Anonymous

ψυχή: Difference between revisions

From LSJ
12,960 bytes added ,  29 September 2017
47c
(thayer-88-linked)
(47c)
Line 30: Line 30:
{{Thayer
{{Thayer
|txtha=ψυχῆς, ἡ ([[ψύχω]], to [[breathe]], [[blow]]), from [[Homer]] [[down]], the Sept. times [[too]] [[many]] to [[count]] for נֶפֶשׁ, [[occasionally]] [[also]] for לֵב and לֵבָב;<br /><b class="num">1.</b> [[breath]] (Latin anima), i. e.<br /><b class="num">a.</b> the [[breath]] of [[life]]; the [[vital]] [[force]] [[which]] animates the [[body]] and shows itself in [[breathing]]: ἐπιστραφήτω [[ψυχή]] [[τοῦ]] παιδαρίου, ἡ [[ψυχή]]; is [[distinguished]] from τό [[πνεῦμα]] ([[see]] πνευαμ, 2, p. 520a (and references [[under]] the [[word]] [[πνεῦμα]] 5)), [[life]]: μέριμναν τῇ [[ψυχή]], [[τήν]] ψυχήν ἀγαπᾶν, μισεῖν, τιθέναι, παραδιδόναι, διδόναι ([[λύτρον]], [[which]] [[see]]), ζητεῖν [[τήν]] ψυχήν τίνος ([[see]] [[ζητέω]], 1a.), εὑρίσκειν, σῴζειν, ἀπολλύναι [[τήν]] ψυχήν [[αὐτοῦ]], etc., [[designate]] as [[ψυχή]] in [[one]] of the antithetic members the [[life]] [[which]] is lived on [[earth]], in the [[other]], the ([[blessed]]) [[life]] in the [[eternal]] [[kingdom]] of God: R. V. [[soul]])): [[περιποίησις]] ψυχῆς, [[κτᾶσθαι]] τάς ψυχάς, [[ὑπέρ]] [[τῶν]] ψυχῶν ([[here]] A. V. ([[not]] R. V.) for [[you]]; cf.<br /><b class="num">c.</b> [[below]]), [[that]] in [[which]] [[there]] is [[life]]; a [[living]] [[being]]: [[ψυχή]] ζῶσα, a [[living]] [[soul]], R Tr marginal [[reading]]) ([[πᾶσα]] [[ψυχή]] ζωῆς, G L T Tr [[text]] WH) ([[πᾶσα]] [[ψυχή]], [[every]] [[soul]], i. e. everyone, כָּל־נֶפֶשׁ, ἀνθρώπου added, [[every]] [[soul]] of [[man]] (אָדָם נֶפֶשׁ, ψυχαί, souls ([[like]] the Latin capita) i. e. persons (in enumerations; cf. German Seelenzahl): Passow, [[under]] the [[word]], 2, vol. ii, p. 2590b) are of a [[different]] [[sort]] ([[yet]] cf. Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:2)); ψυχαί ἀνθρώπων of slaves (A. V. souls of men (R. V. [[with]] marginal [[reading]] 'Or lives')), [[σῶμα]], 1c. (cf. Winer's Grammar, § 22,7 N. 3)).<br /><b class="num">2.</b> the [[soul]] (Latin [[animus]]), a. the [[seat]] of the feelings, desires, affections, aversions ([[our]] [[soul]], [[heart]], etc. (R. V. [[almost]] [[uniformly]] [[soul]]); for examples from Greek writings [[see]] Passow, [[under]] the [[word]], 2, vol. ii., p. 2589b; (Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:3); [[Hebrew]] נֶפֶשׁ, cf. Gesenius, Thesaurus ii, p. 901in 3): [[αἴρω]], 1b.); ἡ [[ἐπιθυμία]] τῆς ψυχῆς, ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς εὑρίσκειν, [[ψυχή]], ... ἀναπαύου, φάγε, [[πίε]] (WH brackets these [[three]] imperatives), εὐφραίνου (personification and [[direct]] [[address]]), ἡ [[ψυχή]] ἀναπαύσεται, [[Xenophon]], Cyril 6,2, 28; ἐυφραίνειν [[τήν]] ψυχήν, Aelian v. h. 1,32); εὐδοκεῖ ἡ [[ψυχή]] μου (anthropopathically, of God), [[περίλυπος]] ἐστιν ἡ [[ψυχή]] μου, ἡ [[ψυχή]] μου τετάρακται, ταῖς ψυχαῖς [[ὑμῶν]] ἀκλυόμενοι (fainting in [[your]] souls (cf. [[ἐκλύω]], 2b.)), ἐν ὅλῃ τῇ [[ψυχή]] [[σου]], [[with]] [[all]] [[thy]] [[soul]], L [[text]] T Tr WH); ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς [[σου]] (Latin ex toto animo), [[with]] ([[literally]], from (cf. ἐκ, II:12b.)) [[all]] [[thy]] [[soul]], T WH [[omit]]; L Tr marginal [[reading]] brackets the [[phrase]]); R G) ([[Epictetus]] diss. 3,22, 18 (cf. [[Xenophon]], anab. 7,7, 43)); Antoninus 3,4; ([[especially]] 4,31; 12,29); ὅλῃ τῇ [[ψυχή]] φροντίζειν τίνος ([[rather]], [[with]] κεχαρισθαι), [[Xenophon]], mem. 3,11, 10); [[μία]] [[ψυχή]], [[with]] [[one]] [[soul]] (cf. [[πνεῦμα]], 2, p. 520a [[bottom]]), [[τοῦ]] πλήθους ... ἦν ἡ [[καρδία]] [[καί]] ἡ [[ψυχή]] [[μία]], ἐρωτηθεις τί ἐστι [[φίλος]], ἔφη. [[μία]] [[ψυχή]] [[δύο]] σώμασιν ἐνοικουσα, ([[Diogenes]] Laërtius 5,20 (cf. [[Aristotle]], eth. Nic. 9,8, 2, p. 1168b, 7; on the elliptical [[ἀπό]] μιᾶς ([[namely]], ψυχῆς?), [[see]] [[ἀπό]], III.)); ἐκ ψυχῆς, from the [[heart]], [[heartily]] (Tr WH [[with]] ἐκ τῆς ψυχῆς [[often]] in [[Xenophon]]; τό ἐκ ψυχῆς [[πένθος]], Josephus, Antiquities 17,6, 5).<br /><b class="num">b.</b> "the ([[human]]) [[soul]] in so [[far]] as it is so constituted [[that]] by the [[right]] [[use]] of the aids offered it by God it [[can]] [[attain]] its [[highest]] [[end]] and [[secure]] [[eternal]] [[blessedness]], the [[soul]] regarded as a [[moral]] [[being]] designed for [[everlasting]] [[life]]": ἀγρύπνειν [[ὑπέρ]] [[τῶν]] ψυχῶν, ἐπιθυμίαι, αἵτινες στρατεύονται [[κατά]] τῆς ψυχῆς, [[ἐπίσκοπος]] [[τῶν]] ψυχῶν, σῴζειν τάς ψυχάς, ψυχήν ἐκ θανάτου, from [[eternal]] [[death]], [[σωτηρία]] ψυχῶν, ἁγνίζειν τάς ψυχάς ἑαυτῶν, τάς ψυχάς πιστῷ κτίστῃ παρατίθεσθαι, the [[soul]] as an [[essence]] [[which]] differs from the [[body]] and is [[not]] dissolved by [[death]] ([[distinguished]] from τό [[σῶμα]], as the [[other]] [[part]] of [[human]] [[nature]] (so in Greek writings from Isocrates and [[Xenophon]] [[down]]; cf. examples in Passow, [[under]] the [[word]], p. 2589{a} [[bottom]]; Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:2)): [[ἀθάνατος]], [[Herodotus]] 2,123; [[Plato]] Phaedr., p. 245c., 246a., others; [[ἄφθαρτος]], Josephus, b. j. 2,8, 14; διαλυθῆναι [[τήν]] ψυχήν [[ἀπό]] [[τοῦ]] σώματος, [[Epictetus]] diss. 3,10, 14); the [[soul]] freed from the [[body]], a [[disembodied]] [[soul]], [[Homer]], [[under]] the [[word]], 3, and references at the [[end]], [[also]] Proudfit in Bib. Sacr. for 1858, pp. 753-805)).
|txtha=ψυχῆς, ἡ ([[ψύχω]], to [[breathe]], [[blow]]), from [[Homer]] [[down]], the Sept. times [[too]] [[many]] to [[count]] for נֶפֶשׁ, [[occasionally]] [[also]] for לֵב and לֵבָב;<br /><b class="num">1.</b> [[breath]] (Latin anima), i. e.<br /><b class="num">a.</b> the [[breath]] of [[life]]; the [[vital]] [[force]] [[which]] animates the [[body]] and shows itself in [[breathing]]: ἐπιστραφήτω [[ψυχή]] [[τοῦ]] παιδαρίου, ἡ [[ψυχή]]; is [[distinguished]] from τό [[πνεῦμα]] ([[see]] πνευαμ, 2, p. 520a (and references [[under]] the [[word]] [[πνεῦμα]] 5)), [[life]]: μέριμναν τῇ [[ψυχή]], [[τήν]] ψυχήν ἀγαπᾶν, μισεῖν, τιθέναι, παραδιδόναι, διδόναι ([[λύτρον]], [[which]] [[see]]), ζητεῖν [[τήν]] ψυχήν τίνος ([[see]] [[ζητέω]], 1a.), εὑρίσκειν, σῴζειν, ἀπολλύναι [[τήν]] ψυχήν [[αὐτοῦ]], etc., [[designate]] as [[ψυχή]] in [[one]] of the antithetic members the [[life]] [[which]] is lived on [[earth]], in the [[other]], the ([[blessed]]) [[life]] in the [[eternal]] [[kingdom]] of God: R. V. [[soul]])): [[περιποίησις]] ψυχῆς, [[κτᾶσθαι]] τάς ψυχάς, [[ὑπέρ]] [[τῶν]] ψυχῶν ([[here]] A. V. ([[not]] R. V.) for [[you]]; cf.<br /><b class="num">c.</b> [[below]]), [[that]] in [[which]] [[there]] is [[life]]; a [[living]] [[being]]: [[ψυχή]] ζῶσα, a [[living]] [[soul]], R Tr marginal [[reading]]) ([[πᾶσα]] [[ψυχή]] ζωῆς, G L T Tr [[text]] WH) ([[πᾶσα]] [[ψυχή]], [[every]] [[soul]], i. e. everyone, כָּל־נֶפֶשׁ, ἀνθρώπου added, [[every]] [[soul]] of [[man]] (אָדָם נֶפֶשׁ, ψυχαί, souls ([[like]] the Latin capita) i. e. persons (in enumerations; cf. German Seelenzahl): Passow, [[under]] the [[word]], 2, vol. ii, p. 2590b) are of a [[different]] [[sort]] ([[yet]] cf. Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:2)); ψυχαί ἀνθρώπων of slaves (A. V. souls of men (R. V. [[with]] marginal [[reading]] 'Or lives')), [[σῶμα]], 1c. (cf. Winer's Grammar, § 22,7 N. 3)).<br /><b class="num">2.</b> the [[soul]] (Latin [[animus]]), a. the [[seat]] of the feelings, desires, affections, aversions ([[our]] [[soul]], [[heart]], etc. (R. V. [[almost]] [[uniformly]] [[soul]]); for examples from Greek writings [[see]] Passow, [[under]] the [[word]], 2, vol. ii., p. 2589b; (Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:3); [[Hebrew]] נֶפֶשׁ, cf. Gesenius, Thesaurus ii, p. 901in 3): [[αἴρω]], 1b.); ἡ [[ἐπιθυμία]] τῆς ψυχῆς, ἀνάπαυσιν ταῖς ψυχαῖς εὑρίσκειν, [[ψυχή]], ... ἀναπαύου, φάγε, [[πίε]] (WH brackets these [[three]] imperatives), εὐφραίνου (personification and [[direct]] [[address]]), ἡ [[ψυχή]] ἀναπαύσεται, [[Xenophon]], Cyril 6,2, 28; ἐυφραίνειν [[τήν]] ψυχήν, Aelian v. h. 1,32); εὐδοκεῖ ἡ [[ψυχή]] μου (anthropopathically, of God), [[περίλυπος]] ἐστιν ἡ [[ψυχή]] μου, ἡ [[ψυχή]] μου τετάρακται, ταῖς ψυχαῖς [[ὑμῶν]] ἀκλυόμενοι (fainting in [[your]] souls (cf. [[ἐκλύω]], 2b.)), ἐν ὅλῃ τῇ [[ψυχή]] [[σου]], [[with]] [[all]] [[thy]] [[soul]], L [[text]] T Tr WH); ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς [[σου]] (Latin ex toto animo), [[with]] ([[literally]], from (cf. ἐκ, II:12b.)) [[all]] [[thy]] [[soul]], T WH [[omit]]; L Tr marginal [[reading]] brackets the [[phrase]]); R G) ([[Epictetus]] diss. 3,22, 18 (cf. [[Xenophon]], anab. 7,7, 43)); Antoninus 3,4; ([[especially]] 4,31; 12,29); ὅλῃ τῇ [[ψυχή]] φροντίζειν τίνος ([[rather]], [[with]] κεχαρισθαι), [[Xenophon]], mem. 3,11, 10); [[μία]] [[ψυχή]], [[with]] [[one]] [[soul]] (cf. [[πνεῦμα]], 2, p. 520a [[bottom]]), [[τοῦ]] πλήθους ... ἦν ἡ [[καρδία]] [[καί]] ἡ [[ψυχή]] [[μία]], ἐρωτηθεις τί ἐστι [[φίλος]], ἔφη. [[μία]] [[ψυχή]] [[δύο]] σώμασιν ἐνοικουσα, ([[Diogenes]] Laërtius 5,20 (cf. [[Aristotle]], eth. Nic. 9,8, 2, p. 1168b, 7; on the elliptical [[ἀπό]] μιᾶς ([[namely]], ψυχῆς?), [[see]] [[ἀπό]], III.)); ἐκ ψυχῆς, from the [[heart]], [[heartily]] (Tr WH [[with]] ἐκ τῆς ψυχῆς [[often]] in [[Xenophon]]; τό ἐκ ψυχῆς [[πένθος]], Josephus, Antiquities 17,6, 5).<br /><b class="num">b.</b> "the ([[human]]) [[soul]] in so [[far]] as it is so constituted [[that]] by the [[right]] [[use]] of the aids offered it by God it [[can]] [[attain]] its [[highest]] [[end]] and [[secure]] [[eternal]] [[blessedness]], the [[soul]] regarded as a [[moral]] [[being]] designed for [[everlasting]] [[life]]": ἀγρύπνειν [[ὑπέρ]] [[τῶν]] ψυχῶν, ἐπιθυμίαι, αἵτινες στρατεύονται [[κατά]] τῆς ψυχῆς, [[ἐπίσκοπος]] [[τῶν]] ψυχῶν, σῴζειν τάς ψυχάς, ψυχήν ἐκ θανάτου, from [[eternal]] [[death]], [[σωτηρία]] ψυχῶν, ἁγνίζειν τάς ψυχάς ἑαυτῶν, τάς ψυχάς πιστῷ κτίστῃ παρατίθεσθαι, the [[soul]] as an [[essence]] [[which]] differs from the [[body]] and is [[not]] dissolved by [[death]] ([[distinguished]] from τό [[σῶμα]], as the [[other]] [[part]] of [[human]] [[nature]] (so in Greek writings from Isocrates and [[Xenophon]] [[down]]; cf. examples in Passow, [[under]] the [[word]], p. 2589{a} [[bottom]]; Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], II:2)): [[ἀθάνατος]], [[Herodotus]] 2,123; [[Plato]] Phaedr., p. 245c., 246a., others; [[ἄφθαρτος]], Josephus, b. j. 2,8, 14; διαλυθῆναι [[τήν]] ψυχήν [[ἀπό]] [[τοῦ]] σώματος, [[Epictetus]] diss. 3,10, 14); the [[soul]] freed from the [[body]], a [[disembodied]] [[soul]], [[Homer]], [[under]] the [[word]], 3, and references at the [[end]], [[also]] Proudfit in Bib. Sacr. for 1858, pp. 753-805)).
}}
{{grml
|mltxt=η, ΝΜΑ, και συγκεκομμένος τ. στον <b>Ερωτόκρ.</b> ψη Ν<br /><b>1.</b> υποθετική, άυλη και άφθαρτη [[ουσία]] η οποία, ενωμένη με το [[σώμα]], αποτελεί την ζωτική [[δύναμη]] [[κάθε]] έμβιου όντος, ζωτική [[πνοή]]<br /><b>2.</b> (στον Όμ. και σύμφωνα με τη λαϊκή χριστιανική [[δοξασία]]) λεπτή, [[αερώδης]] και αόρατη ύλη, διακεχυμένη στο [[σώμα]], που ως [[ομοίωμα]] και [[σκιά]] του νεκρού εξέρχεται με [[εκπνοή]] από αυτό [[κατά]] τη [[στιγμή]] του θανάτου και η οποία επιζεί κατοικώντας στον Άδη ή, [[κατά]] τους χριστιανούς, στον Παράδεισο ή στην Κόλαση<br /><b>3.</b> η συναισθηματική και [[ηθική]] [[υπόσταση]] του ανθρώπου, ο [[εσωτερικός]] του [[κόσμος]] (α. «το [[πρόσωπο]] [[είναι]] ο [[καθρέφτης]] της ψυχής» β. «ἀγαπήσεις Κύριον τὸν θεόν σου ἐν ὅλῃ τῇ καρδίᾳ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ ψυχῇ σου καὶ ἐν ὅλῃ τῇ διανοίᾳ σου», ΚΔ)<br /><b>4.</b> εσωτερικό [[σθένος]], [[ζωντάνια]], [[ενεργητικότητα]], [[παληκαριά]], [[θάρρος]], [[ανδρεία]] (α. «πολέμησε με [[ψυχή]]» β. «το λέει η [[ψυχή]] του» γ. «δεν έχει [[ψυχή]] [[μέσα]] του» δ. «ἐρρωμενεστέραις ταῑς ψυχαῑς τῶν στρατιωτῶν χρησόμεθα», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>5.</b> <b>συνεκδ.</b> ανθρώπινη ύπαρξη, [[άνθρωπος]] (α. «[[ψυχή]] δεν φαίνεται [[πουθενά]]» β. «τόσες αθώες ψυχές χάθηκαν στον πόλεμο» γ. «ἐβαπτίσθησαν... τῇ ἡμέρᾳ [[ἐκείνῃ]] ψυχαὶ [[ὡσεὶ]] τρισχίλιαι», ΚΔ)<br /><b>6.</b> [[αγάπη]], [[στοργή]]<br /><b>7.</b> περιληπτική [[ονομασία]] τών εντόμων, που, σύμφωνα με τη σύγχρονη επιστημονική [[ταξινόμηση]] συγκροτούν την [[τάξη]] λεπιδοπτερα, κν. [[σήμερα]] [[πεταλούδα]]<br /><b>8.</b> <b>μτφ.</b> (για πράγμ. και πρόσ.) κύριο [[στοιχείο]] ή κινητήρια [[δύναμη]] ενός έργου, μιας προσπάθειας, ενός φαινομένου (α. «η [[διορατικότητα]] [[είναι]] η [[ψυχή]] της πολιτικής δραστηριότητας» β. «ο Ψυχάρης ήταν η [[ψυχή]] του δημοτικισμού» γ. «πᾱσα [[πολιτεία]] ψυχὴ [[πόλεων]] ἔστιν», Ισοκρ.<br />δ. «τ' ἀργύριόν ἐστιν [[αἷμα]] καὶ ψυχὴ βροτοῑς», Τιμοκλ.<br />ε. «ἀρχὴ μὲν οὖν καὶ [[οἷον]] ψυχὴ ὁ μῡθος τῆς τραγῳδίας», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>9.</b> <b>ως κύριο όν.</b> <i>Ψυχή</i><br /><b>μυθ.</b> η ερωμένη του θεού Έρωτα<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (φιλοσ.-θεολ.) η άυλη [[πλευρά]] ή [[ουσία]] του ανθρώπινου όντος, στην οποία οφείλει ο [[άνθρωπος]] την [[ατομικότητα]] και την ανθρώπινη [[φύση]] του και η οποία θεωρείται [[συχνά]] συνώνυμο του νου ή του Εγώ<br /><b>2.</b> (ειδικότερα) <b>θεολ.</b> το [[μέρος]] του ατόμου που μετέχει στη θεϊκή [[ουσία]] και που, [[συχνά]], πιστεύεται ότι [[είναι]] αθάνατη, ότι επιζεί και [[μετά]] τον θάνατο του σώματος<br /><b>3.</b> ο [[ψυχισμός]]<br /><b>4.</b> <b>ζωολ.</b> [[γένος]] λεπιδόπτερων εντόμων της οικογένειας [[ψυχίδες]]<br /><b>5.</b> <b>τεχνολ.</b> α) το κατακόρυφο, πλήρες ή με διάκενα, [[μέρος]] δοκού ή διαδοκίδας, που συνδέει τις έδρες ή τα πέλματά της<br />β) το [[μεταξύ]] κεφαλής και πέλματος παρεμβαλλόμενο [[έλασμα]] σιδηροτροχιάς<br />γ) το κεντρικό [[μέρος]] σχοινιού ή συρματόσχοινου<br />δ) το κεντρικό [[μέρος]] ηλεκτροφόρου αγωγού<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> α) «η [[ψυχή]] του σύμπαντος ή του κόσμου»<br /><b>εκκλ.</b> ο [[θεός]]<br />β) «του 'βγαλε την [[ψυχή]]» — τον βασάνισε, τον ταλαιπώρησε ή τον κούρασε πολύ<br />γ) «πιάστηκε η [[ψυχή]] μου»<br />i) έχω [[δύσπνοια]]<br />ii) <b>μτφ.</b> έχω [[αγωνία]]<br />δ) «δεν [[βαστά]] η [[ψυχή]] μου» — δεν [[αντέχω]]<br />ε) «βγήκε η [[ψυχή]] του» — πέθανε<br />στ) «με όλη μου την [[ψυχή]]» — [[ολόψυχα]], με όλες τις δυνάμεις μου<br />ζ) «μού βγήκε η [[ψυχή]]» — κουράστηκα ή ταλαιπωρήθηκα πολύ<br />η) «το τραβάει η [[ψυχή]] του» — το επιθυμεί πολύ<br />θ) «μια [[ψυχή]] πού 'ναι να βγει, ας βγει» — δηλώνει τελεσίδικη [[απόφαση]] ή [[εξάντληση]] υπομονής<br />ι) «τί [[ψυχή]] έχει;» — λέγεται για [[κάτι]] το ασήμαντο, το ανάξιο λόγου<br />ια) «εκ βάθους ψυχής» — με [[κάθε]] [[ειλικρίνεια]]<br />ιβ) «καλή [[ψυχή]]» — [[ευχή]] για [[ευθανασία]] και ευνοϊκή [[κρίση]] από τον θεό<br />ιγ) «τί [[ψυχή]] θα παραδώσεις;» — απευθύνεται επιτιμητικά σε κάποιον που έχει διαπράξει [[πολλά]] αμαρτήματα<br /><b>μσν.</b><br />[[είδος]] φυτού<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />η επίγεια ζωή, βίωση<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (σχετικά με ζώα) [[ορμή]], [[αγριότητα]]<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> [[σαρκικός]] [[πόθος]]<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «ψυχὴ Ὀρέστου» — ο Ορέστης (<b>Σοφ.</b>)<br />β) «ἀπὸ τῆς ψυχῆς φιλεῑν» — η ολόψυχη, δυνατή [[αγάπη]] <b>(Θεόφρ.)</b>.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[ψυχή]] [[πρέπει]] να εκληφθεί ως μεταρρηματικό παράγωγο του [[ψύχω]] (Ι) «[[πνέω]], [[φυσώ]]», το οποίο με τη [[σειρά]] του έχει σχηματιστεί πιθανότατα από αμάρτυρο τ. <i>ψύω</i> με ενεστωτικό [[επίθημα]] -<i>χω</i>, που δηλώνει εμφατικά το [[τέλος]] της πράξης (<b>[[πρβλ]].</b> [[τρύω]]: <i>τρύ</i>-<i>χω</i>). Το θ. <i>ψυ</i>- τών τ. ανάγεται στη μηδενισμένη [[βαθμίδα]] της εκτεταμένης μορφής <i>bhs</i>-<i>eu</i>- της ινδοευρωπαϊκής ρίζας <i>bhes</i>- «[[φυσώ]], [[εκπνέω]]» (<b>[[πρβλ]].</b> [[ψεύδομαι]]) και συνδέεται με το αρχ. ινδ. <i>a</i>-<i>psu</i> «[[χωρίς]] [[πνοή]]». Προβλήματα, [[ωστόσο]], παρουσιάζει για μηδενισμένη [[βαθμίδα]] η [[μακρότητα]] του φωνήεντος -<i>ῡ</i>- τών τ., η οποία αποδίδεται, [[κατά]] την επικρατέστερη [[άποψη]], στη [[δημιουργία]] ξεχωριστού μορφολογικού συστήματος ισχυρής βαθμίδας στην Ελληνική, ανεξάρτητης από την αρχική ινδοευρωπαϊκή δίφθογγο -<i>eu</i>- (<b>[[πρβλ]].</b> <i>τρύ</i>-<i>χω</i> και την [[κατάληξη]] τών εις -<i>μι</i> ρ. -<i>νῡμι</i> / -<i>νῠμαι</i>). Η λ. [[ψυχή]], με αρχική σημ. «ζωτική [[δύναμη]] [[κάθε]] έμβιου όντος, ζωτική [[πνοή]]», χρησιμοποιήθηκε [[ευρέως]] με ποικίλες θρησκευτικές, φιλοσοφικές και μεταφορικές διαστάσεις. Η λ., [[τέλος]], εμφανίζεται ως α' συνθετικό σε μεγάλο αριθμό σύνθ. με τη [[μορφή]] <i>ψυχ</i>(<i>ο</i>)-, [[πολλά]] από τα οποία, στην Νεοελληνική, [[είναι]] αντιδάνειοι επιστημον. όροι (<b>[[πρβλ]].</b> <i>ψυχ</i>-[[ανάλυση]], <i>ψυχο</i>-[[λογία]] <b>κ.ά.</b>).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ψυχάρι]](<i>ον</i>), [[ψυχικός]], [[ψυχώ]](<i>νω</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[ψυχαῖος]], [[ψυχήϊος]], [[ψυχίδιον]], [[ψυχίον]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[ψυχόθεν]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ψυχερός]], [[ψυχισμός]], [[ψυχίτσα]], [[ψυχούλα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[ψυχαγωγός]], [[ψυχοβλαβής]], [[ψυχοβόρος]], [[ψυχοειδής]], [[ψυχοκτόνος]], [[ψυχομαχώ]], [[ψυχοπομπός]], [[ψυχοφθόρος]], [[ψυχωφελής]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ψυχέμπορος]], [[ψυχογόνος]], [[ψυχοδότης]], [[ψυχολέτης]], [[ψυχορραγής]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[ψυχαλγής]], [[ψυχοσσόος]], [[ψυχοστόλος]], [[ψυχοτρόφος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ψύχαγνος]], [[ψυχαπώλεια]], [[ψυχάρπαξ]], [[ψυχοκερδής]], [[ψυχοτερπής]], [[ψυχοτόκος]], [[ψυχοφάγος]]<br /><b>μσν.- νεοελλ.</b><br />[[ψυχοπονώ]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ψυχαναγκασμός]], [[ψυχανάλυση]], [[ψυχανεμίζομαι]], [[ψυχαπάτης]], [[ψυχασθένεια]], [[ψυχιατρική]], [[ψυχοβγάλτης]], [[ψυχογενής]], [[ψυχογιός]], [[ψυχογράφος]], [[ψυχοδιαγνωστικός]], [[ψυχοδιεγερτικός]], [[ψυχόδραμα]], [[ψυχοδυναμικός]], [[ψυχοθεραπεία]], [[ψυχοκόρη]], [[ψυχοκρατία]], [[ψυχολογία]], <i>ψυχομάνα</i>, [[ψυχομετρία]], [[ψυχοπάθεια]], [[ψυχοπαίδι]], [[ψυχοπιάνομαι]], [[ψυχοπλακώνω]], [[ψυχοπλάνος]], [[ψυχοσάββατο]], [[ψυχοσύνθεση]], [[ψυχοσωματικός]], <i>ψυχοφάρμακα</i>, [[ψυχοχάρτι]]<br />(Β' συνθετικό) [[άψυχος]], [[γυναικόψυχος]], [[δειλόψυχος]], [[έμψυχος]], [[εύψυχος]], [[καλόψυχος]], [[μεγαλόψυχος]], [[μικρόψυχος]], [[ολόψυχος]], [[ομόψυχος]], [[σκληρόψυχος]], [[σύμψυχος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αντίψυχος]], [[ασθενόψυχος]], [[βαρύψυχος]], [[δουλόψυχος]], [[ελευθερόψυχος]], [[ζημιόψυχος]], [[θνητόψυχος]], [[ιερόψυχος]], [[ισόψυχος]], [[ισχυρόψυχος]], [[λαμπρόψυχος]], [[λεοντόψυχος]], [[μαλακόψυχος]], [[πάμψυχος]], [[πλατύψυχος]], [[πλουσιόψυχος]], [[πονηρόψυχος]], [[σιδηρόψυχος]], [[ταπεινόψυχος]], [[υπέρψυχος]], [[φιλόψυχος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[αγγελόψυχος]], [[αγιόψυχος]], [[αγριόψυχος]], [[ανοιχτόψυχος]], [[γενναιόψυχος]], <i>γιγαντόψυχος</i>, <i>επτάψυχος</i>, [[κακόψυχος]], [[λιγόψυχος]], [[λιονταρόψυχος]], [[λιπόψυχος]], <i>ξέψυχος</i>, [[πετρόψυχος]], [[πονόψυχος]], [[σκυλόψυχος]], [[στενόψυχος]], [[χρυσόψυχος]]].
}}
}}