κόσμος: Difference between revisions

|Definition=ὁ, <span class="sense"><span class="bld">A</span> [[order]], [[κατὰ κόσμον]] = [[in order]], [[duly]], εὖ κατὰ κόσμον <span class="bibl">Il.10.472</span>, al.; <b class="b3">οὐ κατὰ κόσμον</b> [[shamefully]], <span class="bibl">Od.8.179</span>; μὰψ ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον <span class="bibl">Il. 2.214</span>: freq. in dat., [[κόσμῳ καθίζειν]] = to [[sit in order]], <span class="bibl">Od.13.77</span>, cf. <span class="bibl">Hdt.8.67</span>; οὐ κ.… ἐλευσόμεθα <span class="bibl">Il.12.225</span>; κόσμῳ [[θεῖναι]] τὰ πάντα <span class="bibl">Hdt.2.52</span>, cf. <span class="bibl">7.36</span>, etc.; διάθες τάδε κ. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Av.</span>1331</span>; <b class="b3">κόσμῳ φέρειν</b> [[bear]] [[becomingly]], <span class="bibl">Pi.<span class="title">P.</span>3.82</span>; δέξασθαί τινα κόσμον <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>521</span>; σὺν κόσμῳ <span class="bibl">Hdt.8.86</span>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">Mu.</span> 398b23</span>; ἐν κόσμῳ <span class="bibl">Hp.<span class="title">Mul.</span>1.3</span>, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Smp.</span>223b</span>; <b class="b3">κόσμῳ οὐδενὶ κοσμηθέντες</b> [[in]] no [[sort]] of [[order]], <span class="bibl">Hdt.9.59</span>; <b class="b3">φεύγειν οὐδενὶ κόσμῳ, ἀπιέναι οὐδενὶ κόσμῳ</b>, <span class="bibl">Id.3.13</span>, <span class="bibl">8.60</span>.γ, etc.; ἀτάκτως καὶ οὐδενὶ κόσμῳ <span class="bibl">Th.3.108</span>, cf. <span class="bibl">A.<span class="title">Pers.</span>400</span>; <b class="b3">οὐκέτι τὸν αὐτὸν κόσμον</b> = no [[longer]] [[in]] the [[same]] [[order]], <span class="bibl">Hdt.9.66</span>; <b class="b3">οὐδένα κόσμον</b> ib.<span class="bibl">65</span>, <span class="bibl">69</span>; ἦν δ' οὐδεὶς κόσμος τῶν ποιουμένων <span class="bibl">Th.3.77</span>: generally, of things, [[natural order]], γίνεται τῶν τεταρταίων ἡ κατάστασις ἐκ τούτου τοῦ κ. <span class="bibl">Hp. <span class="title">Prog.</span>20</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> [[good]] [[order]], [[good]] [[behaviour]], = [[κοσμιότης]] Phld.<span class="title">Mus.</span> p.43 K.; [[discipline]], <span class="bibl">D.18.216</span>; οὐ κόσμος, ἀλλ' [[ἀκοσμία]] <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>846</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> [[form]], [[fashion]], ιππου κόσμον ἄεισον δουρατέου <span class="bibl">Od.8.492</span>; κ. ἐπέων ἀπατηλός <span class="bibl">Parm.8.52</span>; <b class="b3">ἐξηγεομένων… τὸν κόσμον αὐτοῦ</b> the [[fashion]] of it, <span class="bibl">Hdt.3.22</span>; <b class="b3">κ. τόνδε… ὁ καταστησάμενος</b> who [[establish]]ed this [[order]] or [[from]], <span class="bibl">Id.1.99</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> of states, [[order]], [[government]], μεταστῆσαι τὸν κόσμον <span class="bibl">Th. 4.76</span>, cf. <span class="bibl">8.48</span>, <span class="bibl">67</span>; μένειν ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κ. <span class="bibl">8.72</span>, etc.; especially of the Spartan [[constitution]], <span class="bibl">Hdt.1.65</span>, <span class="bibl">Clearch.3</span>: pl., πόλεων κόσμοι <span class="bibl">Pl.<span class="title">Prt.</span> 322c</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">II</span> [[ornament]], [[decoration]], especially of women, <span class="bibl">Il.14.187</span>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span> 76</span>, <span class="bibl">Hdt.5.92</span>.ή; [[γυναικεῖος]] κόσμος <span class="bibl">Pl.<span class="title">R.</span>373c</span>, etc.; of a [[horse]], <span class="bibl">Il.4.145</span>; of men, <span class="bibl">Hdt.3.123</span>, <span class="bibl">A.<span class="title">Th.</span>397</span>, etc.; <b class="b3">γλαυκόχροα κόσμον ἐλαίας</b>, of an [[olive]]-[[wreath]], <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>3.13</span>, cf. <span class="bibl">8.83</span>, <span class="bibl"><span class="title">P.</span>2.10</span>, etc.; κόσμος κυνῶν <span class="bibl">X.<span class="title">Cyn.</span>6.1</span>; κόσμος καὶ [[ἔπιπλα]] <span class="bibl">Lys.12.19</span>; <b class="b3">κόσμος ἀργυροῦς</b> a [[service]] of [[plate]], <span class="bibl">Ath.6.231b</span>; ἱερὸς κόσμος <span class="title">OGI</span>90.40 (Rosetta, ii B. C.): pl., [[ornaments]], <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1271</span>; οἱ περὶ τὸ σῶμα κόσμοι <span class="bibl">Isoc.2.32</span>: metaph., of [[ornament]]s of [[speech]], such as [[epithet]]s, <span class="bibl">Id.9.9</span> (pl.), <span class="bibl">Arist.<span class="title">Rh.</span>1408a14</span>, <span class="bibl"><span class="title">Po.</span>1457b2</span>, <span class="bibl">1458a33</span>; <b class="b3">ἁδυμελῆ κόσμον κελαδεῖν</b> to [[sing]] [[sweet]] [[song]]s of [[praise]], <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>11</span> (<span class="bibl">10</span>).<span class="bibl">13</span> ([[si vera lectio|s.v.l.]]). </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> metaph., [[honour]], [[credit]], <span class="bibl">Id.<span class="title">N.</span>2.8</span>, <span class="bibl"><span class="title">I.</span>6(5).69</span>; <b class="b3">κόσμον φέρει τινί</b> it does one [[credit]], <span class="bibl">Hdt.8.60</span>, <span class="bibl">142</span>; γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>293</span>; κόσμος τοῦτ' ἐστὶν ἐμοί <span class="bibl">Ar.<span class="title">Nu.</span>914</span>; οἷς κόσμος [ἐστὶ] καλῶς τοῦτο δρᾶν <span class="bibl">Th.1.5</span>; ἐν κόσμῳ καὶ τιμῇ εἶναί τινι <span class="bibl">D.60.36</span>; of persons, σὺ ἔμοιγε μέγιστος κόσμος ἔσει <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>6.4.3</span>; ἡ [[μεγαλοψυχία]] οἷον κόσμος τις τῶν ἀρετῶν <span class="bibl">Arist.<span class="title">EN</span> 1124a1</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">III</span> [[ruler]], [[regulator]], title of chief magistrate in Crete, <span class="title">SIG</span>712.57, etc.; collectively, [[body]] of κόσμοι, ib.524.1; <b class="b3">τοῦ κόσμου τοῖς πλίασι</b> ib.527.74: also freq. in plural, ib.528.1, al., <span class="bibl">Arist.<span class="title">Pol.</span>1272a6</span>, <span class="bibl">Str.10.4.18</span>, <span class="bibl">22</span>; cf. [[κόρμος]]. </span><span class="sense"><span class="bld">IV</span> Philos., [[world-order]], [[universe]], first in Pythag., acc.to <span class="title">Placit.</span>2.1.1, <span class="bibl">D.L.8.48</span> (cf. [Philol.]<span class="bibl">21</span>), or Parm., acc. to Thphr. ap. D.L.l.c.; κόσμον τόνδε οὔτε τις θεῶν οὔτε ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ' ἦν ἀεὶ καὶ ἔστιν καὶ ἔσται πῦρ <span class="bibl">Heraclit.30</span>; ὁ καλούμενος ὑπὸ τῶν σοφιστῶν κόσμος <span class="bibl">X.<span class="title">Mem.</span>1.1.11</span>: freq. in <span class="bibl">Pl., <span class="title">Grg.</span>508a</span>, <span class="bibl"><span class="title">Ti.</span>27a</span>, al.; ἡ τοῦ ὅλου σύστασίς ἐστι κόσμος καὶ οὐρανός <span class="bibl">Arist.<span class="title">Cael.</span>280a21</span>, cf. <span class="bibl">Epicur.<span class="title">Ep.</span> 2p.37U.</span>, <span class="bibl">Chrysipp.Stoic.2.168</span>, etc.; ὁ κόσμος ζῷον ἔμψυχον καὶ λογικόν Posidon. ap. <span class="bibl">D.L.7.139</span>, cf. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Ti.</span>30b</span>: sometimes of the [[firmament]], γῆς ἁπάσης τῆς ὑπὸ τῷ κόσμῳ κειμένης <span class="bibl">Isoc.4.179</span>; ὁ περὶ τὴν γῆν ὅλος κόσμος <span class="bibl">Arist. <span class="title">Mete.</span>339a20</span>; [[μετελθεῖν εἰς τὸν ἀέναον κόσμον]] = [[join]] the [[eternal]] [[world]], of [[death]], <span class="title">OGI</span>56.48 (Canopus, iii B. C.); but also, of [[earth]], as opp. [[heaven]], ὁ [[ἐπιχθόνιος]] κόσμος Herm. ap. Stob.1.49.44; or as opp. the underworld, ὁ ἄνω κόσμος <span class="bibl">Iamb.<span class="title">VP</span>27.123</span>; of any [[region]] of the [[universe]], ὁ [[μετάρσιος]] κόσμος Herm. ap. Stob.1.49.44; of the [[sphere]] whose [[centre]] is the [[earth]]'s centre and [[radius]] the [[straight]] [[line]] [[join]]ing [[earth]] and [[sun]], <span class="bibl">Archim.<span class="title">Aren.</span>4</span>; of the sphere containing the fixed stars, <span class="bibl">Pl.<span class="title">Epin.</span>987b</span>: in plural, [[world]]s, [[coexistent]] or [[successive]], Anaximand. et alii ap.<span class="title">Placit.</span>2.1.3, cf. Epicur.l.c.; also, of [[star]]s, Νὺξ μεγάλων κ. [[κτεάτειρα]] <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>356</span> (anap.), cf. Heraclid. et Pythagorei ap.<span class="title">Placit.</span>2.13.15 (= <span class="bibl">Orph.<span class="title">Fr.</span>22</span>); <b class="b3">οἱ ἑπτὰ κόσμοι</b> the Seven [[planet]]s, <span class="bibl">Corp.Herm.11.7</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">2</span> metaph., [[microcosm]], [[ἄνθρωπος]] μικρὸς κόσμος <span class="bibl">Democr. 34</span>; [[ἄνθρωπος]] βραχὺς κόσμος <span class="bibl">Ph.2.155</span>; of living beings in general, τὸ ζῷον οἷον μικρόν τινα κόσμον εἶναί φασιν ἄνδρες παλαιοί <span class="bibl">Gal.<span class="title">UP</span>3.10</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">3</span> in later Gr., = [[οἰκουμένη]], the [[known]] or [[inhabited]] [[world]], <span class="title">OGI</span>458.40 (9 B.C.), <span class="bibl"><span class="title">Ep.Rom.</span>1.8</span>, etc.; <b class="b3">ὁ τοῦ παντὸς κόσμου κύριος</b> = the [[lord]] of the [[whole]] [[world]], of [[Nero]], <span class="title">SIG</span>814.31, cf. <span class="title">IGRom.</span>4.982 (Samos); ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ <span class="bibl"><span class="title">Ev.Matt.</span>16.26</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">4</span> [[men]] in general, φανέρωσον σεαυτὸν τῷ κόσμῳ <span class="bibl"><span class="title">Ev.Jo.</span>7.4</span>, cf. <span class="bibl">12.19</span>; especially of the [[world]] as [[estranged]] from [[God]] by [[sin]], ib.<span class="bibl">16.20</span>, <span class="bibl">17.9</span>, al., <span class="bibl"><span class="title">1 Ep.Cor.</span> 1.21</span>, etc. </span><span class="sense"><span class="bld">5</span> <b class="b3">οὗτος ὁ κόσμος</b> this [[present]] [[world]], i.e. [[earth]], opp. [[heaven]], <span class="bibl"><span class="title">Ev.Jo.</span>13.1</span>; regarded as the [[kingdom]] of [[evil]], <b class="b3">ὁ ἄρχων τοῦ κόσμου τούτου</b> = the [[leader]] of this [[world]] ib.<span class="bibl">12.31</span>. </span><span class="sense"><span class="bld">V</span> Pythagorean name for [[six]], Theol.Ar.37; for [[ten]], ib.59.</span>

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1492.png Seite 1492]] ὁ (nach den Alten von [[κομέω]], vgl. aber [[κάδμος]], κέκασμαι, καίνυμαι), 1) [[Schmuck]], Zierde; ἐπειδὴ πάντα περὶ χροῒ θήκατο κόσμον Il. 14, 187, von Frauenputz, wie Hes. O. 76; von Pferdeschmuck, Il. 4, 145; γλαυκόχροα κόσμον ἐλαίας Pind. Ol. 3, 13; αἰγλᾶντα κόσμον P. 2, 10, öfter; Tragg.; κόσμῳ τε χαίρων καὶ στολῇ Soph. Trach. 764; auch im plur., Aesch. Ag. 1244; οὐ στέφανοι οὐδ' ἐπίχρυσοι κόσμοι Plat. Legg. VII, 800 e; [[γυναικεῖος]] [[κόσμος]], Frauenputz, Rep. II, 373 c; übertr., γυναιξὶν κόσμον ἡ σιγὴ φέρει Soph. Ai. 286; so sagt die Panthea zu ihrem Manne σὺ γὰρ ἔμοιγε [[μέγιστος]] [[κόσμος]] ἔσει, Xen. Cyr. 6, 4, 2; οἷς [[κόσμος]] [[καλῶς]] τοῦτο δρᾶν, es gereicht ihnen zur Zierde, ist ihnen Ehre, Thuc. 1, 5, wie Her. οὐκ ἔφερέ οἱ κόσμον 8, 60, vgl. 142. Auch vom Schmuck der Rede, Arist. rhet. 3, 7 poet. 36. – 2) die [[Ordnung]]; οὐ κόσμῳ παρὰ ναῦφιν ἐλευσόμεθα, in Ordnung, Il. 12, 225; τοὶ δὲ κάθιζον ἐπὶ κληϊσιν ἕκαστοι κόσμῳ, sie saßen in geordneter Reihe, Od. 13, 77; διάθες [[τόδε]] κόσμῳ Ar. Av. 1331; in Prosa, ὡς δὲ κόσμῳ [[ἐπεξῆς]] ἵζοντο Her. 8, 67, κόσμῳ θέντες τὰ πάντα πρήγματα, von den Göttern, Alles anordnend, 2, 52, vgl. 7, 36; οἱ Αἰγύπτιοι ἔφευγον οὐδενὶ κόσμῳ, ohne alle Ordnung, 3, 13; auch οἱ Πέρσαι ἔφευγον οὐδένα κόσμον, 9, 65, öfter; auch τῶν Ἑλλήνων σὺν κόσμῳ ναυμαχεόντων κατὰ τάξιν, 8, 86; κόσμου καὶ τάξεως τυχοῦσα [[οἰκία]] Plat. Gorg. 504 a; Sp., wie Pol. 4, 71, 11; D. Hsl. 1, 24; ᾄδειν κατ' οὐδένα κόσμον Plut. Nicia. 3; ἀτάκτως καὶ οὐδενὶ κόσμῳ προσπίπτοντες verbindet Thuc. 3, 108, wie Aesch. τὸ δεξιὸν μὲν πρῶτον εὐτάκτως [[κέρας]] ἡγεῖτο κόσμῳ, Pers. 393; ἐν κόσμῳ πίνειν Plat. Conv. 223 b; οὐδένα κόσμον ἐμπιπλάμενοι, unmäßig, Her. 8, 117. – Bei Hom. oft κατὰ κόσμον der Ordnung, dem Anstand u. den guten Sitten gemäß, mit Anstand, nach Gebühr; εἰπὼν οὐ κατὰ κόσμον Od. 8, 179; μάψ, ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον Il. 2, 214; auch verstärkt, εὖ κατὰ κόσμον, 10, 472 u. öfter; so auch εἴρηκας ἀμφὶ κόσμον ἀψευδῆ λόγον Aesch. Suppl. 243. – Daher = ordentliche Einrichtung, Anordnung; ἵππου κόσμον ἄεισον, des hölzernen Pferdes, Od. 8, 492; gesetzliche Ordnung, Staatseinrichtung, βουλομένων μεταστῆσαι τὸν κόσμον καὶ ἐς δημοκρατίαν τρέψαι Thuc. 4, 46; μένειν ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κόσμῳ 9, 72, vgl. 64. 72; κόσμον τόνδε καταστησάμενος Her. 1, 99; τῆς πολιτείας Isocr. 12, 116. – 3) bei den Kretern eine Obrigkeit, den spartanischen Ephoren entsprechend, Arist. polit. 2, 8; Inscr. – 4) die [[Weltordnung]], das Weltall, die [[Welt]], weil sich in der wunderbaren Anordnung aller ihrer Theile die höchste Ordnung kund giebt; zuerst von Pythagoras so bezeichnet (Bentley opusc. philol. p. 347. 445); nach ihm von Empedocles, vgl. Sturz p. 526; als Kunstausdruck bei den Philosophen, bes. von Aristoteles an geläufig; ποταγορεύεται ὁ [[κόσμος]] ἀπὸ τᾶς τῶν πάντων διακοσμάσιος Callicrat. bei Stob. fl. 85, 17.; über den Begriff des Wortes bei den Stoikern vgl. D. L. 7, 137; – bes. der Himmel u. die Himmelskörper, vgl. Plat. Tim. 28 b Gorg. 508 a Epin. 977 b; ἅπασα γῆ ὑπὸ τῷ κόσμῳ κειμένη Isocr. 4, 179; vgl. Pol. 12, 25, 7; ὁ περὶ τὴν γῆν [[ὅλος]] [[κόσμος]] Arist. Meteorl. 1, 2; τὸν ὅλον κόσμον καὶ τὰ θεῖα καὶ τὰς καλουμένας ὥρας [[νόμος]] καὶ [[τάξις]] διοικεῖν φαίνεται Dem. 26, 27; auch Anth. oft, wie Nonn.; später bei den K. S., wo es wie im N. T. auch das Irdische im Gegensatz zum Göttlichen bezeichnet.

{{ls

|lstext='''κόσμος''': -ου, ὁ, [[τάξις]], κατὰ κόσμον, ἐν τάξει, [[πρεπόντως]], εὖ κατὰ κόσμον Ἰλ. Κ. 472, κτλ.· οὐ κατὰ κόσμον, ἀπρεπῶς, Θ. 179· μὰψ ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον Ἰλ. Β. 214· κόσμῳ καθίζειν, καθίζειν ἐν τάξει, εὐτάκτως, Ὀδ. Ν. 77· πρβλ. Ἡρόδ. 8. 67· οὐ κόσμῳ... ἐλευσόμεθα Ἰλ. Μ. 225· κόσμῳ [[θεῖναι]] ταὰ πάντα Ἡρόδ. 2. 52., κτλ., πρβλ. 7. 36· κόσμῳ διαθεῖναί τι Ἀριστοφ. Ὄρν. 1331· κόσμῳ φέρειν, [[ὑποφέρω]] τι κοσμίως, εὐπρεπῶς, Πινδ. Π. 3. 147· δέξασθαί τινα κόσμῳ Αἰσχύλ. Ἀγ. 521· σὺν κόσμῳ Ἡρόδ. 8. 86· ἐν κόσμῳ Πλάτ. Συμπ. 223Β· οὐδενὶ κόσμῳ, [[ἄνευ]] τινὸς τάξεως, Ἡρόδ. 9. 59· φεύγειν, ἀπιέναι οὐδενὶ κόσμῳ ὁ αὐτ. 3. 13., 8· 60, 3, κτλ.· ἀτάκτως καὶ οὐδενὶ κ. Θουκ. 3. 108. πρβλ. Αἰσχύλ. Πέρσ. 400· οὕτω κατ’ αἰτ., [[οὐκέτι]] τὸν αὐτὸν κ., οὐχὶ πλέον ἐν τῇ αὐτῇ τάξει, Ἡρόδ. 9. 69· οὐδένα κόσμον [[αὐτόθι]] 65. 69· ἦν δ’ οὐδεὶς κ. τῶν ποιουμένων Θουκ. 3. 77. 2) καλὴ [[τάξις]], [[εὐταξία]], καλὴ [[διαγωγή]], [[εὐπρέπεια]], Αἰσχύλ. Ἀγ. 521· εὐπείθεια, [[πειθαρχία]], Δημ. 300. 19· οὐ κ., ἀλλ’ [[ἀκοσμία]] Σοφ. Ἀποσπ. 726. 3) «ἡ [[εὔκοσμος]] [[ἐπίνοια]] καὶ ἡ [[μέθοδος]]» (Εὐστ.), ἵππου κόσμον ἄεισον δουρατέου, «τὴν κατασκευὴν ἢ τὴν οἰκονομίαν ἢ τὴν ὑπόθεσιν» τοῦ δουρείου ἵππου (Σχόλ.), Ὀδ. Θ. 492· κ. ἐπέων ἀπατηλὸς Παρμεν. 111 Karst.· ἐξηγεομένων… τὸν κ. αὐτῶν, τὸν τρόπον, τὸ [[εἶδος]] αὐτῶν, Ἡρόδ. 3. 22· κ. τόνδε… ὁ καταστησάμενος, [[ὅστις]] καθώρισε τὴν τάξιν ταύτην, ὁ αὐτ. 1. 99. 4) ἐπὶ [[πόλεων]], [[τάξις]], [[κυβέρνησις]], μεταστῆσαι τὸν κ. Θουκ. 4. 76, πρβλ. 8, 48, 67· μένειν ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κ. 8. 72, κτλ.· ― ἰδίως ἐπὶ τῆς Σπαρτιατικῆς πολιτείας, Ἡρόδ. 1. 65, πρβλ. Κλέαρχ. παρ’ Ἀθην. 681C. ΙΙ. [[κόσμημα]], [[στολισμός]], καλλώπισις, ἐνδυμασία, [[κυρίως]] γυναικῶν, Λατ. mundus muliebris, Ἰλ. Ξ. 187, Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 76, Πλάτ. Πολ. 373C, κτλ.· ἐπὶ ἵππου, Ἰλ. Δ. 145· ἐπὶ ἀνδρῶν, Ἡρόδ. 3. 123., 5. 92, 7, Αἰσχύλ. Θήβ. 397, κτλ.· γλαυκόχροα κόσμον ἐλαίας, ἐπὶ κλάδου ἐλαίας ἢ στεφάνου, Πινδ. Ο. 3. 24, πρβλ. 8. 109, Π. 2. 19, κτλ.· κ. κυνῶν Ξεν. Κυν. 6, 1· κ. ἀργυροῦς, ἀργυρᾶ σκεύη, Ἀθήν. 231Α· ― ἐν τῷ πληθ., κοσμήματα, Αἰσχύλ. Ἀγ. 1571, Ἰσοκρ. 21Β, κτλ.· ἐπὶ τῶν κοσμημάτων τοῦ λόγου, [[οἷον]] ἐπιθέτων, Ἰσοκρ. 190D, Ἀριστ. Ρητ. 3. 7, 2, Ποιητ. 21, 2., 22, 4· ἁδυμελῆ κ. κελαδεῖν, ᾄδειν γλυκεὶας ᾠδὰς ἐπαινετικάς, Πινδ. Ο. 11 (10). 14. 2) μεταφ., [[τιμή]], ὁ αὐτ. ἐν Ν. 2. 12, Ι. 6 (5). 101· κόσμον φέρειν τινί, ἔπαινον, τιμήν, Ἡρόδ. 8. 60, 142· γύναι, γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει Σοφ. Αἴ. 293· κ. τοῦτ’ ἐστὶν ἐμοὶ Ἀριστοφ. Νεφ. 914· οἷς [[κόσμος]] ἦν [[καλῶς]] τοῦτο δρᾶν Θουκ. 1. 5· ἐν κόσμῳ καὶ τιμῇ εἶναί τινι Δημ. 1400. 13· ἐπὶ προσώπων, σὺ ἔμοιγε μέγιστος κ. ἔσει Ξεν. Κύρ. 6. 4, 3, πρβλ. Ἀριστ. Ἠθ. Ν. 4. 3, 16. ΙΙΙ. [[κυβερνήτης]], ἄρχων, [[διοικητής]], [[ὄνομα]] τοῦ ἀνωτάτου ἄρχοντος ἐν Κρήτῃ, Ἀριστ. Πολιτικ. 2. 10, 6, Συλλ. Ἐπιγρ. 2554, 2556, κἑξ.· τὸ πλεῖστον ἐν τῷ πληθ., οὕτω καὶ κόσμοι, Στράβ. 482, 484, κατὰ τὴν γραφὴν τῶν Ἀντιγρ. ἴδε Böckh εἰς Συλλ. Ἐπιγρ. 2. σ. 405· ― ἀλλ’ [[ὡσαύτως]] καθ’ ἑνικόν, Συλλ. Ἐπιγρ. 2556. 36, κἑξ.· οὕτω, [[πρωτόκοσμος]], ὁ αὐτ. 2572. 9· ― πρβλ. [[κοσμέω]] ΙΙ. 2, κοσμητὴς Ι, 2, [[κοσμήτειρα]] ΙΙ, [[κοσμόπολις]]. IV. ὁ [[κόσμος]], τὸ Σύμπαν, ὡς ἐκ τῆς τελείας [[αὐτοῦ]] τάξεως καὶ ἁρμονίας, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὴν ἀδιάμορφον οὐσίαν τοῦ Χάους, πρῶτον ἐν τῇ φιλοσοφίᾳ τοῦ Πυθαγόρου, Πλούτ. 2. 886C, Διογ. Λ. 48 ([[ἔνθα]] ἴδε Menag.)· καὶ ἐπὶ ταύτης τῆς ἐννοίας μετεχειρίσθησαν τὴν λέξιν, οἱ Πυθαγόρειοι Φιλόλαος (Στοβ. Ἐκλ. Φυσ. 1. 22) καὶ Καλλικράτης (Στοβ. 1. 85. 17)· ἀκολούθως παρέλαβον τὴν λέξιν οἱ φιλοσοφικοὶ ποιηταὶ Ξενοφάνης, Παρμενίδης καὶ Ἐμπεδοκλῆς, καὶ μετὰ [[ταῦτα]] ἅπαντες οἱ συγράψαντες περὶ φυσικῆς φιλοσοφίας, ὥς Πλάτ. Τίμ. 27Α, 28Β, 29Α, 32C, κτλ.· ἡ τοῦ ὅλου σύστασίς ἐστι κ. καὶ οὐρανὸς Ἀριστ. Οὐρ. 1. 10, 10. Οἱ Στωϊκοὶ ἐχρήσαντο τῇ λέξει καὶ [[ὅπως]] δηλώσωσι τὴν ψυχὴν τοῦ κόσμου καὶ ἐπ’ [[αὐτοῦ]] τοῦ σύμπαντος ὡς θείου ὄντος, ὁ κ. [[ζῷον]] ἔμψυχον καί λογικὸν [[Ποσειδώνιος]] παρὰ Διογ. Λ. 7. 139, πρβλ. Πλάτ. Τίμ. 30Β. ― Ἐνίοτε περιλαμβάνει καὶ τὴν γῆν· [[ἄλλοτε]] [[πάλιν]] κεῖται ἐπὶ μόνου τοῦ στερεώματος, γῆς ἁπάσης τῆς ὑπὸ κόσμῳ κειμένης Ἰσοκρ. 78C· ὁ περὶ τὴν γῆν [[ὅλος]] κ. Ἀριστ. Μετεωρ. 1. 2, 2· ἐν τῷ πληθ., [[ἐνίοτε]] ἐπὶ τῶν διαφόρων κατὰ [[μέρος]] ἀστέρων ἢ κόσμων, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ πᾶν, Πλουτ. 2. 879Β, 888F. ― Μεταφ., ὁ [[ἄνθρωπος]] καλεῖται βραχὺς κ. Φίλων 2. 155, Γαλην., ἢ μικρὸς κ., «[[μικρόκοσμος]]», Βίος Πυθ. ἐν Φωτ. Βιβλ. 440. 23· πρβλ. Gataker εἰς Μ. Ἀντων. 4. 27. 2) παρ’ Ἀλεξανδρίνοις, ὁ γνωστὸς [[κόσμος]] (ἡ [[οἰκουμένη]]) Συλλ. Ἐπιγρ. 334, 1306, Εὐαγγ. κ. Ματθ. ις΄, 26. 3) οἱ ἄνθρωποι [[καθόλου]], «ὁ [[κόσμος]]», Εὐαγγ. κ. Ἰω. ζ΄, 4., ιβ΄, 19, κτλ. 4) [[οὗτος]] ὁ κ., ἐν ἀντιθέσει πρὸς τὸν ἐρχόμενον ἢ μέλλοντα κόσμον, Εὐαγγ. κ. Ἰω. ιβ΄, 25, ιη΄, 36, κτλ.

{{bailly

|btext=ου (ὁ) :<br /><b>I.</b> ordre :<br /><b>1</b> bon ordre : κόσμῳ ἔρχεσθαι IL aller en ordre ; κόσμῳ καθίζειν OD s’asseoir en ordre ; κόσμῳ τιθέναι τὰ πάντα HDT mettre tout en ordre ; σὺν κόσμῳ HDT en bon ordre ; φεύγειν, [[ἀπιέναι]] οὐδενὶ κόσμῳ HDT fuir, s’éloigner sans aucun ordre ; οὐδένα κόσμον HDT, κατ’ οὐδένα κόσμον PLUT sans aucun ordre;<br /><b>2</b> <i>au mor.</i> bon ordre, convenance, bienséance : [[οὐ]] κατὰ κόσμον IL, OD non comme il convient, d’une façon inconvenante ; [[εὖ]] κατὰ κόσμον IL bien comme il convient ; ἀμφὶ κόσμον ESCHL comme il convient, <i>càd</i> avec prudence, sagesse <i>ou</i> honnêteté;<br /><b>3</b> bon ordre, discipline;<br /><b>4</b> organisation, construction : ἵππου OD du cheval (de bois) ; <i>fig. en parl. d’institutions, de coutumes</i> κόσμον τόνδε καταστησάμενος HDT ayant établi ce cérémonial ; <i>en gén.</i> ordre établi dans un État : μεταστῆσαι τὸν κόσμον THC changer l’ordre établi ; [[ἐκ]] [[τοῦ]] παρόντος κόσμου τὴν πόλιν μεταστήσας THC ayant changé l’ordre établi et modifié la constitution de l’État;<br /><b>5</b> kosme : <i>magistrats dans certaines Cités doriennes, notamment crétoises</i>;<br /><b>II.</b> ordre de l’univers, <i>d’où</i><br /><b>1</b> <i>chez les Pythagoriciens</i> monde, univers;<br /><b>2</b> <i>en parl. de parties diverses du monde</i> le ciel ; [[οἱ]] κόσμοι les mondes, <i>càd</i> les astres;<br /><b>III.</b> parure, ornement de femme (<i>lat.</i> mondus muliebris) ; parure, ornement <i>en gén.</i> ; gloire, honneur : κόσμον φέρει τινί HDT cela donne de la considération à qqn ; γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει SOPH le silence donne aux femmes de la considération.<br />'''Étymologie:''' DELG étym. obscure, dérivé en -σμος mais de quoi ?

|txtha=κόσμου, ὁ;<br /><b class="num">1.</b> in Greek writings from Homer down, an [[apt]] and [[harmonious]] [[arrangement]] or [[constitution]], or der.<br /><b class="num">2.</b> as in Greek writings from Homer down, [[ornament]], [[decoration]], [[adornment]]: ἐνδύσεως ἱματίων, Sept. for צָבָא of the [[arrangement]] of the stars, 'the [[heavenly]] hosts,' as the [[ornament]] of the heavens, עֲדִי; [[twice]] for תִּפְאֶרֶת, the [[world]], i. e. the [[universe]] (quem κόσμον Graeci nomine ornamenti appellarunt, eum nos a perfecta absolutaque elegantia mundum, Pliny, h. n. 2,3; in [[which]] [[sense]] [[Pythagoras]] is said to [[have]] been the [[first]] to [[use]] the [[word]], [[Plutarch]], de plac. philos. 2,1, 1, p. 886c.; [[but]] according to [[other]] accounts he used it of the heavens, ([[Diogenes]] Laërtius 8,48, of [[which]] it is used [[several]] times [[also]] by [[other]] Greek writers ([[see]] Menag. on ([[Diogenes]] Laërtius, the [[passage]] cited; Bentley, Epistles of Phalaris, vol. i., 391 (Lond. 1886); M. Anton. 4,27 and Gataker's notes; cf. Liddell and Scott, [[under]] the [[word]], IV.)): κτίζειν [[τόν]] κόσμον, ὁ [[τοῦ]] κόσμου [[κτίστης]], [[πρό]] [[τοῦ]] [[τόν]] κόσμον [[εἶναι]], [[ἀπό]] καταβολῆς κόσμου (R G; [[πρό]] καταβολῆς κόσμου ([[καταβολή]], 2); [[ἀπό]] κτίσεως κόσμου, ἀπ' ἀρχῆς κόσμου, Winer's Grammar, p. 123 (117); Buttmann, § 124,8b.; (cf. Ellicott on Galatians, 6:14)).<br /><b class="num">4.</b> the [[circle]] of the [[earth]], the [[earth]] ([[very]] [[rarely]] so in Greek writings [[until]] [[after]] the [[age]] of the Ptolemies; so in Boeckh, Corpus inscriptions i., pp. 413,643, nos. 334,1306): [[βασιλεία]] [[τοῦ]] κόσμου, βασιλεῖαι (plural) [[τοῦ]] κόσμου, τῆς οἰκουμένης); τό [[φῶς]] [[τοῦ]] κόσμου [[τούτου]], of the [[sun]], ἐν ὅλῳ τῷ κόσμῳ, [[properly]], ἐν παντί τῷ κόσμῳ, ὁ [[τότε]] [[κόσμος]], [[ζῆν]] ἐν κόσμῳ, opposed to the [[dead]], [[λῃστής]] ἦν [[καί]] [[κλέπτης]] ἐν τῷ κόσμῳ, i. e. [[among]] those [[living]] on [[earth]], Ev. Nicod. 26). By a [[usage]] [[foreign]] to [[secular]] authors,<br /><b class="num">5.</b> the inhabitants of the [[world]]: [[θέατρον]] ἐγενήθημεν τῷ κόσμῳ [[καί]] ἀγγέλοις [[καί]] ἀνθρώποις, Winer's Grammar, 127 (121)); [[particularly]] the inhabitants of the [[earth]], men, the [[human]] [[race]] ([[first]] so in Sap. (e. g. L in brackets); Winer's Grammar, 189 (178)); Winer's Grammar, as [[above]]); Winer's Grammar, 577 (536)); [[ἀρχαῖος]] [[κόσμος]], of the antediluvians, γέννασθαι [[εἰς]] [[τόν]] κόσμον, ἔρχεσθαι [[εἰς]] [[τόν]] κόσμον ([[εἰς]] [[τόν]] κόσμον [[τοῦτον]], to [[make]] its [[appearance]] or [[come]] [[into]] [[existence]] [[among]] men, [[spoken]] of the [[light]] [[which]] in Christ shone [[upon]] men, ἐισέρχεσθαι [[εἰς]] [[τόν]] κόσμον, L T Tr WH ἐξέρχεσθαι [[εἰς]] [[τόν]] κόσμον; (so [[all]] texts in to [[invade]], of evils [[coming]] [[into]] [[existence]] [[among]] men and [[beginning]] to [[exert]] [[their]] [[power]]: of [[sin]] and [[death]], Clement of [[Rome]], 1 Corinthians 3,4 [ET]; of idolatry, ἀποστέλλειν τινα [[εἰς]] [[τόν]] κόσμον, [[φῶς]] [[τοῦ]] κόσμου, [[σωτήρ]] [[τοῦ]] κόσμου, [[σωτηρία]] [[τοῦ]] κόσμου [[ἐλπίς]] [[τοῦ]] κόσμου, [[πρωτόπλαστος]] [[πατήρ]] [[τοῦ]] κόσμου, of Adam, στοιχεῖα [[τοῦ]] κόσμου ([[see]] [[στοιχεῖον]], 3,4); ἐν τῷ κόσμῳ, [[among]] men, ἐν κόσμῳ ([[see]] Winer's Grammar, 123 (117)), [[εἶναι]] ἐν τῷ κόσμου, to [[dwell]] [[among]] men, R G; [[εἶναι]] ἐν κόσμῳ, to be [[present]], [[ἐξελθεῖν]], ἐκ [[τοῦ]] κόσμου, to [[withdraw]] from [[human]] [[society]] and [[seek]] an [[abode]] [[outside]] of it, ἀναστρέφεσθαι ἐν τῷ κόσμῳ, to [[behave]] [[oneself]], [[εἶναι]] ἐν τῷ κόσμου [[τούτῳ]], the Gentiles [[collectively]], τά ἔθνη), 15; (the [[two]] in [[combination]]: τά ἔθνη [[τοῦ]] κόσμου, the [[majority]] of men in a [[place]], the [[multitude]] or [[mass]] (as we [[say]] the [[public]]): Tr marginal [[reading]] adds [[ὅλος]], in brackets); the [[entire]] [[number]], ἀσεβῶν, Winer's Grammar, 26): [[οὗτος]] added, [[αἰών]], 3); [[εἶναι]] ἐκ [[τοῦ]] κόσμου and ἐκ [[τοῦ]] κόσμου [[τούτου]] ([[see]] [[εἰμί]], V:3 rd.), λαλεῖν ἐκ [[τοῦ]] κόσμου, to [[speak]] in [[accordance]] [[with]] the [[world]]'s [[character]] and [[mode]] of [[thinking]], ὁ [[ἄρχων]] [[τοῦ]] κόσμου [[τούτου]], i. e. the [[devil]], ὁ ἐν τῷ κόσμῳ he [[that]] is [[operative]] in the [[world]] ([[also]] of the [[devil]]), τό [[πνεῦμα]] [[τοῦ]] κόσμου ἡ [[σοφία]] [[τοῦ]] κόσμου [[τούτου]], G L T Tr WH [[omit]] [[τούτου]]); τά στοιχεῖα [[τοῦ]] κόσμου, [[στοιχεῖον]], 3,4).)<br /><b class="num">7.</b> "[[worldly]] affairs; the aggregate of things [[earthly]]; the [[whole]] [[circle]] of [[earthly]] [[goods]], endowments, [[riches]], advantages, pleasures, etc., [[which]], [[although]] [[hollow]] and [[frail]] and fleeting, [[stir]] [[desire]], [[seduce]] from God and are obstacles to the [[cause]] of Christ": [[εἶναι]] ἐκ [[τοῦ]] κόσμου, to be of [[earthly]] [[origin]] and [[nature]], [[εἰμί]], V:3d.); κερδαίνειν [[τόν]] κόσμον ὅλον, οἱ χρώμενοι τῷ κόσμῳ [[τούτῳ]] ([[critical]] [[text]] [[τόν]] κόσμον; [[see]] [[χράομαι]], 2), μέριμναν τά [[τοῦ]] κόσμου, 33 f; [[φίλος]] and [[φιλία]] [[τοῦ]] κόσμου, ἀγαπᾶν [[τόν]] κόσμον, νικαν [[τόν]] κόσμον, the incentives to [[sin]] [[proceeding]] from the [[world]], ἐλθέτω [[χάρις]] [[καί]] παρελθέτω ὁ [[κόσμος]] [[οὗτος]], Teaching of the Twelve Apostles,<br /><b class="num">c.</b> 10 [ET]).<br /><b class="num">8.</b> [[any]] aggregate or [[general]] [[collection]] of particulars of [[any]] [[sort]] (cf. English a [[world]] of curses (Shakspere), etc.): ὁ [[κόσμος]] τῆς ἀδικίας, the [[sum]] of [[all]] iniquities, [[τοῦ]] πιστοῦ [[ὅλος]] ὁ [[κόσμος]] [[τῶν]] χρημάτων, [[τοῦ]] δέ ἀπίστου [[οὐδέ]] [[ὀβολός]] (a [[statement]] [[due]] to the Alex. translators), [[κόσμος]] oftener [[than]] John; it occurs in Mark [[three]] times, in Luke's writings [[four]] times, and in the Apocalypse [[three]] tinms. Cf. Kreiss, Sur le sens du mot [[κόσμος]] dans le N. T. (Strasb. 1837); Düsterdieck on Herzog xvii., p. 676ff; (Trench, Synonyms, § lix.); on John's [[use]] of the [[word]] cf. Reuss, Histoire de la theologie chretienne au siecle apostolique, ii., p. 463ff (i. e. livre 7 [[chapter]] viii.); cf. his Johanneische Theologie, in the Beiträge zu [[den]] theol. Wissenschaften, Fasc. i., p. 29ff; (Westcott on John 1:10, 'Additional Note').

|mltxt=ο (ΑM [[κόσμος]])<br /><b>1.</b> το [[σύνολο]] ανθρώπων, ζώων και πραγμάτων που βρίσκονται [[πάνω]] στη γη, η [[οικουμένη]], η [[υφήλιος]] (α. «όλος ο [[κόσμος]] [[σήμερα]] γιορτάζει την [[ημέρα]] του παιδιού» β. «τί γὰρ ὠφελεῑται [[ἄνθρωπος]], ἐὰν τὸν κόσμον ὅλον κερδήση», ΚΔ)<br /><b>2.</b> το κοινωνικό [[σύνολο]], οι άνθρωποι, η [[κοινωνία]], ο [[λαός]] (α. «μην ασχολείσαι με αυτά που λέει ο [[κόσμος]]» β. «ο [[κόσμος]] [[τέτοιος]] πλάστηκε να ζη στης λησμονιάς την [[παραζάλη]]», Ζερβ.<br />γ. «εἰ ταῦτα ποιεῖς, φανέρωσον σεαυτὸν τῷ κόσμῳ», ΚΔ)<br /><b>3.</b> ο [[βίος]] [[πάνω]] στη γη, η επίγεια ζωή (α. «ο [[κόσμος]] [[είναι]] [[μάταιος]], τα [[πάντα]] [[ματαιότης]]», δημ. [[δίστιχο]]<br />β. «ἡ [[βασιλεία]] ἡ ἐμὴ οὐκ ἔστιν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου», ΚΔ)<br /><b>4.</b> το [[σύνολο]] τών ουράνιων σωμάτων, η [[πλάση]], το [[σύμπαν]], το [[στερέωμα]], το [[διάστημα]] (α. «ὅτι [[πρῶτος]] [[Πυθαγόρας]] τὸν' οὐρανὸν κόσμον προηγόρευσε διὰ τὸ τέλειον [[εἶναι]] καὶ πᾱσι κεκοσμῆσθαι τοῖς τε ζώοις καὶ τοῖς καλοῖς», <b>Φώτ.</b><br />β. «πρῶτον λέγειν ἀρχόμενον ἀπὸ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως», <b>Πλάτ.</b><br />γ. «κόσμον τόνδε [[οὔτε]] τις θεῶν [[οὔτε]] ἀνθρώπων ἐποίησεν, ἀλλ' ἦν ἀεὶ και ἔστιν καὶ ἔσται πῡρ», Ηράκλ.)<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> «[[ψυχή]] του κόσμου» — ζωική [[αρχή]] η οποία [[κατά]] τη [[διδασκαλία]] ορισμένων φιλοσόφων εμψυχώνει το [[σύμπαν]], το οποίο θεωρείται ως τεράστιο [[σώμα]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> ορισμένη κοινωνική ή επαγγελματική [[κατηγορία]] ανθρώπων (α. «ο [[καλός]] [[κόσμος]]» β. «ο [[επιστημονικός]] [[κόσμος]]» γ. «ο [[κόσμος]] του θεάτρου»)<br /><b>2.</b> μεγάλο [[πλήθος]] ανθρώπων, [[πολυκοσμία]] («είχε κόσμο στη [[διάλεξη]]»)<br /><b>3.</b> η ζωή [[μέσα]] στην [[κοινωνία]], (α. «όταν βγεις στον κόσμο, θα μάθεις [[πολλά]] πράγματα» β. «αρνήθηκε τον κόσμο και κλείστηκε σε [[μοναστήρι]]»)<br /><b>4.</b> <b>βοτ.</b><br />[[γένος]] αγγειόσπερμων δικότυλων [[φυτών]] της οικογένειας [[σύνθετα]]<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «[[πολλαπλότητα]] τών κόσμων»<br /><b>(φιλοσ.)</b> [[υπόθεση]] [[κατά]] την οποία και σε άλλους πλανήτες [[εκτός]] από τη Γη υπάρχει ζωή και [[μάλιστα]] έλλογα όντα<br />β) «χάλασε ο [[κόσμος]]» — έχουν διαφθαρεί οι πάντες και τα [[πάντα]]<br />γ) «[[χαλώ]] τον κόσμο» — [[αναστατώνω]] τα [[πάντα]], [[κάνω]] [[μεγάλη]] [[φασαρία]]<br />δ) «δεν χάλασε δα κι ο [[κόσμος]]» — δεν έγινε και [[τίποτε]] σπουδαίο<br />ε) «ο [[κόσμος]] να χαλάσει...» — ό,τι κι αν συμβεί<br />στ) «[[κόσμος]] και [[κοσμάκης]]» — πολύ και [[κάθε]] τάξης [[πλήθος]] ανθρώπων<br />ζ) «[[σηκώνω]] τον κόσμο στο [[ποδάρι]]» — [[αναστατώνω]] τους πάντες<br />η) «πήγε στον [[άλλο]] κόσμο» — πέθανε<br />θ) «[[έρχομαι]] στον κόσμο» — γεννιέμαι<br />ι) «[[φέρνω]] στον κόσμο» — [[γεννώ]]<br />ια) «[[είναι]] [[άνθρωπος]] του κόσμου» — [[είναι]] πολύ κοινωνικό [[άτομο]]<br />ιβ) «έφαγα τον κόσμο» — έψαξα [[παντού]]<br />ιγ) «για τα μάτια του κόσμου» — για να κρατηθούν τα προσχήματα<br />ιδ) «Παλαιός Κόσμος» — η [[Ευρώπη]], η Ασία και η Αφρική<br />ιε) «Νέος Κόσμος»<br />Η Αμερική και η [[Ωκεανία]]<br />ιστ) «[[τρίτος]] [[κόσμος]]» — [[σύνολο]] χωρών αποτελούμενο [[κυρίως]] από κράτη που ανεξαρτητοποιήθηκαν ή συγκροτήθηκαν [[μετά]] την [[κατάργηση]] του αποικιοκρατικού συστήματος, που διέρχονται [[σήμερα]] το [[στάδιο]] της οικονομικο-κοινωνικής ανάπτυξης και αντιπροσωπεύουν τα δύο τρίτα του πληθυσμού της Γης<br />ιζ) «ζη στον κόσμο του» — έχει απομονωθεί από το κοινωνικό [[σύνολο]], δεν έχει [[καμιά]] [[επαφή]] με το [[περιβάλλον]] του<br /><b>6.</b> <b>παροιμ.</b> α) «ο [[κόσμος]] [[είναι]] [[σφαίρα]] και γυρίζει» — [[τίποτε]] στη ζωή δεν [[είναι]] σταθερό και διαρκές [[ούτε]] η [[ευτυχία]] [[ούτε]] η [[δυστυχία]]<br />β) «ο [[κόσμος]] το 'χει [[τούμπανο]] κι εμείς κρυφό [[καμάρι]]» — για πασίγνωστα πράγματα τα οποία οι ενδιαφερόμενοι προσπαθούν να κρατούν [[μυστικά]]<br />γ) «ο [[κόσμος]] κάνει τον παπά κι όχι ο [[παπάς]] τον κόσμο» — η [[επίδραση]] της κοινωνίας στο [[άτομο]] [[είναι]] πολύ ισχυρότερη από την [[επίδραση]] του ατόμου στην [[κοινωνία]]<br />δ) «ό,τι κάνει ο [[κόσμος]] κάνει κι ο Κοσμάς» — λέγεται γι' αυτούς που ακολουθούν το [[ρεύμα]] του πλήθους<br /><b>νεοελλ.-μσν.</b><br /><b>1.</b> (η γεν. ενάρθρως ως [[ποσοδείκτης]]) <i>του κόσμου</i><br />[[πάρα]] [[πολλά]] («κάναμε του κόσμου τα γέλια»)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «ο [[πάνω]] [[κόσμος]]» ή «ο άνω [[κόσμος]]» — η επίγεια ζωή, ο [[ζωντανός]] [[κόσμος]], σε [[αντιδιαστολή]] με τη μεταθανάτια ζωή, με τον κόσμο τών [[νεκρών]]<br />β) «ο [[κάτω]] [[κόσμος]]» ή «ο [[άλλος]] [[κόσμος]]» — ο Άδης, ο [[κόσμος]] τών [[νεκρών]]<br />γ) «[[κατά]] κόσμον...» — λέγεται για το βαπτιστικό όνομα κληρικών ή μοναχών, σε [[αντιδιαστολή]] με το ιερατικό όνομα<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[κόσμημα]], [[στολίδι]] («[[ἐπεὶ]] δὴ [[πάντα]] περὶ χροΐ θήκατο κόσμον», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> [[στολισμός]], [[διακόσμηση]] («γλυκόχροα κόσμον ἐλαίας», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[τάξη]], [[ευπρέπεια]], [[αρμονία]] (α. «οὐ κατὰ κόσμον» — απρεπώς, <b>Ομ. Ιλ.</b><br />β. «τοὶ δὲ καθῑζον ἐπὶ κληῑσιν ἕκαστοι κόσμῳ» γ. «[[οὐκέτι]] τὸν αὐτὸν κόσμον κατηγέετο», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>2.</b> καλή [[συμπεριφορά]] [[κοσμιότητα]]<br /><b>3.</b> [[πειθαρχία]] («θαυμαστοὺς ἐδείξατε τῷ κόσμῳ ταῖς παρασκευαῑς, τῇ προθυμίᾳ», <b>Δημοσθ.</b>)<br /><b>4.</b> η καλή [[κατασκευή]] («ἵππου κόσμον ἄεισον δουρατέου», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>5.</b> το [[καθεστώς]], το [[πολίτευμα]] («μένειν ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κόσμῳ», <b>Ησίοδ.</b>)<br /><b>6.</b> [[τιμή]], [[έπαινος]] («οἷς [[κόσμος]] [[καλῶς]] τοῦτο δρᾶν [ἦν]», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>7.</b> [[σφαίρα]] της οποίας το [[κέντρο]] [[είναι]] το [[κέντρο]] της Γης, [[ακτίνα]] δε η [[ευθεία]] που ενώνει τη Γη με τον Ήλιο<br /><b>8.</b> [[σφαίρα]] που περιέχει τους απλανείς αστέρες<br /><b>9.</b> (στους Πυθαγορείους) [[ονομασία]] τών αριθμών έξι και [[δέκα]]<br /><b>10.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>οἱ κόσμοι</i><br />α) (στην [[Κρήτη]]) [[δέκα]] ανώτατοι ενιαύσιοι άρχοντες τών δωρικών πολιτευμάτων οι οποίοι εγκαταστάθηκαν [[μετά]] τους βασιλείς και τών οποίων το [[αξίωμα]] αντιστοιχούσε με το [[αξίωμα]] τών εφόρων της Σπάρτης<br />β) οι αστέρες.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Αβέβαιης ετυμολ. Η λ. εμφανίζει [[επίθημα]] -<i>μος</i> ή -<i>σμος</i> και δεν [[είναι]] σαφές σε ποια [[ρίζα]] ανάγεται. Συνδέεται πιθ. με λατ. <i>censeo</i> «[[τιμώ]]», αρχ. ινδ. <i>śamsati</i>, [[οπότε]] ανάγεται σε αρχικό τ. <i>κονσ</i>-<i>μος</i> (που εμφανίζει την ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>kons</i>- της ΙΕ ρίζας <i>kens</i>- «[[κηρύσσω]]»). Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], η λ. ανάγεται σε τ. <i>κοδ</i>-<i>σμος</i>, που εμφανίζει την ετεροιωμένη [[βαθμίδα]] <i>kod</i>- της ΙΕ ρίζας <i>ked</i>- «[[διευθετώ]]», [[πρβλ]]. [[κεδνός]]. Τέλος, κατ' άλλους, η λ. συνδέεται με αρχ. περσ. <i>θαh</i>- «[[διευθετώ]]». Η αρχική [[σημασία]] της λ. ήταν «[[τάξη]], [[αρμονία]], [[διάκοσμος]]», λόγω δε της τάξης και της αρμονίας που χαρακτηρίζει το κοσμικό [[σύστημα]], η σημ. επεκτάθηκε στην [[έννοια]] του σύμπαντος, της οικουμένης και, [[περαιτέρω]], στο [[σύνολο]] τών έμβιων όντων της Γης. Έτσι, η σημ. της λ. [[κόσμος]] έφθασε να δηλώνει το [[σύνολο]] τών ανθρώπων. Συνθ. με α' συνθετικό τη λ. [[είναι]] τα ανθρωπωνύμια <i>Κοσμο</i>-[[κλής]], και <i>Κοσμό</i>-<i>πολις</i> και παρ. της λ. [[είναι]] τα ανθρωπωνύμια <i>Κοσμάς</i> και <i>Κοσμίας</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κοσμάριον]], [[κοσμικός]], [[κόσμιος]], [[κοσμώ]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κοσμαία]], <i>τα</i>, [[κοσμαρίδιον]], [[κοσμιαίος]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br />[[κοσμίδιον]], [[κοσμίζω]]<br /><b>μσν.</b><br />[[κοσμωτός]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[κοσμαίος]], [[κοσμάκης]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>βλ.</b> <i>κοσμ</i>(<i>ο</i>)-. (Β' συνθετικό) [[άκοσμος]], [[γυναικόκοσμος]], [[διάκοσμος]], [[εύκοσμος]], [[κατάκοσμος]], [[νεκρόκοσμος]], [[περίκοσμος]], [[υπέρκοσμος]], [[φιλόκοσμος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[βοτρυόκοσμος]], <i>κλινόκοσμος</i>, [[πάγκοσμος]], [[παράκοσμος]], [[πεντέκοσμος]], [[πολύκοσμος]], [[πρωτόκοσμος]], [[σιληνόκοσμος]], [[σύγκοσμος]], [[σωσίκοσμος]], [[φερέκοσμος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>αγροτόκοσμος</i>, <i>αλλόκοσμος</i>, [[απόκοσμος]], <i>ελαφρόκοσμος</i>, <i>εργατόκοσμος</i>, <i>κοριτσόκοσμος</i>, [[κουτόκοσμος]], <i>μαθητόκοσμος</i>, [[μακρόκοσμος]], [[μικρόκοσμος]], <i>νεαρόκοσμος</i>, [[ξέκοσμος]], <i>ονειρόκοσμος παιδόκοσμος</i>, [[παλιόκοσμος]], [[υπόκοσμος]], [[φοιτητόκοσμος]], <i>φτωχόκοσμος</i>, <i>ψευτόκοσμος</i>, [[ωραιόκοσμος]]].

{{elru

|elrutext='''κόσμος:''' ὁ<br /><b class="num">1)</b> [[упорядоченность]], [[порядок]] (κόσμῳ τιθέναι τὰ πάντα Her.): οὐ κόσμῳ ἔρχεσθαι Hom. идти в беспорядке; οὐδενὶ κόσμῳ Her., Thuc., οὐδένα κόσμον Her. и κατ᾽ οὐδένα κόσμον Plut. без всякого порядка;<br /><b class="num">2)</b> надлежащая мера, благопристойность: οὐδένα κόσμον ἐμπίπλασθαι Her. наедаться сверх всякой меры; οὐ κατὰ κόσμον [[εἰπών]] Hom. сказав неучтиво; εἴρηκας ἀμφὶ κόσμον Aesch. ты правильно сказал;<br /><b class="num">3)</b> строение, устройство: κ. ἵππου Hom. устройство (деревянного) коня;<br /><b class="num">4)</b> (тж. κ. τῆς πολιτείας Plat.) государственный строй, правовой порядок (ὁ ὀλιγαρχικὸς κ. Thuc.);<br /><b class="num">5)</b> (на Крите) косм, носитель высшей государственной власти (Arst.; см. [[κοσμέω]] 6);<br /><b class="num">6)</b> мировой порядок, мироздание, мир (впервые названный так Пифагором как выражение высшего порядка) (οὐκ ἂν ὁ κ. γίγνοιτο καὶ φθείροιτο, ἀλλ᾽ αἱ διαθέσεις [[αὐτοῦ]] Arst.; ἀπὸ καταβολῆς κόσμου NT);<br /><b class="num">7)</b> [[небесный свод]], [[небо]] (γῆ ὑπὸ τῷ κόσμῳ κειμένη Isocr.);<br /><b class="num">8)</b> мир, свет, земля (γεννᾶσθαι εἰς τὸν κόσμον NT): ὁ [[ἄρχων]] τοῦ κόσμου [[τούτου]] NT = ὁ [[διάβολος]];<br /><b class="num">9)</b> перен. свет, люди, народ (ἐμφανίζειν ἑαυτὸν τῷ κόσμῳ NT);<br /><b class="num">10)</b> [[украшение]], [[наряд]] (πάντα περὶ χρωῒ θήκατο κόσμον, sc. Ἣρη Hom.; [[γυναικεῖος]] Plat.): ἐπίχρυσοι κόσμοι Plat. позолоченные или блистающие золотом украшения;<br /><b class="num">11)</b> перен. украшение, краса, честь, слава (σὺ γὰρ ἔμοιγε [[μέγιστος]] κ. [[ἔσει]] Xen.);<br /><b class="num">12)</b> [[прикраса]] (ἡ [[γλῶσσα]] - ὁ κ. τῆς ἀδικίας NT).

|elnltext=κόσμος -ου, ὁ orde, ordening orde:; εὖ κατὰ κόσμον in goede orde Il. 10.472; κόσμῳ θέντες τὰ πάντα πρήγματα toen ze al hun zaken op orde hadden gebracht Hdt. 2.52.1; φεύγειν οὐδενὶ κόσμῳ in wanorde vluchten Hdt. 3.13.1; ordelijk gedrag:. οὐ κατὰ κόσμον εἰπεῖν niet praten zoals het hoort Od. 8.179; κόσμον τόνδε καταστήσασθαι de volgende etiquette instellen Hdt. 1.99.1; ἐν κόσμῳ οὐδενὶ πίνειν onmatig drinken Plat. Smp. 223b. bestuur, staatsorde:; ἐν τῷ ὀλιγαρχικῷ κόσμῳ in de oligarchische staatsorde Thuc. 8.72.2; μεταστῆσαι τὸν κόσμον de bestuursvorm veranderen Thuc. 4.76.2; kosmos (hoge bestuurder op Kreta). wereldorde, heelal:; ἀπὸ τῆς τοῦ κόσμου γενέσεως vanaf de geboorte van het heelal Plat. Tim. 27a; hemel:; τῆς... γῆς ἁπάσης ὑπὸ τῷ κόσμῳ κειμένης aangezien de hele wereld onder de hemel gelegen is Isocr. 4.179; astr. sfeer (van vaste sterren); overdr.: ἐν τῷ ἀνθρῶπῳ μικρῷ κόσμῳ in de mens, een ‘mikrokosmos’ Democr. B 34. later wereld, aarde:; πάντα τὰ ἔθνη τοῦ κόσμου alle volkeren op aarde NT Luc. 12.30; mensheid:; ἀρχαῖος κόσμος de vroegere mensheid NT 2 Pet. 2.5; wereld (tgo God):. πᾶν τὸ γεγεννημένον ἐκ τοῦ θεοῦ νικᾷ τὸν κόσμον elk schepsel dat uit God geboren is overwint de wereld NT 1 Io. 5.4. sieraad, kunststuk:; ἵππου κόσμον ἄεισον δουρατέου zing van het kunststuk, het houten paard Od. 8.492; γυναικεῖος κ. sieraad voor vrouwen Plat. Resp. 373c; ὁ κόσμος ὁ ἐκ τοῦ ἀνδρεῶνος het sierlijke meubilair van het mannenvertrek Hdt. 3.123.1; overdr.:; ἡ μεγαλοψυχία οἷον κόσμος τῶν ἀρετῶν ἐστι grootmoedigheid is als het ware de bekroning van de deugden Aristot. EN 1124a1; ret. versiering; overdr. sier, eer, roem:. οὐκ ἔφερέ οἱ κόσμον het strekte hem niet tot eer Hdt. 8.60.1; γυναιξὶ κόσμον ἡ σιγὴ φέρει zwijgzaamheid siert de vrouw Soph. Ai. 293.

|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: [[order]], [[good behaviour]], [[ornament]] (Il.), [[world-ordening]], [[world]] (Pythag. or Parm.; Kranz Phil. 93, 430ff.), [[order of the state]], [[government]] (IA.); name of the highest officials in Crete (backformation from [[κοσμέω]]?, Leumann Hom. Wörter 285f.; against this Ruijgh L'élément achéen 109).<br />Compounds: Several compp., e. g. <b class="b3">κοσμο-ποιία</b> [[creation of the world]] (Arist.), <b class="b3">κοσμό-πολις</b> m. name of an official of the town (hell.), prop. governing comp. = <b class="b3">ὁ κοσμῶν πόλιν</b>; independent is <b class="b3">κοσμο-πολίτης</b> [[citizen of the world]] (hell.; formed by the Cynics?, v. Wilamowitz Glaube 2, 275); <b class="b3">εὔ-κοσμος</b> [[in good order]] (Sol.).<br />Derivatives: 1. Diminut. <b class="b3">κοσμ-άριον</b>, <b class="b3">-ίδιον</b>, <b class="b3">-αρίδιον</b> [[small ornament]] (late); 2. [[κόσμιος]] <b class="b2">well-ordered, behaving well, moral, quiet</b> (IA.), [[regarding the world]] (Plu., Arr.) with [[κοσμιότης]] [[civilization]] (Att.); 3. [[κοσμικός]] [[worldly]], [[earthly]], [[of the world]] (hell.); 4. [[κοσμωτός]] [[changed in a world]] (hell.); 5. [[Κοσμώ]] f. name of a priestess (Lycurg.); [[Κοσμίας]], [[Κοσμᾶς]] a. o. PN. - 6. Denomin. verb [[κοσμέω]] [[order]], [[govern]], [[adorn]] (Il.); with several derivv: [[κοσμητός]] [[well ordered]] (η 127; Ammann <b class="b3">Μνήμης χάριν</b> 1, 17); [[κόσμησις]] [[order]], [[ornamentation]] and [[κόσμημα]] <b class="b2">id.</b> (Att.); [[κοσμήτωρ]] [[who orders]], [[commander]] (Il.) and [[κοσμητήρ]] <b class="b2">id.</b> Epigr. ap. Aeschin. 3, 185; s. Fraenkel Nom. ag. 1, 120f.), f. [[κοσμήτειρα]] (Ephesos, Orph.; <b class="b3">-ήτρια</b> H.); [[κοσμητής]] <b class="b2">orderer, commander, who orders, adorns</b>, also name of an official (Att.) with [[κοσμητεύω]] (<b class="b3">-τέω</b>) [[be κοσμητής]] (inscr., pap.), <b class="b3">-τεία</b> (pap.); [[κοσμητήριον]] [[place with toilets]] (Paus.), [[κόσμητρον]] [[broom]] (sch. ); [[κοσμητικός]] [[belonging to adorning]] (Pl., Arist.; Chantraine Ét. sur le vocab. grec 135).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Formation in <b class="b3">-μος</b> (Schwyzer 492, Chantraine Formation 132); in spite of several attempts not convincingly explained. Many hypotheses of diff. value: to [[κεδνός]], [[Κόδρος]] (Schulze GGA 1896, 235 = Kl. Schr. 698, Pisani AnFilCl 5, 93f., Kranz Phil. 93, 430ff.); to Lat. [[censeō]] etc. (Froehde KZ 23, 311, Zupitza Die germ. Gutt. 109, Brugmann Distr. 19, Dumézil BSL 42 p. XVI); to Lat. [[corpus]], Slt. <b class="b2">kálpate</b> [[be in order]] (Brugmann IF 28, 358ff.); to Lat. [[cinnus]] [[mixed drink]] (Walde LEW1 s. v.); to [[κομψός]] (WP. 1, 403); from <b class="b3">*χόθμος</b> to IE. <b class="b2">*ghodh-</b> [[unite]], [[be strongly connected]] (Carnoy REGr. 69, 279f.).

|mdlsjtxt=[[κόσμος]], ου,<br /><b class="num">I.</b> [[order]], κόσμῳ and κατὰ κόσμον in [[order]], [[duly]], Il., etc.; μὰψ ἀτὰρ οὐ κατὰ κόσμον Il.; οὐδενὶ κόσμῳ in no [[sort]] of [[order]], Hdt., [[attic]]<br /><b class="num">2.</b> [[good]] [[order]], [[good]] [[behaviour]], [[decency]], Aesch., Dem.<br /><b class="num">3.</b> the [[form]], [[fashion]] of a [[thing]], Od., Hdt.<br /><b class="num">4.</b> of states, [[order]], [[government]], Hdt., Thuc.<br /><b class="num">II.</b> an [[ornament]], [[decoration]], [[embellishment]], [[dress]], Il., etc.; especially of women, Lat. [[mundus]] [[muliebris]], Il., Hes., etc.:—in pl. ornaments, Aesch., etc.<br /><b class="num">2.</b> metaph. [[honour]], [[credit]], Hdt., Soph., etc.<br /><b class="num">III.</b> a regulator, [[title]] of the [[chief]] [[magistrate]] in [[Crete]], Arist.<br /><b class="num">IV.</b> the [[world]] or [[universe]], from its [[perfect]] [[order]], Lat. [[mundus]], Plat., etc.<br /><b class="num">2.</b> [[mankind]], as we use "the [[world]]," NTest.

|ftr='''κόσμος''': {kósmos}<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': [[Ordnung]], [[Anstand]], [[Schmuck]] (seit Il.), [[Weltordnung]], [[Welt]] (seit Pythag. od. Parm.; Kranz Phil. 93, 430ff.), [[staatliche Ordnung]], [[Regierung]] (ion. att.), Ben. der höchsten Behörde auf Kreta (Rückbildung aus [[κοσμέω]]?, Leumann Hom. Wörter 285f.; dagegen Ruijgh L’élément achéen 109).<br />'''Composita''' : Zahlreiche Kompp., z. B. [[κοσμοποιία]] [[Weltschöpfung]] (Arist. usw.), [[κοσμόπολις]] m. Ben. einer städtischen Behörde (hell. u. sp.), eig. verbales Rektionskomp. = ὁ κοσμῶν πόλιν; davon unabhängig [[κοσμοπολίτης]] [[Weltbürger]] (hell.; von den Kynikern geprägt?, v. Wilamowitz Glaube 2, 275); [[εὔκοσμος]] [[in schöner Ordnung]] (Sol. usw.).<br />'''Derivative''': Ableitungen: 1. Deminutiva [[κοσμάριον]], -ίδιον, -αρίδιον [[kleiner Schmuck]] (spät); 2. [[κόσμιος]] [[wohlgeordnet]], [[anständig]], [[sittlich]], [[ruhig]] (ion. att.), [[der Welt angehörig]] (Plu., Arr.) mit [[κοσμιότης]] [[Gesittung]] (att. usw.); 3. [[κοσμικός]] [[weltlich]], [[irdisch]], [[weltumfassend]] (hell. u. sp.); 4. [[κοσμωτός]] [[in eine Welt verwandelt]] (hell.); 5. Κοσμώ f. N. einer Priesterin (Lykurg.); Κοσμίας, Κοσμᾶς u. a. PN. — 6. Denominatives Verb [[κοσμέω]] [[anordnen]], [[befehlen]], [[regieren]], [[schmücken]] (seit Il.); davon mehrere Ableger: [[κοσμητός]] [[schön geordnet]] (η 127; Ammann Μνήμης [[χάριν]] 1, 17); [[κόσμησις]] [[Anordnung]], [[Ausschmückung]] und [[κόσμημα]] [[Schmuck]] (att. usw.); [[κοσμήτωρ]] [[Anordner]], [[Befehlshaber]] (ep. seit Il., sp. Prosa) und [[κοσμητήρ]] ib. Epigr. ap. Aeschin. 3, 185; s. Fraenkel Nom. ag. 1, 120f.), f. [[κοσμήτειρα]] (Ephesos, Orph.; -ήτρια H.); [[κοσμητής]] [[Ordner]], [[Gebieter]], [[der da schmückt]], [[putzt]], auch N. einer Behörde (att. usw.) mit [[κοσμητεύω]] (-τέω) [[κοσμητής]] sein]] (Inschr., Pap.), -τεία (Pap.); [[κοσμητήριον]] [[Toilettenraum]] (Paus.), [[κόσμητρον]] [[Besen]] (Sch. u. a.); [[κοσμητικός]] [[zum Schmücken gehörig]] (Pl., Arist. u. a.; Chantraine Ét. sur le vocab. grec 135).<br />'''Etymology''' : Bildung auf -μος (Schwyzer 492, Chantraine Formation 132); trotz wiederholter Bemühungen nicht befriedigend erklärt. Mehrere Hypothesen von wechselndem Wert: zu [[κεδνός]], [[Κόδρος]] (Schulze GGA 1896, 235 = Kl. Schr. 698, Pisani AnFilCl 5, 93f., Kranz Phil. 93, 430ff.); zu lat. ''censeō'' usw. (Froehde KZ 23, 311, Zupitza Die germ. Gutt. 109, Brugmann Distr. 19, Dumézil BSL 42 p. XVI); zu lat. ''corpus'', aind. ''kálpate'' [[in Ordnung sein]] (Brugmann IF 28, 358ff.); zu lat. ''cinnus'' [[Mischtrank]] (Walde LEW¹ s. v.); zu [[κομψός]] (WP. 1, 403; zögernd); aus *χόθμος zu idg. ''ghodh''- [[vereinigen]], [[eng verbunden sein]] (Carnoy REGr. 69, 279f.).<br />'''Page''' 1,929-930