βάζω: Difference between revisions

|mltxt=<b>(I)</b><br />και [[βάνω]] (Μ [[βάζω]])<br /><b>1.</b> [[τοποθετώ]], [[φορώ]]<br /><b>2.</b> [[τοποθετώ]] [[κάτι]] [[επάνω]] σε [[κάτι]] [[άλλο]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />Ι. 1. [[προσθέτω]], [[συνυπολογίζω]]<br /><b>2.</b> (για βαθμό) [[βαθμολογώ]]<br /><b>3.</b> [[διορίζω]], [[τοποθετώ]] κάποιον σε κάποια [[θέση]]<br /><b>4.</b> [[βάζω]]... να<br />[[αναγκάζω]] ή [[πείθω]] κάποιον να κάνει [[κάτι]]<br /><b>5.</b> [[υποθέτω]]. II. <b>φρ.</b><br /><b>1.</b> «[[βάζω]] [[αφτί]]» — [[κρυφακούω]], αφουγκράζομαι<br /><b>2.</b> «[[βάζω]] για [[κάπου]]» — κατευθύνομαι, [[πηγαίνω]]<br /><b>3.</b> «[[βάζω]] για ([[δήμαρχος]], [[πρόεδρος]] <b>κ.λπ.</b>)» — [[θέτω]] [[υποψηφιότητα]]<br /><b>4.</b> «[[βάζω]] [[γνώση]]» — [[λογικεύομαι]], σωφρονίζομαι<br /><b>5.</b> «[[βάζω]] ένα [[χέρι]]» — [[βοηθώ]]<br /><b>6.</b> «[[βάζω]] [[κακό]] στον νου μου» — [[υποπτεύομαι]] [[κάτι]] [[κακό]], [[πονηρεύομαι]]<br /><b>7.</b> «[[βάζω]] [[κατά]] [[μέρος]]» <br />α) [[παραμερίζω]]<br />β) [[αποταμιεύω]]<br /><b>8.</b> «[[βάζω]] [[κάτω]] κάποιον» — [[νικώ]], επιβάλλομαι<br /><b>9.</b> «το [[βάζω]] [[κάτω]]» — παραδίνομαι, νικιέμαι, [[ενδίδω]]<br /><b>10.</b> «(το) [[βάζω]] [[κάτω]]» — [[σκέφτομαι]] προσεκτικά<br /><b>11.</b> «[[βάζω]] [[λόγια]]» — [[συκοφαντώ]], [[προξενώ]] σκάνδαλα<br /><b>12.</b> «[[βάζω]] λυτούς και δεμένους» — [[χρησιμοποιώ]] όλα τα [[μέσα]] για να πετύχω [[κάτι]]<br /><b>13.</b> «[[βάζω]] με τον νου μου» — [[υποπτεύομαι]], [[υποψιάζομαι]]<br /><b>14.</b> «[[βάζω]] [[μηδέν]]» — [[μηδενίζω]]<br /><b>15.</b> «[[βάζω]] [[μπροστά]] κάποιον» — [[επιπλήττω]], [[μαλώνω]]<br /><b>16.</b> «[[βάζω]] [[μπροστά]] [[κάτι]]» — [[ξεκινώ]]<br /><b>17.</b> «[[βάζω]] [[μυαλό]]» — [[λογικεύομαι]], σωφρονίζομαι<br /><b>18.</b> «[[βάζω]] [[νερό]] στο [[κρασί]] μου» — [[μετριάζω]] τις αξιώσεις μου, [[ενδίδω]]<br /><b>19.</b> «[[βάζω]] όρο» — [[διατυπώνω]] ή [[επιβάλλω]] όρο<br /><b>20.</b> «[[βάζω]] [[πείσμα]]» — [[προβάλλω]] [[πείσμα]], [[επιμένω]]<br /><b>21.</b> «[[βάζω]] [[πλώρη]]» — κατευθύνομαι, [[επιδιώκω]]<br /><b>22.</b> «[[βάζω]] [[πόστα]]» — [[επιπλήττω]], [[μαλώνω]]»<br /><b>23.</b> «[[βάζω]] σε [[ιδέα]]» — [[εμβάλλω]] σε κάποιον [[υπόνοια]], τον [[κάνω]] να προβληματιστεί<br /><b>24.</b> «[[βάζω]] σε [[ενέργεια]]» — [[επιχειρώ]], [[αρχίζω]]<br /><b>25.</b> «[[βάζω]] σε πειρασμό» — [[σκανδαλίζω]], [[παρακινώ]]<br /><b>26.</b> «[[βάζω]] σε [[τάξη]]» — [[τακτοποιώ]]<br /><b>27.</b> «[[βάζω]] στα αίματα» — [[παρασύρω]], [[ερεθίζω]], [[διεγείρω]], [[παρακινώ]]<br /><b>28.</b> «(το) [[βάζω]] στα πόδια» — τρέπομαι σε [[φυγή]]<br /><b>29.</b> «[[βάζω]] [[στεφάνι]]» — παντρεύομαι<br /><b>30.</b> «[[βάζω]] στη [[θέση]] μου κάποιον» — [[ορίζω]] ως αντιπρόσωπο<br /><b>31.</b> «[[βάζω]] κάποιον στη [[θέση]] του» — [[ανακαλώ]] στην [[τάξη]]<br /><b>32.</b> «[[βάζω]] στην [[άκρη]]» — [[αποταμιεύω]]<br /><b>33.</b> «[[βάζω]] στην [[μπάντα]]» — [[αποταμιεύω]]<br /><b>34.</b> «[[βάζω]] στη [[σαλαμούρα]]» — [[φροντίζω]] να διατηρηθεί, [[συντηρώ]]<br /><b>35.</b> «[[βάζω]] [[στοίχημα]]» — [[στοιχηματίζω]]<br /><b>36.</b> «[[βάζω]] στον κλήρο» — [[μοιράζω]] με κλήρο, [[κληρώνω]]<br /><b>37.</b> «[[βάζω]] στον νου μου» — [[σκέπτομαι]], [[λογαριάζω]]<br /><b>38.</b> «[[βάζω]] στο [[πόδι]] μου» — [[αναθέτω]] σε κάποιον να με αντικαταστήσει<br /><b>39.</b> «[[βάζω]] στο [[χέρι]]» — [[εκμεταλλεύομαι]], ιδιοποιούμαι<br /><b>40.</b> «[[βάζω]] τα γυαλιά σε κάποιον» — [[αποδεικνύω]] ότι [[είμαι]] πολύ [[ανώτερος]], [[υπερέχω]]<br /><b>41.</b> «[[βάζω]] τα [[δυνατά]] μου» — [[προσπαθώ]] με όλες μου τις δυνάμεις<br /><b>42.</b> «[[βάζω]] τα δυο πόδια σ' ένα [[παπούτσι]]» — [[κάνω]] κάποιον να υποταχθεί, να συμμορφωθεί<br /><b>43.</b> «(του) [[βάζω]] τα κέρατα» — [[απατώ]] τον ή τη σύζυγό μου<br /><b>44.</b> «[[βάζω]] τη [[θηλιά]] (ή το [[μαχαίρι]]) στον λαιμό» — [[πιέζω]] απελπιστικά, [[εκβιάζω]], [[στενοχωρώ]]<br /><b>45.</b> «[[βάζω]] την [[ουρά]] στα σκέλια» — [[υποχωρώ]] νικημένος ή ντροπιασμένος<br /><b>46.</b> «[[βάζω]] τις φωνές» <br />α) [[φωνάζω]] [[δυνατά]]<br />β) [[μαλώνω]], [[κατσαδιάζω]]<br /><b>47.</b> «[[βάζω]] το [[κεφάλι]] μου στον τορβά» — [[ριψοκινδυνεύω]]<br /><b>48.</b> «[[βάζω]] το [[κεφάλι]] μου στο [[στόμα]] του λύκου» — [[ριψοκινδυνεύω]]<br /><b>49.</b> «[[βάζω]] το [[νερό]] στ' [[αυλάκι]]» — [[τακτοποιώ]] κάποια [[υπόθεση]], τη [[βάζω]] στον σωστό δρόμο<br /><b>50.</b> «[[βάζω]] το [[χέρι]] μου στη [[φωτιά]]» — [[στοιχηματίζω]] με τη ζωή μου, [[είμαι]] βεβαιότατος. 51. «[[βάζω]] το [[χέρι]] μου στο Ευαγγέλιο» — [[βεβαιώνω]] με όρκο<br />52. «[[βάζω]] [[φωτιά]]» — [[ανάβω]] [[φωτιά]]<br />53. «[[βάζω]] φωτιές» — [[δημιουργώ]] προβλήματα<br />54. «[[βάζω]] [[χέρι]]» <br />α) [[κάνω]] ερωτικές χειρονομίες και θωπείες<br />β) [[αρπάζω]], σφετερίζομαι, [[διασπαθίζω]]<br />55. «[[βάζω]] [[φέσι]]» — δεν [[πληρώνω]] οφειλόμενα<br />56. «[[βάζω]] [[καπέλο]] σε [[κάτι]]» — [[υπερτιμώ]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <b>αρχ.</b> [[βιβάζω]] με [[αποβολή]] του -<i>ι</i>- και [[απλοποίηση]] των δύο -<i>β</i>- ή με [[αποβολή]] της συλλαβής -<i>βι</i>-. Πρβλ. και [[διαβάζω]] <span style="color: red;"><</span> [[διαβιβάζω]]. (Για τον τ. [[βαίνω]] <b>βλ. λ.</b>)].———————— <b>(II)</b><br />(Μ [[βάζω]])<br /><b>1.</b> [[κλαίω]], [[θρηνώ]]<br /><b>2.</b> (για ζώα) [[φωνάζω]] θρηνητικά<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[κραυγάζω]], [[φωνάζω]]<br /><b>2.</b> [[γαβγίζω]]<br /><b>3.</b> [[φλυαρώ]]<br /><b>4.</b> (για τα [[δέντρο]], την [[καμπάνα]], το [[νερό]] <b>κ.λπ.</b>) [[παράγω]] ήχο ή βοή.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[βαβάζω]] «[[βγάζω]] άναρθρες κραυγές», με συλλαβική [[ανομοίωση]]].———————— <b>(III)</b><br />[[βάζω]] <b>(ποιητ.)</b> (Α)<br />[[λέγω]], [[μιλώ]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πιθ. ονοματοποιημένη [[λέξη]] (<b>[[πρβλ]].</b> [[βαβάζω]], [[βαβαί]], [[βάρβαρος]] <b>κ.ά.</b>), παρ' όλο που η [[χρήση]] του ρήματος και των ονοματικών του παραγώγων δεν ευνοούν αυτή την [[άποψη]]].