3,273,006
edits
m (Text replacement - " . ." to "…") |
mNo edit summary |
||
Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=Zeys | |Transliteration C=Zeys | ||
|Beta Code=*zeu/s | |Beta Code=*zeu/s | ||
|Definition=ὁ, nom. <span class="bibl">Il.1.175</span>, al., once written <span class="sense"><p> <span class="bld">A</span> Ζηύς <span class="title">IG</span>12(3).1313 (Thera), but <b class="b3">Ζεύς</b> ib.1316, al.; Boeot. <b class="b3">Δεύς</b> (q.v.); voc. Ζεῦ <span class="bibl">Il.1.503</span>, etc.; gen. Διϝός <span class="title">BMus.Inscr.</span>952 (Cephallenia, vi B.C.), Διός <span class="bibl">Il.1.63</span>, etc.; dat. Διϝί <span class="title">Schwyzer</span> 80 (Argive, from Olympia, v B.C.), Διί <span class="bibl">Il.1.578</span>, al., <span class="title">IG</span>12.80.12 (v B.C.), etc., contr. <b class="b3">Δί [ῑ</b>] <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>13.106</span>, <span class="title">SIG</span>9,35 (Elis, vi B.C., Syrac., v B.C., from Olympia); late Δεΐ <span class="title">JHS</span>32.167 (Pisidia), etc.; acc. <b class="b3">Δία</b>, rarer than <b class="b3">Διός, Διί</b> in Hom. (<span class="bibl">Il.1.394</span>, al.), freq. later (cf. Skt. <b class="b2">dyaús</b>, gen. <b class="b2">divás</b>, loc. <b class="b2">diví</b> 'sky', 'heaven', 'day', loc. also <b class="b2">dyávi</b>,= Lat. <span class="title">Jove</span>, acc. <b class="b2">dyā´m</b>,= Lat. <b class="b2">diem</b>,= Gr. <b class="b3">Ζῆν</b> (v. infr.)): also nom. Ζήν prob. in <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>162</span> (lyr.); gen. dat. acc. <b class="b3">Ζηνός, Ζηνί, Ζῆνα</b>, <span class="bibl">Il.4.408</span>, <span class="bibl">2.49</span>, <span class="bibl">14.157</span>, al., freq. in Trag. (Com. only in Trag. phrases); Coan Ζηνί <span class="title">SIG</span>1025.24 (iv/iii B.C.); acc. <b class="b3">Ζῆν</b> (Ζῆν' Aristarch.) <span class="bibl">Il.8.206</span>, <span class="bibl">14.265</span>, <span class="bibl">24.331</span>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span>884</span>, at end of verse, before vowel in next verse (stem <b class="b3">Ζην-</b> prob. originated in acc. sg.); Cret. <b class="b3">Ττηνός, Ττηνί</b>, <span class="title">GDI</span>5024.23, 77, <b class="b3">Τῆνα, Τηνί</b>, ib.5039.11, 5145.12, Δῆνα <span class="title">SIG</span>527.17 (iii B.C.); nom. <b class="b3">Δήν</b> Hdn.Gr.2.911:—Dor. and Att.-Ion. forms with α (of doubtful origin), nom. Ζάν Pythag. ap. <span class="bibl">Porph.<span class="title">VP</span>17</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Av.</span>570</span>; gen. Ζανός <span class="title">Schwyzer</span> 696 (Chios, iv B.C.), <span class="bibl">Cerc.1.7</span>, <span class="bibl">Philox.3.10</span>, <span class="title">IG</span>5(1).407 (Sparta, ii A.D.); <b class="b3">Ζανός</b> and <b class="b3">Ζανί</b>, <span class="title">Lyr.Adesp.</span> 82A, B (Ionic); acc. Ζᾶνα <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>10.6P.</span>, cf. Euhem.<span class="bibl">24J.</span> (<span class="title">FGrH</span> 63); nom. Ζάς <span class="bibl">Pherecyd.Syr.1</span>, <span class="bibl">2</span> (<b class="b3">Ζής</b> ap.Hdn.Gr. l.c.), Ζάς Ζαντός <span class="bibl">Choerob. <span class="title">in Theod.</span>1.116</span>; Δάν (q. v.); Τάν Head <span class="title">Hist.Num.</span>2469 (Crete); nom. Δίς <span class="bibl">Rhinth.14</span>, Hdn.Gr. l.c.:—obl. cases <b class="b3">Ζεός, Ζεΐ, Ζέα</b>, cited by <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>1.177</span>, <span class="bibl">195</span>; <b class="b3">Ζεῦν</b> f.l. for Ζῆν' <span class="bibl">Aeschrio 8.5</span>: the pl. <b class="b3">Δίες, Δίας, Διῶν, Δισί</b>, <span class="bibl">Ael.Dion.<span class="title">Fr.</span>127</span>; τοὺς κτησίους Δίας <span class="bibl">Ath. 11.473b</span>; Δίες καὶ Ζῆνες <span class="title">Stoic.</span>2.191; Elean Ζᾶνες <span class="bibl">Paus.5.21.2</span>:— <span class="title">Zeus</span>, the sky-god, <b class="b3">ὔει μὲν ὀ</b> Z. <span class="bibl">Alc.34</span>, cf. <span class="title">SIG</span>93.34 (v B.C.), <span class="bibl">Thphr. <span class="title">Char.</span>14.12</span>, etc.; Ζεῦ ἄλλοι τε θεοί <span class="bibl">Il.6.476</span>; <b class="b3">ὦ Ζεῦ καὶ πάντες θεοί, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>2.2.10</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>1</span>, etc.; Ζεῦ Ζεῦ <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>246</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>323</span> (lyr., prob. l.); ὦ Ζεῦ βασιλεῦ, τῆς λεπτότητος τῶν φρενῶν <span class="bibl">Id.<span class="title">Nu.</span>153</span>; in oaths, <b class="b3">οὐ μὰ Ζῆνα</b>, twice in Hom., <span class="bibl">Il.23.43</span>, <span class="bibl">Od.20.339</span>: freq. in Com. and Prose, οὐ μὰ Δία <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>193</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>426b</span> (c.Art., μὰ τὸν Δί', οὐ <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>169</span>, al.); ναὶ μὰ Δία <span class="bibl">Id.<span class="title">Ach.</span>88</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>2.7.14</span>; <b class="b3">νὴ τὸν Δία</b> or <b class="b3">νὴ Δία</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>217</span>, <span class="bibl"><span class="title">Eq.</span>319</span>, etc.; cf. | |Definition=ὁ, nom. <span class="bibl">Il.1.175</span>, al., once written <span class="sense"><p> <span class="bld">A</span> Ζηύς <span class="title">IG</span>12(3).1313 (Thera), but <b class="b3">Ζεύς</b> ib.1316, al.; Boeot. <b class="b3">Δεύς</b> (q.v.); voc. Ζεῦ <span class="bibl">Il.1.503</span>, etc.; gen. Διϝός <span class="title">BMus.Inscr.</span>952 (Cephallenia, vi B.C.), Διός <span class="bibl">Il.1.63</span>, etc.; dat. Διϝί <span class="title">Schwyzer</span> 80 (Argive, from Olympia, v B.C.), Διί <span class="bibl">Il.1.578</span>, al., <span class="title">IG</span>12.80.12 (v B.C.), etc., contr. <b class="b3">Δί [ῑ</b>] <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>13.106</span>, <span class="title">SIG</span>9,35 (Elis, vi B.C., Syrac., v B.C., from Olympia); late Δεΐ <span class="title">JHS</span>32.167 (Pisidia), etc.; acc. <b class="b3">Δία</b>, rarer than <b class="b3">Διός, Διί</b> in Hom. (<span class="bibl">Il.1.394</span>, al.), freq. later (cf. Skt. <b class="b2">dyaús</b>, gen. <b class="b2">divás</b>, loc. <b class="b2">diví</b> 'sky', 'heaven', 'day', loc. also <b class="b2">dyávi</b>,= Lat. <span class="title">Jove</span>, acc. <b class="b2">dyā´m</b>,= Lat. <b class="b2">diem</b>,= Gr. <b class="b3">Ζῆν</b> (v. infr.)): also nom. Ζήν prob. in <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>162</span> (lyr.); gen. dat. acc. <b class="b3">Ζηνός, Ζηνί, Ζῆνα</b>, <span class="bibl">Il.4.408</span>, <span class="bibl">2.49</span>, <span class="bibl">14.157</span>, al., freq. in Trag. (Com. only in Trag. phrases); Coan Ζηνί <span class="title">SIG</span>1025.24 (iv/iii B.C.); acc. <b class="b3">Ζῆν</b> (Ζῆν' Aristarch.) <span class="bibl">Il.8.206</span>, <span class="bibl">14.265</span>, <span class="bibl">24.331</span>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span>884</span>, at end of verse, before vowel in next verse (stem <b class="b3">Ζην-</b> prob. originated in acc. sg.); Cret. <b class="b3">Ττηνός, Ττηνί</b>, <span class="title">GDI</span>5024.23, 77, <b class="b3">Τῆνα, Τηνί</b>, ib.5039.11, 5145.12, Δῆνα <span class="title">SIG</span>527.17 (iii B.C.); nom. <b class="b3">Δήν</b> Hdn.Gr.2.911:—Dor. and Att.-Ion. forms with α (of doubtful origin), nom. Ζάν Pythag. ap. <span class="bibl">Porph.<span class="title">VP</span>17</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Av.</span>570</span>; gen. Ζανός <span class="title">Schwyzer</span> 696 (Chios, iv B.C.), <span class="bibl">Cerc.1.7</span>, <span class="bibl">Philox.3.10</span>, <span class="title">IG</span>5(1).407 (Sparta, ii A.D.); <b class="b3">Ζανός</b> and <b class="b3">Ζανί</b>, <span class="title">Lyr.Adesp.</span> 82A, B (Ionic); acc. Ζᾶνα <span class="bibl">Call.<span class="title">Fr.</span>10.6P.</span>, cf. Euhem.<span class="bibl">24J.</span> (<span class="title">FGrH</span> 63); nom. Ζάς <span class="bibl">Pherecyd.Syr.1</span>, <span class="bibl">2</span> (<b class="b3">Ζής</b> ap.Hdn.Gr. l.c.), Ζάς Ζαντός <span class="bibl">Choerob. <span class="title">in Theod.</span>1.116</span>; Δάν (q. v.); Τάν Head <span class="title">Hist.Num.</span>2469 (Crete); nom. Δίς <span class="bibl">Rhinth.14</span>, Hdn.Gr. l.c.:—obl. cases <b class="b3">Ζεός, Ζεΐ, Ζέα</b>, cited by <span class="bibl">S.E.<span class="title">M.</span>1.177</span>, <span class="bibl">195</span>; <b class="b3">Ζεῦν</b> f.l. for Ζῆν' <span class="bibl">Aeschrio 8.5</span>: the pl. <b class="b3">Δίες, Δίας, Διῶν, Δισί</b>, <span class="bibl">Ael.Dion.<span class="title">Fr.</span>127</span>; τοὺς κτησίους Δίας <span class="bibl">Ath. 11.473b</span>; Δίες καὶ Ζῆνες <span class="title">Stoic.</span>2.191; Elean Ζᾶνες <span class="bibl">Paus.5.21.2</span>:— <span class="title">Zeus</span>, the sky-god, <b class="b3">ὔει μὲν ὀ</b> Z. <span class="bibl">Alc.34</span>, cf. <span class="title">SIG</span>93.34 (v B.C.), <span class="bibl">Thphr. <span class="title">Char.</span>14.12</span>, etc.; Ζεῦ ἄλλοι τε θεοί <span class="bibl">Il.6.476</span>; <b class="b3">ὦ Ζεῦ καὶ πάντες θεοί, ὦ Ζεῦ καὶ θεοί</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>2.2.10</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>1</span>, etc.; Ζεῦ Ζεῦ <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>246</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>323</span> (lyr., prob. l.); ὦ Ζεῦ βασιλεῦ, τῆς λεπτότητος τῶν φρενῶν <span class="bibl">Id.<span class="title">Nu.</span>153</span>; in oaths, <b class="b3">οὐ μὰ Ζῆνα</b>, twice in Hom., <span class="bibl">Il.23.43</span>, <span class="bibl">Od.20.339</span>: freq. in Com. and Prose, οὐ μὰ Δία <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>193</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>426b</span> (c.Art., μὰ τὸν Δί', οὐ <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>169</span>, al.); ναὶ μὰ Δία <span class="bibl">Id.<span class="title">Ach.</span>88</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>2.7.14</span>; <b class="b3">νὴ τὸν Δία</b> or <b class="b3">νὴ Δία</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">V.</span>217</span>, <span class="bibl"><span class="title">Eq.</span>319</span>, etc.; cf. νηδί; πρὸς τοῦ Διός <span class="bibl">Id.<span class="title">Av.</span>130</span>; πρὸς Διός <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>5.7.32</span>; <b class="b3">οὐ τὸν Δία</b> alone, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Lys.</span>986</span>: prov. of enormous wealth, τῷ Διὶ πλούτου πέρι ἐρίζειν <span class="bibl">Hdt.5.49</span>. </span><span class="sense"> <span class="bld">II</span> of other deities, <b class="b3">Ζ. καταχθόνιος</b>,= <b class="b3">Πλούτων</b>, <span class="bibl">Il.9.457</span>; Ζ. χθόνιος <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1606</span>, <span class="title">SIG</span>1024.25 (Myconos, iii/ii B.C.); of non-Greek divinities, Ζ. Ἄμμων <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span> 4.16</span>, etc.; freq. of Semitic Baalim, Z. <b class="b3">Βεελβώσωρος</b>, etc., <span class="title">OGI</span>620 (Gerasa, i A.D.)), etc.; Z. <b class="b3">Ὠρομάσδης</b>,= Pers.<span class="title">Ahuramazda</span>, ib.383.41 (Nemrud Dagh, i B.C.). </span><span class="sense"> <span class="bld">III</span> of persons, <b class="b3">ὁ σχινοκέφαλος</b> Z., iron. of Pericles, <span class="bibl">Cratin.71</span>; in flattery of kings, <span class="bibl">Hdt.7.56</span> (of Xerxes); <b class="b3">Ξέρξης ὁ τῶν Περσῶν</b> Z. Gorg.<span class="title">Fr.</span>5aD.; [ἱερεὺς] Σελεύκου Διὸς Νικάτορος <span class="title">OGI</span>245.10 (ii B.C.); of the Roman emperors, <span class="bibl">Opp.<span class="title">C.</span>1.3</span>; <b class="b3">Νέρων</b> Z. Ἐλευθέριος <span class="title">IG</span>7.2713.41 (Acraephiae), etc.; Ζῆνα τὸν Αἰνεάδην <span class="title">AP</span>9.307 (Phil.). </span><span class="sense"> <span class="bld">IV</span> <b class="b3">Διὸς ἀστήρ</b> the <b class="b2">planet Jupiter</b>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Epin.</span> 987c</span>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Mete.</span>343b30</span>, etc.; so Ζεύς <span class="title">Placit.</span>2.32.1, <span class="bibl">Cleom.2.7</span>; <b class="b3">Διὸς ἡμέρα</b> a day of the week, <span class="bibl">D.C.37.19</span>. </span><span class="sense"> <span class="bld">V</span> Pythag. name for the <b class="b2">monad</b>, Theol.Ar.12.</span> | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
Line 17: | Line 17: | ||
}} | }} | ||
{{Slater | {{Slater | ||
|sltr=[[Ζεύς]] ([[Ζεύς]], Δᾰός, Δ, [Διί codd.], [[Δία]], | |sltr=[[Ζεύς]] ([[Ζεύς]], Δᾰός, Δ, [Διί codd.], [[Δία]], Ζεῦ; [[Ζηνός]], Ζηνί, Ζῆνα.) <br /> <b>1</b> genealogical relationships. [[son]] of Kronos, Κρονίδα βαρυγδούπου [[Διός]] (O. 8.44) “[[Κρονίων]] [[Ζεὺς]] πατὴρ” (P. 4.23) Κρονίδαο Ζηνὸς υἱοί (P. 4.171) πὰρ Δὶ Κρονίδᾳ (N. 1.72) Κρονίδᾳ τε Δὶ (N. 4.9) σπονδοφόροι Κρονίδα Ζηνὸς Ἀλεῖοι (I. 2.24) ][[Κρονίων]] [[Ζεὺς]] ?fr. 334a. 10, cf. (O. 2.12) [[husband]] of [[Hera]], Ἥρας τὰν Διὸς εὐναὶ [[λάχον]] (P. 2.27) Διὸς ἄκοιτιν (P. 2.34) cf. (N. 7.95) [[husband]] of [[Thetis]], Θέμιν ἄλοχον Διὸς fr. 30. 5. cf. fr. 31. [[son]] of [[Rhea]] v. (O. 2.12) [[brother]] of Hestia and [[Hera]], [[Ἑστία]], Ζηνὸς ὑψίστου κασιγνήτα καὶ ὁμοθρόνου Ἥρας (N. 11.2) [[lover]] of Aigina, [[Αἴγινα]], τεῶν [[Διός]] τ' ἐκγόνων (N. 7.50) Διὸς Αἰγίνας τε [[λέκτρον]] (N. 8.6) Ζηνί τε [[ἅδον]] βασιλέι (sc. [[Αἴγινα]] καὶ Θήβα) (I. 8.18) [[lover]] of Alkmene, (P. 4.171) [[τέκε]] οἱ καὶ Ζηνὶ μιγεῖσα Ἀλκμήνα (P. 9.84) [[Ζεὺς]] ἐπ' Ἀλκμήναν Δανάαν τε μολὼν (N. 10.11) [[lover]] of [[Danae]], (N. 10.11) [[lover]] of [[Leda]], (P. 4.171) [[lover]] of [[Semele]] (O. 2.27), and of Thyone, ἀτὰρ λευκωλένῳ γε [[Ζεὺς]] πατὴρ ἤλυθεν ἐς [[λέχος]] ἱμερτὸν Θυώνᾳ (P. 3.98) [[lover]] of Thebe, (I. 8.18), cf. [[test]]., fr. 290. [[lover]] of [[Ganymede]], ἦλθε καὶ [[Γανυμήδης]] Ζηνὶ (O. 1.45) [[prospective]] [[lover]] of [[Thetis]], (Θέτιν) Ζηνὶ μισγομέναν ἢ Διὸς πὰρ ἀδελφεοῖσιν (Tric.: Διὶ codd.: Δί τε Hermann) (I. 8.35) cf. (I. 8.27) [[father]] of [[Apollo]] & [[Artemis]], παίδων [[Διός]] (P. 3.12) [[father]] of [[Athena]], αὐτὰ Ζηνὸς ἐγχεικεραύνου [[παῖς]] (O. 13.77) ([[Ζεὺς]]) ὃς καὶ τυπεὶς ἁγνῷ πελέκει [[τέκετο]] ξανθὰν Ἀθάναν fr. 34, cf. (O. 7.36) [[father]] of Herakles, Διὸς [[ἄλκιμος]] υἱὸς (O. 10.44) [[παῖς]] Διὸς (N. 1.35), cf. (P. 9.84), (I. 6.42) ]ἐπὶ [[βρέφος]] οὐρανίου [[Διός]][ Πα. 2. ]Διὸς [[υἱόν]] P. Oxy. 2622. fr. 1. 15. [[father]] of Polydeukes, [[Ζεὺς]] δ' [[ἀντίος]] ἤλυθέ οἱ (N. 10.79) [[father]] of Aiakos, (N. 7.84), (I. 8.18), cf. (Pae. 15.5) [[father]] of Korinthos, ταὐτὰ δὲ τρὶς τετράκι τ' ἀμπολεῖν [[ἀπορία]] τελέθει, τέκνοισιν [[ἅτε]] [[μαψυλάκας]], Διὸς [[Κόρινθος]] (N. 7.105) [[father]] of Muses, κόραι [[Πιερίδες]] [[Διός]] (O. 10.96) [[father]] of Graces (O. 14.14) [[father]] of [[Fortune]], παῖ Ζηνὸς ἐλευθερίου [[σώτειρα]] [[Τύχα]] (O. 12.1) [[father]] of Truth, [[θυγάτηρ]] Ἀλάθεια [[Διός]] (O. 10.4) [[father]] of Peirithoos, φὰν δ' [[ἔμμεναι]] Ζηνὸς υἱοὶ καὶ κλυτοπώλου Ποσειδάωνος sc. Peirithoos and [[Theseus]] fr. 243.<br /> <b>2</b> [[king]] and [[all]] [[powerful]] [[father]] of gods and men. πατέρ' Οὐρανιδᾶν ἐγχεικέραυνον Ζῆνα (P. 4.194) [[Ζεὺς]] [[πατήρ]] (O. 2.27) ὦ Ζεῦ πάτερ (O. 7.87) ὕπατ' εὐρὺ ἀνάσσων [[Ὀλυμπίας]], Ζεῦ πάτερ (O. 13.26) [[Ζεὺς]] πατὴρ (P. 3.98) “[[Κρονίων]] [[Ζεὺς]] πατὴρ” (P. 4.23) Ζεῦ πάτερ (N. 8.35), (N. 9.31), (N. 9.53), (N. 10.29) παρὰ πατρὶ φίλῳ Δὶ (N. 10.55) “ὦ Ζεῦ πάτερ” (Herakles speaks) (I. 6.42) [[Ζεὺς]] [[πατήρ]] fr. 93. v. [[πατήρ]]. [[Ζεὺς]] ἀθανάτων [[βασιλεύς]] (N. 5.35) Ζηνὶ βασιλέι (I. 8.18), cf. (O. 7.34), (N. 7.82), (N. 10.16) ὑπέρτατε Ζεῦ (O. 4.1) εὐρυτίμου [[Διός]] (O. 1.42) Ὀλύμπου δεσπότας [[Ζεὺς]] (N. 1.14) πρὸς Ὀλυμπίου [[Διός]] Πα. 6. 1, cf. (O. 2.12), (O. 14.12) Διὸς ὑψίστου (N. 1.60) Ζηνὸς ὑψίστου (N. 11.2) [[Ζεὺς]] τά τε καὶ τὰ νέμει, [[Ζεύς]] ὁ πάντων [[κύριος]] (I. 5.53), cf. (P. 5.122) [[Ζεὺς]] ὁ [[θεῶν]] σκοπὸς (Pae. 6.94) οὐρανίου [[Διός]] (Pae. 20.9) v. [[also]], [[μεγασθενής]], ἀριστοτέχνας, [[κράτιστος]], [[εὐρύζυγος]]. [[Ζεὺς]] [[ἄφθιτος]] (P. 4.291) ἐν [[τᾷδε]] Διὸς ἀρχᾷ i. e. on [[earth]] (O. 2.58) παρὰ σκᾶ[πτ]ον Διὸς Οὐρανίδαι ἐν μεγάροις ἵσταντι Δ. 2. 7.<br /> <b>3</b> as [[patron]] and cult [[god]]. of the Aiakidai; [[Αἴγινα]] φίλα μᾶτερ, ἐλευθέρῳ στόλῳ πόλιν τάνδε κόμιζε Δὶ καὶ κρέοντι σὺν Αἰακῷ (P. 8.99) Ζεῦ, τεὸν γὰρ αἶμα (N. 3.65) ἐκ δὲ Κρόνου καὶ Ζηνὸς ἥρωας αἰχματὰς φυτευθέντας Αἰακίδας (N. 5.7) of the Eratidai; τὸ μὲν γὰρ [[πατρόθεν]] ἐκ Διὸς εὔχονται (O. 7.23) of the Blepsiadai; Τιμόσθενες, [[ὔμμε]] δ' ἐκλάρωσεν [[πότμος]] Ζηνὶ γενεθλίῳ (O. 8.16) of the Aiolidai; “[[μάρτυς]] [[ἔστω]] [[Ζεὺς]] ὁ [[γενέθλιος]] ἀμφοτέροις” (P. 4.167), cf. (P. 4.107) as [[Ζεὺς]] [[γενέθλιος]], v. (O. 8.16), (P. 4.167) as [[Ζεὺς]] [[σωτήρ]]; σωτὴρ ὑψινεφὲς Ζεῦ, Κρόνιόν τε ναίων λόφον (O. 5.17) σωτῆρος Διὸς fr. 30. 5, cf. (I. 6.8) as [[Ζεὺς]] [[Αἰτναῖος]]; Ζηνὸς Αἰτναίου [[κράτος]] (O. 6.96) Ζηνὸς Αἰτναίου [[χάριν]] (N. 1.6), cf. Ζεῦ, ὃς τοῦτ' ἐφέπεις [[ὄρος]] (P. 1.29) as [[Ζεὺς]] λτ;γτ;ένιος; [[σώτειρα]] Διὸς ξενίου [[πάρεδρος]] [[Θέμις]] (O. 8.21) καὶ ξενίου Διὸς ἀσκεῖται [[θέμις]] (N. 11.8) cf. (N. 5.33) as [[Ζεὺς]] [[Λυκαῖος]]; Ζηνὸς ἀμφὶ πανάγυριν Λυκαίου (O. 9.96) cf. (O. 13.108), (N. 10.48) as [[Zeus]]-Aristaios; “θήσονταί τέ νιν ἀθάνατον, Ζῆνα καὶ ἁγνὸν [[Ἀπόλλων]]' τοῖς δ Ἀρισταῖον καλεῖν” in [[Cyrene]] (P. 9.64) as [[Ζεὺς]] [[ἐλευθέριος]]; παῖ Ζηνὸς ἐλευθερίου [[Τύχα]] (O. 12.1) as [[Ζεῦς]] [[τέλειος]]; Ζεῦ τέλεἰ, αἰδῶ δίδοι (O. 13.115) Ζεῦ τέλεἰ (P. 1.67), cf. (N. 10.29) as [[Ζεὺς]] [[Ἄμμων]]; Διὸς ἐν Ἄμμωνος θεμέθλοις” (P. 4.16) “Διὸς ἔξοχον [[ποτὶ]] κᾶπον [[ἐνεῖκαι]]” i. e. to [[Libya]] (P. 9.53), cf. fr. 36. as [[Ζεὺς]] [[Δωδωναῖος]]; v. fr. 57. as [[Ζεὺς]] [[Ἑλλάνιος]], in Aigina. πὰρ βωμὸν πατέρος Ἑλλανίου (N. 5.10) ὦ Διὸς Ἑλλανίου φαεννὸν [[ἄστρον]] (Pae. 6.125) as [[Ζεὺς]] Ἀταβύριος, in [[Rhodes]]. ἀλλ' ὦ Ζεῦ πάτερ, νώτοισιν Ἀταβυρίου [[μεδέων]] (O. 7.87) as [[Ζεὺς]] [[ἑρκεῖος]]; v. (Pae. 6.114) as [[Ζεὺς]] [[Ὀλύμπιος]], of [[Olympia]]. Πίσα μὲν [[Διός]] (O. 2.3) Διὸς πανδόκῳ ἄλσει (O. 3.17) cf. (O. 10.45) σωτὴρ ὑψινεφὲς Ζεῦ, Κρόνιόν τε ναίων λόφον, [[τιμῶν]] τ' Αλφεόν (O. 5.17) βωμῷ τε μαντείῳ Διὸς ἐν Πίσᾳ (O. 6.5) Ζηνὸς ἐπ' ἀκροτάτῳ βωμῷ τότ αὖ [[χρηστήριον]] [[θέσθαι]] κέλευσεν (O. 6.70) Οὐλυμπία, [[ἵνα]] μάντιες [[ἄνδρες]] ἐμπύροις τεκμαιρόμενοι παραπειρῶνται Διὸς ἀργικεραύνου (O. 8.3) κόσμον Ὀλυμπίᾳ, ὅν [[σφι]] [[Ζεὺς]] γένει ὤπασεν (O. 8.83) [[Δία]] τε φοινικοστερόπαν [[σεμνόν]] τ' ἐπίνειμαι [[ἀκρωτήριον]] Ἄλιδος (O. 9.6) ἀγῶνα δ' ἐξαίρετον [[Διός]] (O. 10.24) ὕπατ' εὐρὺ ἀνάσσων [[Ὀλυμπίας]] Ζεῦ πάτερ (O. 13.26) Δὶ τοῦτ' Ἐνυαλίῳ τ ἐκδώσομεν πράσσειν (O. 13.106) [[μία]] δ' ἐκπρεπὴς Διὸς [[Ὀλυμπίας]] (sc. [[νίκα]]) (P. 7.15) σπονδοφόροι Κρονίδα Ζηνὸς Ἀλεῖοι (I. 2.24) γαῖαν τὰν δὴ καλέοισιν Ὀλυμπίου Διὸς [[ἄλσος]] (I. 2.27) as [[Ζεὺς]] [[Νεμεαῖος]]; Νεμεαίου ἐν πολυυμνήτῳ Διὸς ἄλσει (N. 2.5) Ζεῦ, τεὸν γὰρ [[αἷμα]], [[σέο]] δ' [[ἀγών]] (N. 3.65) Κρονίδᾳ τε Δὶ καὶ Νεμέᾳ (N. 4.9) Διὸς δὲ μεμναμένος ἀμφὶ Νεμέᾳ (N. 7.80) ἐν Νεμέᾳ μὲν πρῶτον, ὦ Ζεῦ, τὶν [[ἄωτον]] δεξάμενοι στεφάνων (I. 6.3) ὀκτὼ στεφάνοις ἔμιχθεν [[ἤδη]]· ἑπτὰ δ' ἐν Νεμέᾳ, τὰ δ [[οἴκοι]] μάσσον ἀριθμοῦ, Διὸς ἀγῶνι (contra, Διὸς ἀγῶνι [[with]] τὰ [[οἴκοι]] Σ.) (N. 2.24) <br /> <b>4</b> as [[master]] of the elements. ἐλατὴρ ὑπέρτατε βροντᾶς ἀκαμαντόποδος Ζεῦ (O. 4.1) ὑψινεφὲς Ζεῦ (O. 5.17) Διὸς ἀργικεραύνου (O. 8.3) Κρονίδα βαρυγδούπου [[Διός]] (O. 8.44) [[Δία]] τε φοινικοστερόπαν (O. 9.6) αἰολοβρέντα Διὸς αἴσᾳ (O. 9.42) ἀλλὰ Ζηνὸς τέχναις ἀνάπωτιν ἐξαίφνας [[ἄντλον]] [[ἑλεῖν]] (O. 9.52) πυρπάλαμον [[βέλος]] ὀρσικτύπου [[Διός]] (O. 10.81) Ζηνὸς ἐγχεικεραύνου [[παῖς]] (O. 13.77) ἐγχεικέραυνον Ζῆνα (P. 4.194) cf. (N. 9.25), (N. 10.8), 71. ὀρσινεφὴς [[Ζεὺς]] (N. 5.35) κελαινεφἔ ἀργιβρένταν Ζῆνα (Pae. 12.10) [[ἐρισφάραγος]] ([[Ζεύς]]) fr. 15.<br /> <b>5</b> <br /> <b>a</b> [[Zeus]]' [[emblem]] the [[eagle]]. Διὸς πρὸς ὄρνιχα [[θεῖον]] (O. 2.88) Διὸς [[αἰετός]] (P. 1.6) χρυσέων Διὸς αἰετῶν (P. 4.4) <br /> <b>b</b> [[giver]] of oracles and omens. ὣς ἐμοὶ [[φάσμα]] λέγει Κρονίδα πεμφθὲν βαρυγδούπου [[Διός]] (O. 8.44) “αἰσίαν δ' [[ἐπί]] οἱ [[Κρονίων]] [[Ζεὺς]] πατὴρ ἔκλαγξε βροντάν” (P. 4.23) cf. (P. 4.197), (N. 9.19) Διὸς ὑψίστου προφάταν ἔξοχον, ὀρθόμαντιν Τειρεσίαν (N. 1.60) κατένευσέν τέ οἱ ὀρσινεφὴς ἐξ οὐρανοῦ [[Ζεὺς]] (N. 5.35) τὸ δ' ἐκ Διὸς ἀνθρώποις σαφὲς [[οὐχ]] ἕπεται [[τέκμαρ]] (N. 11.43) cf. (O. 6.5), (O. 6.70), (O. 8.3) Δ[ιὸ]ς δ' ἄκ[ουσεν ὀ]μφάν. (supp. Bury: sc. [[Κάδμος]]) Δ. 2. 29.<br /> <b>c</b> [[giver]] of blessings. Διὸς δὲ [[χάριν]] ἐκ προτέρων μεταμειψάμενοι καμάτων (P. 3.95) [[τάν]] ποτε [[Ζεὺς]] ὤπασεν τιμάν (P. 4.107) [[Διός]] [[τοι]] [[νόος]] [[μέγας]] κυβερνᾷ δαίμον' [[ἀνδρῶν]] [[φίλων]] (P. 5.122) Ζεῦ, μεγάλαι δ ἀρεταὶ θνατοῖς ἕπονται ἐκ [[σέθεν]] (I. 3.4) μελέταν δὲ σοφισταῖς Διὸς [[ἕκατι]] πρόσβαλον σεβιζόμενοι (I. 5.29) Διὸς [[παῖς]] ὁ [[χρυσός]] fr. 222. 1.<br /> <b>d</b> punishes [[Ixion]], δόλον [[αὐτῷ]] θέσαν Ζηνὸς παλάμαι (P. 2.40) punishes Apharetidai, καὶ πάθον δεινὸν παλάμαις Ἀφαρητίδαι [[Διός]] (N. 10.65) [[Ζεὺς]] δ' ἐπ Ἴδᾳ πυρφόρον πλᾶξε ψολόεντα κεραυνόν (N. 10.71) punishes [[Typhon]], κεράιζε Τυφῶνα πεντηκοντοκέφαλον ἀνάγκᾳ [[Ζεὺς]] πατὴρ fr. 93. cf. [[ὅσσα]] δὲ μὴ πεφίληκε [[Ζεύς]], ἀτύζονται (P. 1.13) frees Titans, λῦσε δὲ [[Ζεὺς]] [[ἄφθιτος]] Τιτᾶνας (P. 4.291) buries Amphiareus, ὁ δ' Ἀμφιαρεῖ σχίσσεν κεραυνῷ παμβίᾳ [[Ζεὺς]] τὰν βαθύστερνον χθόνα (N. 9.25) [[γαῖα]] δ' κεραυνωθεῖσα Διὸς βέλεσιν (N. 10.8) his [[abode]] sought by [[Bellerophon]], τὸν δ (sc. Πάγασον) ἐν Οὐλύμπῳ φάτναι Ζηνὸς ἀρχαῖαι δέκονται (O. 13.92) ἐθέλοντ' ἐς οὐρανοῦ σταθμοὺς [[ἐλθεῖν]] μεθ ὁμάγυριν Βελλεροφόνταν [[Ζηνός]] (I. 7.47) <br /> <b>e</b> as [[prelude]], ἀοιδοὶ ἄρχονται Διὸς ἐκ προοιμίου (N. 2.3) αἱ δὲ πρώτιστον μὲν ὕμνησαν Διὸς ἀρχόμεναι σεμνὰν Θέτιν (N. 5.25) <br /> <b>f</b> in [[various]] [[other]] connections. ἔτειλαν (sc. ἐσλοὶ) Διὸς ὁδὸν παρὰ Κρόνου τύρσιν (O. 2.70) Ζηνὸς [[ἦτορ]] λιταῖς ἔπεισε (sc. [[Θέτις]]) (O. 2.79) χθόνα δατέοντο [[Ζεύς]] τε καὶ ἀθάνατοι (O. 7.55) [[Ζεὺς]] ἄμπαλον μέλλεν [[θέμεν]] (O. 7.61) ὀρθωθεῖσα ναύταις ἐν πολυφθόρῳ [[Σαλαμὶς]] Διὸς ὄμβρῳ (I. 5.49) “[[τρέω]] [[τοι]] πόλεμον Διὸς Ἐννοσίδαν τε βαρύκτυπον” Euxantios speaks Πα.… [[ἀλλά]] σε πρὸς [[Διός]], ἱπποσόα [[θοάς]], [[ἱκετεύω]] (Pae. 9.7) τὸ δὲ μὴ Δὶ φίλτερον σιγῷμι [[πάμπαν]] fr. 81 ad Δ. 2. [[fig]]., μὴ μάτευε [[Ζεὺς]] [[γενέσθαι]] (I. 5.14) <br /> <b>6</b> frag. & [[test]]. Porphyr., de abst., 3. 16, Πίνδαρος δὲ ἐν προσοδίοις πάντας τοὺς θεοὺς ἐποίησεν, [[ὅτε]] ὑπὸ Τυφῶνος ἐδιώκοντο, [[οὐκ]] ἀνθρώποις ὁμοιωθέντας, ἀλλὰ τοῖς ἄλλοις ζῴοις. ἐρασθέντα δὲ Πασιφάης (φασὶ coni. Bergk) [[Δία]] [[γενέσθαι]] ([[νῦν]] [[add]]. Abresch) μὲν ταῦρον, [[νῦν]] δὲ ἀετὸν καὶ κύκνον (verba ἀλλὰ κύκνον non ad carmen Pindaricum spectare censuit Turyn: v. Griffiths, [[Hermes]], 1960, 374.) fr. 91. The [[punishment]] of the [[Cyclops]] by [[Zeus]] is [[probably]] alluded to in fr. 266. τὰ δ' α[ ] [[Ζεὺς]] οἶδ[ Παρθ. 2. 33. Διὸς[ (Pae. 6.145) Διὸς [[οὐκ]] ἐθελο[ Πα. 7B. 43. ]Ζηνί γε πα[ fr. 60a. 5. | ||
}} | }} | ||
{{StrongGR | {{StrongGR | ||
Line 23: | Line 23: | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=και Δίας, ο (AM [[Ζεύς]], [[Διός]])<br /><b>1.</b> (στην αρχαία [[Ελλάδα]]) [[βασιλιάς]] και [[πατέρας]] θεών και ανθρώπων, [[θεός]] του ουρανού και της γης, [[γιος]] του Κρόνου και της Ρέας, [[σύζυγος]] της Ήρας<br /><b>2.</b> ο [[πέμπτος]] [[κατά]] [[σειρά]] αποστάσεως από τον Ήλιο, και μεγαλύτερος ως [[προς]] τη [[μάζα]] [[πλανήτης]] του ηλιακού μας συστήματος<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[γένος]] ακανθοπτερύγιων ιχθύων, κν. [[χριστόψαρο]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> <b>φρ.</b> α) «[[Ζεὺς]] [[καταχθόνιος]]» — ο [[Πλούτων]]<br />β) «σχαοκέφαλος [[Ζεύς]]» — κωμ. επίθ. του Περικλέους<br />γ) «Διὸς [[ἡμέρα]]» — [[ονομασία]] μιας από τις ημέρες της εβδομάδας<br /><b>2.</b> <b>παροιμ.</b> «τῷ Διὶ πλούτου πέρι [[ἐρίζω]]» — [[είμαι]] ή [[γίνομαι]] [[πάμπλουτος]]<br /><b>3.</b> (για [[κολακεία]]) ο Ξέρξης, οι βασιλείς της Συρίας, οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες κ.λπ.<br /><b>4.</b> (στους Πυθαγορείους) η [[μονάδα]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[έννοια]] του ουρανού και του (φυσικού) φωτός της ημέρας —πιθ. και του Ουράνιου, του κατοικούντος στον ουρανό (Caelestis)— από κοινού με την [[έννοια]] του «[[λάμπω]], [[φωτίζω]]» υπήρξαν η απώτερη [[πηγή]] του ονόματος <i>Dy</i><i>ē</i><i>us</i> της Ινδοευρωπαϊκής, απ' όπου προήλθαν το ελλ. [[Ζευς]], το αρχ. ινδ. <i>Dy</i><i>ā</i><i>us</i>, το λατ. <i>Iupiter</i> (= ελλ. | |mltxt=και Δίας, ο (AM [[Ζεύς]], [[Διός]])<br /><b>1.</b> (στην αρχαία [[Ελλάδα]]) [[βασιλιάς]] και [[πατέρας]] θεών και ανθρώπων, [[θεός]] του ουρανού και της γης, [[γιος]] του Κρόνου και της Ρέας, [[σύζυγος]] της Ήρας<br /><b>2.</b> ο [[πέμπτος]] [[κατά]] [[σειρά]] αποστάσεως από τον Ήλιο, και μεγαλύτερος ως [[προς]] τη [[μάζα]] [[πλανήτης]] του ηλιακού μας συστήματος<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[γένος]] ακανθοπτερύγιων ιχθύων, κν. [[χριστόψαρο]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> <b>φρ.</b> α) «[[Ζεὺς]] [[καταχθόνιος]]» — ο [[Πλούτων]]<br />β) «σχαοκέφαλος [[Ζεύς]]» — κωμ. επίθ. του Περικλέους<br />γ) «Διὸς [[ἡμέρα]]» — [[ονομασία]] μιας από τις ημέρες της εβδομάδας<br /><b>2.</b> <b>παροιμ.</b> «τῷ Διὶ πλούτου πέρι [[ἐρίζω]]» — [[είμαι]] ή [[γίνομαι]] [[πάμπλουτος]]<br /><b>3.</b> (για [[κολακεία]]) ο Ξέρξης, οι βασιλείς της Συρίας, οι Ρωμαίοι αυτοκράτορες κ.λπ.<br /><b>4.</b> (στους Πυθαγορείους) η [[μονάδα]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η [[έννοια]] του ουρανού και του (φυσικού) φωτός της ημέρας —πιθ. και του Ουράνιου, του κατοικούντος στον ουρανό (Caelestis)— από κοινού με την [[έννοια]] του «[[λάμπω]], [[φωτίζω]]» υπήρξαν η απώτερη [[πηγή]] του ονόματος <i>Dy</i><i>ē</i><i>us</i> της Ινδοευρωπαϊκής, απ' όπου προήλθαν το ελλ. [[Ζευς]], το αρχ. ινδ. <i>Dy</i><i>ā</i><i>us</i>, το λατ. <i>Iupiter</i> (= ελλ. «Ζευ [[πάτερ]]»), το χεττ. <i>šiuš</i> κ.ά. Αν δεχθούμε ότι η αρχική ([[απαθής]]) [[μορφή]] του ΙΕ τύπου του ονόματος βρίσκεται στην [[κλητική]] <i>Ζεῦ</i> (με αναβιβασμένο τον τόνο, εξ ού και ο περισπώμενος [[τονισμός]]), [[ήτοι]] ότι <i>Ζεῦ</i> <span style="color: red;"><</span> <i>Dyeu</i> (με φωνητική [[εξέλιξη]] του <i>dy</i> σε <i>dz</i>, δηλ. σε ελλ. <i>ζ</i>), [[τότε]] οι τύποι τών άλλων πτώσεων του ονόματος στην Ελληνική προήλθαν ως [[εξής]]: [[Ζευς]] <span style="color: red;"><</span> <i>Ζηύς</i> <span style="color: red;"><</span> <i>Dy</i><i>ē</i><i>us</i><br />ο αρχ. [[μακρός]] [[τύπος]] <i>Ζηύς</i> (πρβλ. αρχ. ινδ. <i>Dy</i><i>ā</i><i>us</i>) βραχύνθηκε σε [[Ζεύς]] [[κατά]] τον νόμο του Osthoff (μακρό [[φωνήεν]] προ ημιφώνου, του <i>υ</i>, και συμφώνου, του <i>ς</i>, βραχύνεται). <i>ΔıF</i>-<i>ός</i> <span style="color: red;"><</span> <i>Diw</i>- <span style="color: red;"><</span> <i>Dyu</i>- πρόκειται εδώ για τη μηδενισμένη ([[χωρίς]] το <i>e</i> του <i>Dyeu</i>-) [[βαθμίδα]] της ρίζας, όπου το ημίφωνο <i>y</i> εμφανίζεται με τη φωνηεντική του [[μορφή]] (<i>ι</i>), το δε έτερο ημίφωνο <i>u</i> με τη συμφωνική [[μορφή]] του (<i>w</i>/<i>F</i>). Ομοίως ερμηνεύεται και η δοτ. <i>ΔıF</i>-<i>ί</i> (> <i>Διί</i> και, με [[συναίρεση]], <i>Δῑ</i>). Η αιτ. <i>Ζῆν</i> <span style="color: red;"><</span> <i>Dy</i><i>ē</i>(<i>u</i>)<i>m</i> (πρβλ. λατ. <i>diem</i> «την [[ημέρα]]», αρχ. ινδ. <i>dy</i><i>ā</i><i>m</i>) εμφανίζει και επεκτεταμένο τ. <i>Ζῆνα</i> [[κατά]] τον έτερο, νεώτερο τύπο, της αιτ. <i>Δία</i> (<span style="color: red;"><</span> <i>ΔίF</i>-<i>α</i>), όπως αναλογικοί [[είναι]] και οι τύποι <i>Ζηνός</i> <b>γεν.</b> και <i>Ζηνί</i> <b>δοτ.</b>. Η [[ερμηνεία]] αυτή (του Pokorny <b>κ.ά.</b>) έχει το [[πλεονέκτημα]] ότι εξηγεί από κοινού, δηλ. ενιαία, την [[πληθώρα]] τών φαινομενικώς διισταμένων τύπων, η δε βασική [[ρίζα]] <i>dyeu</i>-/<i>dieu</i>- αποτελεί, [[κατά]] πολλούς, σχηματισμό δραστικού ονόματος (<i>nomen agentis</i>) σε -<i>eu</i>- (> <i>εύς</i>) της ρ. <i>dy</i>-(<i>eu</i>-)/<i>di</i>-(<i>eu</i>-) που συνδέεται με τη ρ. του αρχ. ινδ. <i>di</i>-<i>de</i>-<i>ti</i> «λάμπει», ελλ. [[δέατο]] κ.ά. Κατ' άλλους (<i>Chantraine</i> <b>κ.ά.</b>), [[εκτός]] από τη ρ. <i>dy</i>-<i>ē</i><i>u</i>-, τη [[ρίζα]] Ι, θα [[πρέπει]] να δεχθούμε και μια [[άλλη]] [[ρίζα]], τη [[ρίζα]] ΙΙ, που έχει τη [[μορφή]] <i>deiw</i>- και από την οποία μπορούν ευκολότερα να παραχθούν το ελλην. <i>ΔıF</i>-<i>ός</i> (μηδενισμένη [[βαθμίδα]]), το αρχ. ινδ. <i>div</i>-<i>as</i> (= <i>ΔιFός</i>) και τα λατ. <i>deivos</i>/<i>deus</i>. Η [[ερμηνεία]] αυτή προϋποθέτει, [[φυσικά]], ότι η κλητ. <i>Ζεῦ</i> δεν [[είναι]] αρχική και βασική, [[αλλά]] [[υστερογενής]] αναλογικός τ. από την ονομαστική [[Ζεύς]], [[πράγμα]] δύσκολο, αν ληφθεί υπ' όψιν η [[δύναμη]] της κλητικής ως τύπου επικλήσεως [[ιδίως]] στα ονόματα θεών (πρβλ. Ζεῦ [[πάτερ]], <i>Iupiter</i> <b>κ.ά.</b>). Σύμφωνα μ' αυτή την [[άποψη]], θα [[πρέπει]] να αναχθούμε σε αρχ. τ. <i>deiw</i>-<i>os</i>, απ' όπου θα εξηγηθούν και τα αρχ. ινδ. <i>dev</i>-<i>as</i>, λατ. <i>deus</i>, λιθ. <i>diẽvas</i> κ.ά. Όπως και να έχουν οι λεπτομέρειες της ετυμολογικής ερμηνείας του ονόματος, και οι δύο ρίζες συγκλίνουν σημασιολογικά στο να συνδεθεί το όνομα του θεού με την [[έννοια]] του ουρανού και του φυσικού φωτός της ημέρας. Ως α' συνθετικό η λ. [[Ζευς]] απαντά στη γενική και [[δοτική]] και [[συχνά]] σε κύρια ονόματα: α) σε γενική με τη [[μορφή]] <i>Διοσ</i>-, <i>Δıo</i>- ή <i>Ζηνο</i>-: πρβλ. [[Διοβλής]], [[Διογενέτωρ]], [[Διογενής]], <i>Διογένης</i>, [[Διομήδης]], [[Διόπαις]], <i>Διό</i>(<i>σ</i>)<i>δοτος</i>, [[Διοσημία]], <i>Διόσκουροι</i>, <i>Διοσξεινιασταί</i>, <i>Διοσσωτηριασταί</i>, [[Ζηνοδοτήρ]], <i>Ζηνόδοτος</i>, [[Ζηνοποσειδών]], [[Ζηνόφρων]]<br />β) σε [[δοτική]] με [[μορφή]] <i>ΔιFει</i>- (στην κυπριακή διάλεκτο), <i>Διει</i>- ή <i>Διι</i>-<br />πρβλ. <i>ΔιFείθεμις</i>, <i>ΔιFείφιλος</i>, <i>Διειπετής</i>, [[Διιπόλεια]], [[Διισωτήρια]], <i>Διίφιλος</i>]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
|lsmtext='''Ζεύς:''' ὁ, κλητ. <i>Ζεῦ</i>· οι πλάγιες πτώσεις σχηματίστηκαν από το <i>Δίς</i>, γεν. [[Διός]], δοτ. <i> | |lsmtext='''Ζεύς:''' ὁ, κλητ. <i>Ζεῦ</i>· οι πλάγιες πτώσεις σχηματίστηκαν από το <i>Δίς</i>, γεν. [[Διός]], δοτ. <i>Διΐ</i>· επίσης, δοτ. Δί [ῑ], αιτ. [[Δία]]· στους ποιητές επίσης, απαντούν οι τύποι <i>Ζηνός</i>, <i>Ζηνί</i>, <i>Ζῆνα</i>, και στη μεταγεν. Δωρ. οι τύποι [[Ζάν]], <i>Ζανός</i> κ.λπ.<br /><b class="num">I.</b> ο Δίας, Λατ. Ju-piter, [[πατέρας]] των θεών και των ανθρώπων, [[γιος]] του Κρόνου και της Ρέας, απ' όπου ονομάστηκε [[Κρονίδης]] και [[Κρονίων]], [[σύζυγος]] της Ήρας· ο Όμηρ. τον παρουσιάζει να εξουσιάζει τους αιθέρες ([[ἀήρ]])· εξού και οι βροχές και οι καταιγίδες θεωρούνταν ότι προέρχονται απ' αυτόν, [[Ζεὺς]] ὕει κ.λπ.· το όνομά του το επικαλούνταν σε όρκους, <i>οὐ μὰ Ζῆνα</i>, σε Όμηρ., Αττ.· ομοίως, μὰ [[Δία]], νὴ [[Δία]], σε Αττ.<br /><b class="num">II.</b> [[Ζεὺς]] [[καταχθόνιος]], ο Πλούτωνας, ο [[θεός]] που εξουσιάζει τον Κάτω Κόσμο, σε Ομήρ. Ιλ. | ||
}} | }} | ||
{{elru | {{elru | ||
Line 32: | Line 32: | ||
}} | }} | ||
{{elnl | {{elnl | ||
|elnltext= | |elnltext=Ζεύς Διός, ὁ, meestal sing. Ζεύς, gen. Διός, dat. Διί of Δί, acc. Δία of Δί ’, vocat. Ζεῦ, poët. nom. Ζήν, gen. Ζηνός, dat. Ζηνί, acc. Ζῆνα of Ζῆν’ of Ζῆν; Dor. nom. Ζάν, gen. Ζανός, dat. Ζανί, acc. Ζᾶνα Zeus:; Διὸς νεφεληγερέταο van Zeus de wolkenverzamelaar Il. 5.736; Ζῆν ’ ὕπατον Κρονίδην Zeus, de verheven zoon van Kronos Il. 5.756; soms ook gebruikt als het om het domein van een andere godheid gaat; Ζεύς... καταχθόνιος de onderaardse Zeus Il. 9.457; van een mens. Ξέρξης ὁ τῶν Περσῶν Ζεὺς Xerxes, de Zeus van de Perzen Gorg. B 5a. astr. naam van een planeet Jupiter. | ||
}} | }} | ||
{{etym | {{etym | ||
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Other forms: Boeot. Lac. etc. <b class="b3">Δεύς</b>, voc. <b class="b3">Ζεῦ</b>, gen. <b class="b3">Δι(Ϝ)ός</b>, dat. (loc.) <b class="b3">Δι(Ϝ)ί</b>, dat. also <b class="b3">ΔιϜεί</b> (e. g. <b class="b3">ΔιϜεί-φιλος</b>; ), acc. <b class="b3">Ζῆν</b>, since Hom. also <b class="b3">Δί-α</b>, <b class="b3">Ζῆν-α</b> with <b class="b3">Ζην-ός</b>, <b class="b3">-ί</b>; nom. <b class="b3">Ζήν</b> (A. Supp. 162 [lyr.]; or voc.?), <b class="b3">Ζάν</b> (Pythag., Ar.), <b class="b3">Ζάς</b> (Pherec. Syr.), gen. <b class="b3">Ζανός</b> (inscr. Chios IVa [? ] a. o.); note <b class="b3">Δᾶν</b> (Theocr. 4, 17); more forms in Schwyzer 576f., Leumann Hom. Wörter 288ff. and the dict.<br />Dialectal forms: Myc. dat. <b class="b2">diwe \/diwei\/</b><br />Compounds: As 1. member in univerbations like <b class="b3">Διόσ-κουροι</b> (gen.; also <b class="b3">Διεσ-κουρίδου</b> [Priene a. o.]), <b class="b3">ΔιϜεί-φιλος</b> (dat.), stemform e. g. in <b class="b3">διο-γενής</b>; also <b class="b3">Ζηνό-δοτος</b> (for <b class="b3">Διόσ-δοτος</b>) a. o.; as 2. member in [[ἔνδιος]], [[εὑδία]], s. vv.; cf. also [[αὑτόδιον]].<br />Derivatives: [[δῖος]], s. v.<br />Origin: IE [Indo-European] [184] <b class="b2">*dieu-</b> [[Zeus]]<br />Etymology: Ols name of heaven, of the god of heaven, of the day, preserved esp. in Sanskrit, Greek and Italic, and prob. in Hittite, with several related forms: <b class="b3">Ζεύς</b> = Skt. <b class="b2"> | |etymtx=Grammatical information: m.<br />Other forms: Boeot. Lac. etc. <b class="b3">Δεύς</b>, voc. <b class="b3">Ζεῦ</b>, gen. <b class="b3">Δι(Ϝ)ός</b>, dat. (loc.) <b class="b3">Δι(Ϝ)ί</b>, dat. also <b class="b3">ΔιϜεί</b> (e. g. <b class="b3">ΔιϜεί-φιλος</b>; ), acc. <b class="b3">Ζῆν</b>, since Hom. also <b class="b3">Δί-α</b>, <b class="b3">Ζῆν-α</b> with <b class="b3">Ζην-ός</b>, <b class="b3">-ί</b>; nom. <b class="b3">Ζήν</b> (A. Supp. 162 [lyr.]; or voc.?), <b class="b3">Ζάν</b> (Pythag., Ar.), <b class="b3">Ζάς</b> (Pherec. Syr.), gen. <b class="b3">Ζανός</b> (inscr. Chios IVa [? ] a. o.); note <b class="b3">Δᾶν</b> (Theocr. 4, 17); more forms in Schwyzer 576f., Leumann Hom. Wörter 288ff. and the dict.<br />Dialectal forms: Myc. dat. <b class="b2">diwe \/diwei\/</b><br />Compounds: As 1. member in univerbations like <b class="b3">Διόσ-κουροι</b> (gen.; also <b class="b3">Διεσ-κουρίδου</b> [Priene a. o.]), <b class="b3">ΔιϜεί-φιλος</b> (dat.), stemform e. g. in <b class="b3">διο-γενής</b>; also <b class="b3">Ζηνό-δοτος</b> (for <b class="b3">Διόσ-δοτος</b>) a. o.; as 2. member in [[ἔνδιος]], [[εὑδία]], s. vv.; cf. also [[αὑτόδιον]].<br />Derivatives: [[δῖος]], s. v.<br />Origin: IE [Indo-European] [184] <b class="b2">*dieu-</b> [[Zeus]]<br />Etymology: Ols name of heaven, of the god of heaven, of the day, preserved esp. in Sanskrit, Greek and Italic, and prob. in Hittite, with several related forms: <b class="b3">Ζεύς</b> = Skt. <b class="b2">dyáuḥ</b> <b class="b2">(god of) heaven, day</b>, Lat. [[Iovis]] and pob. in <b class="b2">nu-diūs tertius</b> <b class="b2">(it is) now the third day</b>, i. e. <b class="b2">the day before yesterday</b>, IE <b class="b2">*d(i)i̯ēus</b>; also Hitt. <b class="b2">*šiuš</b>, <b class="b2">šiun(i</b>)- [[god]]; <b class="b3">Ζεῦ πάτερ</b> = Lat. [[Iūpiter]], <b class="b3">Ζῆν</b> = Skt. <b class="b2">dyā́m</b>, Lat. [[diem]] (with new nom. [[diēs]], [[Diēspiter]]; cf. also Illyr. <b class="b3">Δειπάτυρος</b>); the other oblique cases, <b class="b3">ΔιϜ-ός</b>, <b class="b3">-εί</b>, <b class="b3">-ί</b>, <b class="b3">Δία</b> agree with Skt. <b class="b2">diváḥ</b>, <b class="b2">divé</b>, <b class="b2">diví</b>, <b class="b2">dívam</b> (partly parallell innovations). New in Greek are <b class="b3">Ζῆν-α</b> (after <b class="b3">Δί-α</b>) with <b class="b3">Ζηνός</b>, <b class="b3">-ί</b>, which contains the old acc. <b class="b2">*Di̯e(u)m</b> with early loss of the <b class="b2">u̯</b> seen also in Skt. [[Dyam]]; not to IE <b class="b2">*din-</b> [[day]] in Lat. <b class="b2">nun-dinae</b> <b class="b2">market-day</b>, Skt. <b class="b2">madhyán-dinam</b> [[midday]] a. o. (after Kretschmer Glotta 14, 303f. also <b class="b3">Τιν-δαρίδαι</b> and 30, 93ff). - The <b class="b3">α</b> in <b class="b3">Ζάς</b>, <b class="b3">Ζάν</b>, <b class="b3">Ζανός</b> was spread from Elean Olympia, where <b class="b3">η</b> became <b class="b3">α</b>, s. Leumann Hom. Wörter 288ff. (after Kretschmer Glotta 17, 197) and Fraenkel Gnomon 23, 373. - It is generally assumed that IE <b class="b2">*d(i)i̯ēus</b> is an agent noon of the verb seen in Skt. <b class="b2">dī́-de-ti</b> [[shine]], gr. [[δέατο]] (s. v.) meaning [[shine]], [[glow]], [[light]]; <b class="b2">*d(i)i̯ēus</b> prop. "the shining, gleaming". Objections in Wackernagel BerlAkSb. 1918, 396ff. (= Kl. Schr. 1, 315ff.), Nilsson Gr. Rel. 1, 391. Beside <b class="b3">Ζεύς</b> etc. there is an old appellative for [[god]] in Skt. <b class="b2">deváḥ</b> = Lat. [[deus]] = Lith. <b class="b2">diẽvas</b> a. o., IE <b class="b2">*deiu̯os</b>; prop. "the heavenly, caelestis" as deriv. from the noun for [[heaven]]. - Except Bq see W.-Hofmann s. [[diēs]], Fraenkel Lit. et. Wb. s. <b class="b2">diẽvas</b>, Wackernagel-Debrunner Aind. Gramm. 3, 219ff., Mayrhofer EWAia. s. <b class="b2">dyáuh</b>, Benveniste Origines 59f, 166. (Cf. also <b class="b3">Τινδαρίδαι</b>). | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
|mdlsjtxt=[the obl. cases formed from *di/s, gen. [[Διός]]; dat. Διΐ, Δί [ῑ], acc. Δία] [in Poets also, Ζηνός, Ζηνί, Ζῆνα] [in [[later]] doric Ζάν, Ζανός, etc.:—]<br /><b class="num">I.</b> [[Zeus]], Lat. Ju-piter, [[father]] of gods and men, son of Kronos and [[Rhea]], [[hence]] called [[Κρονίδης]], [[Κρονίων]], [[husband]] of [[Hera]]: —Hom. makes him [[rule]] in the [[lower]] air (ἀήῤ; [[hence]] [[rain]] and storms [[come]] from him, [[Ζεὺς]] ὕει, etc.:—in oaths, οὐ μὰ Ζῆνα Hom., [[attic]]; so μὰ Δία, νὴ Δία, [[attic]]<br /><b class="num">II.</b> [[Ζεὺς]] [[καταχθόνιος]], [[Pluto]], Il. | |mdlsjtxt=[the obl. cases formed from *di/s, gen. [[Διός]]; dat. Διΐ, Δί [ῑ], acc. Δία] [in Poets also, Ζηνός, Ζηνί, Ζῆνα] [in [[later]] doric Ζάν, Ζανός, etc.:—]<br /><b class="num">I.</b> [[Zeus]], Lat. Ju-piter, [[father]] of gods and men, son of Kronos and [[Rhea]], [[hence]] called [[Κρονίδης]], [[Κρονίων]], [[husband]] of [[Hera]]: —Hom. makes him [[rule]] in the [[lower]] air (ἀήῤ; [[hence]] [[rain]] and storms [[come]] from him, [[Ζεὺς]] ὕει, etc.:—in oaths, οὐ μὰ Ζῆνα Hom., [[attic]]; so μὰ Δία, νὴ Δία, [[attic]]<br /><b class="num">II.</b> [[Ζεὺς]] [[καταχθόνιος]], [[Pluto]], Il. | ||
}} | }} |