βούλομαι: Difference between revisions

|dgtxt=<b class="num">• Alolema(s):</b> eol. βόλλ- Sapph.16.17, 22.19, Theoc.28.15; ép., jón. y arcad. βόλ- <i>Il</i>.11.319, <i>Od</i>.1.234, <i>IG</i> 12(8).358 (Tasos V a.C.), <i>IG</i> 12(9).189.31 (Eretria IV a.C.), <i>IG</i> 5(2).3.9, 6.24 (ambas Tegea IV a.C.); cret. βώλ- <i>IRhod.Per</i>.251.30 (V a.C.), <i>ICr</i>.4.165.8 (Gortina III a.C.), <i>ICr</i>.3.3.3C.16 (Hierapitna II a.C.); tes. βέλλ- <i>IG</i> 9(2).517.20 (Larisa III a.C.); beoc. βήλ- <i>SIG</i> 1185.18 (Tanagra III a.C.); βείλ- <i>IG</i> 7.3080.6 (Lebadea II a.C.); dór. δήλ- Theoc.5.27, Ps.Archyt.<i>Pyth.Hell</i>.p.41.4, Ti.Locr.94d, <i>Lindos</i> 2.D66 (I a.C.), Plu.2.219d, <i>TEracl</i>.1.146, <i>IIasos</i> 82.46 (IV a.C.); locr. y délf. δείλ- <i>IG</i> 9²(1).706A.12 (Eantea III a.C.), 718.3, <i>IG</i> 9(2).458.8 (Pelasgiótide III a.C.), <i>GDI</i> 2034.10 (Delfos II a.C.)<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [jón. pres. ind. 2^a sg. βούλεαι <i>Od</i>.18.364, Hdt.1.11, át. 2^a plu. βόλεστε <i>SIG</i> 1259.5 (Atenas IV a.C.), opt. 3^a plu. βουλοίατο Hdt.1.3; impf. 3^a plu. ἐβουλέατο Hdt.1.4, 3.143 (cód.); fut. βουληθήσεται Aristid.<i>Or</i>.48.8 (cód.), Gal.13.636; aor. ind. 3^a sg. ἐβολάσετυ <i>IPamph</i>.3.8 (IV a.C.), ἠβουλήθη Ael.<i>VH</i> 1.21, subj. βούλεται <i>Il</i>.1.67, opt. βουληθίης <i>PAbinn</i>.3.17 (IV d.C.), part. βολάμενοι <i>UPZ</i> 72.10 (II a.C.), βουλαμένῳ <i>TAM</i> 1.73.5, 7 (Ciana I d.C.); aum. ἠ- inscr. át. desde 300 a.C., frec. mss.y pap.]<br /><b class="num">I</b> c. suj. de pers.<br /><b class="num">1</b> [[querer]], [[desear]]<br /><b class="num">a)</b> abs. op. πράσσειν Democr.B 68, a [[δύναμαι]] Democr.B 248, Gorg.B 8, a ἐπιθυμεῖν Pl.<i>Prt</i>.340a<br /><b class="num">•</b>subst. ψιλῷ τῷ βούλεσθαι δημιουργεῖ crea con su sola voluntad</i> de la voluntad divina en la Creación, Clem.Al.<i>Prot</i>.4;<br /><b class="num">b)</b> c. ac. de abstr. y dat. de pers. Τρώεσσι ... βούλετο νίκην <i>Il</i>.7.21, o c. ac. sólo καί κε τὸ βουλοίμην <i>Od</i>.20.316, ὁπόσην ἂν βούληταί τις Sol.<i>Lg</i>.68, cf. Democr.B 277, δυοῖν δὲ θάτερον βουλήσεται A.<i>Pr</i>.867, ἃ [[βούλομαι]] λέγω A.<i>Pr</i>.929, cf. E.<i>Alc</i>.281, Gorg.B 6, πάντα οὖν ὅσα ἠβουλήθη κατεπράξατο Ael.l.c., en part. ἄνδρες τὰ Συρακοσίων βουλόμενοι hombres partidarios de los siracusanos</i> Th.6.50, τὸ βουλόμενον τὴν πολιτείαν πλῆθος el pueblo que sustenta o sirve de apoyo a la constitución</i> Arist.<i>Pol</i>.1309^b17<br /><b class="num">•</b>por atracción del antecedente implícito ἔτυχεν ὧν ἠβούλετο Antiph.19.6, ἐφ' οἷς ἠβούλοντο πρὸς τοὺς Μιλησίους διελύθησαν Plu.2.254f<br /><b class="num">•</b>c. ac. e inf. δουλείαν δὲ αὐτοί τε ἐβούλοντο καὶ ἡμῖν τὸ αὐτὸ ἐπενεγκεῖν ellos no sólo querían la esclavitud sino además traérnosla</i> Th.6.82;<br /><b class="num">c)</b> c. inf. concert. Τρώεσσιν ἐβούλετο κῦδος ὀρέξαι <i>Il</i>.11.79, [[βούλομαι]] ἤδη νεῖσθαι ἐφ' ἡμέτερ' <i>Od</i>.15.88, φράσαι τι [[βούλομαι]] Ar.<i>Pl</i>.1090, πῶς γὰρ ἂν ... κακῶς ποιεῖν ἡμᾶς ἐβουλήθη; Is.1.11, ὄψεως τυχεῖ[ν] ἠβουλόμην Men.(?) en <i>PKöln</i> 203B.12, τοῖς τερατεύεσθαί τι πρὸς τοὺς πολλοὺς βουλομένοις a los que quieren causar asombro al vulgo</i> Epicur.<i>Ep</i>.[3] 114, cf. Hes.<i>Op</i>.647, Antipho Soph.B 54, Plu.2.221b, <i>Eu.Matt</i>.11.27, <i>Act.Ap</i>.25.22, 2<i>Ep.Petr</i>.3.9, Aristid.Quint.21.10, Vett.Val.49.4<br /><b class="num">•</b>a veces c. inf. fut. καί τις βούλεται ἐξ ἀγαθῶν βήσεσθαι Thgn.184, βουλόμενοι ἐξ αὐτέων παῖδας ἐκγενήσεσθαι Hdt.4.111, εἰ βουλοίμεθα ὄντως εὐδαιμονήσειν Iambl.<i>Protr</i>.16;<br /><b class="num">d)</b> c. inf. no concert. βούλοντο θεοὶ μεμνῆσθαι ἐφετμέων quieren los dioses que se recuerden sus preceptos</i>, <i>Od</i>.4.353, οὗτος μόνος ἐβούλετο ἡμᾶς ἀκλήρους εἶναι Is.1.28, οὐ μόνον ἠβούλετο δι' [[αὑτοῦ]] γενέσθαι τὴν κλῆσιν Plb.2.50.7;<br /><b class="num">e)</b> en interr., c. constr. de subj. βούλει λάβωμαι ... καὶ θίγω τί σου; ¿quieres que te coja y sostenga?</i> S.<i>Ph</i>.761, βούλει ... φράσω; Ar.<i>Eq</i>.36, θῶμεν ... βούλει ... δύο εἴδη τῶν ὄντων ...; Pl.<i>Phd</i>.79a, cf. <i>Phdr</i>.228e, <i>Eu.Io</i>.18.39;<br /><b class="num">f)</b> c. inf. sobreentendido καὶ εἰ μάλα (Ποσειδάων) βούλεται [[ἄλλῃ]] (<i>sc</i>. τοῦτο γενέσθαι) <i>Il</i>.15.51, εἰ μὴ αὐταὶ ἐβούλοντο, οὐκ ἂν ἡρπάζοντο Hdt.1.4, εἰ γὰρ βούλει, ὅταν ᾖ χείμων, ... ἐγχέας ὕδωρ Hp.<i>Aër</i>.8, βουλοίμην ἄν (<i>sc</i>. τόδε γενέσθαι) Pl.<i>Euthphr</i>.3a, cf. Democr.B 89, Ar.<i>Ra</i>.1279, Phld.<i>Cont</i>.fr.107.13, <i>Ep.Iac</i>.3.4, 1<i>Ep.Cor</i>.12.11, Ach.Tat.2.30.1.<br /><b class="num">2</b> usos esp.:<br /><b class="num">a)</b> ὁ βουλόμενος [[el que quiera]], [[cualquiera]] Sol.<i>Lg</i>.16, 23 d, Hdt.1.54, Th.1.26, Thrasym.B 1, Ar.<i>Pl</i>.918, D.21.45, Hld.10.25.1<br /><b class="num">•</b>ὅστις βούλει el que quieras</i>, cualquiera</i> Pl.<i>Grg</i>.517b;<br /><b class="num">b)</b> βουλομένῳ μοί ἐστι c. inf. expreso o sobreentendido [[quiero]] τῷ ... πλήθει τῶν Πλαταιῶν οὐ βουλομένῳ ἦν τῶν Ἀθηναίων ἀφιστάσθαι la mayoría de los plateos no quería separarse de Atenas</i> Th.2.3, εἰ σοὶ βουλομένῳ ἐστὶν ἀποκρίνεσθαι si quieres responder</i> Pl.<i>Grg</i>.448d, εἴ τινι βουλομένῳ Democr.B 173;<br /><b class="num">c)</b> en forma perifrástica ἐν οἷς ἂν βουλομένοις αὐτοῖς γένηται τὰ δυνατά συμπράττειν les (recomendó) colaborar con ellos con todas sus fuerzas</i> Hld.7.11.4, ὅ τι βουλομένοις ἐστὶν ἐκδιδασκώμεθα averigüemos lo que quieren</i> Hld.9.5.10;<br /><b class="num">d)</b> τὸ βουλόμενον [[la voluntad]] E.<i>IA</i> 1270, τὰ θεῶν οὕτω βουλόμεν' ἔσται ésta será la voluntad de los dioses</i> E.<i>IA</i> 33, pero τὸ βουλόμενον sent. pas. lo querido</i> Luc.<i>Am</i>.37, Plu.<i>Art</i>.28<br /><b class="num">•</b>τί βουληθείς; ¿con qué intención?</i> S.<i>El</i>.1100, mismo sent. τί ... βουλόμενοι; Pl.<i>Phd</i>.63a, D.18.172;<br /><b class="num">e)</b> en la fórmula epistolar de saludo βουλομένων ... θεῶν si los dioses quieren</i>, <i>BGU</i> 248.11 (I d.C.)<br /><b class="num">•</b>[[expresar la última voluntad]] en un testamento ἔθετο ... βούλησιν ἔγ[γρα] φον ... β[ο] υλόμενος <i>PLips</i>.33.2.11 (IV d.C.), [[βούλομαι]] οὖν καὶ κελεύω por tanto dispongo y ordeno</i>, <i>PMasp</i>.151.101 (VI d.C.).<br /><b class="num">3</b> op. θέλω o [[ἐθέλω]] [[consentir]] εἰ βούλει, σοὶ ἐγὼ ... [[ἐθέλω]] λόγον λέξαι Pl.<i>Grg</i>.522e, ἂν οἵ τε θεοὶ θέλωσι καὶ ὑμεῖς βούλησθε D.2.20, cf. Pl.<i>Alc</i>.1.135d.<br /><b class="num">4</b> en cont. de compar. [[preferir]] c. ἤ: βούλομ' ἐγὼ λαὸν σῶν [[ἔμμεναι]] ἢ ἀπολέσθαι prefiero que la hueste esté a salvo a que perezca</i>, <i>Il</i>.1.117, cf. <i>Od</i>.3.232, Hdt.3.40, E.<i>Andr</i>.351<br /><b class="num">•</b>c. un compar. βούλεσθαι γὰρ παρθενεύεσθαι πλέω χρόνον ἢ τοῦ πατρὸς ἐστερῆσθαι Hdt.3.124, c. μᾶλλον ἤ S.<i>Ai</i>.1314, Democr.B 118, c. πολύ y ἤ <i>Il</i>.17.331, raro c. πολύ sin ἤ <i>Il</i>.1.112.<br /><b class="num">5</b> sent. erótico [[desear]], [[querer]] c. ac. de pers. ἐκεῖνον καὶ τεθνηκότα [[βούλομαι]] X.Eph.3.6.3<br /><b class="num">•</b>abs. y subst., de un mal deseo τοῦ βούλεσθαι ἀπολαύσατε gozasteis de vuestra lascivia</i> Gr.Naz.M.36.468D.<br /><b class="num">II</b> c. suj. no de pers.<br /><b class="num">1</b> [[exigir]], [[requerir]] ὡς ὁ πάτριος Αἰθιόπων βούλεται νόμος como pide la ley ancestral de los etíopes</i> Hld.9.1.4, cf. Iust.<i>Nou</i>.84.1.1, σύμφωνον βουλόμενον πρόσοδον ἀντὶ τοῦ ἀνναλίου πρεσβείου δοθῆναι <i>Cod.Iust</i>.1.3.45.13, cf. 1.3.52.5.<br /><b class="num">2</b> [[soler]] βούλεται ... ὁ πρᾶος [[ἀτάραχος]] εἶναι Arist.<i>EN</i> 1125^b33, τὸ δ' ἀκούσιον βούλεται λέγεσθαι οὐκ εἴ τις ἀγνοεῖ τὰ συμφέροντα Arist.<i>EN</i> 1110^b30, τὸ γὰρ τοιοῦτον ἦθος αἰεὶ βούλεται διαφυλάττειν ἡ τῶν Ἀθηναίων πόλις Plb.9.40.1.<br /><b class="num">III</b> en cont. de lenguaje o escritura, indif. al suj. pers. o no<br /><b class="num">1</b> [[pretender]], [[querer decir]], [[significar]] ὅ μοι δοκεῖ βούλεσθαι [[Γλαύκων]] Pl.<i>R</i>.362e, ὃ μὲν οὖν βουλόμεθα λέγειν τὴν τάσιν lo que pretendemos indicar con grado</i> Aristox.<i>Harm</i>.17.2, τί ... ἡμῖν βούλεται οὗτος ὁ μῦθος ...; Pl.<i>Tht</i>.156c, cf. Ach.Tat.5.16.5, βούλεται ... διάνοιαν ἀπαρτίζειν τὰ κῶλα ταῦτα tales miembros señalan el fin de una frase</i> Demetr.<i>Eloc</i>.2, τί βούλεται σημαίνειν τὸ τέρας D.H.4.59, τί τοίνυν τὸν νόμον βούλονται; pues ¿qué entienden ellos por ley?</i> Clem.Al.<i>Strom</i>.2.8.39, cf. 9.42, τί μὲν βούλεταί σοι ... τὸ παραπλέκειν ὄνομα Χαρικλείας; ¿qué pretendes con mezclar el nombre de Cariclea?</i> Hld.10.31.2.<br /><b class="num">2</b> βούλεται εἶναι tiende a ser</i>, es de hecho</i> Pl.<i>R</i>.595c, ἡ ... τοῦ ὕδατος φύσις βούλεται ... εἶναι la condición natural del agua tiende a ser, es por naturaleza</i> Arist.<i>Sens</i>.441^a3, βούλεταί γ' ἤδε τοτ' εἶναι πόλις, ὅταν ... pero sólo entonces es realmente ciudad cuando ...</i> Arist.<i>Pol</i>.1261^b12. • DMic.: <i>qe-ro-me-no</i> (?).<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> De la raiz *<i>g^u̯el</i>-/*<i>g^u̯ol</i>- (cf. [[βάλλω]]) y un suf. -<i>so</i>- o -<i>no</i>-. El voc. <i>o</i> podría ser analóg. de un antiguo perf. *βέβολα (cf. προβέβουλα).