3,274,216
edits
σιδήρεος: Difference between revisions
From LSJ
m
no edit summary
mNo edit summary |
|||
| Line 8: | Line 8: | ||
|Transliteration C=sidireos | |Transliteration C=sidireos | ||
|Beta Code=sidh/reos | |Beta Code=sidh/reos | ||
|Definition=α, Ion. and Ep. η, ον, Att. contr. σιδηροῦς, ᾶ, οῦν <span class="title">SIG</span>144.14, etc.; Ep. also σιδήρειος, η, ον, v. infr.; also late, <span class="bibl"><span class="title">Stud.Pal.</span>20.217.9</span> (vi A.D.) (fem. <span class="sense"><span class="bld">A</span> -ειος Theognost.<span class="title">Can.</span> 56); Dor. σιδάρεος [ᾱ] <span class="title">IG</span>42(1).103.114 (Epid., iv B.C.), and v. infr. 11, also σιδάριος <span class="title">SIG</span>246 ii 67 (Delph., iv B.C.); Aeol. σιδάριος <span class="bibl">Theoc.29.24</span>:—[[made of iron]] or [[steel]], ἄξων <span class="bibl">Il.5.723</span>; σιδηρείη κορύνη <span class="bibl">7.141</span>; πύλαι <span class="bibl">8.15</span>; ὑποκρητηρίδιον <span class="bibl">Hdt.1.25</span>; σκύταλον <span class="bibl">Theoc.17.31</span>; <b class="b3">χεὶρ σ</b>. [[grappling-iron]], <span class="bibl">Th.4.25</span>, <span class="bibl">7.62</span>: also <b class="b3">σ. ὀρυμαγδός</b>, i.e. the clang [[of arms]], <span class="bibl">Il.17.424</span>; <b class="b3">σ. οὐρανός</b> the [[iron]] sky, the firmament, which the ancients held to be of metal, <span class="bibl">Od.15.329</span> (cf. [[χάλκεος]]) <b class="b3"> | |Definition=α, Ion. and Ep. η, ον, Att. contr. σιδηροῦς, ᾶ, οῦν <span class="title">SIG</span>144.14, etc.; Ep. also σιδήρειος, η, ον, v. infr.; also late, <span class="bibl"><span class="title">Stud.Pal.</span>20.217.9</span> (vi A.D.) (fem. <span class="sense"><span class="bld">A</span> -ειος Theognost.<span class="title">Can.</span> 56); Dor. σιδάρεος [ᾱ] <span class="title">IG</span>42(1).103.114 (Epid., iv B.C.), and v. infr. 11, also σιδάριος <span class="title">SIG</span>246 ii 67 (Delph., iv B.C.); Aeol. σιδάριος <span class="bibl">Theoc.29.24</span>:—[[made of iron]] or [[steel]], ἄξων <span class="bibl">Il.5.723</span>; σιδηρείη κορύνη <span class="bibl">7.141</span>; πύλαι <span class="bibl">8.15</span>; ὑποκρητηρίδιον <span class="bibl">Hdt.1.25</span>; σκύταλον <span class="bibl">Theoc.17.31</span>; <b class="b3">χεὶρ σ</b>. [[grappling-iron]], <span class="bibl">Th.4.25</span>, <span class="bibl">7.62</span>: also <b class="b3">σ. ὀρυμαγδός</b>, i.e. the clang [[of arms]], <span class="bibl">Il.17.424</span>; <b class="b3">σ. οὐρανός</b> the [[iron]] sky, the firmament, which the ancients held to be of metal, <span class="bibl">Od.15.329</span> (cf. [[χάλκεος]]) <b class="b3">; σ. γένος</b>, of the <span class="title">Iron</span> age, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span>176</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> metaph., <b class="b3">ἦ γὰρ σοί γε σ. ἐν φρεσὶ θυμός</b> a soul [[of iron]], i.e. [[hard]], [[stubborn as iron]], <span class="bibl">Il. 22.357</span>, cf. <span class="bibl">Od.23.172</span>; οὐδέ μοι . . θυμὸς ἐνὶ στήθεσσι σ., ἀλλ' ἐλεήμων <span class="bibl">5.191</span>; οὐδ' εἴ οἱ κραδίη γε σ. ἔνδοθεν ἦεν <span class="bibl">4.293</span>; σιδήρειόν νύ τοι ἦτορ <span class="bibl">Il.24.205</span>,<span class="bibl">521</span>; <b class="b3">ἦ ῥά νυ σοί γε σ. πάντα τέτυκται</b> thou art [[iron]] all! <span class="bibl">Od. 12.280</span>; <b class="b3">πυρὸς μένος . . σ</b>. the [[iron]] force of fire, <span class="bibl">Il.23.177</span>; of Heracles, the [[ironsided]], <span class="bibl">Simon.8</span>; of men, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ach.</span>491</span>; σὰρξ σ. <span class="bibl">Theoc.22.47</span>; <b class="b3">ὦ σιδήρεοι</b> O ye <b class="b2">ironhearted!</b> <span class="bibl">Aeschin.3.166</span>; εἰ μὴ σιδηροῦς ἐστιν, οἴομαι ἔννουν γεγονέναι <span class="bibl">Lys.10.20</span>; σ. λόγοι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Grg.</span>509a</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[σιδάρεοι]], [[οἱ]], [[Byzantine iron coins]], always used in Dor. form, even at Athens, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>249</span>, <span class="bibl">Pl.Com.96</span>, <span class="bibl">Stratt.36</span>.</span> | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
| Line 32: | Line 32: | ||
}} | }} | ||
{{grml | {{grml | ||
|mltxt=-α, -ον, | |mltxt=-ά, -ούν / σιδηροῡς, -ᾱ, -οῦν, ΝΜΑ, και τ. θηλ. [[σιδήρειος]] Μ, και δωρ. τ. [[σιδάρεος]], -α, -ον, και ποιητ. τ. [[σιδηρήεις]], -εσσα, -εν, και ιων. και επικ. τ. [[σιδήρεος]], -α, -ον, και [[σιδήρειος]], -είη, -ον, Α<br /><b>1.</b> κατασκευασμένος από σίδηρο ή από χάλυβα, [[σιδερένιος]] (α. «σιδηρούν [[στέμμα]]» β. «σιδηρέῳ ἄξονι», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>μτφ.</b> (για έμψυχα και άψυχα) [[ισχυρός]], [[σκληρός]], [[γενναίος]] ή και [[άκαμπτος]], [[ακαταπόνητος]], όπως ο [[σίδηρος]] (α. «[[σιδηρούς]] [[κυβερνήτης]]» β. «σιδηρά [[κυρία]]» γ. «πυρὸς [[μένος]] σιδήρεον» — η ακατάσχετη [[ορμή]] της φωτιάς, <b>Ομ. Ιλ.</b><br />δ. «[[κραδίη]]... σιδερέη», <b>Ομ. Οδ.</b><br />ε. «σιδηροῑς καὶ ἀδαμαντίνοις λόγοις», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> α) «σιδηρές κατασκευές»<br /><b>τεχνολ.</b> δομικά έργα με σιδερένιο ή, ορθότερα, με χαλύβδινο φέροντα οργανισμό, εφαρμογές τών οποίων απαντούν στη [[γεφυροποιία]], την οικοδομική, [[κυρίως]] σε βιομηχανικές εγκαταστάσεις, εργοστάσια, υπόστεγα αεροδρομίων, αποθήκες κ.ά., και στα υδραυλικά έργα<br />β) «σιδηρούν [[κάλυμμα]]»<br /><b>γεωλ.</b> [[γεωλογικός]] [[σχηματισμός]] που αποτελείται από διάφορα σκωριόχρωμα ορυκτά οξείδια, [[συνήθως]] λειμωνίτη, τα οποία καλύπτουν ένα μεταλλοφόρο [[κοίτασμα]] και μπορεί να χρησιμοποιηθούν ως ενδείξεις για την ύπαρξη υποεπιφανειακών μεταλλοφόρων κοιτασμάτων, αλλ. γκόσαν ή γκόζαν<br />γ) «σιδηρά [[οδός]]» — η σιδηροδρομική [[γραμμή]]<br />δ) «σιδηρούν [[απόθεμα]]»<br /><b>(οικον.)</b> η ελάχιστη [[ποσότητα]] περιουσιακών αποθεμάτων, λ.χ. πρώτων υλών, εμπορευμάτων κ.ά. στοιχείων, τα οποία [[είναι]] απαραίτητα για τη [[συνέχιση]] της κανονικής λειτουργίας μιας οικονομικής μονάδας<br />ε) «σιδηρούν [[παραπέτασμα]]» — όρος που χρησιμοποιήθηκε [[κατά]] την περίοδο του ψυχρού πολέμου προκειμένου να δηλωθεί το πολιτικό, στρατιωτικό και ιδεολογικό [[φράγμα]] που χώριζε την Σοβιετική Ένωση και, γενικότερα, τον ανατολικό σοσιαλιστικό κόσμο της Ευρώπης από την υπόλοιπη ήπειρο<br />στ) «Σιδηρά Φρουρά» — φασιστική ναζιστική [[οργάνωση]] στην [[πριν]] από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο Ρουμανία<br />ζ) «Σιδηρές Πύλες»<br /><b>γεωγρ.</b> [[φαράγγι]] του Δούναβη, το οποίο χωρίζει τα Καρπάθια από τα όρη του Αίμου, αποτελεί [[τμήμα]] της συνοριακής γραμμής Ρουμανίας - Σερβίας, έχει [[μήκος]] 3 χιλιόμετρα, [[πλάτος]] 162 [[μέτρα]] και κατακόρυφα τοιχώματα διά μέσου τών οποίων ρέει ο Δούναβης, δημιουργώντας ένα από τα πιο εντυπωσιακά τοπία της Ευρώπης<br />η) «[[σιδηρούς]] [[σταυρός]]» — στρατιωτικό [[παράσημο]] που θεσπίστηκε το 1813 από τον Φρειδερίκο Γουλιέλμο Γ' της Πρωσίας, χρησιμοποιήθηκε [[κατά]] τον Γαλλο-Πρωσικό Πόλεμο του 1870 και [[κατά]] τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο και επανήλθε σε ισχύ από τον Χίτλερ την 1η Σεπτεμβρίου 1939, [[ημέρα]] εισβολής τών γερμανικών στρατευμάτων στην Πολωνία<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (το αρσ. πληθ. του τ. [[σιδάρεος]] ως ουσ.) <i>οἱ σιδάρεοι</i><br />σιδερένιο [[νόμισμα]] του Βυζαντίου, πόλης της ΝΑ Θράκης στον Βόσπορο, την οποία ίδρυσε ο Βύζας το 657 π.Χ.<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σιδήρειος]] [[ὀρυμαγδός]]» — ο [[κρότος]] τών σιδερένιων όπλων<br />β) «[[σιδήρεος]] [[οὐρανός]]» — το [[ουράνιο]] [[στερέωμα]], το οποίο [[κατά]] την αρχαία [[παράδοση]] ήταν μεταλλικό<br />γ) «σιδήρεον [[γένος]]»<br />(στον <b>Ησίοδ.</b>) η τελευταία [[γενιά]] και η χειρότερη από όλες<br />δ) «χεὶρ σιδηρᾱ» — [[εργαλείο]] με [[σχήμα]] χεριού, κατάλληλο για την [[αρπαγή]] και [[συγκράτηση]] αντικειμένων, [[αρπάγη]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> [[σίδηρος]] <span style="color: red;">+</span> [[επίθημα]] -<i>εος</i> / -<i>ειος</i> (<b>πρβλ.</b> <i>πορφύρ</i>-<i>εος</i>, <i>χρύσ</i>-<i>εος</i>). Ο τ. [[σιδηροῦς]] <span style="color: red;"><</span> [[σιδήρεος]] με [[συναίρεση]] (<b>πρβλ.</b> [[κυανοῦς]]: [[κυάνεος]])]. | ||
}} | }} | ||
{{lsm | {{lsm | ||
| Line 41: | Line 41: | ||
}} | }} | ||
{{elnl | {{elnl | ||
|elnltext= | |elnltext=σιδήρεος Ion. voor σιδηροῦς. | ||
}} | }} | ||
{{mdlsj | {{mdlsj | ||
