ἐρεῖ τις, οὐ χρῆν· ἀλλὰ τί ἐχρῆν εἴπατε</b>: fut. χρήδει <span class="bibl">Hdt.7.8</span>: —[[it is necessary]]: c. inf. praes. aut aor., [[it must needs]], [[one must]] or [[ought]] to do (like [[δεῖ]], which is only once used in Hom.), νῦν δὲ χ. τετλάμεν ἔμπης <span class="bibl">Od.3.209</span>; τὸν νῦν χ. κομέειν <span class="bibl">6.207</span>, cf. <span class="bibl">Il. 1.216</span>, <span class="bibl">4.57</span>, etc.; σήμαιν' ὅ τι χ. σοι συμπράσσειν <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>297</span>(anap.); <b class="b3">ὅτι χ. πάσχειν ἐθέλω</b> ib.<span class="bibl">1067</span>; ὅ τι χρείη ποιεῖν <span class="bibl">Pl.<span class="title">Euthphr.</span>4c</span>, cf. <span class="bibl">9a</span>; τούτου θανειν χρῆν αὐτὸν οὕνεκ' ἐκ σέθεν; <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>579</span>; χρὴ τὸ λέγειν <span class="bibl">Parm. 6.1</span>: more freq. c. acc. pers. et inf., [[one must]], ἐμὲ δὲ χ. γήραϊ πείθεσθαι <span class="bibl">Il.23.644</span>; τῷ σε χ. πόλεμον . . παῦσαι <span class="bibl">7.331</span>; <b class="b3">οὐδέ τί σε χ. νηλεὲς</b> ἦτορ ἔχειν <span class="bibl">9.496</span>; τί χ. με . . στέγειν ἢ τί λέγειν; <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>135</span> (lyr.): <b class="b3">χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς</b> (where [[γενέσθαι]] is inf. of an impers. verb) <span class="bibl">Hdt.1.8</span>.—sometimes the inf. must be supplied from the context, especially in Hom. in phrases like [[τίπτε μάχης. ἀποπαύεαι; οὐδέ τί σε χρή]] (sc. [[ἀποπαύεσθαι]]) <span class="bibl">Il.16.721</span>, cf. <span class="bibl">19.420</span>; <b class="b3">ὅθι χ. πεζὸν ἐόντα</b> (sc. [[μάρνασθαι]]) <span class="bibl">Od.9.50</span>; so in Trag. and Att., <b class="b3">πορθεῖν ἃ μὴ χ</b>. (sc. [[πορθεῖν]]) <span class="bibl">A. <span class="title">Ag.</span>342</span>; <b class="b3">φύς τ' ἀφ' ὧν οὐ χρῆν</b> (sc. [[φῦναι]]) <b class="b3">, ξὺν οἷς τ' οὐ χρῆν</b> (sc. [[ὁμιλεῖν]]) ὁμιλῶν <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1184</span>; <b class="b3">ἔκανες ὃν οὐ χρῆν</b> (sc. [[κτεῖναι]]) <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>930</span>; <b class="b3">ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χ</b>. (sc. [[ἐπιπλεῦσαι]]) <span class="bibl">Th.2.89</span>; <b class="b3">θύσαντες οἷς χ</b>. (sc. [[θῦσαι]]) <span class="bibl">Pl. <span class="title">R.</span>415e</span>; ἀκαιρότερον ὄντα ἢ χ. <span class="bibl">Id.<span class="title">Plt.</span>307e</span>; λαλεῖν μετὰ ἀφελείας ἔνθα χ. Longin.34.2.; so ὡς χ. <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1556</span> (anap.), etc.—The impf. freq. expresses something that ought to have been, but is not, <b class="b3">ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης</b> ib.<span class="bibl">879</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>1133</span>; and sometimes stands for χρή, χρῆν τι λέγειν ὑμᾶς σοφὸν ῳ νικήσετε <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>487</span> (anap.), cf. <span class="bibl">432</span>: abs., ἐρεῖτις, οὐ χρῆν· ἀλλὰτί ἐχρῆν εἴπατε <span class="bibl">Id.<span class="title">Ach.</span>540</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> in Hom. without inf., c. acc. pers. et gen. rei, <b class="b3">οὐδέ τί σε χρὴ ἀφρποσύνης</b> thou [[hast]] no [[need of]] imprudence, i. e. it does not [[befit]] thee, <span class="bibl">Il.7.109</span>; οὐ μέν σε χ. ἔτ' αἰδοῦς <span class="bibl">Od.3.14</span>; τί με χ. μητέρος αἴνου; <span class="bibl">21.110</span>; <b class="b3">μυθήσεαι ὅττεό</b> (i.e. [[ὅτου]]) σε χ. <span class="bibl">1.124</span>; τέο σε χ.; <span class="bibl">4.463</span>: <b class="b3">τί χρὴ φίλων</b> is found in most codd. of <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>667</span> ([[δεῖ]] cod. V). </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> c. dat. pers. pro acc. is not found; in <span class="bibl">Il.5.490</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Pr.</span>3</span>, the dat. belongs to the inf. <b class="b3">μέλειν;</b> in <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>736</span> Dobree restored με for <b class="b3">γε;</b> in <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span> 886</span> [[ᾗ]] depends on <b class="b3">μετεῖναι;</b> in <span class="bibl"><span class="title">Ion</span>1316</span> Dobree read <b class="b3">τοὺς δέ γ' ἐνδίκους</b>, and in <span class="bibl">Lys.28.10</span> <b class="b3">δικαίους . . ὑφελομένους</b> was restored by Cobet. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> sometimes in a less strong sense, <b class="b3">πῶς τοῦτο περᾶσαι χρή;</b> how [[is one to]] get through this? <span class="bibl">Theoc.15.45</span>; <b class="b3">τί ἐχρῆν με ποιεῖν;</b> what [[was I to]] do? <span class="bibl">D.18.28</span>; <b class="b3">ἓν οὐδὲν κατέστη ἴαμα ὅτι χρῆν προσφερόντας ὠφελεῖν</b> there was no one remedy by the application of which one [[could]] (or [[was bound to]]) help them, <span class="bibl">Th.2.51</span>, cf. <span class="bibl">1.91</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> <b class="b3">τὸ χρῆν</b> (inf.) [[fate]], [[destiny]], <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>260</span> ([[si vera lectio|s.v.l.]], <b class="b3">τὸ χρὴ</b> Nauck); τὸ χρή <span class="bibl">Id.<span class="title">HF</span>828</span>; cj. for <b class="b3">τὸ χρεών</b> (monosyll.) in <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>733.3</span>, <span class="bibl"><span class="title">IT</span>1486</span>.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1372.png Seite 1372]] impers. (vgl. [[χράομαι]]), conj. χρῇ, optat. χρείη, inf. χρῆναι, poet. auch [[χρῆν]], Pors. Eur. Hec. 264; impf. ἐχρῆν u. [[χρῆν]] (nicht ἔχρη od. ἔχρην), fut. χρήσει; <b class="b2">es braucht, ist nöthig</b>, es ist Pflicht, [[man muß]]; mit dem inf. allein, und, wenn die Person dabeisteht, die verpflichtet ist, mir dem accus. c. inf.; Hom. u. Folgde überall; ἀλλὰ χρὴ καὶ ἐμὸν θέμεναι πόνον οὐκ ἀτέλεστον Il. 4, 57; χρὴ μὲν δὴ τὸν μῦθον [[ἀπηλεγέως]] [[ἀποειπεῖν]], man muß das Wort offen aussprechen, 9, 309; 13, 235 Od. 3, 209. 6, 207 u. sonst; χρὴ δὲ πρὸς θεὸν οὐκ ἐρίζειν Pind. P. 2, 88, u. öfter, wie Tragg.: σήμαιν' ὅτι χρή σοι συμπράττειν, was man thun soll, Aesch. Prom. 295; μετὰ τοῦδ' ὅτι χρὴ πάσχειν [[ἐθέλω]] 1069, u. oft in ähnlicher Vrbdg ὅτι χρή, was nöthig ist; ποθεῖν ἃ μὴ χρή, wo man ποθεῖν ergänzen muß, Ag. 333; ὃ χρὴ οὐδεὶς μὴ θεῶν θήσει [[ποτέ]] Eur. Herc. F. 311; τὸ [[χρῆν]] σφ' ἐπήγαγ' ἀνθρωποκτονεῖν Hec. 260; Herc. fur. 828; χρὴ μὲν σφωΐτερον [[ἔπος]] εἰρύσασθαι καὶ [[μάλα]] περ κεχολωμένον, man muß, auch wenn man erzürnt ist, Il. 1, 216; χρή σε πόλεμον παῦσαι, du mußt, 7, 331; οὔ σε χρὴ νηλεὲς [[ἦτορ]] ἔχειν 9, 496; νῦν σε [[μάλα]] χρὴ αἰχμητὴν ἔμεναι 16, 492, u. oft; auch ist der infin. zuweilen aus dem Zusammenhange zu ergänzen, μὴ χαλέπαινε παρὲκ νόον· [[οὐδέ]] τί σε χρή, sc. χαλεπαίνειν, 20, 133, wie [[τίπτε]] μάχης ἀποπαύσεαι; [[οὐδέ]] τί σε χρή, sc. ἀποπαύσασθαι μάχης, 16, 721, vgl. 19, 420 Od. 19, 500; ὅθι χρή, sc. μάρνασθαι, 9, 50; ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ ὑφαίνειν ὄλβον Pind. P. 4, 141, wie Tragg., τὴν πεπρωμένην δὲ χρὴ αἶσαν φέρειν ὡς ῥᾷστα, γιγνώσκονθ' ὅτι Aesch. Prom. 103, ὡς μάθοι, τί χρὴ δρῶντ' ἢ λέγοντα δαίμοσιν πράττειν φίλα 662, οὓς φυλάξασθαί σε χρή 717. – In Verbindungen, wie εἰ δὲ χρὴ τυχεῖν σωτηρίας Ch. 201, wenn ich Rettung finden soll, πῆ ποτε μόχθων χρὴ τέρματα τῶνδ' ἐπιτεῖλαι Prom. 100, liegt eine Bestimmung des Geschicks darin, und tritt der Zusammenhang mit [[χράω]] (s. oben) mehr hervor; Soph. εἶπε [[Λοξίας]] ποτὲ χρῆναι μιγῆναι μητρί, O. R. 995, vgl. 854 O. C. 1442. 1517; κεἰ χρή με παντελῶς [[θανεῖν]] O. R. 669, u. sonst. – In τί χρή με στέγειν ἢ τί λέγειν Phil. 135, vgl. Ant. 875 Ai. 1359, liegt mehr »was nutzt« oder »frommt«, so daß der Zusammenhang mit [[χράομαι]] mehr hervortritt; lehrreich ist Aristoph. Av. 1419 ἀλλ' ὅτου δεῖ χρὴ λέγειν. – Auch sonst oft bei Ar., u. in Prosa, ἐβουλεύοντο ὅ τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι Plat. Conv. 190 c, θύσαντες οἷς χρή, sc. [[θῦσαι]], Rep. III, 415 e. – Das impf. [[χρῆν]] drückt meist aus, daß Etwas geschehen mußte, was aber nicht geschehen ist, was wir durch den conj. bezeichnen, ἐκ τῶνδέ σοι [[παῖς]] ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς [[χρῆν]], Ὀρέστης, wie er mußte, od. wie er hätte sollen, Aesch. Ag. 851. 1393; κάνες γ' ὃν οὐ [[χρῆν]] Ch. 918, den du hättest nicht tödten sollen; [[χρῆν]] γάρ σε μήτ' αὐτόν ποτ' ἐς Τροίαν [[μολεῖν]] ἡμᾶς τ' ἀπείργειν Soph. Phil. 1347; Tr. 1123 u. oft; Plat. Conv. 181 d [[χρῆν]] καὶ νόμον εἶναι, vgl. Apol. 34 a Gorg. 458 b, u. sonst; Thuc. 3, 63. – Hierher gehört auch Aristoph. Ach. 778 φώνει δὴ τὺ [[ταχέως]], [[χοιρίον]]· οὐ χρῆσθα σιγῆν, ὦ κάκιστ' ἀπολουμένα, du hättest nicht still sein sollen; eine 2. Person Sing., das Verbum also persönlich gebraucht, nicht, wie sonst, unpersönlich. – Mit dem acc. der Person u. dem gen. der Sache, Etwas nöthig haben, seiner bedürfen, μυθήσεαι, [[ὅττεο]] σε χρή, wessen du bedarfst, was dir Noth thut, Od. 1, 124. 4, 463. 22, 377; [[οὐδέ]] τί σε χρὴ ἀφροσύνης, du bedarfst nicht des Unverstandes, d. i. du mußt nicht unverständig sein, Il. 7, 109; οὔ σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς, du brauchst nicht mehr blöde zu sein, Od. 3, 14; τί με χρὴ μητέρος αἴνου 21, 110, was brauche ich erst die Mutter zu loben?

|btext=<b>A.</b> <i>impers. aux temps suiv. : prés.</i> [[χρή]] &gt; <i>sbj.</i> [[χρῇ]], <i>opt.</i> [[χρείη]], <i>inf.</i> χρῆναι, <i>part.</i> [[χρεών]] ; <i>impf.</i> [[ἐχρῆν]] <i>ou</i> [[χρῆν]], <i>f.</i> [[χρήσει]] <i>et qqf f. Moy.</i> [[χρῆσται]];<br /><b>I.</b> il est besoin, il est nécessaire, il faut :<br /><b>1</b> avec l’inf. : ποθεῖν ἃ μὴ [[χρή]] (<i>s.e.</i> ποθεῖν) ESCHL regretter ce qu’il ne faut pas ; [[ὡς]] [[χρή]] ESCHL comme il faut;<br /><b>2</b> avec la prop. inf. : [[τί]] [[σε]] χρὴ [[ταῦτα]] λέγεσθαι ; IL qu’est-ce qui te force à dire cela ? [[οὐδέ]] [[τί]] [[σε]] χρὴ νηλεὲς [[ἦτορ]] ἔχειν IL il ne faut pas que tu aies un cœur impitoyable ; <i>avec ellipse de l’inf.</i> : [[τίπτε]] μάχης ἀποπαύεαι ; [[οὐδέ]] [[τι]] [[σε]] [[χρή]] (<i>s.e.</i> ἀποπαύεσθαι) IL pourquoi cesses-tu le combat ? il ne le faut pas;<br /><b>3</b> <i>rar. avec un dat. de <i>pers.</i> et un inf.</i> : ἄλλῳ γὰρ ἤ μοι χρὴ τῆσδ’ ἄρχειν χθονός ; SOPH est-ce pour un autre ou pour moi, <i>(càd</i> dans l’intérêt d'un autre ou dans le mien) que je dois gouverner ce pays ?;<br /><b>4</b> <i>avec un gén. de ch. et un acc. de pers.</i> : [[μυθήσεαι]] ὅττεό [[σε]] [[χρή]] OD tu diras ce qu’il te faut ; [[οὐ]] [[μέν]] [[σε]] χρὴ ἔτ’ αἰδοῦς OD tu n’as plus besoin d'une fausse honte ; [[τί]] με χρὴ μητέρος αἴνου ; OD qu’ai-je besoin de faire l’éloge de ma mère ?;<br /><b>II.</b> <i>en parl. du destin</i> il est fatal, c’est l’arrêt du destin : [[χρῆν]] γὰρ Κανδαύλῃ [[γενέσθαι]] [[κακῶς]] HDT car il fallait qu’il arrivât malheur à Candaule ; <i>subst.</i> τὸ [[χρῆν]], la fatalité, le destin;<br /><b>B.</b> <i>impf. 2ᵉ sg.</i> [[χρῆσθα]] AR tu devais;<br /><b>C.</b> <i>part. prés. neutre</i> [[χρεών]], <i>indécl.</i> :<br /><b>I.</b> <i>avec ou sans</i> [[ἐστί]] : il est nécessaire de, il faut, avec inf. <i>ou</i> prop. inf. : τοῖς ἐμοῖς αὐτὴν χρεὼν τόξοις [[ἁλῶναι]] SOPH c’est l’arrêt du destin qu’elle soit prise avec le secours de mes flèches;<br /><b>II.</b> <i>à l’acc. abs.</i> : quand il faut : [[χρεόν]] <i>(ion.)</i> μιν μὴ λέγειν τὸ [[ἐόν]] HDT quand il lui fallait ne pas dire ce qui était ; [[ὑμεῖς]] [[οὐ]] χρεὼν ἄρχετε THC vous commandez quand il ne le faut pas, <i>càd</i> sans droit;<br /><b>III.</b> <i>subst. et indécl. seul. aux nom., gén. et acc.</i> τὸ [[χρεών]], <i>ion.</i> τὸ [[χρεόν]], ce qu’il faut, ce qui doit être ; <i>p. suite</i> :<br /><b>1</b> la nécessité ; avec le gén. : [[οὐκ]] ἔστιν ἀπαλλαγὴ [[τοῦ]] [[χρεών]] EUR on n’échappe pas à la destinée ; avec l’inf. : τὸ χρεὼν [[γενέσθαι]] HDT ce qui doit arriver;<br /><b>2</b> la mort.<br />'''Étymologie:''' R. Χρα, prendre ; cf. [[χρέος]].

|mltxt=<b>(I)</b><br />και χρή, ἡ, Α<br /><b>1.</b> <b>σπαν.</b> [[χρεία]], [[ανάγκη]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «χρῆ' σται» ή «χρἦσται»<br />(ως [[μέλλοντας]] του ρ. <i>χρή</i>) θα [[είναι]] αναγκαίο.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Βλ. λ. <i>χρή</i>].<br /><b>(II)</b><br />ΜΑ, και αιολ. τ. χρῆ Α<br /><b>απρόσ.</b> (το απρμφ. με αρθρ. ως ουσ.) τὸ [[χρῆν]]<br />η [[μοίρα]], το πεπρωμένο<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[είναι]] [[ανάγκη]], [[είναι]] [[ηθική]] [[υποχρέωση]], [[πρέπει]]<br /><b>2.</b> (με γεν. πράγμ. και αιτ. προσ.) έχω [[ανάγκη]], [[χρειάζομαι]] [[κάτι]] («οὐδὲ τί σε χρὴ ἀφροσύνης», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>3.</b> [[είναι]] δυνατόν, [[είναι]] πιθανόν («πῶς χρὴ τοῦτο περᾱσαι», <b>Θεόκρ.</b>)<br /><b>4.</b> ([[συχν]]. ο πρτ.) έπρεπε να γίνει [[αλλά]] δεν έγινε («ἐνθάδ' οὐ παραστατεῑ ὡς [[χρῆν]] Ὀρέστης», <b>Αισχύλ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αρχαϊκός τ. ουσ., αβέβαιης ετυμολ., [[κατά]] την επικρατέστερη [[άποψη]], ουδετέρου, αν και θα μπορούσε να αποτελεί και θηλ. σε -<i>η</i>. Το ουσ. <i>χρή</i> με σημ. «[[ανάγκη]], [[υποχρέωση]]» συνοδευόταν αρχικά από το ρ. [[εἰμί]] και από τέτοιους συνδυασμούς ([[πρβλ]]. πρτ. <i>χρὴ ἦν</i>) προήλθε η [[χρήση]] του <i>χρή</i> ως ρήματος και σχηματίστηκαν και ρηματ. τ., λ.χ.: απρμφ. <i>χρῆναι</i> <span style="color: red;"><</span> <i>χρὴ [[εἶναι]], πρτ. [[χρῆν]] <span style="color: red;"><</span> <i>χρὴ ἦν</i>. Στη [[συνέχεια]], η ρηματ. [[φύση]] του <i>χρή</i> υπερίσχυσε και επικράτησε, με [[αποτέλεσμα]] ο τ. <i>χρή</i> να χρησιμοποιείται ως απρόσωπο ρ., το οποίο συντάσσεται με γεν., απρμφ., αιτ. και σπανιότερα δοτ. προσώπου και το οποίο διακρίνεται σημασιολογικώς από τα ρηματ. επίθ. σε -<i>τεον</i> (<b>βλ. λ.</b> -<i>τεος</i>) και το απρόσωπο <i>δεῖ</i> (<b>βλ. λ.</b> <i>δει</i>), τα οποία εκφράζουν ανάλογες σημ. Σε ό,τι αφορά την ετυμολ. του τ. <i>χρή</i>, πιθανότερη θεωρείται η [[άποψη]] ότι ανάγεται στην ΙΕ [[ρίζα]] <i>gher</i>- «[[χαίρομαι]]» (<b>βλ. λ.</b> [[χαίρω]]), [[χωρίς]], όμως, να μπορεί να γίνει ανεπιφύλακτα αποδεκτή, ενώ οι συνδέσεις με τον τ. [[χείρων]] ή το αρχ. ινδ. <i>harati</i> «[[φέρνω]], [[μεταφέρω]]» ([[πρβλ]]. [[χόρτος]]) δεν θεωρούνται πιθανές. Προβλήματα γεννά, εξάλλου, και ο [[καθορισμός]] της σχέσης [[μεταξύ]] του <i>χρή</i> και του ρ. <i>χρῶμαι</i>, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί μετονοματικό παρ. του αρχικού ουσ. <i>χρή</i>, η [[αρχαιότητα]], όμως, του παρακμ. <i>κέχρημαι</i> θα μάς οδηγούσε πιθ. στην [[υπόθεση]] ότι αυτός [[είναι]] ο [[αρχικός]] τ. του ρηματ. [[αυτού]] συστήματος, από τον οποίο προήλθε ο ενεστ. <i>χρῶμαι</i>, ενώ ο τ. <i>χρή</i> [[είναι]] ανεξάρτητο [[ριζικό]] όν. Οι τ. που ανήκουν στην [[οικογένεια]] αυτή εμφανίζουν [[μεγάλη]] [[ποικιλία]] σημασιών, οι οποίες ανάγονται σε μια κύρια γενική σημ. «[[προστρέχω]] σε κάποιον, [[ζητώ]] τη [[βοήθεια]] κάποιου για δικό μου όφελος» και «[[χρησιμοποιώ]] για δικό μου όφελος». Από τη σημ. αυτή προήλθαν οι ειδικότερες σημ. «[[ζητώ]] τη [[βοήθεια]] του θεού, [[ζητώ]] χρησμό» ([[πρβλ]]. <i>χρῶμαι</i>, από όπου ο ενεργ. τ. <i>χρῶ</i> με σημ. «[[δίνω]] χρησμό, [[απαντώ]]»), «[[επιθυμώ]] για δική μου [[χρήση]], έχω [[ανάγκη]], [[χρειάζομαι]]» ([[πρβλ]]. <i>χρή</i>, [[χρῄζω]]), «δανείζομαι για δική μου [[χρήση]]», [[αλλά]] και με ενεργ. σημ. «[[δανείζω]]» ([[πρβλ]]. [[χρέος]], [[χρήννυμι]]), «[[εκτελώ]], [[πράττω]]» ([[πρβλ]]. [[χρῆμα]], [[χρηματίζω]]), «[[συχνάζω]], [[συναναστρέφομαι]]» ([[πρβλ]]. [[χρήσιμος]], [[χρῆσις]]), «[[κάνω]] [[κατάχρηση]]» ([[πρβλ]]. [[καταχρῶμαι]], [[ἀποχρῶμαι]]), «[[είμαι]] [[αρκετός]]» ([[πρβλ]]. <i>κατα</i>-<i>χρῶ</i>), ενώ ορισμένοι τ. ([[πρβλ]]. [[χρηστός]], <i>ἀπο</i>-<i>χρῶμαι</i>) χρησιμοποιήθηκαν κατ' ευφημισμόν και με τη σημ. «[[σκοτώνω]]», μέσω μιας σημ. «[[εκτελώ]], [[φέρνω]] εις [[πέρας]], [[ολοκληρώνω]], [[ξεκαθαρίζω]]». Αξίζει, [[τέλος]], να σημειωθεί ότι η [[σημασία]] «[[ζητώ]] χρησμό από τον θεό, [[δίνω]] χρησμό, [[απαντώ]]» απαντά [[κυρίως]] στους τ. που έχουν σχηματιστεί από το θ. <i>χρη</i>-<i>σ</i>- (με δυσερμήνευτο -<i>σ</i>-) και οι οποίοι, ως επί το πλείστον, [[είναι]] νεώτεροι σε [[σχέση]] με τους υπόλοιπους τ. της οικογένειας ([[πρβλ]]. [[χρησμός]], [[χρήστης]] <b>κ.λπ.</b>)].

|ftr='''χρή''': {khrḗ}<br />'''Forms''': dazu nachhom. die flektierten Formen Ipf. [[χρῆν]] (aus χρὴ ἦν), später [[ἐχρῆν]], Opt. [[χρείη]], Konj. [[χρῇ]], Fut. [[χρῆσται]], Inf. χρῆναι, Ptz. pl. n. χρηεόντα.<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': indekl. [[es ist nötig]], [[ziemt]], [[man muß]], [[braucht]], oft m. Neg. und in Fragesätzen (seit Il.),<br />'''Derivative''': Daneben, wohl als altes Denominativum, χρῶμαι (< *χρήομαι), ion., auch dor. (Sophr. 126) [[χρέομαι]], Ptz. [[χρεώμενος]], 3. sg. χρῆται, Inf. [[χρῆσθαι]] (ion. hell. auch [[χρᾶται]], -ᾶσθαι nach ὁρᾶται, -ᾶσθαι u.a., s. Leroy Sprachgesch. u. Wortbed. 282ff.), Aor. χρήσασθαι, Fut. χρήσομαι, Perf. [[κέχρημαι]] ‘brauchen, gebrauchen, benutzen, sich bedienen, behandeln, mit jmdm. verkehren’ (seit Ψ 834), auch m. ἀνα-, κατα-, παρα-, προσ- usw. in verschiedenen Sinnfärbungen (ion. att.); auch [[ein Orakel]], [[einen Gott befragen]] (aus ‘sich jmds. bedienen, mit jmdm. verkehren’?, seit Od.); im Aor. auch [[entleihen]] (aus [[für sich in Gebrauch nehmen]] [?] od. zu Akt. [[χρῆσαι]], E. usw.); im Perf., bes. Ptz. [[κεχρημένος]] [[bedürfen]], [[sich sehnen]], [[verlangen]] (ep. poet. seit Τ 262; vgl. ''brauchen'' = ''bedürfen'', zuerst m. Negation, s. auch unten). — Zu den medialen Formen wurden in speziellen Bedd. aktive Formen sekundär hinzugebildet. Zu χρήσασθαι, χρήσομαι, χρῶμαι [[ein Orakel befragen]] entstanden im Sinn von [[ein Orakel geben]] [[χρῆσαι]], χρήσω, [[χρῶ]], 3. sg. [[χρῇ]] und [[χρᾷ]], Ptz. [[χρείων]] = χρήων, auch m. ἐξ- u.a. (seit θ 79), mit Pass. Aor. ἐχρήσθη [[ein Orakel wurde erteilt]], Plpf. ἐκέχρη(σ)το usw. (Pi., ion. att.). Ebenso zu χρήσασθαι [[entleihen]] das Aktivum [[χρῆσαι]] [[ausleihen]] (eig. [[in Gebrauch nehmen]], bzw. [[geben]]?). Fut. χρήσω, auch m. προ-, ἐπι- u.a. (ion. att.) mit [[κέχρηκα]] (hell.) und dem neuen Präsens [[κίχρημι]], κίχραμαι (s. bes.), auch [[χρήννυμι]], -ύω (Thphr., hell. Pap.). — Für sich steht m. Präfix, bes. ἀπο- (ion. att.), auch (Hdt.) ἐκ-, κατα-, ἀντιχρᾷ (att. [[ἀπόχρη]] nach [[χρή]]), -έχρησα, -χρήσω [[genügen]], [[hinreichen]], meist 3. sg. [[es genügt]], mit unerklärter Bed.entwicklung. — Sekundäre Verbformen: 1. [[χρηέομαι]] in megar. χρηείσθω (Kalchedon), böot. χρειεῖσθη, el. χρε̄ε̃σται [[brauchen]]. 2. [[χρηΐζω]], χρεΐζω, [[χρῄζω]] [[nötig haben]], [[bedürfen]], [[verlangen]], [[wünschen]] (seit Λ 835; vgl. [[κεχρημένος]] oben). 3. χρηΐσκονται [[sie bedürfen]], [[haben Mangel]] (Hdt. 3, 117). — Von χρῶμαι, auch von [[χρή]] abgeleitete Nomina (Entscheidung nicht immer möglich; gedrängte Übersicht): 1. [[χρεώ]], auch [[χρειώ]] = χρηώ, -οῦς f. (sekundär n.) [[Bedürfnis]], [[Not]], [[Notwendigkeit]], [[Verlangen]] (vorw. ep. seit Il.); dazu [[χρεών]] und [[χρεόν]] n. ib. (Pi., ion. att.) mit -ν nach [[δέον]], προσῆκον u.a. 2. [[χρέος]] (ion. att. usw., auch θ 353, λ 479), ep. auch [[χρεῖος]] = [[χρῆος]] (seit Il.), att. auch [[χρέως]] n., pl. [[χρέα]] (Hes. ''Op''. 647 für *χρέεα, Sommer Μνήμης [[χάριν]] 2, 145ff.), [[χρέα]] (Ar.), χρῆα (ark. IV^a, viel wahrscheinlicher als χρήατα von *χρῆ(ϝ)αρ), χρήϊα (< *χρήεα, kret.) [[Verpflichtung]], [[Schuld]], [[Gebühr]], [[Obliegenheit]], [[Angelegenheit]], [[Sache]]. 3. [[χρεία]], ion. -ίη f. ‘Bedürfnis, Verlangen, Wunsch, Gebrauch, Praxis, Nutzen, Hilfe, Dienst, Amt, Umgang’, rhet. [[Thema einer Rede]], [[Spruch]] (Thgn., att. hell. u.sp.; [[χρηΐα]]· [[πενία]] H.; s. H.-R. Hollerbach Zur Bed. des Wortes [[χρεία]]. Kölner Diss. 1964; auch Thraede RhM 105, 167f. m. A. 27 u. Lit.) mit [[χρειώδης]] [[bedürftig]], [[nötig]], [[nützlich]] (hell. u. sp.), -ακός m. [[Beamter]] (''Peripl''. ''M''.''Rubr''., Pap.III^p); [[ἀχρεῖος]], att. ἄχρειος, ion. [[ἀχρήϊος]] [[nutzlos]], [[unbrauchbar]], [[untauglich]] (seit Hes.), ntr. ἀχρεῖον als Adv. zu [[ἰδών]], ἐγέλασσεν (Β 269, σ 163), zu κλάζον (Theok. 25, 72), Bed. nicht ganz klar (nach Szemerényi Sprache 11, 15ff. m. Lit. < *ἀχερέσιον, zu [[εὐχερής]]; wenig überzeugend); danach (selten) [[χρεῖος]] [[nützlich]], [[tauglich]] (hell. u. sp.), s. auch 13 unten. 4. [[χρῆμα]] n. [[Sache]], [[die man braucht]], [[Gegenstand]], [[Ding]], (zur verblaßten und periphrast. Bed. Bergson Eranos 65, 79 ff.), meist pl. [[Güter]], [[Besitz]], [[Geld]] (seit Od.) mit [[χρηματίτης]] [[ἀγών]] [[Wettkampf mit Geldpreis]] (''Marm''. ''Par''.), -[[τίζω]], -τίζομαι [[verhandeln]], [[Geschäfte treiben]] (att., hell. u. sp.), auch [[einen Namen führen]], [[ein Orakel geben]], [[weissagen]] (hell. u. sp.) mit -τισμός, -τισις, -τιστής, -τιστήριον, -τιστικός. 5. [[χρήμη]] f. [[Not]], [[Bedürfnis]] (Archil. u.a.). 6. [[χρημοσύνη]] (χρησμ-) f. [[Not]], [[Armut]] (Thgn., Tyrt.), χρησμ- [[Beistand]] (A. R.; vgl. zu [[χρησμός]]), aber [[ἀχρημοσύνη]] f. [[Not]], [[Mangel]] (ρ 502, Thgn. 156) von [[ἀχρήμων]] (: [[χρῆμα]]; vgl. Wyss -σύνη 32). 7. [[χρῆσις]] f. [[Gebrauch]], [[Anwendung]], [[Nutzen]], [[Verkehr]], [[Umgang]] (Pi., ion. att.), auch [[Orakelspruch]] (Pi.), [[Leihe]] (Arist., Plb. u.a.), mit [[χρήσιμος]] [[brauchbar]], [[nützlich]], [[tüchtig]] (seit Thgn.; ausführlich Arbenz 34, 36, 38) mit -ιμότης, -ιμεύω. 8. [[χρησμός]] m. [[Orakelspruch]] (Pi., ion. att.), sehr oft als Vorderglied, z.B. [[χρησμολόγος]] [[weissagend]], [[Wahrsager]] (ion. att.); in derselben Bed. wahrscheinlich [[χρησμοσύνη]] Hdt. 9, 33 (s. Wyss 49). 9. [[χρηστήριον]] n. ‘Orakelsitz, -spruch, -opfer’ (seit ''h''.''Ap''.; wie [[μυστήριον]], [[δικαστήριον]] u.a.) mit -ήριος [[zu einem Orakel gehörig]] (Hdt., A., E. u.a.), -ηριάζομαι [[ein Orakel befragen]] (Hdt. u.a.); aber χρηστήρια ([[σκεύη]]) n. pl. [[Gerätschaften]], [[Hausrat]] (Argos VI^a, Pl. Kom., hell. Inschr. u. Pap.). 10. [[χρήστης]] m. [[Ausleiher]], [[Gläubiger]], auch [[Schuldner]] (att. usw.), auch [[χρεώστης]] [[Schuldner]] (sp.) nach [[χρέως]] der Deutlichkeit wegen (Fraenkel Nom. ag. 1, 183 f. und 242); [[χρήστης]] und [[χρήστωρ]] auch = [[μάντις]] (H.); 11. χρητῆρες pl. = χρηστήρια [[Hausgerät]] (Pap. II^a) ? 12. [[χρηστός]] [[brauchbar]], [[geeignet]], [[tüchtig]], [[gut]] (ion. att.) mit -ότης, -οσύνη, -εύομαι; oft als Hinterglied, z.B. [[ἄχρηστος]] [[unbrauchbar]], [[unnütz]] (ion. att.; = [[ἀχρεῖος]]); aber πυθόχρηστος (Trag. usw.), θεό- ~ (Ph.) ‘von (dem pythischen) Gott geweissagt’ von [[χράω]] [[ein Orakel geben]], [[weissagen]]. 13. [[χρεῖος]] [[dürftig]], [[bedürftig]], [[ἐνδεής]] (A., E., sp. Prosa); wohl für χρήϊος zu [[χρή]] (v. Wilamowitz zu E. HIF 51); daneben [[χρεῖος]] [[nützlich]] aus [[ἀχρεῖος]] (s. 3). — Ausführlich über [[χρή]], χρῶμαι nebst Ableitungen G. Redard Recherches sur [[χρή]], [[χρῆσθαι]]. Étude sémantique (Paris 1953) mit weiterer Lit.; dazu die Besprechungen von Chantraine Rev. de phil. Sér. 3: 29, 67 ff. (mit wichtigen Einzelbemerkungen), Humbach Gnomon 28, 288 ff. (in manchem ablehnend).<br />'''Etymology''': Das erstarrte [[χρή]] steht im Griechischen formal isoliert. Als nächstes Gegenstück melden sich die ebenfalls erstarrten Akkusative [[πλήν]] und [[δήν]] (Stamm πλα-, δϝα-) ebenso wie [[ἐπίκλην]], dazu die zweideutigen ὀμοκλή und [[μεσόδμη]] (s. dd.). In anderen Sprachen begegnen Einsilbler wie lat. ''spē''-''s'' [[Hoffnung]], aind. ''psā'' f. [[das Essen]], [[Hunger]] (nur Lex.; wohl aus ''psā́''-''ti'' [[kauen]], [[verschlingen]] konstruiert; vgl. [[ψῆν]]), Komposita wie aind. ''prati''-''mā́'' f. [[Abbild]] (s. [[μῆτις]]), lit. ''avì''-''dė'' f. [[Schafstall]] u.a. (: [[τίθημι]]; Pedersen Cinq. décl. lat., bes. 71 ff.). Obwohl morphologisch am ehesten als Fem. zu betrachten (z.B. Bq), ziehen die meisten Forscher vor, darin ein altes Neutr. zu sehen (Ahrens, Wackernagel, Fraenkel, Hermann; s. Leroy Sprachgesch. u. Wortbed. 282). — Da die gewöhnlich angesetzte Grundbed. [[Bedürfnis]], [[Notwendigkeit]], [[Pflicht]], [[Brauch]] ohne Zweifel durch Abstraktionsprozeß oder Verallgemeinerung entstanden ist, sind alle Etymologien ganz hypothetisch: zu [[χείρων]] (Prellwitz als Alternative, Bq, WP. 1, 604; vgl. Curtius 739); zu [[χαρῆναι]], [[χαίρω]] (Brugmann Grundr.¹ II 962, Pedersen a.O.); zu aind. ''hárati'' [[bringen]], [[tragen]] (vgl. [[χόρτος]]; Curtius 199f., Brugmann IF 37, 239f.).<br />'''Page''' 2,1117-1119