νόος: Difference between revisions

|lsmtext='''νόος:''' νόου, Αττ. συνηρ. [[νοῦς]], νοῦ, ὁ· στους μεταγεν. συγγραφείς απαντούν πτώσεις της γʹ κλίσης, γεν. <i>νοός</i>, δοτ. <i>νοΐ</i>, αιτ. [[νοῦν]]·<br /><b class="num">I. 1.</b> [[μυαλό]], [[διάνοια]], [[αντίληψη]], σε Όμηρ. κ.λπ.· <i>νόῳ</i>, με νου, [[φρόνιμα]], συνετά, σε Ομήρ. Οδ.· <i>παρὲκ νόον</i>, ασυναίσθητα, ανόητα, άκριτα, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>σὺν νόῳ</i>, με [[σωφροσύνη]], σε Ηρόδ.· νόῳ [[λαβεῖν]] τι, [[αντίληψη]] ενός πράγματος, στον ίδ.· <i>νόῳ ἔχειν</i>, έχω στο νου μου, [[σκέπτομαι]], στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> η [[φράση]] [[νοῦν]] ἔχειν σημαίνει: <b>α)</b> έχω [[συναίσθηση]], είμαι [[λογικός]], [[σώφρων]], [[φρόνιμος]], σε Σοφ., Αριστοφ. κ.λπ.· περισσὰ πράσσειν οὐκἔχει [[νοῦν]] οὐδένα, το να επιδιώκεις τόσο [[πολλά]] δεν έχει [[νόημα]], σε Σοφ. <b>β)</b> έχω το [[μυαλό]] μου στραμμένο σε [[κάτι]]· ἄλλοσ' [[ὄμμα]], [[θητέρᾳ]] δὲ [[νοῦν]] ἔχειν, σε Σοφ.· [[δεῦρο]] [[νοῦν]] ἔχε, σε Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> [[ψυχή]], [[συναίσθημα]], «[[καρδιά]]»· [[χαῖρε]] νόῳ, σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως, [[νόος]] [[ἔμπεδος]], [[ἀπηνής]], σε Όμηρ.· <i>ἐκ παντὸς νόου</i>, με όλη του την [[καρδιά]] και την [[ψυχή]], σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">4.</b> ο [[νους]] σαν όργανο λήψης αποφάσεων και σχεδιασμών· <i>τί σοι ἐν νόῳ ἐστὶ ποιεῖν;</i> τί σκοπεύεις να κάνεις; στον ίδ.· <i>ἐν νόῳ ἔχειν</i>, με απαρ., [[προτίθεμαι]], [[σκοπεύω]], προδιατίθεμαι να..., στον ίδ.· <i>νόον τελεῖν</i>, σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">II.</b> [[σημασία]] ή [[νόημα]], [[έννοια]] λέξης ή φράσης, πρότασης ή λόγου, σε Ηρόδ., Αριστοφ.

|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: <b class="b2">mind, sense, intellect, reason, purpose</b> (Il.).<br />Other forms: (ep. ion.), contr. <b class="b3">νοῦς</b> (Att., also κ 240 u.a.), <b class="b3">νῶ</b>, <b class="b3">νῶν</b>? (Aeol. gen. acc.?)<br />Compounds: Very often as 2. member, e.g. <b class="b3">εὔ-νοος</b>, <b class="b3">-νους</b> [[wellminded]] with <b class="b3">εὑνο-έω</b>, <b class="b3">-ίη</b>, <b class="b3">-ια</b> etc. (IA.); also as 1. member, a.o. in the compounds <b class="b3">νου-θετ-έω</b> <b class="b2">put in mind, admonish</b> (after <b class="b3">νομοθετ-έω</b> : <b class="b3">νομο-θέ-της</b> : <b class="b3">νόμον θεῖναι</b> a.o.) with <b class="b3">νουθέ-τησις</b>, <b class="b3">-τημα</b>, <b class="b3">-σία</b>, <b class="b3">-τεία</b> a.o. (IA.); <b class="b3">νουν-εχ-ής</b> [[prudent]], adv. <b class="b3">νουνεχ-ῶς</b>, <b class="b3">-όντως</b> (: <b class="b3">νοῦν ἔχει</b>, <b class="b3">ἔχων</b>, Schwyzer 452).<br />Derivatives: Nouns: 1. <b class="b3">νοερός</b> [[mindful]], [[intellectual]] (Heraclit., Arist.); 2. <b class="b3">νοήρης</b> [[prudent]], [[capable]] (Herod., H.); 3. <b class="b3">νοότης</b>, <b class="b3">-ητος</b> f. [[intellectuality]] (Procl.); 4. <b class="b3">νόαρ</b> n. [[illusion]], [[phantom]] (Theognost.; archaising innovation). -- Verbs: A. <b class="b3">νοέω</b>, aor. <b class="b3">νοῆσαι</b> (contr. <b class="b3">νῶσαι</b>) etc., very often with prefix (partly hypostasis with <b class="b3">νοῦς</b>) in diff. meanings, e.g. <b class="b3">δια-</b>, <b class="b3">ἐν-</b>, <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">προ-</b>, <b class="b3">μετα-</b>, <b class="b3">συν-</b>, <b class="b2">meditate, observe, think, devise, have in mind</b> (Il.); from this 1. <b class="b3">νόη-μα</b> n. [[thought]], [[intelligence]], [[decision]] (Il.) with <b class="b3">-μάτιον</b> (Arr.), <b class="b3">-ματικός</b> (sp.). <b class="b3">-μων</b> [[thoughtful]], [[prudent]] (Od., Hdt.); 2. <b class="b3">νόη-σις</b> (<b class="b3">νῶσις</b>) f. [[oberving]], [[understand]], [[thinking]], also <b class="b3">διανόη-σις</b> etc. (IA.); 3. <b class="b3">προ-</b>, <b class="b3">δια-νοία</b>, <b class="b3">-νοια</b> f. etc. [[care]] resp. [[meditating]], [[thought]], [[intention]] (IA.); 4. <b class="b3">νοη-τικός</b> (<b class="b3">προ-</b> u.a.) [[mindful]] (Pl.); 5. <b class="b3">προ-</b>, <b class="b3">δια-</b>, <b class="b3">ἐπι-</b>, <b class="b3">ὑπο-νοητής</b> m. [[director]] etc. (late). -- B. <b class="b3">νόομαι</b> <b class="b2">be changed into νόος</b> (Plot. u.a.). --Lit. on <b class="b3">νοῦς</b> etc: Schottländer Herm. 64, 228ff., Marg Charakter 44 ff. (use in Hom.), Kurt v. Fritz ClassPhil. 38, 79ff. (in Hom.), 40, 223ff., 41, 12ff. (with the Presocratics); also McKenzie Class Quart. 17, 195 f. and Magmen REGr. 40, 117ff. (both doubted by Kretschmer Glotta 14, 229 resp. by Wahrmann ibd. 19, 214 f. resp. rejected); Porzig Satzinhalte 185 ff. (<b class="b3">νοῦς</b> and <b class="b3">νόημα</b> in the Epos).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: No doubt an old inherited verbal noun (cf. <b class="b3">λόγος</b>, <b class="b3">φόρος</b> a.o.), though there is no certain connection. The old connection with Germ., e.g. Goth. [[snutrs]] [[wise]], [[prudent]] (L. Meyer KZ 5, 368), which is possible, is taken up again by Schwyzer Festschr. Kretschmer 247 ff. and further worked out assuming a basic meaning <b class="b2">sense of detection</b> of supp. <b class="b2">*snu-</b> [[browse]], which would also be found in <b class="b3">νυός</b>, Lat. [[nurus]] <b class="b2">daughter-in-law</b> and [[nūbō]] [[marry]] (referring to the browse-kiss (sniffer-?), a form of the kiss of relatives), an hypothesis, which goes far beyond what can be proven. -- Diff., not preferable, Prellwitz s.v.: to <b class="b3">νεύω</b> as "nod thoughtfully", to which acc. to Brugmann IF 19, 213 f., 30, 371 ff. also <b class="b3">πινυτός</b> [[prudent]] (but see s.v.) and Cret. <b class="b3">νύναμαι</b> = <b class="b3">δύναμαι</b> (s.v.). To be rejected Kieckers IF 23, 362ff. (to <b class="b3">νέω</b> [[swim]]), McKenzie (s. above; = Skt. <b class="b2">náya-</b> m. [[guidance]] from <b class="b2">náyati</b> [[lead]]); s. also W.-Hofmann s. [[sentiō]].