multum: Difference between revisions

{{Georges

|georg=(2) [[multum]], Compar. plūs, Superl. plūrimum, [[viel]], [[ein]] großer [[Teil]], I) subst.: A) im Nom. od. Acc., m. Genet., [[iam]] [[multum]] viae praeceperat [[rex]], [[ein]] großes [[Stück]] (eine große [[Strecke]]) Weges, Curt.: a quibus cum audisset [[non]] [[multum]] superesse munitionis, [[nur]] [[noch]] [[ein]] kleiner [[Teil]] der Befestigungsarbeit, Nep.: [[multum]] diei processerat, Sall.: in [[multum]] vini processerat, war [[ziemlich]] angetrunken, Liv.: ab sole orto in [[multum]] diei ([[bis]] [[weit]] in den [[Tag]]) stetere in acie, Liv.: u. so ad [[multum]] diei in acie stare, Liv.: [[nebula]] erat ad [[multum]] diei densa [[adeo]], ut etc., Liv. (vgl. Drak. Liv. 27, 2, 9): [[post]] [[multum]] vulnerum, [[nach]] vielen W., Tac.: [[multum]] habet iucunditatis, Plin.: ut [[multum]] (sc. est), [[höchstens]], Mart.: in [[multum]] ([[bei]] weitem) velociores, Plin. 10, 108. – Compar., [[plus]] [[mihi]] deberet, Cic.: [[plus]] posse, Caes.: [[plus]] facere, Cic.: ne [[plus]] reddat, [[quam]] acceperit, Cic.: [[non]] [[plus]] [[quam]] etc., ebensowenig, Cic.: [[quod]] [[plus]] est, [[was]] [[mehr]] ist, [[mehr]] [[sagen]] will, Liv.: [[plus]] minusve, [[mehr]] od. weniger, m. folg. [[quam]] ([[als]]), [[Komik]]., Quint. u.a.: ne [[quid]] faciam [[plus]], [[quod]] [[post]] me [[minus]] fecisse [[satius]] sit, zu [[viel]] ... zu [[wenig]], Ter.: ne [[quid]] [[plus]] minusve faxit, zu [[viel]] od. zu [[wenig]], Ter.: [[quam]] molestum est [[uno]] digito [[plus]] habere, [[einen]] [[Finger]] [[mehr]], Cic.: so [[auch]] [[uno]] [[plus]] Etruscorum cecĭdisse, [[ein]] [[Mann]] [[mehr]], Liv.: m. Genet. part., [[plus]] pecuniae, Cic.: hostium, Liv.: detrimenti, Cic.: [[non]] [[plus]] animi [[quam]] fidei erat, Liv.: ex his [[alius]] [[alio]] [[plus]] [[virium]] habet, Cic.: [[nec]] quemquam ex eo [[plus]] [[quam]] se doloris capere, Caes. – Superl., [[plurimum]] posse, Cic.: ut haberet [[quam]] [[plurimum]], so [[viel]] [[als]] [[möglich]], Cic.: [[ubi]] [[plurimum]] (possidebat), das [[meiste]], Eutr.: [[qui]] [[plurimum]] minimumque tradunt, die [[Durchschnittszahl]], Eutr.: ellipt., cum [[plurimum]], [[ubi]] [[plurimum]], ut [[plurimum]], [[hochgerechnet]], [[höchstens]], Liv., Suet. u. Plin. – m. Genet. part., noctis [[plurimum]], [[ein]] [[sehr]] großer [[Teil]] der N., Amm.: [[plurimum]] mali, Sen.: gravitatis, Cic.: studii, Nep.: virtutum, Quint.: ut laboris [[sic]] utilitatis [[etiam]] [[longe]] [[plurimum]], Quint.: [[plurimum]] [[quantum]] favoris, [[recht]] [[sehr]] [[viel]] an G., [[Flor]].<br />'''B)''' im Genet. zur Bezeichnung [[des]] Wertes und Preises, [[hoch]], [[multi]] facere, [[hoch]] [[schätzen]], Plaut. – Compar., [[pluris]], höher, teurer, [[ager]] [[multo]] [[pluris]] est, gilt [[viel]] [[mehr]], Cic.: [[conscientia]] [[mihi]] [[pluris]] est, Cic.: [[pluris]] putare, facere, habere, aestimare, höher [[schätzen]], [[achten]], Cic.: vendere, [[emere]], teurer, Cic.: aedificare, Colum. – Superl., [[plurimi]], [[sehr]] [[hoch]], [[sehr]] [[teuer]], facere, Nep.: pendĕre, Plaut.: [[esse]], Cic. – Selten steht st. [[des]] Genet. der Abl., [[plure]] [[altero]] [[tanto]] [[quanto]] [[eius]] [[fundus]] est [[velim]], Plaut. fr. b. [[Charis]]. 211, 28: [[plure]] vendunt, Lucil. 1253 (b. [[Charis]]. 211, 30): [[plure]] venit, Cic. fr. b. [[Charis]]. 211, 29: [[quam]] plurimo vendere, [[möglichst]] [[teuer]], Cic. de off. 3, 50.<br />'''II)''' adv.: A) [[multo]], um vieles, [[viel]], a) [[einfach]], [[neben]] Komparativen u. Wörtern [[aller]] [[Art]], die den [[Begriff]] [[einer]] Steigerung [[enthalten]], zur Bezeichnung [[des]] Maßes, [[mit]] dem der [[Unterschied]] [[gemessen]] wird, [[multo]] plura, Nep.: m. [[pauciores]], Cic.: m. [[minus]], Cic.: m. [[magis]], Cic.: m. ceteros gloriā antecesserunt, Nep.: so [[bei]] antevenire, Ter.: [[bei]] anteponere, Cic.: [[bei]] [[praestat]], es ist [[besser]], Sall.: [[bei]] malle, Cic.: [[bei]] Partikeln, die den [[Begriff]] [[einer]] [[Verschiedenheit]] [[enthalten]], [[multo]] [[secus]], [[viel]] [[anders]], Cic.: m. [[aliter]], Nep.: [[bei]] [[infra]], Plin.: beim [[Komparativ]] u. [[Superlativ]] = [[bei]] weitem, [[maior]] [[multo]] [[res]], Liv.: m. difficillimus, m. difficillime, Cornif. rhet.: purissimus [[multo]], [[Varro]] fr.: m. [[maximus]], [[Komik]]. u. Cic.: m. [[maxime]], Ter. u. Augustin.: m. antiquissimus, Cic.: [[multo]] formosissimus, Nep.: m. maximā parte, Cic.: [[bei]] [[post]] u. [[ante]], [[non]] [[multo]] [[post]], [[nicht]] [[lange]] [[nachher]], Cic.: [[multo]] [[ante]], Nep., od. [[ante]] [[multo]], Cic., [[lange]] [[vorher]]. – b) [[doppelt]], [[multo]] multoque, um [[gar]] vieles, [[gar]] [[viel]], beim [[Komparativ]] usw., [[multo]] multoque longior, [[Fronto]] ad M. Caes. 2, 2 (5). p. 28, 1 N.: [[multo]] multoque operosius est, Val. Max. 4, 1, 2: [[multo]] multoque [[magis]], [[Fronto]] laud. negl. p. 214, 15 N. – c) [[multo]] [[tanto]], um so [[viel]] [[mehr]], ne [[ille]] [[hercle]] [[mihi]] sit [[multo]] [[tanto]] carior, si etc., Plaut. Bacch. 310: u. so Plaut. Men. 800; rud. 521; [[Stich]]. 339. Gell. 12, 2, 14. Apul. [[met]]. 7, 15 u.a. (s. Hildebr. Apul. [[met]]. 6, 1. p. 396, b): [[multo]] [[tanto]] [[propius]], [[Varro]] LL. 7, 3.<br />'''B)''' [[multum]], 1) vom Grade, [[sehr]], [[weit]], [[vielmals]], a) [[neben]] Verben, [[salve]] m., [[sei]] [[vielmals]], [[sei]] [[herzlich]] gegrüßt, Plaut.: [[vale]] m., leb [[recht]] [[wohl]], Plaut.: [[non]] m. confidere, [[nicht]] [[sehr]], [[nicht]] [[sonderlich]], Caes.: m. desiderare, Nep.: [[non]] [[ita]] m. [[uti]] sorore, [[nicht]] so [[sehr]], Cic.: [[longe]] multumque superare, Cic.: [[ebenso]] [[auch]] poet. Acc. Plur. [[multa]] adverb. [[neben]] Verben, [[multa]] reluctari, Verg.: [[multa]] gemens, Verg. – b) [[neben]] Adjektiven, m. [[dispar]], Cic.: [[vir]] m. [[bonus]], Cic.: m. [[familiaris]], [[Fronto]]: m. loquaces, Plaut.: m. inepti labores, Plin. ep. – c) [[neben]] Komparativen = [[multo]], zB. [[non]] [[multum]] est [[maius]], Cic.: m. improbiores, Plaut.: m. robustior, Iuven.: [[selten]] [[bei]] Superlativen, m. carissimus ac desiderantissimus [[filius]], Augustin. epist. 139 lemm. – 2) v. der [[Zeit]], Vielmals, [[oft]], [[viel]], [[multum]] [[mecum]] sunt, Cic.: [[multum]] [[mecum]] loquuntur, Cic.: [[multum]] et [[saepe]] quaesita, Cic.: [[multum]] et [[diu]] cogitans, Cic.: [[diu]] multumque scriptitare, Cic.<br />'''C)''' [[plus]], 1) v. der [[Menge]], [[mehr]], a) m. folg. [[quam]], [[wie]]: [[non]] pl. [[quam]] [[semel]], Cic.: [[plus]] [[quam]] [[satis]] (erat), Ter.: [[non]] pl. [[quam]] in [[tres]] partes posse distribui, in [[nicht]] [[mehr]] [[als]], Cic.: nulla ([[navis]]) pl. [[quam]] [[triginta]] remis agatur, [[mit]] [[mehr]] [[als]], Liv.: [[plus]] [[quam]] [[decem]] [[dies]] [[abesse]], [[weiter]] [[als]], Cic. – b) [[ohne]] [[quam]], zB. pl. [[semel]], [[Varro]] fr.: [[plus]] [[satis]], Ter.: pl. [[millies]] audivi, Ter.: pl. [[mille]] capti, Liv.: [[plus]] quingentos colaphos infregit, Ter.: [[plus]] [[pars]] [[dimidia]] [[caesa]] est, Liv.: [[plus]] parte tertiā interfectā, Caes.: [[plus]] dimidiati [[mensis]] [[cibaria]] ferebant, Cic.: ut [[plus]] [[biennium]] in his tricis moremur, Cic.: cum pl. annum [[aeger]] fuisset, Liv.: [[plus]] [[aut]] [[minus]], [[plus]] [[minus]], [[plus]] minusve, plusve minusve, [[mehr]] [[oder]] weniger, [[ungefähr]], [[auf]] und ab, [[septingenti]] sunt [[paulo]] [[plus]] [[aut]] [[minus]] anni, Enn.: [[abesse]] [[plus]] [[minus]] [[octo]] milibus, Hirt. b. G.: ne [[quid]] [[plus]] minusve faxit, [[quod]] [[nos]] pigeat, Ter.: ne [[plus]] minusve loqueretur ex tempore, Suet.: venerunt plusve minusve duae, Mart. – c) m. Abl., zB. ut pl. unā [[vera]] sit, Cic.: [[nec]] [[esse]] pl. [[uno]], [[mehr]] [[als]] [[einer]], Cic.: annos [[sexaginta]] [[natus]] est [[aut]] pl. eo, [[oder]] [[mehr]] [[als]] soviel, [[oder]] [[darüber]], Ter. – 2) v. Grade, [[mehr]], [[confiteor]] [[eos]] [[plus]] [[quam]] sicarios, [[plus]] [[quam]] homicidas, [[plus]] [[etiam]] [[quam]] parricidas [[esse]], Cic.: [[plus]] cruciari, Balb. in Cic. ep.: [[multo]] [[plus]], Anton. in Cic. ep.: [[paulo]] [[plus]], Liv.: [[plus]] [[aequo]], [[mehr]] [[als]] [[billig]], Cic.: [[plus]] [[iusto]], Liv.: [[plus]] [[nimio]], allzusehr, Hor.: [[plus]] plusque, [[immer]] [[mehr]] u. [[mehr]], quem [[plus]] plusque in [[dies]] [[diligo]], Cic.: dah. [[auch]] [[neben]] Adii. = [[magis]], [[plus]] [[formosus]], Calp. ecl. 11, 72: u. [[plus]] [[quam]] beim [[Komparativ]], vilior fiam [[plus]] [[quam]] [[factus]] [[sum]], Vulg. 2. regg. 6, 22: [[plus]] erat [[quam]] [[palea]] levior, Commodian. apol. 5: u. [[ohne]] [[quam]], oculi domini [[multo]] [[plus]] lucidiores sunt [[super]] solem, Vulg. Sirach 23, 28: u. [[plus]] [[quam]] beim [[Superlativ]], [[plus]] [[quam]] benignissimus, Corp. inscr. Lat. 9, 1876. – so [[auch]] plura zuw. adverb., ne te in promissis plura moremur, [[weiter]], länger, Lucr. 5, 91.<br />'''D)''' [[plurimum]], 1) v. Grade, am meisten, pl. intererat, Cic.: ut te pl. diligam, Cic.: [[plurimum]] [[quantum]] favoris, [[Flor]]. 4, 2, 74: pl. [[quantum]] nocere, [[recht]] [[sehr]], [[überaus]], Min. Fel. 23, 1; vgl. ibid.40, 1. – 2) [[von]] der [[Menge]], a) [[recht]] [[viel]], ut [[plurimum]] tussiat, Petron. 117, 9. – b) [[höchstens]], pl. [[drachma]], [[modice]] [[quattuor]] obolis, Plin.: diebus [[plurimum]] [[novem]], Plin. – 3) v. Umfange der [[Zeit]], [[größtenteils]], meistenteils, domum [[ire]] pergam; [[ibi]] [[plurimum]] est, Ter. Phorm. 194: pl. Cypri vixit, Nep. Chabr. 3, 4.<br />/ Im Vulgärlat. gesteigerter Kompar. plurior, Fulg. myth. 1. praef. p. 16 M. Itala Ioann. 7, 31. Hilar. in ep. ad Philem. 3 (Pitra spicil. 1, 150 [b]). Gloss. II, 409, 12 (pluriora). – Archaist. Superl. ploirimus, Corp. inscr. Lat. 1, 32, wo ploirume = [[plurime]]: [[plisimus]] od. [[plusimus]], [[Fest]]. 205 (a), 17. [[Varro]] LL. 7, 27. Vgl. Georges Lexik. der lat. Wortf. S. 437.<br />multum, Subst. u. Adv., s. [[nach]] [[multus]].

}}