δένδρον: Difference between revisions

|dgtxt=-ου, τό<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> ép. jón. y dór. [[δένδρεον]] <i>Il</i>.3.152, <i>Od</i>.19.520, Hes.<i>Op</i>.583, Alc.342, Hp.<i>Nat.Puer</i>.26, <i>IG</i> 4².121.90 (Epidauro IV a.C.), cf. Ael.Dion.δ 6, ép. tard. [[δένδρειον]] Arat.1008, Nic.<i>Th</i>.832, eol. [[δένδριον]] Theoc.29.12<br /><b class="num">• Morfología:</b> tard. masc. [[δένδρος]] Ath.Med. en Orib.<i>Inc</i>.23.5; formas c. flexión sigmát. v. [[δένδρος]]<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[árbol]]<br /><b class="num">a)</b> gener., de bosques naturales καθ' ὕλην δενδρέῳ ἐφεζόμενοι por el bosque posadas en un árbol</i> dicho de las cigarras <i>Il</i>.l.c., cf. <i>Od</i>.l.c., Hes.l.c., Orph.<i>A</i>.261, Q.S.10.67, ἐπὶ λεπτῷ δενδρέῳ βαίνειν Pi.<i>Fr</i>.230, ἐπὶ [[δένδρεον]] ἀναβάς Hdt.4.22, cf. <i>IG</i> [[l.c.]], ἐν τοῖς δένδροις ἑστάναι para ocultarse del enemigo, X.<i>An</i>.4.7.9, ἀπὸ δένδρου ὑψηλοῦ ποιούμενος τὴν σκοπήν Luc.<i>Hist.Cons</i>.29;<br /><b class="num">b)</b> en la magia, el mito, relig. [[δένδρεον]] ὑψιπέτηλον una de las formas adoptadas por el «Viejo del Mar» <i>Od</i>.4.458, ἄνθεμα δὲ χρυσοῦ ... ἀπ' ἀγλαῶν δενδρέων en la Isla de los Bienaventurados, Pi.<i>O</i>.2.73, <i>Fr</i>.129.5, Ὀρφεὺς κιθαρίζων σύναγεν δένδρεα μούσαις E.<i>Ba</i>.563, δένδρα φωνήν ἀνθρώπειον προϊέμενα árboles dotados de voz humana</i> en una parábola, I.<i>AI</i> 5.236<br /><b class="num">•</b>en templos y bosquecillos sagrados [[ἄλσος]] δενδρέων μεγίστων un bosque de árboles gigantescos</i> en el santuario de Bastet en Egipto, Hdt.2.138, en otros santuarios <i>IG</i> 2².2499.15 (IV a.C.), <i>IG</i> 9(2).1109.73 (Demetríade II/I a.C.), Orph.<i>A</i>.912, en cont. en los que su tala se considera sacrílega, de Dioniso <i>TEracl</i>.1.129 (IV a.C.), de Deméter τὰ θεοῖσιν ἀνειμένα δένδρεα κόπτεις Call.<i>Cer</i>.46, cf. 37, κατὰ ἄγνοιαν ἐκ τοῦ ἄλσου ἔκοψα δένδρα θεῶν Διὸς Σαβαζίου καὶ Ἀρτέμιδος <i>TAM</i> 5.592.4 (Meonia III d.C.)<br /><b class="num">•</b>como símbolo de lugar de culto pagano οἱ παρακαλοῦντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα ὑπὸ δένδρα δασέα [[LXX]] <i>Is</i>.57.5, <i>De</i>.12.2<br /><b class="num">•</b>[[el árbol de la vida]] en el paraíso τὸ δ. τῆς ζωῆς τὸ ἐν μέσῳ τοῦ παραδείσου φυτευθέν <i>Paral.Ier</i>.9.16, cf. <i>IChr.M</i>.126<i>bis</i> (IV d.C.);<br /><b class="num">c)</b> valorado por sus frutos φέροντά τε δένδρεα καρπόν Hes.<i>Th</i>.216, καρποὶ δὲ ἀπὸ δενδρέων Hdt.1.202, cf. A.R.1.1142, Ath.Med. en Orib.<i>Inc</i>.23.5<br /><b class="num">•</b>incluso [[árbol frutal]] op. ὕλη: κόπτοντες τὰ δένδρα καὶ ὕλην Th.4.69, op. [[Δήμητρος καρπόν]] Hdt.1.193, cf. 1.17, <δένδρεα δ'> ἐμπεδόφυλλα καὶ ἐμπεδόκαρπα árboles que no pierden sus hojas y que siempre dan frutos</i> Emp.B 77, ἡ δὲ (γαῖα) τίκτεται ... δένδρων τ' ὀπώραν A.<i>Fr</i>.44.6, δένδρα παντοδαπὰ καὶ ἀμπελουργίας καὶ γεωργίας ... ἔχειν D.C.40.27, σῦκά τινα ἐπὶ δένδροις D.C.56.30.2, δ. Ἀθήνης del olivo, Nonn.<i>D</i>.22.27, cf. Hp.<i>Vict</i>.3.68, 4.90, Hp.<i>Nat.Puer</i>.l.c., I.<i>BI</i> 4.460, Longus 1.23.1, 4.2.2<br /><b class="num">•</b>perífr. δ. ἀμπέλω viña</i> Alc.l.c., δ. ἐλάας olivo</i> Ar.<i>Au</i>.617, περὶ δένδρων καὶ φυτῶν tít. de un capítulo del libro de Artemidoro, Artem.2.24<br /><b class="num">•</b>valorado por su frondosidad ψυκτήρια δένδρεα árboles que refrescan</i>, árboles de sombra</i> E.<i>Fr</i>.782, ὑπὸ σκιάσεσι δενδρέων Hp.<i>Ep</i>.12, δ. δασύ árbol frondoso</i> que da buena sombra, I.<i>AI</i> 8.238, cf. Opp.<i>C</i>.4.336, δένδρεα ἀνασπαστά árboles arrancados</i> Hp.<i>Flat</i>.3, talados en operaciones militares ἐνεπίμπρων τε τὰς οἰκίας καὶ ἔκοπτον τὰ δένδρα X.<i>HG</i> 6.5.22, cf. Th.6.66;<br /><b class="num">d)</b> en observaciones sobre la vida y morfología vegetal <i>h.Ven</i>.270, <i>Lyr.Adesp</i>.114, δενδρέων ἀκαρπίη Hp.<i>Vict</i>.4.90, τὸ [[δάκρυον]] τῶν δένδρων la savia de los árboles</i> Arist.<i>HA</i> 553^b28, cf. D.Chr.33.28, εὐώδη γίνεται τὰ δένδρα εἰς ἅπερ ἂν ἡ ἶρις κατασκήψῃ Arist.<i>Pr</i>.906^a36, cf. 906^b8, τὰ δένδρα οὐκ ἐν ὕδατι φύεται Arist.<i>Iuu</i>.477^b27, μαλακοῦ δένδρου φλοιός Luc.<i>Am</i>.16, cf. Arr.<i>Ind</i>.7.3, Arat.l.c., ἐν πρέμνοισι ... δενδρείου en troncos de árbol</i> Nic.<i>Th</i>.832, δένδρα τῶν παρὰ τὸν ποταμόν Plu.<i>Nic</i>.27, τὰ νεόφυτα τῶν δένδρων plantones</i>, arbolillos nuevos</i> Ph.2.401<br /><b class="num">•</b>en expl. alegórico-científicas τὰ δὲ ἀέρος καὶ πυρὸς δένδρα Ph.1.330<br /><b class="num">•</b>definidas diferentes especies, según aspecto y tamaño ἐκ δὲ κέγχρου καὶ σησάμου ὅσον τι [[δένδρον]] μέγαθος γίνεται y el tamaño del mijo y el sésamo alcanza la altura de un árbol</i> Hdt.1.193, δένδρεα ... λιβανωτοφόρα árboles productores de incienso</i> Hdt.3.107, εἶναι [[γάρ]] τι δ. ἐξ οὗ τὰς βακτηρίας τέμνεσθαι de una ebenácea, Thphr.<i>HP</i> 5.4.7, de la mostaza κόκκος σινάπεως ... γίνεται δ. <i>Eu.Matt</i>.13.32, τὴν ἐπήκοον ... πλατάνιστον, Ἀκαδημίας καὶ Λυκείου δ. εὐτυχέστερον Luc.<i>Am</i>.31, δ. ἐπώνυμον del árbol de la mirra, c. ref. a Mirra, Opp.<i>H</i>.3.406, Φοίβου δ. ... δάφνη Nonn.<i>D</i>.12.135, ἐν τῇ κατὰ τὴν Ἰνδικὴν θαλάττῃ δένδρεα φύεσθαι probablemente de los manglares, Megasth.25 (= Call.<i>Fr</i>.407.4)<br /><b class="num">•</b>calificado como silvestre o cultivado δένδρεα ... ἄγρια Hecat.292a (pero v. II 2), τῶν δενδρέων ... τῶν τε ἡμέρων καὶ τῶν ἀγρίων Hdt.8.115, cf. I.<i>AI</i> 4.299;<br /><b class="num">e)</b> en compar., fig. y [[proverb|prov.]] ῥείθροισι ... ὅσα δένδρων ὑπείκει ... S.<i>Ant</i>.713<br /><b class="num">•</b>de pers. ἔστι γὰρ δ. πεφυκὸς ἔκτοπόν τι ... τοῦτο <τοῦ> μὲν ἦρος ἀεὶ βλαστάνει καὶ συκοφαντεῖ existe un árbol raro ... siempre en la primavera echa la hoja y delata</i> Ar.<i>Au</i>.1473, ταδὶ δὲ τὰ δένδρα Λαισποδίας καὶ [[Δαμασίας]] αὐταῖσι ταῖς κνήμαισιν ἀκολουθοῦσί μοι Eup.107, δ. ἐγὼ μακαριστόν <i>AP</i> 9.661 (Iul.Aegypt.), cf. 31, <i>Eu.Marc</i>.8.24, de abstr. ἐκ καρποῦ δικαιοσύνης φύεται δ. ζωῆς [[LXX]] <i>Pr</i>.11.30, cf. Ph.1.37, ἐν τῇ ψυχῇ δένδρα ἀρετῆς Ph.1.54, cf. Meth.<i>Symp</i>.259, δένδρα ... παιδείας ὀρθῆς Ph.1.391, παθῶν ἢ κακιῶν δένδρα Ph.1.301, de la Iglesia, Clem.Al.<i>Fr</i>.54<br /><b class="num">•</b>[[proverb|prov.]] ἀρετὰ γὰρ ἐπαινεομένα δ. ὣς ἀέξεται la virtud encomiada crecerá como un árbol</i> B.<i>Fr</i>.56, πόησαι καλίαν μίαν [[ἐνν]] [[ἔνι]] δενδρίῳ haz un sólo nido en un solo árbol</i>, e.e., ten un sólo amor, Theoc.l.c., ἕκαστον γὰρ δ. ἐκ τοῦ ἰδίου καρποῦ γινώσκεται <i>Eu.Luc</i>.6.44, cf. <i>Eu.Matt</i>.3.10, Herm.<i>Sim</i>.4.1, Diogenian.1.5.15.<br /><b class="num">2</b> [[tronco]] δένδρεα μακρὰ ... αὖα πάλαι troncos enormes de madera ya seca</i>, <i>Od</i>.5.238, το[ῦτ] ο τὸ δένδ[ρ] εον αὗον ἐόν περ Call.<i>SHell</i>.288.52.<br /><b class="num">3</b> [[corteza]] ἐσθῆτι μὲν ἀπὸ δένδρων χρώμενον I.<i>Vit</i>.11.<br /><b class="num">II</b> bot.<br /><b class="num">1</b> δ. ἄρκτου otro n. de la [[ἀκτῆ]] 1, q.u. [[saúco]], [[Sambucus nigra L.]], Ps.Dsc.4.173.<br /><b class="num">2</b> τὰ δένδρεα τὰ ἄγρια ref. a los [[algodoneros]] Hdt.3.106<br /><b class="num">•</b>δ. τὸ ἐριοφόρον [[algodonero]], [[Gossypium arboreum L.]] y [[Gossypium herbaceum]] L., Thphr.<i>HP</i> 4.7.7.<br /><b class="num">• Etimología:</b> De [[δένδρεον]] < *<i>der-dreu̯o</i>- (c. disim.) < *<i>dreH^u̯2o</i>-, forma red. sobre la r. que da lugar a δόρυ < *<i>dorH^u̯2°</i>- y a δρῦς < *<i>dr°H^u̯2°</i>-, qq.u.