πυκνός: Difference between revisions

{{grml

|mltxt=-ή, -ό / [[πυκνός]], -ή, -όν, ΝΜΑ, ποιητ. τ. [[πυκινός]], -ή, -όν, αιολ. τ. πύκνος, -ον, Α<br /><b>1.</b> αυτός που περιέχει πολλή ύλη σε μικρό χώρο, δηλ. αυτός του οποίου τα συστατικά βρίσκονται πολύ [[κοντά]] [[μεταξύ]] τους, [[συμπαγής]], [[σφιχτός]], [[κρουστός]] (α. «πυκνή ύφανση» β. «χλαῑναν πυκινὴν καὶ μεγάλην», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>2.</b> [[παχύρρευστος]]<br /><b>3.</b> (για [[πλήθος]] πραγμάτων που βρίσκονται πολύ [[κοντά]] [[μεταξύ]] τους) συγκεντρωμένος, συνεπτυγμένος (α. «[[πυκνά]] δόντια» β. «σταυροῑσι πυκινοῑσι», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>4.</b> (για [[πτέρωμα]], ή μαλλιά) [[δασύς]] («πυκναὶ [[τρίχες]]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>5.</b> [[άφθονος]], [[πλούσιος]] (α. «πυκνό [[φύλλωμα]]» β. «πυκνό [[δάσος]]» γ. «πυκινὴ [[λόχμη]]», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>6.</b> (για [[βροχή]], [[χιόνι]] <b>κ.λπ.</b>) αυτός που πέφτει με πολλές σταγόνες, νιφάδες κ.λπ. («[[χιόνι]] πυκνό κι [[αγέρας]]», Κρυστ.)<br /><b>7.</b> (για [[πράξη]] που επαναλαμβάνεται [[συχνά]]) [[αλλεπάλληλος]], [[συνεχής]], [[απανωτός]] (α. «[[πυκνά]] [[πυρά]]» β. «τῶν πυκνῶν φιλημάτων», <b>Αισχύλ.</b>)<br /><b>8.</b> (για [[αναπνοή]] ή για σφυγμό) [[ταχύς]], γρήγορος («πνεῡμα πυκνότερον», Ιπποκρ.)<br /><b>9.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>το πυκνό</i>(<i>ν</i>)<br />α) (για ύφος συγγραφέα) [[περιεκτικότητα]], [[συντομία]]<br />β) η [[περίπτωση]], στην αρχαία ελληνική [[μουσική]], διαστηματικών διαδοχών σε ένα τετράχορδο [[κατά]] την οποία το [[άθροισμα]] τών λόγων τών δύο μικρότερων διαστημάτων [[είναι]] μικρότερο από τον λόγο του τρίτου διαστήματος<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> (για [[σκοτάδι]], [[ομίχλη]], [[νέφος]]) [[αδιαπέραστος]], [[πηχτός]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «πυκνό ύφος» — το ύφος στο οποίο [[πολλά]] διανοήματα περιέχονται στην [[ίδια]] [[λέξη]] ή [[έκφραση]], το περιεκτικό, το συνοπτικό ύφος<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ο [[στερεά]] συναρμοσμένος, ο καλά κλεισμένος («πυκινὰς θύρας», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> περιορισμένος σε [[έκταση]], [[στενός]] («διέρχεται... ἀρκέουσα [[ἰκμάς]]... πυκνῆς τῆς ὁδοῡ ἐούσης», Ιπποκρ.)<br /><b>3.</b> (για [[γυναίκα]]) κοντόχοντρη<br /><b>4.</b> [[υπέρμετρος]], [[υπερβολικός]] («πυκινὸν [[ἄχος]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>5.</b> (σε [[συνεκφορά]] με τα <i>νοῡς</i>, [[φρήν]], [[διάνοια]], [[μῆτις]] <b>κ.ά.</b>) [[συνετός]], [[σώφρων]]<br /><b>6.</b> (<b>για πρόσ.</b>) [[ευφυής]], [[επιδέξιος]]<br /><b>7.</b> (για ιδέες, λόγους, πράξεις) [[φρόνιμος]] («πυκινὸν [[ἔπος]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>8.</b> <b>μτφ.</b> [[σκοτεινός]], ύπουλος («πυκινὸν [[λόχον]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>). <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[πυκνώς]] / <i>πυκνῶς</i> ΝΜΑ, και [[πυκνά]] ΝΑ, και [[πυκνόν]] και ποιητ. τ. <i>πυκινῶς</i> και <i>πυκινόν</i> και [[πυκινά]] Α<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> με [[πυκνότητα]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «[[συχνά]] [[πυκνά]]» — συχνότατα<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[στερεά]] («θύραι πυκινῶς ἀραρυῑαι», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> σφοδρά, ισχυρά<br /><b>3.</b> [[συχνά]]<br /><b>4.</b> με τρόπο έξυπνο ή συνετό, [[φρόνιμα]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Άγνωστης ετυμολ. Οι τ. [[πύκα]] (τ. σχηματισμένος [[κατά]] τα επιρρ. σε -<i>α</i> <span style="color: red;"><</span> -<i>n</i>-, <b>πρβλ.</b> [[σάφα]]), <i>πυκ</i>-<i>νός</i>, [[πυκινός]], παρουσιάζουν παράλληλο σχηματισμό με τα: [[θαμά]], [[θάμνος]], [[θαμινός]]. Το συνθ. <i>πυκι</i>-<i>μηδής</i>, εξάλλου, εμφανίζει [[μορφή]] α' συνθετικού με φωνηεντισμό -<i>ι</i>-, <b>πρβλ.</b> <i>λαθι</i>-<i>κηδής</i>, <i>πυρι</i>-<i>γενής</i> (<b>βλ. λ.</b> <i>αργι</i>-) και [[κατά]] την επικρατέστερη [[άποψη]] από το <i>πυκι</i>-<i>μηδής</i> έχει προέλθει ο τ. <i>πυκι</i>-<i>νός</i>, ενώ κατ' άλλους [[αρχικός]] [[πρέπει]] να θεωρηθεί ο τ. [[πυκινός]], από όπου ο τ. [[πυκνός]] με [[συγκοπή]] του -<i>ι</i>-. Όσον αφορά στην ετυμολόγηση τών τ. έχει προταθεί η [[σύνδεση]] τους με τη λ. <i>ἄμ</i>-<i>πυξ</i> «[[διάδημα]]» και το αβεστ. <i>pus</i><i>ā</i> (<span style="color: red;"><</span> ΙΕ [[ρίζα]] <i>puk</i>- «[[συνωθώ]], [[περικλείω]], [[περικυκλώνω]]»), [[υπόθεση]] που θα ταίριαζε με τη σημ. τών [[πύκα]] / [[πυκάζω]]. Η μτφ. [[χρήση]], [[τέλος]], του επιθ. [[πυκνός]] με σημ. «[[ισχυρός]], [[οξύς]]» και «[[φρόνιμος]], [[συνετός]], [[γερός]]» οδήγησε ορισμένους να υποθέσουν τη [[σύνδεση]] της λ. με την [[οικογένεια]] του [[πεύκη]] (<b>πρβλ.</b> [[πευκάλιμος]]«[[οξύς]], [[έξυπνος]]»).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[πυκνότης]](-<i>ητα</i>), <i>πυκνώ</i>(-<i>νω</i>)<br /><b>αρχ.</b><br />[[πυκνάκις]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[πυκνάζω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[πύκνα]], [[πυκνάδα]], [[πυκνερός]], [[πυκνιά]], [[πυκνίλα]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[πυκνόδους]], [[πυκνόστυλος]], [[πυκνόφυλλος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[πυκνάρμων]], [[πυκνόβλαστος]], [[πυκνογαμία]], [[πυκνογόνατος]], [[πυκνόθριξ]], [[πυκνόκαρπος]], [[πυκνοκίνδυνος]], [[πυκνονεφής]], [[πυκνοπλοώ]], [[πυκνοπνεύματος]], [[πυκνόπνοια]], [[πυκνόπορος]], [[πυκνόπτερος]], [[πυκνορράξ]], <i>πυκνόρρίζος</i>, [[πυκνόσαρκος]], [[πυκνόσπορος]], [[πυκνόστικτος]], <i>πυκνοσφιξία</i>, [[πυκνόφθαλμος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[πυκνοέθειρος]], [[πυκνοκέντητος]], [[πυκνόκλωστος]], [[πυκνοποιώ]], [[πυκνόπυργος]]<br /><b>μσν.-νεοελλ.</b> [[πυκνοδεντριά]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[πυκναραδιασμένος]], [[πυκνογραμμένος]], [[πυκνοζύμη]], [[πυκνοήσκιωτος]], [[πυκνοκατοικούμαι]], [[πυκνοληψία]], [[πυκνόμαλλος]], [[πυκνόμετρο]], [[πυκνόρρευστος]], [[πυκνότριχος]], [[πυκνοϋφασμένος]], [[πυκνοφρύδης]], [[πυκνοφυτεύω]]. (Β' συνθετικό) [[ισόπυκνος]], [[κατάπυκνος]], [[σύμπυκνος]], [[υπέρπυκνος]], [[υπόπυκνος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[άπυκνος]], [[βαρύπυκνος]], [[διάπυκνος]], [[ομοιόπυκνος]], [[οξύπυκνος]], [[παράπυκνος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>ολόπυκνος</i>, [[υψίπυκνος]]].

}}