χρή

English (LSJ)

impers., Il.1.216, etc.; Aeol. χρῆ Alc.20, 35, 46; other forms are contractions (crases) of χρή (prob. orig. a neut. Subst.) with forms of εἰμί
A (sum): fut. χρἤσται S.OC504, Fr.599, Pherecr. 103, Ar.Fr.362, Phryn.Com.34 (on this form, for which codd. generally have χρῆσται or χρῆσθαι, v. Sch.S.OCl. c.): subj. χρῇ S.Ph. 999, E.Alc.49, Ar.Lys.133; opt. χρείη A.Pr.215, S.Tr.162, Lys. 12.44, Pl.Euthphr.4c; inf. χρῆναι Democr.276, Ar.Ec.210, Antipho 5.84, etc.; also χρῆν (v. infr. ΙΙΙ); part. neut. pl. χρηεόντα (or χρὴ ἐόντα) Democr.174: impf. ἐχρῆν Pi.N.7.44, A.Ch.907, S.Fr.107.6 (only here in S., χρῆν l. 5), Ar.Ra.152, al., Antipho 1.1, And.1.114, Lys. 3.22, al., Th.6.57, Pl.Prt. 335c, D.4.3, al., etc.: freq. also without the augm., χρῆν Pi.Fr.123.1, S.El.529, 579, Tr.1133, Ar.Eq.535 (anap.), al., Lys.8.6, al., Th.3.63, D.15.33, al., etc.; both forms in Ar.Ach.540, ἐρεῖ τις, οὐ χρῆν· ἀλλὰ τί ἐχρῆν εἴπατε: fut. χρήδει Hdt.7.8: —it is necessary: c. inf. praes. aut aor., it must needs, one must or ought to do (like δεῖ, which is only once used in Hom.), νῦν δὲ χ. τετλάμεν ἔμπης Od.3.209; τὸν νῦν χ. κομέειν 6.207, cf. Il. 1.216, 4.57, etc.; σήμαιν' ὅ τι χ. σοι συμπράσσειν A.Pr.297(anap.); ὅτι χ. πάσχειν ἐθέλω ib.1067; ὅ τι χρείη ποιεῖν Pl.Euthphr.4c, cf. 9a; τούτου θανειν χρῆν αὐτὸν οὕνεκ' ἐκ σέθεν; S.El.579; χρὴ τὸ λέγειν Parm. 6.1: more freq. c. acc. pers. et inf., one must, ἐμὲ δὲ χ. γήραϊ πείθεσθαι Il.23.644; τῷ σε χ. πόλεμον.. παῦσαι 7.331; οὐδέ τί σε χ. νηλεὲς ἦτορ ἔχειν 9.496; τί χ. με.. στέγειν ἢ τί λέγειν; S.Ph.135 (lyr.): χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς (where γενέσθαι is inf. of an impers. verb) Hdt.1.8.—sometimes the inf. must be supplied from the context, especially in Hom. in phrases like τίπτε μάχης. ἀποπαύεαι; οὐδέ τί σε χρή (sc. ἀποπαύεσθαι) Il.16.721, cf. 19.420; ὅθι χ. πεζὸν ἐόντα (sc. μάρνασθαι) Od.9.50; so in Trag. and Att., πορθεῖν ἃ μὴ χ. (sc. πορθεῖν) A. Ag.342; φύς τ' ἀφ' ὧν οὐ χρῆν (sc. φῦναι) , ξὺν οἷς τ' οὐ χρῆν (sc. ὁμιλεῖν) ὁμιλῶν S.OT1184; ἔκανες ὃν οὐ χρῆν (sc. κτεῖναι) A.Ch.930; ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χ. (sc. ἐπιπλεῦσαι) Th.2.89; θύσαντες οἷς χ. (sc. θῦσαι) Pl. R.415e; ἀκαιρότερον ὄντα ἢ χ. Id.Plt.307e; λαλεῖν μετὰ ἀφελείας ἔνθα χ. Longin.34.2.; so ὡς χ. A.Ag.1556 (anap.), etc.—The impf. freq. expresses something that ought to have been, but is not, ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης ib.879, cf. S.Tr.1133; and sometimes stands for χρή, χρῆν τι λέγειν ὑμᾶς σοφὸν ῳ νικήσετε Ar.Pl.487 (anap.), cf. 432: abs., ἐρεῖτις, οὐ χρῆν· ἀλλὰτί ἐχρῆν εἴπατε Id.Ach.540.
2 in Hom. without inf., c. acc. pers. et gen. rei, οὐδέ τί σε χρὴ ἀφρποσύνης thou hast no need of imprudence, i.e. it does not befit thee, Il.7.109; οὐ μέν σε χ. ἔτ' αἰδοῦς Od.3.14; τί με χ. μητέρος αἴνου; 21.110; μυθήσεαι ὅττεό (i.e. ὅτου) σε χ. 1.124; τέο σε χ.; 4.463: τί χρὴ φίλων is found in most codd. of E.Or.667 (δεῖ cod. V).
3 c. dat. pers. pro acc. is not found; in Il.5.490, A.Pr.3, the dat. belongs to the inf. μέλειν; in S.Ant.736 Dobree restored με for γε; in E.Med. 886 ᾗ depends on μετεῖναι; in Ion1316 Dobree read τοὺς δέ γ' ἐνδίκους, and in Lys.28.10 δικαίους.. ὑφελομένους was restored by Cobet.
II sometimes in a less strong sense, πῶς τοῦτο περᾶσαι χρή; how is one to get through this? Theoc.15.45; τί ἐχρῆν με ποιεῖν; what was I to do? D.18.28; ἓν οὐδὲν κατέστη ἴαμα ὅτι χρῆν προσφερόντας ὠφελεῖν there was no one remedy by the application of which one could (or was bound to) help them, Th.2.51, cf. 1.91.
III τὸ χρῆν (inf.) fate, destiny, E.Hec.260 (s.v.l., τὸ χρὴ Nauck); τὸ χρή Id.HF828; cj. for τὸ χρεών (monosyll.) in Id.Fr.733.3, IT1486.

German (Pape)

[Seite 1372] impers. (vgl. χράομαι), conj. χρῇ, optat. χρείη, inf. χρῆναι, poet. auch χρῆν, Pors. Eur. Hec. 264; impf. ἐχρῆν u. χρῆν (nicht ἔχρη od. ἔχρην), fut. χρήσει; es braucht, ist nöthig, es ist Pflicht, man muß; mit dem inf. allein, und, wenn die Person dabeisteht, die verpflichtet ist, mir dem accus. c. inf.; Hom. u. Folgde überall; ἀλλὰ χρὴ καὶ ἐμὸν θέμεναι πόνον οὐκ ἀτέλεστον Il. 4, 57; χρὴ μὲν δὴ τὸν μῦθον ἀπηλεγέως ἀποειπεῖν, man muß das Wort offen aussprechen, 9, 309; 13, 235 Od. 3, 209. 6, 207 u. sonst; χρὴ δὲ πρὸς θεὸν οὐκ ἐρίζειν Pind. P. 2, 88, u. öfter, wie Tragg.: σήμαιν' ὅτι χρή σοι συμπράττειν, was man thun soll, Aesch. Prom. 295; μετὰ τοῦδ' ὅτι χρὴ πάσχειν ἐθέλω 1069, u. oft in ähnlicher Vrbdg ὅτι χρή, was nöthig ist; ποθεῖν ἃ μὴ χρή, wo man ποθεῖν ergänzen muß, Ag. 333; ὃ χρὴ οὐδεὶς μὴ θεῶν θήσει ποτέ Eur. Herc. F. 311; τὸ χρῆν σφ' ἐπήγαγ' ἀνθρωποκτονεῖν Hec. 260; Herc. fur. 828; χρὴ μὲν σφωΐτερον ἔπος εἰρύσασθαι καὶ μάλα περ κεχολωμένον, man muß, auch wenn man erzürnt ist, Il. 1, 216; χρή σε πόλεμον παῦσαι, du mußt, 7, 331; οὔ σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν 9, 496; νῦν σε μάλα χρὴ αἰχμητὴν ἔμεναι 16, 492, u. oft; auch ist der infin. zuweilen aus dem Zusammenhange zu ergänzen, μὴ χαλέπαινε παρὲκ νόον· οὐδέ τί σε χρή, sc. χαλεπαίνειν, 20, 133, wie τίπτε μάχης ἀποπαύσεαι; οὐδέ τί σε χρή, sc. ἀποπαύσασθαι μάχης, 16, 721, vgl. 19, 420 Od. 19, 500; ὅθι χρή, sc. μάρνασθαι, 9, 50; ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ ὑφαίνειν ὄλβον Pind. P. 4, 141, wie Tragg., τὴν πεπρωμένην δὲ χρὴ αἶσαν φέρειν ὡς ῥᾷστα, γιγνώσκονθ' ὅτι Aesch. Prom. 103, ὡς μάθοι, τί χρὴ δρῶντ' ἢ λέγοντα δαίμοσιν πράττειν φίλα 662, οὓς φυλάξασθαί σε χρή 717. – In Verbindungen, wie εἰ δὲ χρὴ τυχεῖν σωτηρίας Ch. 201, wenn ich Rettung finden soll, πῆ ποτε μόχθων χρὴ τέρματα τῶνδ' ἐπιτεῖλαι Prom. 100, liegt eine Bestimmung des Geschicks darin, und tritt der Zusammenhang mit χράω (s. oben) mehr hervor; Soph. εἶπε Λοξίας ποτὲ χρῆναι μιγῆναι μητρί, O. R. 995, vgl. 854 O. C. 1442. 1517; κεἰ χρή με παντελῶς θανεῖν O. R. 669, u. sonst. – In τί χρή με στέγειν ἢ τί λέγειν Phil. 135, vgl. Ant. 875 Ai. 1359, liegt mehr »was nutzt« oder »frommt«, so daß der Zusammenhang mit χράομαι mehr hervortritt; lehrreich ist Aristoph. Av. 1419 ἀλλ' ὅτου δεῖ χρὴ λέγειν. – Auch sonst oft bei Ar., u. in Prosa, ἐβουλεύοντο ὅ τι χρὴ αὐτοὺς ποιῆσαι Plat. Conv. 190 c, θύσαντες οἷς χρή, sc. θῦσαι, Rep. III, 415 e. – Das impf. χρῆν drückt meist aus, daß Etwas geschehen mußte, was aber nicht geschehen ist, was wir durch den conj. bezeichnen, ἐκ τῶνδέ σοι παῖς ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ, ὡς χρῆν, Ὀρέστης, wie er mußte, od. wie er hätte sollen, Aesch. Ag. 851. 1393; κάνες γ' ὃν οὐ χρῆν Ch. 918, den du hättest nicht tödten sollen; χρῆν γάρ σε μήτ' αὐτόν ποτ' ἐς Τροίαν μολεῖν ἡμᾶς τ' ἀπείργειν Soph. Phil. 1347; Tr. 1123 u. oft; Plat. Conv. 181 d χρῆν καὶ νόμον εἶναι, vgl. Apol. 34 a Gorg. 458 b, u. sonst; Thuc. 3, 63. – Hierher gehört auch Aristoph. Ach. 778 φώνει δὴ τὺ ταχέως, χοιρίον· οὐ χρῆσθα σιγῆν, ὦ κάκιστ' ἀπολουμένα, du hättest nicht still sein sollen; eine 2. Person Sing., das Verbum also persönlich gebraucht, nicht, wie sonst, unpersönlich. – Mit dem acc. der Person u. dem gen. der Sache, Etwas nöthig haben, seiner bedürfen, μυθήσεαι, ὅττεο σε χρή, wessen du bedarfst, was dir Noth thut, Od. 1, 124. 4, 463. 22, 377; οὐδέ τί σε χρὴ ἀφροσύνης, du bedarfst nicht des Unverstandes, d. i. du mußt nicht unverständig sein, Il. 7, 109; οὔ σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς, du brauchst nicht mehr blöde zu sein, Od. 3, 14; τί με χρὴ μητέρος αἴνου 21, 110, was brauche ich erst die Mutter zu loben?

French (Bailly abrégé)

A. impers. aux temps suiv. : prés. χρή > sbj. χρῇ, opt. χρείη, inf. χρῆναι, part. χρεών ; impf. ἐχρῆν ou χρῆν, f. χρήσει et qqf f. Moy. χρῆσται;
I. il est besoin, il est nécessaire, il faut :
1 avec l'inf. : ποθεῖν ἃ μὴ χρή (s.e. ποθεῖν) ESCHL regretter ce qu'il ne faut pas ; ὡς χρή ESCHL comme il faut;
2 avec la prop. inf. : τί σε χρὴ ταῦτα λέγεσθαι ; IL qu'est-ce qui te force à dire cela ? οὐδέ τί σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν IL il ne faut pas que tu aies un cœur impitoyable ; avec ellipse de l'inf. : τίπτε μάχης ἀποπαύεαι ; οὐδέ τι σε χρή (s.e. ἀποπαύεσθαι) IL pourquoi cesses-tu le combat ? il ne le faut pas;
3 rar. avec un dat. de pers. et un inf. : ἄλλῳ γὰρ ἤ μοι χρὴ τῆσδ' ἄρχειν χθονός ; SOPH est-ce pour un autre ou pour moi, (càd dans l'intérêt d'un autre ou dans le mien) que je dois gouverner ce pays ?;
4 avec un gén. de ch. et un acc. de pers. : μυθήσεαι ὅττεό σε χρή OD tu diras ce qu'il te faut ; οὐ μέν σε χρὴ ἔτ' αἰδοῦς OD tu n'as plus besoin d'une fausse honte ; τί με χρὴ μητέρος αἴνου ; OD qu'ai-je besoin de faire l'éloge de ma mère ?;
II. en parl. du destin il est fatal, c'est l'arrêt du destin : χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς HDT car il fallait qu'il arrivât malheur à Candaule ; subst. τὸ χρῆν, la fatalité, le destin;
B. impf. 2ᵉ sg. χρῆσθα AR tu devais;
C. part. prés. neutre χρεών, indécl. :
I. avec ou sans ἐστί : il est nécessaire de, il faut, avec inf. ou prop. inf. : τοῖς ἐμοῖς αὐτὴν χρεὼν τόξοις ἁλῶναι SOPH c'est l'arrêt du destin qu'elle soit prise avec le secours de mes flèches;
II. à l'acc. abs. : quand il faut : χρεόν (ion.) μιν μὴ λέγειν τὸ ἐόν HDT quand il lui fallait ne pas dire ce qui était ; ὑμεῖς οὐ χρεὼν ἄρχετε THC vous commandez quand il ne le faut pas, càd sans droit;
III. subst. et indécl. seul. aux nom., gén. et acc. τὸ χρεών, ion. τὸ χρεόν, ce qu'il faut, ce qui doit être ; p. suite :
1 la nécessité ; avec le gén. : οὐκ ἔστιν ἀπαλλαγὴ τοῦ χρεών EUR on n'échappe pas à la destinée ; avec l'inf. : τὸ χρεὼν γενέσθαι HDT ce qui doit arriver;
2 la mort.
Étymologie: R. Χρα, prendre ; cf. χρέος.

English (Autenrieth)

(act. of χράομαι): impers., there is need, w. acc. of person and gen. of thing, Od. 1.124; then, one must, ought, should, w. acc. and inf. (either or both), οὑδέ τί σε χρή, ‘it behooves thee not,’ Od. 19.500, etc.

English (Slater)

χρή (impers., χρή: impf. ἐχρῆν, χρῆν: cf. χράω, χρεών.) it is necessary c. (acc. &) inf. ἐμὲ δὲ στεφανῶσαι κεῖνον χρὴ (O. 1.103) ἀρχομένου δ' ἔργου πρόσωπον χρὴ θέμεν τηλαυγές (O. 6.3) χρὴ τοίνυν πύλας ὕμνων ἀναπιτνάμεν αὐταῖς (O. 6.27) ἀλλ' ἐμὲ χρὴ φράσαι (O. 8.74) παρὰ σκοπὸν οὐ χρὴ τὰ πολλὰ βέλεα καρτύνειν χεροῖν (O. 13.94) χρὴ δὲ κατ' αὐτὸν αἰεὶ παντὸς ὁρᾶν μέτρον (P. 2.34) χρὴ δὲ πρὸς θεὸν οὐκ ἐρίζειν (P. 2.88) χρὴ τὰ ἐοικότα πὰρ δαιμόνων μαστευέμεν (P. 3.59) χρὴ πρὸς μακάρων τυγχάνοντ' εὖ πασχέμεν (P. 3.103) σάμερον μὲν χρή σε παρ' ἀνδρὶ φίλῳ στᾶμεν (P. 4.1) “ἀλλ' ἐμὲ χρὴ καὶ σὲ ὑφαίνειν” (P. 4.141) χρὴ μαλακὰν χέρα προσβάλλοντα τρώμαν ἕλκεος ἀμφιπολεῖν (P. 4.271) “εἰ δὲ χρὴ καὶ πὰρ σοφὸν ἀντιφερίξαι, ἐρέω” (P. 9.50) χρὴ δ' ἐν εὐθείαις ὁδοῖς στείχοντα μάρνασθαι φυᾷ (N. 1.25) χρὴ δ' ἀπ Ἀθανᾶν τέκτον ἀεθληταῖσιν ἔμμεν (N. 5.49) ἀλλὰ τὸ μόρσιμον ἀπέδωκεν. ἐχρῆν δέ τιν' ἔνδον ἄλσει παλαιτάτῳ Αἰακιδᾶν κρεόντων τὸ λοιπὸν ἔμμεναι (N. 7.44) κερδέων δὲ χρὴ μέτρον θηρευέμεν (N. 11.47) χρή νιν εὑρόντεσσιν ἀγάνορα κόμπον μὴ φθονεραῖσι φέρειν γνώμαις (I. 1.43) εὐκλέων δ' ἔργων ἄποινα χρὴ μὲν ὑμνῆσαι τὸν ἐσλόν, χρὴ δὲ κωμάζοντ' ἀγαναῖς χαρίτεσσιν βαστάσαι (bis) (I. 3.7) —8. χρὴ δὲ πᾶν ἔρδοντ' ἀμαυρῶσαι τὸν ἐχθρόν (I. 4.48) χρὴ δ' ἀγαθὰν ἐλπίδ ἀνδρὶ μέλειν. χρὴ δ ἐν ἑπταπύλοισι Θήβαις τραφέντα Αἰγίνᾳ Χαρίτων ἄωτον προνέμειν (bis) (I. 8.15) —6. καλῶν μὲν ὦν μοῖράν τε τερπνῶν ἐς μέσον χρὴ παντὶ λαῷ δεικνύναι fr. 42. 4. χρὴ δ' ἄνδρα τοκεῦσιν φέρειν βαθύδοξον αἶσαν (Pae. 2.57) περὶ δ ὑψικόμῳ Ἑλένᾳ χρῆν ἄρα Πέργαμον εὐρὺν ἀιστῶσαι σέλας αἰθομένου πυρός (Pae. 6.96) ἀνδρὸς δ οὔτε γυναικός, ὧν θάλεσσιν ἔγκειμαι, χρή με λαθεῖν ἀοιδὰν πρόσφορον Παρθ. 2. 3. χρῆν μὲν κατὰ καιρὸν ἐρώτων δρέπεσθαι, θυμέ fr. 123. 1. κάπρῳ δὲ βουλεύοντα φόνον κύνα χρὴ τλάθυμον ἐξευρεῖν fr. 234.

English (Strong)

third person singular of the same as χράομαι or χράω used impersonally; it needs (must or should) be: ought.

English (Thayer)

(from χράω, χραει contracted χρή); impors. verb, it is necessary; it behooves: followed by an infinitive Buttmann, §§ 131,3; 132,12). From Homer on. Synonym: see δεῖ, at the end.)

Greek Monolingual

(I)
και χρή, ἡ, Α
1. σπαν. χρεία, ανάγκη
2. φρ. «χρῆ' σται» ή «χρἦσται»
(ως μέλλοντας του ρ. χρή) θα είναι αναγκαίο.
[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. χρή].
(II)
ΜΑ, και αιολ. τ. χρῆ Α
απρόσ. (το απρμφ. με αρθρ. ως ουσ.) τὸ χρῆν
η μοίρα, το πεπρωμένο
αρχ.
1. είναι ανάγκη, είναι ηθική υποχρέωση, πρέπει
2. (με γεν. πράγμ. και αιτ. προσ.) έχω ανάγκη, χρειάζομαι κάτι («οὐδὲ τί σε χρὴ ἀφροσύνης», Ομ. Ιλ.)
3. είναι δυνατόν, είναι πιθανόν («πῶς χρὴ τοῦτο περᾱσαι», Θεόκρ.)
4. (συχν. ο πρτ.) έπρεπε να γίνει αλλά δεν έγινε («ἐνθάδ' οὐ παραστατεῖ ὡς χρῆν Ὀρέστης», Αισχύλ.).
[ΕΤΥΜΟΛ. Αρχαϊκός τ. ουσ., αβέβαιης ετυμολ., κατά την επικρατέστερη άποψη, ουδετέρου, αν και θα μπορούσε να αποτελεί και θηλ. σε -η. Το ουσ. χρή με σημ. «ανάγκη, υποχρέωση» συνοδευόταν αρχικά από το ρ. εἰμί και από τέτοιους συνδυασμούς (πρβλ. πρτ. χρὴ ἦν) προήλθε η χρήση του χρή ως ρήματος και σχηματίστηκαν και ρηματ. τ., λ.χ.: απρμφ. χρῆναι < χρὴ εἶναι, πρτ. χρῆν < χρὴ ἦν. Στη συνέχεια, η ρηματ. φύση του χρή υπερίσχυσε και επικράτησε, με αποτέλεσμα ο τ. χρή να χρησιμοποιείται ως απρόσωπο ρ., το οποίο συντάσσεται με γεν., απρμφ., αιτ. και σπανιότερα δοτ. προσώπου και το οποίο διακρίνεται σημασιολογικώς από τα ρηματ. επίθ. σε -τεον (βλ. λ. -τεος) και το απρόσωπο δεῖ (βλ. λ. δει), τα οποία εκφράζουν ανάλογες σημ. Σε ό,τι αφορά την ετυμολ. του τ. χρή, πιθανότερη θεωρείται η άποψη ότι ανάγεται στην ΙΕ ρίζα gher- «χαίρομαι» (βλ. λ. χαίρω), χωρίς, όμως, να μπορεί να γίνει ανεπιφύλακτα αποδεκτή, ενώ οι συνδέσεις με τον τ. χείρων ή το αρχ. ινδ. harati «φέρνω, μεταφέρω» (πρβλ. χόρτος) δεν θεωρούνται πιθανές. Προβλήματα γεννά, εξάλλου, και ο καθορισμός της σχέσης μεταξύ του χρή και του ρ. χρῶμαι, το οποίο θα μπορούσε να αποτελεί μετονοματικό παρ. του αρχικού ουσ. χρή, η αρχαιότητα, όμως, του παρακμ. κέχρημαι θα μάς οδηγούσε πιθ. στην υπόθεση ότι αυτός είναι ο αρχικός τ. του ρηματ. αυτού συστήματος, από τον οποίο προήλθε ο ενεστ. χρῶμαι, ενώ ο τ. χρή είναι ανεξάρτητο ριζικό όν. Οι τ. που ανήκουν στην οικογένεια αυτή εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία σημασιών, οι οποίες ανάγονται σε μια κύρια γενική σημ. «προστρέχω σε κάποιον, ζητώ τη βοήθεια κάποιου για δικό μου όφελος» και «χρησιμοποιώ για δικό μου όφελος». Από τη σημ. αυτή προήλθαν οι ειδικότερες σημ. «ζητώ τη βοήθεια του θεού, ζητώ χρησμό» (πρβλ. χρῶμαι, από όπου ο ενεργ. τ. χρῶ με σημ. «δίνω χρησμό, απαντώ»), «επιθυμώ για δική μου χρήση, έχω ανάγκη, χρειάζομαι» (πρβλ. χρή, χρῄζω), «δανείζομαι για δική μου χρήση», αλλά και με ενεργ. σημ. «δανείζω» (πρβλ. χρέος, χρήννυμι), «εκτελώ, πράττω» (πρβλ. χρῆμα, χρηματίζω), «συχνάζω, συναναστρέφομαι» (πρβλ. χρήσιμος, χρῆσις), «κάνω κατάχρηση» (πρβλ. καταχρῶμαι, ἀποχρῶμαι), «είμαι αρκετός» (πρβλ. κατα-χρῶ), ενώ ορισμένοι τ. (πρβλ. χρηστός, ἀπο-χρῶμαι) χρησιμοποιήθηκαν κατ' ευφημισμόν και με τη σημ. «σκοτώνω», μέσω μιας σημ. «εκτελώ, φέρνω εις πέρας, ολοκληρώνω, ξεκαθαρίζω». Αξίζει, τέλος, να σημειωθεί ότι η σημασία «ζητώ χρησμό από τον θεό, δίνω χρησμό, απαντώ» απαντά κυρίως στους τ. που έχουν σχηματιστεί από το θ. χρη-σ- (με δυσερμήνευτο -σ-) και οι οποίοι, ως επί το πλείστον, είναι νεώτεροι σε σχέση με τους υπόλοιπους τ. της οικογένειας (πρβλ. χρησμός, χρήστης κ.λπ.)].

Greek Monotonic

χρή: Αιολ. χρῆ, απρόσ.· υποτ. χρῇ, ευκτ. χρείη, απαρ. χρῆναι, ποιητ. επίσης χρῆν· παρατ. ἐχρῆν, επίσης χωρίς αύξηση, χρῆν, ακόμη και σε Αττ. (χράω Γ)·
I. 1. είναι πεπρωμένο, αναγκαίο, σε Αισχύλ. κ.λπ.· ἓν οὐδὲν ἴαμα ὅτι χρῆν προσφέροντας ὠφελεῖν, κανένα φάρμακο δεν ήταν σίγουρο ότι θα έκανε καλό, σε Θουκ.· με απαρ., πρέπει, είναι ανάγκη να, κάποιος πρέπει ή οφείλει να κάνει κάτι, σε Όμηρ., Αττ.· συχνά, όπως το Λατ. oportet, με αιτ. προσ. και απαρ., αυτός που πρέπει να..., αρμόζει να..., είναι ανάγκη να..., ταιριάζει κάποιος να..., οὐδέ τί σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν, σε Ομήρ. Ιλ. κ.λπ.· συχνά το απαρ. μπορεί να εννοηθεί από τα συμφραζόμενα, τίπτε μάχης ἀποπαύεαι; οὐδέ τί σε χρή (ενν. ἀποπαύεσθαι), γιατί έπαψες να μάχεσαι; γιατί δεν σου αρμόζει, σε Ομήρ. Ιλ.· ομοίως, ὅθι χρὴ πεζὸν ἐόντα (ενν. μάρνασθαι), σε Ομήρ. Οδ.· ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χρή (ενν. ἐπιπλεῦσαι), σε Θουκ.· απόλ., ἐρεῖ τις, οὐ χρῆν (ενν. τοῦτο ποιεῖν), ἀλλὰ τί χρῆν εἴπατε·
2. με αιτ. προσ. και γεν. πράγμ., οὐδέ τί σε χρὴ ἀφροσύνης, δεν έχεις ανάγκη αφροσύνης, δηλ. δεν σου ταιριάζει, σε Ομήρ. Ιλ.· μυθήσεαι ὅττεό (δηλ. ὅτου) σε χρή, θα πει ότι έχεις ανάγκη από, σε Ομήρ. Οδ.
II. μερικές φορές με λιγότερο ισχυρή σημασία, πῶςχρὴ τοῦτο περᾶσαι; πώς είναι δυνατό να περάσει κάποιος μέσα από αυτό; σε Θεόκρ.
III. τὸ χρῆν (απαρ.), χρεών, πεπρωμένο, μοίρα, σε Ευρ.

Russian (Dvoretsky)

χρή: impers. χράω IV] (impf. ἐχρῆν и χρῆν; conjct. χρῇ, opt. χρείη; inf. χρῆναι и χρῆν) нужно, необходимо, должно, следует (ἔπος τινὸς εἰρύσσασθαι Hom.; ποιεῖν τι Plat.): τί χ. με στέγειν ἢ τί λέγειν; Soph. что мне скрыть и что сказать?; χρῆν γὰρ Κανδαύλῃ γενέσθαι κακῶς Her. ибо Кандавлу суждено было плохо кончить; πῶς τοῦτο περᾶσαι χ. τὸ κακόν; Theocr. как справиться с этой бедой?; τί με χ. αἴνου; Hom. к чему мне хвалить?; οὔ σε χ. αἰδοῦς Hom. тебе нечего стыдиться - см. тж. χρῆν.

Middle Liddell

[imperf. ἐχρῆν, also without the augm. χρῆν even in Attic
I. it is fated, necessary, Aesch., etc.; οὐδὲ ἓν ἴαμα ὅ τι χρῆν προσφέροντας ὠφελεῖν no one remedy which one was sure to do good by administering, Thuc.:—c. inf. it must, must needs, one must or ought to do, Hom., Attic; more often, like Lat. oportet, c. acc. pers. et inf. one must, one must needs, it behoves, befits one to . ., οὐδέ τί σε χρὴ νηλεὲς ἦτορ ἔχειν Il., etc.; often the inf. must be supplied from the context, τίπτε μάχης ἀποπαύεαι; οὐδέ τί σε χρή (sc. ἀποπαύεσθαἰ, why cease from battle? for it behoves thee not, Il.; so, ὅθι χρὴ πεζὸν ἐόντα (sc. μάρνασθαἰ Od.; ἐπιπλεύσειέ τις ὡς χρή (sc. ἐπιπλεῦσαἰ Thuc.:—absol., ἐρεῖ τις, οὐ χρῆν [sc. τοῦτο ποιεῖν], ἀλλὰ τί χρῆν εἴπατε Eur. ap. Ar.
2. c. acc. pers. et gen. rei, οὐδέ τί σε χρὴ ἀφροσύνης thou hast no need of imprudence, i. e. it does not befit thee, Il.; μυθήσεαι ὅττεό (i. e. ὅτοὐ σε χρή thou wilt say what thou hast need of, Od.
II. sometimes in a less strong sense, πῶς χρὴ τοῦτο περᾶσαι; how is one to get through this? Theocr.
III. τὸ χρῆν (inf.) = χρεών, fate, destiny, Eur.

Frisk Etymology German

χρή: {khrḗ}
Forms: dazu nachhom. die flektierten Formen Ipf. χρῆν (aus χρὴ ἦν), später ἐχρῆν, Opt. χρείη, Konj. χρῇ, Fut. χρῆσται, Inf. χρῆναι, Ptz. pl. n. χρηεόντα.
Grammar: v.
Meaning: indekl. es ist nötig, ziemt, man muß, braucht, oft m. Neg. und in Fragesätzen (seit Il.),
Derivative: Daneben, wohl als altes Denominativum, χρῶμαι (< *χρήομαι), ion., auch dor. (Sophr. 126) χρέομαι, Ptz. χρεώμενος, 3. sg. χρῆται, Inf. χρῆσθαι (ion. hell. auch χρᾶται, -ᾶσθαι nach ὁρᾶται, -ᾶσθαι u.a., s. Leroy Sprachgesch. u. Wortbed. 282ff.), Aor. χρήσασθαι, Fut. χρήσομαι, Perf. κέχρημαι ‘brauchen, gebrauchen, benutzen, sich bedienen, behandeln, mit jmdm. verkehren’ (seit Ψ 834), auch m. ἀνα-, κατα-, παρα-, προσ- usw. in verschiedenen Sinnfärbungen (ion. att.); auch ein Orakel, einen Gott befragen (aus ‘sich jmds. bedienen, mit jmdm. verkehren’?, seit Od.); im Aor. auch entleihen (aus für sich in Gebrauch nehmen [?] od. zu Akt. χρῆσαι, E. usw.); im Perf., bes. Ptz. κεχρημένος bedürfen, sich sehnen, verlangen (ep. poet. seit Τ 262; vgl. brauchen = bedürfen, zuerst m. Negation, s. auch unten). — Zu den medialen Formen wurden in speziellen Bedd. aktive Formen sekundär hinzugebildet. Zu χρήσασθαι, χρήσομαι, χρῶμαι ein Orakel befragen entstanden im Sinn von ein Orakel geben χρῆσαι, χρήσω, χρῶ, 3. sg. χρῇ und χρᾷ, Ptz. χρείων = χρήων, auch m. ἐξ- u.a. (seit θ 79), mit Pass. Aor. ἐχρήσθη ein Orakel wurde erteilt, Plpf. ἐκέχρη(σ)το usw. (Pi., ion. att.). Ebenso zu χρήσασθαι entleihen das Aktivum χρῆσαι ausleihen (eig. in Gebrauch nehmen, bzw. geben?). Fut. χρήσω, auch m. προ-, ἐπι- u.a. (ion. att.) mit κέχρηκα (hell.) und dem neuen Präsens κίχρημι, κίχραμαι (s. bes.), auch χρήννυμι, -ύω (Thphr., hell. Pap.). — Für sich steht m. Präfix, bes. ἀπο- (ion. att.), auch (Hdt.) ἐκ-, κατα-, ἀντιχρᾷ (att. ἀπόχρη nach χρή), -έχρησα, -χρήσω genügen, hinreichen, meist 3. sg. es genügt, mit unerklärter Bed.entwicklung. — Sekundäre Verbformen: 1. χρηέομαι in megar. χρηείσθω (Kalchedon), böot. χρειεῖσθη, el. χρε̄ε̃σται brauchen. 2. χρηΐζω, χρεΐζω, χρῄζω nötig haben, bedürfen, verlangen, wünschen (seit Λ 835; vgl. κεχρημένος oben). 3. χρηΐσκονται sie bedürfen, haben Mangel (Hdt. 3, 117). — Von χρῶμαι, auch von χρή abgeleitete Nomina (Entscheidung nicht immer möglich; gedrängte Übersicht): 1. χρεώ, auch χρειώ = χρηώ, -οῦς f. (sekundär n.) Bedürfnis, Not, Notwendigkeit, Verlangen (vorw. ep. seit Il.); dazu χρεών und χρεόν n. ib. (Pi., ion. att.) mit -ν nach δέον, προσῆκον u.a. 2. χρέος (ion. att. usw., auch θ 353, λ 479), ep. auch χρεῖος = χρῆος (seit Il.), att. auch χρέως n., pl. χρέα (Hes. Op. 647 für *χρέεα, Sommer Μνήμης χάριν 2, 145ff.), χρέα (Ar.), χρῆα (ark. IV^a, viel wahrscheinlicher als χρήατα von *χρῆ(ϝ)αρ), χρήϊα (< *χρήεα, kret.) Verpflichtung, Schuld, Gebühr, Obliegenheit, Angelegenheit, Sache. 3. χρεία, ion. -ίη f. ‘Bedürfnis, Verlangen, Wunsch, Gebrauch, Praxis, Nutzen, Hilfe, Dienst, Amt, Umgang’, rhet. Thema einer Rede, Spruch (Thgn., att. hell. u.sp.; χρηΐα· πενία H.; s. H.-R. Hollerbach Zur Bed. des Wortes χρεία. Kölner Diss. 1964; auch Thraede RhM 105, 167f. m. A. 27 u. Lit.) mit χρειώδης bedürftig, nötig, nützlich (hell. u. sp.), -ακός m. Beamter (Peripl. M.Rubr., Pap.III^p); ἀχρεῖος, att. ἄχρειος, ion. ἀχρήϊος nutzlos, unbrauchbar, untauglich (seit Hes.), ntr. ἀχρεῖον als Adv. zu ἰδών, ἐγέλασσεν (Β 269, σ 163), zu κλάζον (Theok. 25, 72), Bed. nicht ganz klar (nach Szemerényi Sprache 11, 15ff. m. Lit. < *ἀχερέσιον, zu εὐχερής; wenig überzeugend); danach (selten) χρεῖος nützlich, tauglich (hell. u. sp.), s. auch 13 unten. 4. χρῆμα n. Sache, die man braucht, Gegenstand, Ding, (zur verblaßten und periphrast. Bed. Bergson Eranos 65, 79 ff.), meist pl. Güter, Besitz, Geld (seit Od.) mit χρηματίτης ἀγών Wettkampf mit Geldpreis (Marm. Par.), -τίζω, -τίζομαι verhandeln, Geschäfte treiben (att., hell. u. sp.), auch einen Namen führen, ein Orakel geben, weissagen (hell. u. sp.) mit -τισμός, -τισις, -τιστής, -τιστήριον, -τιστικός. 5. χρήμη f. Not, Bedürfnis (Archil. u.a.). 6. χρημοσύνη (χρησμ-) f. Not, Armut (Thgn., Tyrt.), χρησμ- Beistand (A. R.; vgl. zu χρησμός), aber ἀχρημοσύνη f. Not, Mangel (ρ 502, Thgn. 156) von ἀχρήμων (: χρῆμα; vgl. Wyss -σύνη 32). 7. χρῆσις f. Gebrauch, Anwendung, Nutzen, Verkehr, Umgang (Pi., ion. att.), auch Orakelspruch (Pi.), Leihe (Arist., Plb. u.a.), mit χρήσιμος brauchbar, nützlich, tüchtig (seit Thgn.; ausführlich Arbenz 34, 36, 38) mit -ιμότης, -ιμεύω. 8. χρησμός m. Orakelspruch (Pi., ion. att.), sehr oft als Vorderglied, z.B. χρησμολόγος weissagend, Wahrsager (ion. att.); in derselben Bed. wahrscheinlich χρησμοσύνη Hdt. 9, 33 (s. Wyss 49). 9. χρηστήριον n. ‘Orakelsitz, -spruch, -opfer’ (seit h.Ap.; wie μυστήριον, δικαστήριον u.a.) mit -ήριος zu einem Orakel gehörig (Hdt., A., E. u.a.), -ηριάζομαι ein Orakel befragen (Hdt. u.a.); aber χρηστήρια (σκεύη) n. pl. Gerätschaften, Hausrat (Argos VI^a, Pl. Kom., hell. Inschr. u. Pap.). 10. χρήστης m. Ausleiher, Gläubiger, auch Schuldner (att. usw.), auch χρεώστης Schuldner (sp.) nach χρέως der Deutlichkeit wegen (Fraenkel Nom. ag. 1, 183 f. und 242); χρήστης und χρήστωρ auch = μάντις (H.); 11. χρητῆρες pl. = χρηστήρια Hausgerät (Pap. II^a) ? 12. χρηστός brauchbar, geeignet, tüchtig, gut (ion. att.) mit -ότης, -οσύνη, -εύομαι; oft als Hinterglied, z.B. ἄχρηστος unbrauchbar, unnütz (ion. att.; = ἀχρεῖος); aber πυθόχρηστος (Trag. usw.), θεό- ~ (Ph.) ‘von (dem pythischen) Gott geweissagt’ von χράω ein Orakel geben, weissagen. 13. χρεῖος dürftig, bedürftig, ἐνδεής (A., E., sp. Prosa); wohl für χρήϊος zu χρή (v. Wilamowitz zu E. HIF 51); daneben χρεῖος nützlich aus ἀχρεῖος (s. 3). — Ausführlich über χρή, χρῶμαι nebst Ableitungen G. Redard Recherches sur χρή, χρῆσθαι. Étude sémantique (Paris 1953) mit weiterer Lit.; dazu die Besprechungen von Chantraine Rev. de phil. Sér. 3: 29, 67 ff. (mit wichtigen Einzelbemerkungen), Humbach Gnomon 28, 288 ff. (in manchem ablehnend).
Etymology: Das erstarrte χρή steht im Griechischen formal isoliert. Als nächstes Gegenstück melden sich die ebenfalls erstarrten Akkusative πλήν und δήν (Stamm πλα-, δϝα-) ebenso wie ἐπίκλην, dazu die zweideutigen ὀμοκλή und μεσόδμη (s. dd.). In anderen Sprachen begegnen Einsilbler wie lat. spē-s Hoffnung, aind. psā f. das Essen, Hunger (nur Lex.; wohl aus psā́-ti kauen, verschlingen konstruiert; vgl. ψῆν), Komposita wie aind. prati-mā́ f. Abbild (s. μῆτις), lit. avì-dė f. Schafstall u.a. (: τίθημι; Pedersen Cinq. décl. lat., bes. 71 ff.). Obwohl morphologisch am ehesten als Fem. zu betrachten (z.B. Bq), ziehen die meisten Forscher vor, darin ein altes Neutr. zu sehen (Ahrens, Wackernagel, Fraenkel, Hermann; s. Leroy Sprachgesch. u. Wortbed. 282). — Da die gewöhnlich angesetzte Grundbed. Bedürfnis, Notwendigkeit, Pflicht, Brauch ohne Zweifel durch Abstraktionsprozeß oder Verallgemeinerung entstanden ist, sind alle Etymologien ganz hypothetisch: zu χείρων (Prellwitz als Alternative, Bq, WP. 1, 604; vgl. Curtius 739); zu χαρῆναι, χαίρω (Brugmann Grundr.¹ II 962, Pedersen a.O.); zu aind. hárati bringen, tragen (vgl. χόρτος; Curtius 199f., Brugmann IF 37, 239f.).
Page 2,1117-1119

Chinese

原文音譯：cr» 赫雷
詞類次數：動詞（1）
原文字根：用
字義溯源：當用，應當；源自（χράομαι）*=對待，供應）
出現次數：總共（1）；雅（1）
譯字彙編：
1） 應當（1） 雅3:10

English (Woodhouse)

it is destined, it is fated, it is necessary

Mantoulidis Etymological

Θέμα χρη- (χρήω = χρησμοδοτῶ, χρήομαι = μεταχειρίζομαι). Ἀρχικά ἦταν οὐσ. ἡ χρή (=ἀνάγκη). Παράγεται ἀπό τό χράω -χρήω (=δίνω χρησμό). Μέ τό εἰμί συγχωνεύτηκε καί ἔχουμε τούς τύπους χρή -ἐστι (=χρή), χρή+ᾖ (=χρῇ) (ὑποτ.), χρή+εἶναι (=χρῆναι), χρή+ὄν (=χρεών), χρή+ἦν (=χρῆν ἤ ἐχρῆν).

Lexicon Thucydideum

oportere, it behooves, ought, 1.9.5, 1.10.3. 1.39.3, 1.40.1. 1.40.5. 1.41.1, 1.69.2. 1.77.3. 1.78.3. 1.80.3. 1.82.4. 1.91.1. 1.91.7. 1.119.1. 1.120.1. 1.120.2. 1.123.1. 1.139.4. 1.143.5. 1.144.3. 1.144.5, 2.4.2. 2.11.3. 2.11.5. 2.6.1. 2.13.5. 2.35.3. 2.43.1. 2.44.3. 2.51.2, 2.54.4. 2.60.4, 2.64.2. 2.89.8. 3.11.3. 3.13.2. 3.37.5. 3.39.5. 3.40.4. 3.42.5. 3.43.4. 3.46.1. 3.46.5. 3.6.1. 3.53.2. 3.56.7. 3.62.5. 3.63.2, 3.64.3. 3.67.2. 4.21.3. 4.27.4. 4.29.4, 4.34.3. 4.38.2. 4.60.1. 4.61.1. 4.61.2. 4.62.2. 4.62.24.63.2, 4.66.1. 4.68.4. 4.68.5. 4.90.4. 4.92.1. 4.92.4. 4.7.1. 4.125.1. 4.126.3. 5.27.2. 5.35.3. 5.46.1. 5.55.1. 5.61.2. 5.62.1. 5.63.2. 6.8.3. 6.9.1. 6.9.16.10.5. 6.11.6. 6.12.1. 6.22.1. 6.23.2. 6.25.1. 6.38.4. 6.48.1. 6.49.1. 6.49.4. 6.57.1, 6.60.3. 6.68.2. 6.72.5. 6.85.2. 6.91.5. 6.91.6. 7.21.2. 7.44.3. 7.47.3. 7.48.6. 7.49.2. 7.61.2. 7.62.3. 7.63.1. 7.67.2. 7.77.1. 8.1.3. 8.32.3. 8.40.3. 8.51.1. 8.78.1. 8.84.5. 8.89.2. 8.92.11. 8.95.4.
Partic. absol., absolute participle 1.77.3, 2.61.4, 5.49.4.6.18.1, 6.18.2, 7.73.1.