νόσος: Difference between revisions

|etymtx=Grammatical information: f.<br />Meaning: [[illness]], [[disease]], metaph. [[distress]], [[need]] (Il.).<br />Other forms: ep. Ion. [[νοῦσος]] (s. below).<br />Compounds: Compp., e.g. <b class="b3">νοσο-ποιέω</b> [[cause disease]] (Hp.), <b class="b3">ἐπί-νοσος</b> [[a prey of disease]], [[unhealthy]] (Hp., Arist.; Strömberg Prefix Studies 85).<br />Derivatives: A. Adj.: 1. [[νοσερός]] [[ill]], [[unhealthy]] (Hp., E.. Arist.); 2. [[νοσηρός]] <b class="b2">id.</b> (Hp., X.; [[ὑγιηρός]] Pi., Ion.) with [[νοσήριον]] (H. s. [[κηρέσιον]]; for [[νοσητήριον]] or [[νοσηρόν]]?); 3. [[νοσηλός]] [[ill]], [[sickly]] (Hp.; rather from [[νοσέω]], cf. Chantraine Form. 241) with [[νοσήλια]] n. pl. [[sick-diet]] (Opp.), [[νοσηλεύω]], <b class="b3">-ομαι</b> [[care for a patient]], [[be ill]] (Isoc., J.), [[νοσηλεία]] f. [[nursing]], [[morbidity]] (S., J., Plu.); 4. [[νοσακερός]] <b class="b2">id.</b> (Arist.; after Poll. 3, 105 <b class="b3">ἐσχάτως κωμικόν</b>; on <b class="b3">ακ-</b>enlargement Frisk Nom. 62ff.); 5. [[νοσώδης]] [[ill]], [[unhealthy]] (Hp., Att.); 6. [[Νόσιος]] surn. of [[Ζεύς]] (Miletos VI--Va). -- B. Verbs: 1. [[νοσέω]] [[be ill]] (Att., also Ion.) with [[νόσημα]] n. [[illness]] (IA.), with [[νοσημάτιον]] dimin. (Ar.), <b class="b3">-τικός</b>, <b class="b3">*τώδης</b> [[sickly]] (Arist.); 2. [[νοσεύομαι]] [[be sickly]] with [[νόσευμα]] [[illness]] (Hp.); 3. [[νοσάζομαι]], <b class="b3">-ω</b> [[be]], [[make ill]], [[νοσίζω]] [[make ill]] (Arist., Gal.). -- C. Substant. 1. [[νόσανσις]] f. [[getting ill]] (Arist.: [[ὑγίανσις]]; <b class="b3">*νοσαίνω</b>); 2. unclear [[νοσίμη]] (leg. <b class="b3">-ήμη</b>?) = [[νόσημα]] (Theognost.).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: From [[νόσος]] : [[νοῦσος]] we conclude to <b class="b3">*νόσϜος</b> (Schulze Q. 115 with Aufrecht KZ 1, 120). Beside the also in Ionic younger [[νοσέω]], ep. [[νοῦσος]] can also be understood as a false rewriting of [[ΝΟΣΟΣ]] for <b class="b3">*νόσσος</b>; then the ep. form must have been taken over by Hdt. and Hp. Schwyzer 227 a. 308, cf. Wackernagel Unt. 86; s. also Chantraine Gramm. hom. 1, 162 and Lejeune Traité de phon. 117. -- Several explanations, which have at best hypothetic value, as Brugmann Sächs. Ges. Ber. 1897, 29ff. and IF 28, 363ff., Solmsen BphW 1906, 754f. (all noted by Bq; s. also WP. 2, 333). - The word could well be Pre-Greek (note the retained <b class="b3">-σ-</b>; not in Fur.)

|ftr='''νόσος''': {nósos}<br />'''Forms''': ep. ion. [[νοῦσος]] (vgl. unten)<br />'''Grammar''': f.<br />'''Meaning''': [[Krankheit]], übertr. [[Übel]], [[Not]] (seit Il.).<br />'''Composita''' : Kompp., z.B. [[νοσοποιέω]] [[Krankheit verursachen]] (Hp. u.a.), [[ἐπίνοσος]] [[einer Krankheit anheimgefallen]], [[ungesund]] (Hp., Arist. usw.; Strömberg Prefix Studies 85).<br />'''Derivative''': Ableitungen: A. Adj.: 1. [[νοσερός]] [[krankhaft]], [[ungesund]] (Hp., E.. Arist. u.a.); 2. [[νοσηρός]] ib. (Hp., X. u.a.; [[ὑγιηρός]] Pi., ion.) mit νοσήριον (H. s. κηρέσιον; für νοσητήριον od. νοσηρόν?); 3. [[νοσηλός]] [[krank]], [[kränklich]] (Hp.; eher von [[νοσέω]], vgl. Chantraine Form. 241) mit νοσήλια n. pl. [[Krankenspeise]] (Opp.), [[νοσηλεύω]], -ομαι [[einen Kranken pflegen]], [[krank sein]] (Isok., J. u.a.), [[νοσηλεία]] f. [[Krankenpflege]], [[krankhafter Zustand]] (S., J., Plu. u.a.); 4. [[νοσακερός]] ib. (Arist.; nach Poll. 3, 105 [[ἐσχάτως]] κωμικόν; zur ακ-Erweiterung Frisk Nom. 62ff.); 5. [[νοσώδης]] [[krankhaft]], [[ungesund]] (Hp., att.); 6. [[Νόσιος]] Bein. des [[Ζεύς]] (Miletos VI—V^a). — B. Verba: 1. [[νοσέω]] [[kranken]], [[krank sein]] (att., auch ion.) mit [[νόσημα]] n. [[Krankheit]] (ion. att.), wovon [[νοσημάτιον]] Demin. (Ar.), -τικός, *τώδης [[kränklich]] (Arist. u.a.); 2. [[νοσεύομαι]] [[kränklich sein]] mit [[νόσευμα]] [[Krankheit]] (Hp.); 3. [[νοσάζομαι]], -ω [[krank sein]], [[machen]], [[νοσίζω]] [[krank machen]] (Arist., Gal.). — C. Substantiva: 1. [[νόσανσις]] f. [[das Erkranken]] (Arist.: [[ὑγίανσις]]; *νοσαίνω); 2. unklar νοσίμη (leg. -ήμη?) = [[νόσημα]] (Theognost.).<br />'''Etymology''' : Aus [[νόσος]] : [[νοῦσος]] ergibt sich als ältere Form zunächst *νόσϝος (Schulze Q. 115 mit Aufrecht KZ 1, 120). Neben dem auch im Ionischen herrschenden jüngeren [[νοσέω]] läßt sich aber ep. [[νοῦσος]] auch als eine falsche Umschreibung von ΝΟΣΟΣ für *νόσσος verstehen; dann muß die ep. Form. von Hdt. und Hp. übernommen sein. Schwyzer 227 u. 308 m. Lit., dazu Wackernagel Unt. 86; s. auch Chantraine Gramm. hom. 1, 162 und Lejeune Traité de phon. 117.— Mehrere Deutungsvorschläge, die schon wegen der unsicheren Grundform hochstens hypothetischen Wert haben, so Brugmann Sächs. Ges. Ber. 1897, 29ff. und IF 28, 363ff., Solmsen BphW 1906, 754f. (alle bei Bq referiert; s. auch WP. 2, 333). Ältere Lit. bei Bq und Prellwitz.<br />'''Page''' 2,323-324