εὐσεβής: Difference between revisions

|Definition=ές (dat. pl. -<span class="sense"><span class="bld">A</span> σεβέοις <span class="title">IG</span>5(1).1390.5 (Andania)), ([[σέβω]]) [[pious]], [[religious]], opp. [[δυσσεβής]] ([[quod vide|q.v.]]), <span class="bibl">Thgn.1141</span>, <span class="bibl">Hdt.2.141</span>, <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>3.41</span>; τρόπος <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span> 457</span> (lyr.): not common in early Prose, Gorg.<span class="title">Fr.</span>6D., <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phlb.</span>39e</span>; [[dutiful]], esp. [[discharging sacred duties]], [[πρός]] or <b class="b3">ἔς τινα</b>, <span class="bibl">A.<span class="title">Supp.</span>340</span>, <span class="bibl">E. <span class="title">El.</span>253</span>; <b class="b3">ἀνὴρ εὐσεβής</b> ([[varia lectio|v.l.]] [[εὐλαβής]]) κατὰ τὸν νόμον <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>22.12</span>; <b class="b3">εὐσεβὴς καὶ φοβούμενος τὸν θεόν</b> ib.<span class="bibl">10.2</span>: c.acc. modi, <b class="b3">εὐσεβεστέρα χεῖρα</b> [[more]] [[righteous]] in [[act]], <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>141</span>; εὐσεβεῖς κἀξ εὐσεβῶν βλαστόντας <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>589</span>; <b class="b3">ὁ τῶν εὐσεβῶν χῶρος</b>, of a place in the nether world, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ax.</span>371c</span>; <b class="b3">ἐν εὐσεβέων</b> (sc. [[χώρῳ]]) <span class="bibl">Call.<span class="title">Epigr.</span>12</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Sammelb.</span>2048</span> (ii b.c.). </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> Astrol., αἱ τῶν εὐσεβῶν μοῖραι <span class="title">Cat.Cod.Astr.</span>8(4).227. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> as [[epithet]] of Emperors, = [[Pius]], IGRom.3.91 (iii A.D.), al., <span class="bibl"><span class="title">PGrenf.</span>1.49.28</span> (iii A.D.), <span class="bibl"><span class="title">PHamb.</span>1.13.2</span> (iii A.D.), etc.; especially of [[Antoninus]] [[Pius]], <span class="title">IGRom.</span>3.1293, al. </span><span class="sense"><span class="bld">b</span> of taxes, etc., due to the Emperor, <span class="bibl"><span class="title">BGU</span>917.15</span> (iv A.D.), etc. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> metaph., of a piece of land, [[dutiful]], i.e. [[productive]], ἀγρὸν εὐσεβέστερον γεωργεῖν οὐδ' ἕνα οἶμαι <span class="bibl">Men.<span class="title">Georg.</span>35</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> ofacts, things, etc., [[holy]], [[sacred]], ταῦτά μοὐστὶν εὐσεβῆ θεῶν πάρα <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>122</span>; εὐσεβὲς [[χρηστήριον]] <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>1272</span>; <b class="b3">ἐν εὐσεβεῖ [ἐστι</b>] c.inf., <span class="bibl">Id.<span class="title">Hel.</span>1277</span>; [[τὸ εὐσεβές]] = [[εὐσέβεια]], <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>1125</span>, <span class="bibl">E.<span class="title">Tr.</span>43</span>; <b class="b3">τὸ ὑμέτερον εὐσεβές</b> <span class="bibl">Antipho 5.96</span>; <b class="b3">τοὐμὸν εὐσεβές</b> <span class="bibl">E.<span class="title">Hipp.</span>656</span>; <b class="b3">τιτῶν ἐν ἀνθρώποις εὐσεβῶν παραβαίνειν</b> Philipp. ap. <span class="bibl">D.18.157</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> Adv. [[εὐσεβέως]], Att. [[εὐσεβῶς]], <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>6.79</span>, etc.; <b class="b3">εὐσεβῶς ἔχει</b>, for <b class="b3">εὐσεβές ἐστι</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1431</span>, <span class="bibl">D.19.212</span>: Comp. εὐσεβέστερον <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span> 4.3.16</span>: Sup. εὐσεβέστατα <span class="bibl">Isoc.4.33</span>.</span>

|mltxt=-ές (ΑΜ [[εὐσεβής]], -ές, Μ και [[εὐσεβός]], -όν)<br /><b>1.</b> αυτός που σέβεται τον θεό και τηρεί τις εντολές του, [[θρήσκος]]<br /><b>2.</b> [[εκείνος]] που τον διακρίνει [[ευσέβεια]] (α. «ευσεβείς σκέψεις» β. «εὐσεβεῑ γνώμᾳ»)<br /><b>3.</b> αυτός που νιώθει βαθύ σεβασμό [[προς]] τους γονείς, δασκάλους κ.λπ.<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>φρ.</b> «εὐσεβεῑς πόθοι» — επιθυμίες ή επιδιώξεις που δεν ανακοινώνονται [[φανερά]] και [[είναι]] πολύ δύσκολο να εκπληρωθούν<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[άγιος]], [[ιερός]] («[[θρησκεία]] εὐσεβὴς και [[θεία]]»)<br /><b>2.</b> [[επίθετο]], τιμητική [[προσφώνηση]] αυτοκρατόρων ή υψηλών προσώπων (α. «ἡ ἀγαθή... εὐσεβεστάτη [[βασίλισσα]]...» β. «Ἀντωνῑνος ὁ Εὐσεβής»)<br /><b>3.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>τo εὐσεβές</i><br />η [[ευσέβεια]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[δίκαιος]]<br /><b>2.</b> (για αγρό) [[εύφορος]]<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «ὁ τῶν εὐσεβῶν [[χῶρος]]» — ο [[κάτω]] [[κόσμος]], ο Αδης<br />β) «[[φόρος]] [[ευσεβής]]» — [[φόρος]] που έχει επιβληθεί από τον ίδιο τον αυτοκράτορα. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br />[[ευσεβώς]] (ΑΜ [[εὐσεβῶς]], Α και [[εὐσεβέως]])<br />με [[ευσέβεια]], με σεβασμό [[προς]] τον θεό<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[ορθά]], σωστά («τοὺς καρποὺς πλήρεις γεγονέναι οὐκ ἄν εὐσεβῶς λέγοιμεν [[ἔργον]] [[εἶναι]] τῶν γεωργῶν ἀλλ' [[ἔργον]] τοῦ Θεοῡ»)<br /><b>2.</b> σύμφωνα με την ορθόδοξο [[πίστη]] («τῶν εὐσεβῶς και πιστῶς βασιλευσάντων»).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>ευ</i> <span style="color: red;">+</span> -<i>σεβής</i> (<span style="color: red;"><</span> [[σέβας]]), [[πρβλ]]. [[ασεβής]], [[θεοσεβής]]. Η λ. στην αρχ. ελλ. σήμαινε «τον πιστό στα καθήκοντά του» και [[κυρίως]] στα θρησκευτικά του καθήκοντα. Η [[σημασία]] αυτή διατηρήθηκε στη Νέα Ελληνική, στην οποία η λ. χρησιμοποιείται για κάποιον που δείχνει ιδιαίτερο σεβασμό [[προς]] τα [[θεία]]].