γυνή: Difference between revisions

|dgtxt=(γῠνή) γυναικός, ἡ<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> dór. γυνά Pi.<i>P</i>.11.22; beoc. [[βανά]] Corinn.11(a).2; panf. γουνά <i>IPamph</i>.75.1, 78.5, 151.5 (todas II a.C.); sicil. [[γάνα]] Greg.Cor.p.345<br /><b class="num">• Morfología:</b> [sg. falso nom. [[γύναιξ]] Hdn.Gr.2.643, Elias <i>in Cat</i>.211.31, Eust.113.36 (voc. según Hsch. ac. según Trypho <i>Fr</i>.11.3); gen. γυνῆς <i>Denkmäler</i> 296 (Isauria); dat. γυνακί <i>TAM</i> 3.422.3 (Termeso II a.C.), graf. γυνεκί <i>IB</i> 20.3 (imper.); ac. γυνήν Pherecr.96, cret. γιναῖκα <i>ICr</i>.4.1.1 (Gortina VII/VI a.C.), γυναῖκαν <i>PMag</i>.11a.11, <i>JRCil</i>.2.121.2 (Isauria); voc. [[γυνή]] Alc.Com.32; plu. nom. γυναί Philippid.2, Men.<i>Fr</i>.937, γυνᾶκες <i>Sokolowski</i> 3.113.4 (Tasos V a.C.); eol. dat. γυναίκεσσιν Sapph.96.6; ac. γυνάς Pherecr.206, <i>Com.Adesp</i>.1336, eol. βανῆκας Hsch.; du. nom. γυναῖκε S.<i>Ant</i>.61]<br /><b class="num">I</b> op. [[ἀνήρ]]<br /><b class="num">1</b> [[mujer]]<br /><b class="num">a)</b> en gener., op. ‘[[varón]]’ explícitamente πολέες τέ ἑ θηήσαντο ἀνέρες ἠδὲ γυναῖκες <i>Il</i>.15.683, cf. Alcm. en <i>POxy</i>.3213.6, Hes.<i>Op</i>.586, Emp.B 112.8, E.<i>Andr</i>.672, <i>El</i>.537, Plb.4.21.3, Orib.4.8.4, χάριν ἔχειν τῇ τύχῃ ... ὅτι ἀνὴρ καὶ οὐ γ. (ἐγενόμην) Hermipp.Hist.11, [[ἄλλος]] γυναικὸς κόσμος, [[ἄλλος]] ἀρρένων <i>Com.Adesp</i>.1294, [[διά]] τοι τοῦτο καὶ τοὺς αὐτοὺς νόμους καὶ ἀνδράσι προσφέρει ὁ θεὸς καὶ γυναιξί Thdt.<i>Affect</i>.5.57, cf. Didym.M.39.989A, Isid.Pel.<i>Ep</i>.M.78.276D, Procop.Gaz.M.87.172A, ἡ γ. la mujer esp. de la primera mujer en la tradición judeo-cristiana</i>, Origenes <i>Hom</i>.20.3 <i>in Ier</i>.<br /><b class="num">•</b>junto a παῖς: οὐκ [[ἀλέγω]], ὡς εἴ με γ. βάλοι ἢ πάϊς [[ἄφρων]] <i>Il</i>.11.389;<br /><b class="num">b)</b> como perteneciente a colectivos, op. implícitamente a lo masculino δῖα γυναικῶν divina entre las mujeres</i> epít. de Helena <i>Il</i>.3.423, βαθυζώνους τε γυναῖκας y a mujeres de ajustada cintura</i>, <i>Il</i>.9.594, cf. 366, 24.698, γυναικῶν [[εἶδος]] ἀρίστη de Peribea <i>Od</i>.7.57, γυναικῶν φῦλον Hes.<i>Sc</i>.4, cf. Semon.8.96, τὸ τῶν γυναικῶν γένος Plb.31.26.10, κορυβαντιῶσαι γυναῖκες mujeres coribantes</i> Plb.12.12b.2<br /><b class="num">•</b>μοναστήριον γυναικῶν monasterio de monjas</i> Pall.<i>H.Laus</i>.33.1;<br /><b class="num">c)</b> muy frec. como objeto de tópicos y [[proverb|prov.]] ἄνδρεσσι κακὸν θνητοῖσι γυναῖκας Ζεὺς ... θῆκε Hes.<i>Th</i>.600, cf. E.<i>Hipp</i>.627, γ. πολλὰ ἀνδρὸς ὀξυτέρη πρὸς κακοφραδμοσύνην Democr.B 273, cf. E.<i>Andr</i>.911, Lyd.<i>Mag</i>.1.21, χωρὶς γυναικὸς θεὸς ἐποίησεν νόον τὰ πρῶτα Semon.8.1, cf. 8.<i>passim</i>, γ. μὴ ἀσκείτω λόγον Democr.B 110, κόσμος ὀλιγομυθίη γυναικί Democr.B 274, cf. S.<i>Ai</i>.293, E.<i>Heracl</i>.476, ἦ κάρτα πρὸς γυναικὸς αἴρεσθαι κέαρ muy propio es de mujer dejar que vuele el corazón</i> A.<i>A</i>.592, γ. μονωθεῖσ' οὐδέν A.<i>Supp</i>.749, cf. E.<i>Or</i>.309, ὅρκους ἐγὼ γυναικὸς εἰς ὕδωρ [[γράφω]] ref. a lo que es de poco fiar, S.<i>Fr</i>.811, ἂν μὴ μανιῶν ἢ [[γήρως]] ἢ φαρμάκων ἢ νόσου [[ἕνεκα]] ἢ γυναικὶ πειθόμενος como salvedad en la aplicación de una ley, Sol.<i>Lg</i>.49a, cf. 49b, Semon.7, ὑπὸ γυναικὸς ἄρχεσθαι ὕβρις εἴη ἂν ἀνδρὶ ἐσχάτη Democr.B 111, cf. E.<i>Andr</i>.364, ζήτει γυναῖκα σύμμαχον τῶν πραγμάτων Men.<i>Mon</i>.271, γ. στρατηγεῖ καὶ γ. στρατεύεται aplicado a los cobardes <i>Com.Adesp</i>.552, cf. Diogenian.4.1, o a lo que no es natural, Greg.Cypr.2.7, ταμιεῖον ἀρετῆς ἐστι γενναία γ. Anaxandr.71, οὐκ ἐπιτρέπομεν οὖν γυναῖκας διδάσκειν ἐν Ἐκκλησίᾳ, ἀλλὰ μόνον ... τῶν διδασκάλων ἐπακούειν <i>Const.App</i>.3.6.1, cf. 3.9.1, Nil.M.79.249D.<br /><b class="num">2</b> op. ‘[[macho]]’ [[mujer]] como insulto aplicado a un [[hombre]], sinón. de [[cobarde]] γυναικὸς ἄρ' ἀντὶ τέτυξο pues en mujer te has convertido</i> dice Héctor a Diomedes <i>Il</i>.8.163, γυναῖκάς σφεας ἀπεκάλεον Hdt.9.20, cf. 9.107.<br /><b class="num">3</b> [[mujer]] como procreadora, en una interpretación etim. del n. «γυνὴ» δὲ [[γονή]] μοι φαίνεται βούλεσθαι εἶναι Pl.<i>Cra</i>.414a, cf. Democr.B 122a, Hsch.ι 580.<br /><b class="num">4</b> voc. γύναι ¡mujer!</i> como término cariñoso dirigido a la esposa <i>Il</i>.6.441, a una amiga, Theoc.15.12, a la madre <i>Eu.Io</i>.2.4<br /><b class="num">•</b>como fórmula protocolaria de distanciamiento [[señora]] κρεῖσσον δέ μοι νῦν πρός σ' ἀπεχθέσθαι, γύναι en cuanto a mí, prefiero de momento resultarte odioso, señora</i> dice Creonte a Medea, E.<i>Med</i>.290.<br /><b class="num">II</b> rel. c. su estado civil o social<br /><b class="num">1</b> op. [[ἀνήρ]] ‘[[marido]]’ [[esposa]]<br /><b class="num">a)</b> de mujeres concr., c. gen. γ. Προίτου <i>Il</i>.6.160, Ἕκτορος ἥδε γ. <i>Il</i>.6.460, ἐν Ἀργείοισιν ἤκουες τάδε· ὁ τῆς γυναικός, οὐχὶ τἀνδρὸς ἡ γ. entre los argivos se oía hablar de ti como el (marido) de la mujer, no (se hablaba) de la esposa del hombre Electra se dirige a Egisto</i>, E.<i>El</i>.931, ὁ Κανδαύλης ἠράσθη τῆς ἑωυτοῦ γυναικός Hdt.1.8, γ. πατρός [[LXX]] <i>Le</i>.18.8, ἡ γ. τοῦ ἡγεμόνος <i>BGU</i> 1079.30, cf. Plb.4.51.4, Arr.<i>Epict</i>.2.22.32, D.C.11.13, 14, 29.1, Lyd.<i>Mag</i>.1.33, δείξω σοι τὴν νύμφην τὴν γυναῖκα τοῦ Ἀρνίου metáf. de la nueva Jerusalén en sus nupcias con el Cordero <i>Apoc</i>.21.9<br /><b class="num">•</b>c. otras precisiones contextuales ἐκ χώρης ὅθι ᾗ ὀάριζε γυναικί <i>Il</i>.6.516, γ. ... φίλον πόσιν ἀμφιπεσοῦσα <i>Od</i>.8.523, cf. 19.210, μήτηρ καὶ γ. ref. Yocasta, S.<i>Ant</i>.53, ἀδελφὴ καὶ [[γυνή]] ref. Isis <i>Hymn.Is</i>.5 (Ios), ref. Berenice <i>ICr</i>.3.4.4.10 (Itanos III a.C.), <i>IPh</i>.2.6, 4;<br /><b class="num">b)</b> en cont. más gener. y frases hechas τί γὰρ ἥδιον ἀνθρώπῳ γυναικὸς καταθυμίας; ¿qué hay más dulce para un hombre que una esposa idónea?</i> Antipho Soph.B 49, μισεῖται γὰρ [[ἀνόσιος]] γ. E.<i>El</i>.645, οὐχ ἡ αὐτὴ σωφροσύνη γυναικὸς καὶ ἀνδρός en el [[ámbito]] [[doméstico]], Arist.<i>Pol</i>.1260^a21, cf. 28, Plb.1.72.5, Plu.2.823b, Luc.<i>Demon</i>.9<br /><b class="num">•</b>en otras oposiciones y relaciones, junto a τέκνον: γυναικὸς ἄρχει (ὁ [[ἀνήρ]]) ... [[πολιτικῶς]], τέκνων δὲ [[βασιλικῶς]] Arist.<i>Pol</i>.1259^b1;<br /><b class="num">c)</b> distintas expresiones ref. al hecho de contraer matrimonio γυναῖκα ... γαμεῖσθαι ser tomada en matrimonio la mujer</i> Hes.<i>Op</i>.698<br /><b class="num">•</b>γαμεῖν γυναῖκα [[casarse el hombre]] ἔγημε γυναῖκα καὶ ... θέτο [[δῶμα]] <i>Od</i>.15.241, cf. 21.72, Hdt.4.154<br /><b class="num">•</b>γυναῖκα λαμβάνειν [[tomar esposa]], [[casarse]] el hombre, Theodect.13, Men.<i>Epit</i>.571, <i>Eu.Matt</i>.1.20, 24, 13.33, ἄγεσθαι γυναῖκα llevar esposa a casa</i>, <i>Od</i>.14.211, Hes.<i>Op</i>.695, ἄγεσθαι τῷ παιδὶ γυναῖκα dar esposa al hijo</i> Hdt.1.34<br /><b class="num">•</b>frec. γαμετὴ γ. [[mujer casada]] Lys.1.31, cf. Pl.<i>Lg</i>.841d, X.<i>Oec</i>.3.10, Men.<i>Epit</i>.634, <i>Pc</i>.487, <i>Sel.Pap</i>.3.14 (I a.C.), <i>PTeb</i>.104.16 (I a.C.), Arr.<i>Epict</i>.2.22.33, αἱ ἠνδρωμέναι γυναῖκες las mujeres casadas</i> Hp.<i>Virg</i>.1, ἡ ὁμόζυγος γ. la cónyuge</i> Lyd.<i>Mag</i>.3.69;<br /><b class="num">d)</b> op. [[ἑταῖρα]] y παλλακή [[esposa legítima]] ἑταῖρα ἦν τῷ βουλομένῳ καὶ οὐ γ. τοῦ ἡμετέρου θείου Is.3.13, cf. Lys.1.31, D.59.122, aunque κουρίδιαι γυναῖκες Hdt.1.135, 5.18, γ. γνησία <i>PEleph</i>.1.3 (IV a.C.);<br /><b class="num">e)</b> [[viuda]] ἀποδοῦναι τῇ γυναικὶ τὴν φερνήν [[devolver]] la dote a la [[viuda]]</i> Plb.18.35.6, cf. 31.22.4, <i>PBerl.Borkowski</i> 7.24, 8.6 (III/IV d.C.).<br /><b class="num">2</b> según cont. y su distinta rel. c. el hombre [[esclava]] πατρὸς ἐμοῖο γυνὴ Φοίνισσ' ἐνὶ οἴκῳ <i>Od</i>.15.417<br /><b class="num">•</b>plu. [[concubina]]s τοὺς δ' ἄλλους μοι ἔτικτον ἐνὶ μεγάροισι γυναῖκες <i>Il</i>.24.497, como pertenencia del hombre junto a βοῦς y a [[ἀροτήρ]]: γυναῖκα ... κτητήν, οὐ γαμητήν una mujer esclava, no una esposa</i> Hes.<i>Op</i>.406, γυναῖκες εἰλίποδες perífr. por heteras</i> Eup.174, γυναῖκες πρὸς ἑταιρισμόν soldaderas</i>, <i>IPDésert</i> 67.16 (I d.C.).<br /><b class="num">III</b> op. παρθένος<br /><b class="num">1</b> [[mujer adulta]] θηλύτεραι γυναῖκες fórmula ép. pleonástica, prob. c. el sent. originario de mujeres en su plenitud</i> prob. que ha sido madre, verdaderas hembras</i>, <i>Il</i>.8.520, <i>Od</i>.15.422, 24.202, Hes.<i>Th</i>.590, <i>Sc</i>.10, <i>Fr</i>.30.34, ἀντὶ παρθένου [[γυνή]] S.<i>Tr</i>.148, Περσῶν καλαὶ καὶ μεγάλαι γυναῖκες καὶ παρθένοι X.<i>An</i>.3.2.25, cf. Hp.<i>Aër</i>.17, <i>Epid</i>.1.19, <i>Mul</i>.1.2, Plb.10.19.3, [[παρθένος]] [[ἔνθα]] βέβηκα, γ. δ' εἰς οἶκον [[ἀφέρπω]] Theoc.27.65, γυναῖκες καὶ κόραι X.<i>An</i>.4.5.9, ἐγένετο ἂν γ. Χλόη ῥαδίως, εἰ μὴ Δάφνιν ἐτάραξε τὸ [[αἷμα]] Longus 3.24.3, cf. 19.2.<br /><b class="num">2</b> [[mujer prometida]] τὴν ... τοῦ βασιλέως θυγατέρα, παρθένον οὖσαν, γυναῖκα τῷ βασιλεῖ κατωνομασμένην Plb.5.43.1.<br /><b class="num">IV</b> op. [[θεά]] [[mujer mortal]] θεᾶς ἔρος οὐδὲ γυναικός <i>Il</i>.14.315, ἢ θεὸς ἠὲ γ. <i>Od</i>.10.228, γ. θεῷ εὐνηθεῖσα <i>Il</i>.16.176, Ἕκτωρ μὲν θνητός τε γυναῖκά τε θήσατο μαζόν op. Aquiles, hijo de diosa <i>Il</i>.24.58, de la primera mujer ὀνόμηνε δὲ τήνδε γυναῖκα Πανδώρην Hes.<i>Op</i>.80, cf. Paus.1.24.7<br /><b class="num">•</b>Γυναικῶν Κατάλογος tít. del poema de Hesíodo conocido tb. como Ἠοῖαι D.Chr.2.14, Men.Rh.402.<br /><b class="num">V</b> de anim. [[hembra]] εἰσὶ δέ τινες καὶ γυναῖκες καὶ τῶν ἄλλων ζῴων Arist.<i>Pol</i>.1262^a22, εἶτ' εἰσὶν οἱ τέττιγες οὐκ εὐδαίμονες, ὧν ταῖς γυναιξὶν οὐδ' ὁτιοῦν φωνῆς [[ἔνι]]; así que, ¿no son felices las cigarras, cuyas hembras no tienen voz?</i> Xenarch.14<br /><b class="num">•</b>de caballos [[yegua]] Luc.<i>Asin</i>.28.<br /><b class="num">VI</b> gramaticalizado, casi como marca de fem., sin trad. δμῳαὶ γυναῖκες esclavas</i>, <i>Il</i>.9.477, γ. οἰκουρός Hp.<i>Epid</i>.6.8.32, δούλη γ. E.<i>Andr</i>.90, γ. θῆσσα Ant.Lib.25.3, γ. [[δέσποινα]] esposa y señora</i>, <i>Od</i>.7.347, χῆραι γυναῖκες viudas</i>, <i>Il</i>.2.289, Plb.10.26.3, <i>Eu.Luc</i>.4.26, γ. νέα muchacha</i> Thgn.457, E.<i>Alc</i>.1049, γυναῖκες ἱέρειαι sacerdotisas</i> Hdt.2.54, cf. 2.56, αἱ Περσίδες γυναῖκες las persas</i> Hdt.3.3, γ. θυραῖος extranjera</i> E.<i>Alc</i>.805, ἑταίρη γ. hetera</i> Hdt.2.134, γ. παλλακή concubina</i> D.S.2.10, γυναῖκες βασίλισσαι reinas</i> D.C.76.1.2, γ. παρθένος doncella</i> Hes.<i>Th</i>.513, γ. [[γραῦς]] [[anciana]]</i> E.<i>Tr</i>.490, Ar.<i>Th</i>.345, cf. D.19.283, γ. πρεσβῦτις Herm.<i>Vis</i>.1.2.2, γ. [[ταμίη]] [[despensera]]</i>, <i>Il</i>.6.390, γ. [[ἀλετρίς]] [[molinera]]</i>, <i>Od</i>.20.105<br /><b class="num">•</b>acompañando a un n. prop. ἡ γ. Τεύτα Teuta</i> reina iliria, Plb.2.4.7.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De *<i>g^u̯enH^i̯</i>1 en grado ø/P como beoc. βάνᾱ ai. <i>gnā</i>, av. <i>gənā</i>, que c. otros grados vocálicos ha dado gót. <i>qinō</i> < *<i>g^u̯enōn</i>, aesl. <i>žena</i>.