τύπος: Difference between revisions

|mltxt=ο, ΝΜΑ<br /><b>1.</b> [[ίχνος]], [[σημάδι]] προκαλούμενο από [[χτύπημα]] ή από [[πίεση]] (α. «[[τύπος]] τών ήλων» — τα σημάδια τών καρφιών στο [[σώμα]] του σταυρωμένου Χριστού, ΚΔ<br />β. «τοὺς τύπους τῶν πληγῶν ἰδοῡσα», <b>Αθήν.</b>)<br /><b>2.</b> [[αποτύπωμα]] σφραγίδας<br /><b>3.</b> [[κοίλο]] [[αποτύπωμα]] του αρνητικού ομοιώματος ενός αντικειμένου, [[μήτρα]], [[καλούπι]], [[φόρμα]], [[εκμαγείο]]<br /><b>4.</b> (κυριολ. και μτφ.) [[πρότυπο]], [[υπόδειγμα]] (α. «[[είναι]] [[τύπος]] και [[υπογραμμός]] της αρετής και της τιμιότητας» β. «[[γενέσθαι]] ὑμᾱς τύποις πᾱσι τοῖς πιστεύουσιν», ΚΔ)<br /><b>5.</b> [[είδος]], [[κατηγορία]] στην οποία εντάσσονται πράγματα ή φαινόμενα με ορισμένα κοινά γνωρίσματα (α. «[[καπνά]] τύπου Ξάνθης» β. «[[ξηρά]], [[γλυκέα]], [[πάντα]] ὅσα τοῦ τύπου τούτου», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>6.</b> προκαθορισμένη [[μορφή]] που περιέχει τους όρους βάσει τών οποίων συντάσσεται ή γράφεται [[κάτι]] (α. «[[τύπος]] συμβολαίου» β. «[[τύπος]] αίτησης» γ. «[[τύπος]] ἐπιστολιμαῖος», <b>Φώτ.</b><br />δ. «τὸν τύπον τᾱς γραφῆς», Λογγίν.)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[ενέργεια]], [[πράξη]] ή [[συμπεριφορά]] που έχει καθιερωθεί με κανόνα ή από τη [[συνήθεια]] (α. «[[τύπος]] λατρείας» β. «κοινωνικοί τύποι» γ. «[[τηρώ]] [ή [[κρατώ]]] τους τύπους»)<br /><b>2.</b> η εξωτερική [[μορφή]], τα δευτερεύουσας σημασίας στοιχεία («τον ενδιαφέρουν μόνον οι τύποι και όχι η [[ουσία]]»)<br /><b>3.</b> το [[σύνολο]] τών γνωρισμάτων που προσιδιάζουν σε ένα [[άτομο]] (α. «[[είναι]] [[απλός]] και [[χαρούμενος]] [[τύπος]]» β. «δεν μού αρέσει ο [[τύπος]] της»)<br /><b>4.</b> <b>συνεκδ.</b> [[άτομο]] ιδιόμορφο, εκκεντρικό («[[είναι]] [[τύπος]] ο [[νεαρός]]»)<br /><b>5.</b> <b>ειρων.</b> [[άτομο]], [[πρόσωπο]] («σού αρέσει [[εκείνος]] [[εκεί]] ο [[τύπος]] με τα γυαλιά που μάς κοιτάζει;»)<br /><b>6.</b> <b>γλωσσ.</b> η εξωτερική [[μορφή]] λέξης, σε [[αντιδιαστολή]] με [[άλλην]] (α. «το [[ποιέω]] [[είναι]] [[ασυναίρετος]] [[τύπος]] του [[ποιώ]]» β. «το <i>τὰν</i> [[είναι]] [[δωρικός]] [[τύπος]] του <i>τήν</i>» γ. «[[λόγιος]] [[τύπος]]» δ. «[[διαλεκτικός]] [[τύπος]]»)<br /><b>7.</b> <b>βιολ.</b> α) το αρχικό υλικό στο οποίο θεμελιώνεται ο [[ορισμός]] μιας ομάδας ταξινόμησης<br />β) ζῶο ή [[φυτό]] που συγκεντρώνει στον [[μέγιστο]] βαθμό τα γνωρίσματα τα οποία χαρακτηρίζουν ένα [[είδος]] ή μια [[ποικιλία]]<br /><b>8.</b> <b>ζωοτ.</b> το [[σύνολο]] τών μορφολογικών χαρακτηριστικών που αντιστοιχούν σε ορισμένη [[ικανότητα]] ή [[παραγωγή]] (α. «[[γαλακτοφόρος]] [[τύπος]]» β. «κρεατοπαραγωγός [[τύπος]]»)<br /><b>9.</b> η με [[εκτύπωση]] [[αναπαραγωγή]] κειμένων και εικόνων, η [[τυπογραφία]] («γράφει τόσο ωραία γράμματα σαν να [[είναι]] του τύπου»)<br /><b>10.</b> το [[σύνολο]] τών εφημερίδων και τών περιοδικών εντύπων θεωρούμενων ως μέσων ενημέρωσης (α. «ο [[αθηναϊκός]] [[τύπος]]»<br />«β. «[[ημερήσιος]] [[τύπος]]» γ. «είν' [[ελεύθερος]] ο [[τύπος]], φθάνει μόνον να μη γράφει», Κλ. Τριαντάφυλλος)<br /><b>11.</b> το [[επάγγελμα]] του δημοσιογράφου, η [[δημοσιογραφία]] («προσανατολίζεται να ασχοληθεί με τον τύπο»)<br /><b>12.</b> το [[σύνολο]] τών δημοσιογράφων («ο [[τύπος]], [[μολονότι]] δεν είχε ειδοποιηθεί, ήταν από την πρώτη [[στιγμή]] [[παρών]]»)<br /><b>13.</b> <b>μαθημ.</b> α) αλγεβρική [[παράσταση]] ορισμένης βασικής μορφής («ο [[τύπος]] της δευτεροβάθμιας εξίσωσης»)<br />β) η [[έκφραση]] ενός μεγέθους συναρτήσει άλλων μεγεθών<br /><b>14.</b> <b>μτφ.</b> [[τρόπος]], [[μέσο]], [[φόρμουλα]] («[[πρέπει]] να εξευρεθεί [[ένας]] [[τύπος]] για την [[επίλυση]] του θέματος»)<br /><b>16.</b> <b>φρ.</b> α) «για τον τύπο» ή «για τους τύπους» — για να τηρούνται τα προσχήματα<br />β) «[[κατά]] τύπους» — κατ' [[επίφαση]]<br />γ) «διά του τύπου» — με [[δημοσίευμα]] σε [[εφημερίδα]] ή σε περιοδικό<br />δ) «τύποις [[άκυρος]]»<br /><b>(νομ.)</b> [[άκυρος]] σε ό,τι αφορά το [[τυπικό]] [[μέρος]], σε ό,τι αφορά τους προβλεπόμενους από τον νόμο τύπους<br />ε) «αντιπροσωπευτικός [[τύπος]]» — [[άτομο]] ή [[πράγμα]] που συγκεντρώνει τα κοινά γνωρίσματα τα οποία [[είναι]] χαρακτηριστικά για όλα τα άτομα ή πράγματα μιας ομάδας, μιας κατηγορίας ή ενός πληθυσμού<br />στ) «[[ονοματολογικός]] [[τύπος]], ή, [[απλώς]], «[[τύπος]]»<br /><b>βιολ.</b><br />το μοναδικό [[στοιχείο]] στην [[ταξινόμηση]], στο οποίο βασίστηκε η [[περιγραφή]] που συνδέεται με την αρχική [[έκδοση]] μιας ονομασίας<br />ζ) «[[χημικός]] [[τύπος]]»<br /><b>χημ.</b> [[παράσταση]] συμβόλων, [[τρόπος]] γραφικής απεικόνισης της σύστασης ή της δομής τών χημικών ενώσεων<br />η) «[[εμπειρικός]] [[τύπος]]»<br /><b>χημ.</b> [[χημικός]] [[τύπος]] που δείχνει από ποια χημικά στοιχεία αποτελείται μια χημική [[ένωση]], [[καθώς]] και τη σχετική [[αναλογία]] τους σ' αυτήν<br />θ) «[[γενικός]] [[τύπος]]»<br /><b>χημ.</b> [[χημικός]] [[τύπος]] που [[είναι]] μια [[κατηγορία]] εμπειρικών τύπων, οι οποίοι αποδίδουν τη [[σύσταση]] οποιουδήποτε μέλους μιας ολόκληρης τάξης χημικών ενώσεων<br />ι) «[[μοριακός]] [[τύπος]]» — <b>βλ.</b> [[μοριακός]]<br />ια) «[[συντακτικός]] [[τύπος]]»<br /><b>χημ.</b> [[χημικός]] [[τύπος]] που απεικονίζει επί [[πλέον]], σε [[σχέση]] με τους μοριακούς τύπους, και τη [[θέση]] τών χημικών δεσμών [[μεταξύ]] τών ατόμων ενός μορίου<br />ιβ) «[[στερεοχημικός]] [[τύπος]]»<br /><b>χημ.</b> [[χημικός]] [[τύπος]] που αποδίδει τη [[διάταξη]] τών μορίων στον χώρο<br />ιγ) «[[ηλεκτρονικός]] [[τύπος]]» — το [[σύνολο]] τών τηλεοπτικών μέσων ενημέρωσης<br /><b>μσν.</b><br />[[δόγμα]], [[διάταγμα]] που αφορά [[κυρίως]] τον διακανονισμό ενός θρησκευτικού ζητήματος<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[χτύπημα]]<br /><b>2.</b> [[σημάδι]] («τοῡ Σταυροῡ σου τὸν τύπον ἐν οὐρανῷ θεασάμενος», Μηναί.)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[στίγμα]] από [[κάψιμο]]<br /><b>2.</b> [[εγχάραγμα]], [[εγχάραξη]] («[[πρόσωπον]] δὲ ἦν γυναικὸς ὁ [[τύπος]]», <b>Ησύχ.</b>)<br /><b>3.</b> η [[κοιλότητα]] του κύβου («[[κύβος]]... ἡ ἐν αὐτῷ [[κοιλότης]], τὸ σημεῖον, ὁ [[τύπος]], ἡ [[γραμμή]], τὸ δηλοῦν τὸν ἀριθμὸν τῶν βληθέντων», <b>Πολυδ.</b>)<br /><b>4.</b> ([[κατά]] τον <b>Πολυδ.</b>) το [[λακκάκι]] που βρίσκεται [[μεταξύ]] του [[κάτω]] χείλους και του πιγουνιού, [[νύμφη]]<br /><b>5.</b> η [[εντύπωση]] που σχηματίζεται στα αισθητήρια<br /><b>6.</b> [[ήχος]] από [[χτύπημα]], [[κρότος]] («ὁ [[τύπος]] τῶν ἵππων» — ο [[χτύπος]] τών οπλών τών αλόγων», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>7.</b> γλυπτό ή σφυρήλατο [[έργο]] τέχνης, [[ανδριάντας]], [[άγαλμα]] (α. «τύπον ποιησάμενος λίθινον ἔστησε», <b>Ηρόδ.</b><br />β. «χρυσέων τε ξοάνων τύποι», <b>Ευρ.</b>)<br /><b>8.</b> [[είδωλο]], [[ομοίωμα]] («τοὺς τύπους οὓς ἐποιήσατε προσκυνεῖν αὐτοῖς», ΚΔ)<br /><b>9.</b> το αρχικό [[σχήμα]] σύμφωνα με το οποίο γίνεται [[επεξεργασία]] ενός αντικειμένου, αρχέτυπο, πρωτότυπο<br /><b>10.</b> [[αντίτυπο]], [[αντίγραφο]]<br /><b>11.</b> η γενική [[έννοια]], η [[ιδέα]] ενός πράγματος («οἱ τύποι περὶ θεολογίας τίνες ἂν [[εἶεν]]», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>12.</b> το [[νόημα]], το [[περιεχόμενο]] ενός χωρίου, ενός κειμένου («γράψας ἐπιστολὴν περιέχουσαν τὸν τύπον τοῦτον», ΚΔ)<br /><b>13.</b> η εξωτερική [[μορφή]], το [[σχήμα]] με το οποίο εμφανίζεται [[κάτι]]<br /><b>14.</b> [[περίληψη]], [[σχεδιάγραμμα]] («ἐξηγεῖσθαι τύποις», <b>Πλάτ.</b>)<br /><b>15.</b> <b>ιατρ.</b> ο [[τρόπος]] με τον οποίο παρουσιάζεται μια [[νόσος]] και, σχετικά με τον πυρετό, η [[σειρά]], τα στάδια της έντασης και της ύφεσης<br /><b>16.</b> γενικές οδηγίες<br /><b>17.</b> γενική [[αρχή]] νόμου<br /><b>18.</b> [[αγωγή]] ενώπιον δικαστηρίου [[εναντίον]] δύστροπου οφειλέτη<br /><b>19.</b> δικαστική [[απόφαση]]<br /><b>20.</b> (σχετικά με τον γραπτό λόγο) [[τρόπος]] έκφρασης, ύφος<br /><b>21.</b> [[έμβλημα]]<br /><b>22.</b> [[σύμβολο]]<br /><b>23.</b> [[τρόπος]] ζωής<br /><b>24.</b> <b>στον πληθ.</b> οι χαρακτήρες τών γραμμάτων τών χαραγμένων [[πάνω]] σε λίθους, τα [[σημεία]] («δέλτον... χαλκῆν τύπους ἔχουσαν ἀρχαίων γραμμάτων», <b>Πλούτ.</b>)<br /><b>25.</b> <b>φρ.</b> α) «στίβου... [[τύπος]]» — [[ίχνος]] πατήματος (<b>Σοφ.</b>)<br />β) «πεποιημένα ἐν τύπῳ»<br />(για έργα τέχνης) τα ανάγλυφα (<b>Παυσ.</b>)<br />γ) «γραπτοὶ τύποι»<br /><b>πιθ.</b> ζωγραφισμένα αγάλματα (<b>Ευρ.</b>)<br />δ) «τύποι τοῦ πατρός» — τα [[παιδιά]] (Αρτεμίδ. Δαλδ.)<br />ε) «Πρὸς Ναυσίαν περὶ τοῦ τύπου» — [[τίτλος]] λόγου του Λυσίου (λεξ. [[Σούδα]])<br />στ) «ὅσον τύπῳ» — μόνον περιληπτικά (<b>Αριστοτ.</b>)<br />ζ) «τύπῳ» ή «ἐν τύπῳ» και «ὡς τύπῳ περιλαβεῖν» — περιληπτικά (<b>Πλάτ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> θ. <i>τυπ</i>- του [[τύπτω]] (<b>βλ.</b> και λ. [[τύπτω]])].