σπουδαῖος: Difference between revisions

|lstext='''σπουδαῖος''': -α, -ον, (σπουδὴ) [[κυρίως]] ὁ [[μετὰ]] σπουδῆς, [[ταχύς]], μόνον παρὰ [[Πολυδ]]. Α΄, 197, Γ΄, 149, πρβλ. Πολύαιν. 6. 24, 1· - ἀλλ’ ἐν τῇ χρήσει σημαίνει ἀείποτε δραστηριότητα ἢ ἀπροθυμίαν ἐνεργείας· Ι. ἐπὶ προσώπων, [[σοβαρός]], σπουδαίως φερόμενος, Ξεν. Κύρ. 2. 2, 16, πρβλ. Συμπ. 8, 3· ἀντίθετον τῷ παίζων, Schäf. εἰς Πλούτ. 4, σ. 409· [[δραστήριος]], [[ἐνεργός]], [[πρόθυμος]] ἐν τῇ ἐνεργείᾳ πρὸς ὑποστήριξίν τινος ἐν ταῖς ἐκλογαῖς, Πλούτ. Αἰμίλ. 1· [[ὅθεν]], 2) [[καλός]], [[χρηστός]], [[ἔξοχος]] εἰς τὸ εἶδός του, Ἡρόδ. 8. 69· ἀλλ’ οὐχὶ συχνὸν [[μέχρι]] τοῦ Πλάτ.· ἀντίθετον τῷ [[φαῦλος]], Πλάτ. Νόμ. 757Α, 814Ε, Ἀριστ. Ποιητ. 2, 1· σπ. ἀκροατὴς Ἰσοκρ. 289Ε· σπουδ. [[αὐλητής]], ἀλλ’ [[ἄνθρωπος]] μοχθηρὸς Ἀντισθ. παρὰ Πλουτ. ἐν Περ. 1· κιθαριστὴς Ἀριστ. Ἠθικ. Νικ. 1. 7, 14· [[ἀνδράποδον]] Δημ. 119. 8· σπ. τὴν τέχνην Ξεν. Ἀπομν. 4. 2, 2· [[περί]] τι Πλάτ. Νόμ. 817Α. 3) ἐπὶ ἀνθρώπων ἐχόντων βαρύτητά τινα καὶ σημασίαν, Ξεν. Κύρ. 2. 2, 24. 4) ἐπὶ ἠθικῆς ἐννοίας, [[ἀγαθός]], [[χρηστός]], ἀντίθετον τῷ [[πονηρός]], ὁ αὐτ. ἐν Ἑλλ. 2. 3, 19· οἱ σπ. τῶν Λακεδαιμονίων [[αὐτόθι]] 3. 1, 9· σπ. τὰ ἤθη Ἰσοκρ. 2D· τῷ ἀρετὴν ἔχειν σπ. λέγεται Ἀριστ. Κατηγ. 8, 27, πρβλ. Ἠθικ. Νικ. 9, 4, 2· καὶ ὁ Ἀριστ. ποιεῖται χρῆσιν τῆς λέξεως εἰς δήλωσιν ἀνδρὸς ἐκτελοῦντος τὰ [[ἑαυτοῦ]] καθήκοντα, [[αὐτόθι]] 5. 3, 3, 6, Πολιτ. 3. 4, 4., 7. 13, 10, κ. ἀλλ.· - οὕτω, σπουδαῖον = ἀγαθόν, ὁ αὐτ. ἐν Ἠθικ. Νικ. 5. 9, 6., 5. 10, 1· - καὶ [[καθόλου]], ἐπὶ παντὸς καλοῦ καὶ ἀξιολόγου πράγματος ἢ ποιότητος, ὁ αὐτ. Μετὰ τὰ Φυσ. 4. 16, 3., 8. 9, 1, Ἠθικ. Νικ. 7. 8, 5, κ. ἀλλ. ΙΙ. ἐπὶ πραγμάτων, ὁ [[ἄξιος]] τῆς προσοχῆς τινος, [[ἄξιος]] λόγου, ἔχων βαρύτητα καὶ σημασίαν, Θέογν. 65, 70, 116, κτλ.· τὰ σπουδαιέστερα (-έστατα) τῶν πραγμάτων Ἡρόδ. 1. 8, 133, πρβλ. Ἰσοκρ. 24D· ταῦτά ἐστι σπουδαιότατα Δημ. 701. 4, κτλ.· ἀντίθετον τῷ γελοῖος, Ἀριστοφ. Βάτρ. 390· γελᾶν ἐπὶ σπουδαίοις Πλάτ. Εὐθύδ. 300Ε. 2) [[πρᾶγμα]] καλὸν εἰς τὸ εἶδός του, ἐξαίρετον, σπ. νομαὶ Ἡροδ. 4. 23· ἡ σπουδαιοτάτη [τῶν ταριχεύσεων], ἡ πολυπλοκωτάτη, ἡ δαπανηροτάτη, ὁ αὐτ. 2. 86· ἰσηγορίη [[χρῆμα]] σπουδαῖον ὁ αὐτ. 5. 48· λόγοι σπ. Πινδ. Π. 4. 235· [[μουσικὴ]] Πλάτ. Νόμ. 668Β· τιμαὶ ὁ αὐτ. ἐν Πολ. 519D· σπέρματα Ξεν. Ἀπομν. 4. 4, 23· [[δῶρον]] οὐ σπ. εἰς ὄψιν, οὐχὶ καλὸν εἰς τὴν ὄψιν, οὐχὶ ὡραῖον, Σοφ. Ο. Κ. 577· [[τραγῳδία]] σπ. Ἀριστ. Ποιητ. 5. 10· σπ. [[ὑπόδημα]] ὁ αὐτ. ἐν Ἠθικ. Εὐδ. 2. 1, 6. ΙΙΙ. Ἐπίρρ. σπουδαίως, [[μετὰ]] σπουδῆς ἢ ζήλου, [[μετὰ]] σπουδαιότητος καὶ σοβαρότητος, [[καλῶς]] προθύμως, Ξεν. Κύρ. 1. 3, 9, Πλάτ. Κρατ. 406Β, κτλ.· - συγκρ. -ότερον, Ξεν. Κύρ. 2. 3, 20· ὑπερθετ. -ότατα, [[μετὰ]] μεγίστης ἐπιμελείας, κάλλιστα, ἄριστα, Ἡρόδ. 2. 86. - Παρὰ τὸ ὁμαλὸν συγκρ. καὶ ὑπερθετ. εὑρίσκομεν καὶ ἀνωμάλους τύπους -έστερος, -έστατος, Ἡρόδ. ἔνθ. ἀνωτ., Ἑκαταῖ. παρ’ Εὐστ. 1441. 15.

|mltxt=-α, -ο / σπουδαῑος, -αία, -ον, ΝΜΑ<br /><b>1.</b> (για πρόσ. και για πράγμ.) [[άξιος]] [[μεγάλης]] προσοχής, [[σημαντικός]], [[εξαίρετος]] (α. «[[σπουδαίος]] [[άνθρωπος]]» β. «σπουδαίο [[έργο]]» γ. «οὐδὲ ἐν ἴσαις τιμαῑς διαγορευόμενοι φαῡλοι καὶ σπουδαῑοι», <b>Πλάτ.</b><br />δ. «[[δώρον]] οὐ σπουδαῑον εἰς ὄψιν», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>2.</b> (<b>με [[ηθική]] σημ.</b>) [[ενάρετος]], [[χρηστός]] («[[σπουδαίος]] [[χαρακτήρας]]»)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[επωφελής]], [[επικερδής]] («ανέλαβε μια σπουδαία δουλειά»)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «κάνει τον σπουδαίο» — φαντάζεται ότι έχει [[σπουδαιότητα]] και συμπεριφέρεται ανάλογα<br />β) «σπουδαίο [[πράμα]]» — λέγεται ειρωνικά για [[κάτι]] εντελώς ασήμαντο<br />γ) «σπουδαία τα λάχανα» — λέγεται ειρωνικά για [[κάτι]] ασήμαντο και αδιάφορο<br />δ) «σπουδαίο [[πρόσωπο]]» ή «σπουδαίο [[υποκείμενο]]» — λέγεται ειρωνικά για μηδαμινό άνθρωπο<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> γρήγορος, [[ταχύς]] («οὐ σπουδαῑος τοὺς [[πόδας]] [[[ἵππος]]]», <b>[[Πολυδ]].</b>)<br /><b>2.</b> αυτός που έχει σοβαρό ύφος, αυτός που επιβάλλει τον σεβασμό<br /><b>3.</b> [[δραστήριος]], [[ενεργητικός]]<br /><b>4.</b> αυτός που έχει εξαιρετική [[ικανότητα]]<br /><b>5.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>τὸ σπουδαῑον</i><br />α) η [[ταχύτητα]], η [[γρηγοράδα]]<br />β) το [[αγαθό]]<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «σπουδαῑον ἐστί μοί τι» — έχει [[μεγάλη]] [[σημασία]] για μένα (<b>Δημοσθ.</b>). <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[σπουδαίως]] ΝΜΑ, και <i>σπουδαία</i> Ν<br />με [[σπουδαιότητα]] και [[σοβαρότητα]] («στήσαντα τὸ [[πρόσωπον]] [[σπουδαίως]] καὶ εὐσχημόνως», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br />(στον τ. <i>σπουδαία</i>)<br /><b>1.</b> με [[μεγάλη]] [[βαρύτητα]] και [[σημασία]], [[εξαίρετα]]<br /><b>2.</b> (ως [[έκφραση]] επιδοκιμασίας) [[έξοχα]], εξαιρετικά<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> με [[ταχύτητα]], [[γρήγορα]]<br /><b>2.</b> (το υπερθ.) <i>σπουδαιότατα</i><br />με [[πάρα]] πολύ [[μεγάλη]] [[επιμέλεια]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[σπουδή]] (<b>βλ.</b> και λ. [[σπεύδω]]) <span style="color: red;">+</span> κατάλ. -<i>αῖος</i> (<b>πρβλ.</b> <i>μοιρ</i>-<i>αῖος</i>)].