Anonymous

Ask at the forum if you have an Ancient or Modern Greek query!

δίκαιος: Difference between revisions

From LSJ

δίκαιος (view source)

Revision as of 12:40, 3 October 2022

No change in size ,  3 October 2022
m
Text replacement - "(?s)(\n{{ls\n\|lstext.*}})(\n{{.*}})(\n{{elru.*}})" to "$3$1$2"
m (Text replacement - "(?s)({{ls\n\|lstext.*}}\n)({{bailly.*}}\n)" to "$2$1")
m (Text replacement - "(?s)(\n{{ls\n\|lstext.*}})(\n{{.*}})(\n{{elru.*}})" to "$3$1$2")
Line 15: Line 15:
{{bailly
{{bailly
|btext=<span class="bld">1</span>α <i>ou</i> ος, ον :<br /><b>A.</b> conforme aux convenances, au droit :<br /><b>I.</b> <i>en parl. de pers.</i> observateur de la règle, <i>particul.</i> :<br /><b>1</b> qui remplit ses devoirs envers les dieux et les hommes, honnête, juste;<br /><b>2</b> humain, civilisé ; <i>particul.</i> qui pratique l'hospitalité;<br /><b>II.</b> <i>en parl. d'actions</i> juste, honnête, convenable ; τὸ δίκαιον, τὰ δίκαια le droit, la justice ; [[ἐκ]] [[τοῦ]] δικαίου d'après une induction légitime ; ξὺν [[τῷ]] δικαίῳ SOPH ayant la justice avec moi, de mon côté ; τὰ δίκαια πράττεσθαί τινα ESCHL infliger à qqn le traitement mérité, un juste châtiment ; τὰ δίκαια les droits et les devoirs de chacun;<br /><b>B.</b> <i>p. ext.</i> conforme à la règle :<br /><b>1</b> <i>en parl. de pers.</i> [[δίκαιος]] [[πολίτης]] DÉM citoyen régulier, véritable citoyen ; [[δίκαιος]] [[συγγραφεύς]] LUC véritable écrivain;<br /><b>2</b> <i>en parl. d'animaux</i> ἵππον δίκαιον ποιεῖσθαί τινι XÉN rendre un cheval propre au service de qqn;<br /><b>3</b> <i>en parl. de choses</i> [[ἅρμα]] δίκαιον char bien équilibré ; parfait, excellent;<br /><b>4</b> <i>en parl. de nombres</i> ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι HDT cent arpents juste;<br /><b>C.</b> δίκαιός εἰμι avec l'inf., <i>au sens de</i> δίκαιόν ἐστιν [[ἐμέ]] <i>avec l'inf.</i>, il est juste que je…, <i>d'où</i><br /><b>1</b> j’ai le droit de : δίκαιοί εἰσιν ἀπιστότατοι [[εἶναι]] THC ils ont le droit d'être très défiants;<br /><b>2</b> je suis digne de, je mérite <i>en mauv. part</i> : δίκαιός ἐστιν ἀπολωλέναι DÉM il mérite de périr;<br /><b>3</b> j’ai le devoir de : δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]] HDT il est convenable que vous alliez, vous devez aller.<br />'''Étymologie:''' [[δίκη]].<br /><span class="bld">2</span>ου (ὁ) :<br />nom d'un serpent sacré en Crète.<br />'''Étymologie:''' par euph. de [[δίκαιος]]¹.
|btext=<span class="bld">1</span>α <i>ou</i> ος, ον :<br /><b>A.</b> conforme aux convenances, au droit :<br /><b>I.</b> <i>en parl. de pers.</i> observateur de la règle, <i>particul.</i> :<br /><b>1</b> qui remplit ses devoirs envers les dieux et les hommes, honnête, juste;<br /><b>2</b> humain, civilisé ; <i>particul.</i> qui pratique l'hospitalité;<br /><b>II.</b> <i>en parl. d'actions</i> juste, honnête, convenable ; τὸ δίκαιον, τὰ δίκαια le droit, la justice ; [[ἐκ]] [[τοῦ]] δικαίου d'après une induction légitime ; ξὺν [[τῷ]] δικαίῳ SOPH ayant la justice avec moi, de mon côté ; τὰ δίκαια πράττεσθαί τινα ESCHL infliger à qqn le traitement mérité, un juste châtiment ; τὰ δίκαια les droits et les devoirs de chacun;<br /><b>B.</b> <i>p. ext.</i> conforme à la règle :<br /><b>1</b> <i>en parl. de pers.</i> [[δίκαιος]] [[πολίτης]] DÉM citoyen régulier, véritable citoyen ; [[δίκαιος]] [[συγγραφεύς]] LUC véritable écrivain;<br /><b>2</b> <i>en parl. d'animaux</i> ἵππον δίκαιον ποιεῖσθαί τινι XÉN rendre un cheval propre au service de qqn;<br /><b>3</b> <i>en parl. de choses</i> [[ἅρμα]] δίκαιον char bien équilibré ; parfait, excellent;<br /><b>4</b> <i>en parl. de nombres</i> ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαι HDT cent arpents juste;<br /><b>C.</b> δίκαιός εἰμι avec l'inf., <i>au sens de</i> δίκαιόν ἐστιν [[ἐμέ]] <i>avec l'inf.</i>, il est juste que je…, <i>d'où</i><br /><b>1</b> j’ai le droit de : δίκαιοί εἰσιν ἀπιστότατοι [[εἶναι]] THC ils ont le droit d'être très défiants;<br /><b>2</b> je suis digne de, je mérite <i>en mauv. part</i> : δίκαιός ἐστιν ἀπολωλέναι DÉM il mérite de périr;<br /><b>3</b> j’ai le devoir de : δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]] HDT il est convenable que vous alliez, vous devez aller.<br />'''Étymologie:''' [[δίκη]].<br /><span class="bld">2</span>ου (ὁ) :<br />nom d'un serpent sacré en Crète.<br />'''Étymologie:''' par euph. de [[δίκαιος]]¹.
}}
{{elru
|elrutext='''δίκαιος:''' и 2 (δῐ)<br /><b class="num">1)</b> [[чтущий законы]], [[честный]], [[справедливый]], [[праведный]] ([[ἀνήρ]] Hom., Aesch.);<br /><b class="num">2)</b> [[справедливый]], [[подобающий]], [[правильный]] (τὸ ῥηθέν Hom.; [[λογισμός]] Dem.);<br /><b class="num">3)</b> [[истинный]], [[настоящий]], [[подлинный]] ([[πολίτης]] Dem.; [[συγγραφεύς]] Luc.);<br /><b class="num">4)</b> [[законный]] ([[μέμψις]] Arph.; [[ὁδός]] Dem.);<br /><b class="num">5)</b> подходящий, (при)годный, отличный ([[ἅρμα]] Xen.; [[κρέας]] Plut.): ἵππον τῷ βουλομένῳ [[δίκαιον]] ποιήσασθαι Xen. приспособить лошадь к своим нуждам;<br /><b class="num">6)</b> [[ровный]], [[точный]]: αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. ровно сто оргий составляют стадий в шесть плетров;<br /><b class="num">7)</b> (с [[εἰμί]]) имеющий право: δ. εἰμι ποιεῖν τι Thuc., Arph. я вправе делать что-л.;<br /><b class="num">8)</b> (с [[εἰμί]]) обязанный: δίκαιοί ἐστε ἀμυνέοντες [[ἰέναι]] Her. вы должны идти на помощь;<br /><b class="num">9)</b> (с [[εἰμί]]) заслуживающий, достойный (δ. ἐστ᾽ ἀπολωλέναι Dem.). - см. тж. [[δίκαιον]].
}}
}}
{{ls
{{ls
Line 37: Line 40:
{{lsm
{{lsm
|lsmtext='''δίκαιος:''' [ῐ], -α, -ον και -ος, -ον ([[δίκη]]),·<br /><b class="num">Α.</b> στον Όμηρ. και σε αρχ. συγγραφείς:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα, αυτός που εφαρμόζει τα έθιμα και τους νόμους της κοινωνίας, [[πολιτισμένος]], οργανωμένος με [[τάξη]], [[νόμιμος]], σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως, δικαίη [[ζόη]], αναγνωρισμένος, [[συνηθισμένος]] [[τρόπος]] ζωής, σε Ηρόδ.· επίρρ., [[δικαίως]] μνᾶσθαι, ζητώ να παντρευτώ όπως πρέπει, όπως είναι σωστό και [[πρέπον]], σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">2.</b> [[τηρητής]] του δικαίου, [[ακριβής]], [[έντιμος]] [[άνθρωπος]], σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, λέγεται για πράξεις, που βρίσκονται σε [[συμφωνία]] με το [[δίκαιο]], είναι εναρμονισμένες με το [[δίκαιο]], στον ίδ. <b>Β.</b> Μεταγεν. [[χρήση]]:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πράγματα, [[ισόρροπος]], [[ομαλός]], [[σύμμετρος]], ισοσταθμισμένος, καλοζυγιασμένος, [[ἅρμα]] δίκαιον, σε Ξεν.· [[κανονικός]], [[ακριβής]], [[ορθός]], [[αμερόληπτος]], <i>ὀργυιαὶ δίκαιαι</i>, σε Ηρόδ.· τῷ δικαιοτάτῳ [[τῶν]] λόγων, [[μιλώ]] με [[ακρίβεια]], στον ίδ.· πάντα [[δικαίως]] τετήρηται, σε Δημ.<br /><b class="num">2.</b> [[δίκαιος]], [[νόμιμος]], [[ορθός]], <i>τὸ δίκαιον</i>, το [[δίκαιο]], το οφειλόμενο αντίθ. προς <i>τὸ ἄδικον</i>, σε Ηρόδ. κ.λπ.· επίσης, δίκαιη, νόμιμη [[αξίωση]], σε Θουκ. κ.λπ.· επίρρ. <i>-ως</i>, [[ορθώς]], [[δικαίως]], [[νομίμως]], σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">II. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα και για πράγματα, όπως το Λατ. [[justus]], [[πρέπων]], [[ορθός]], αρμόζων, σε Αισχύλ.· <i>ἵππονδ. ποιεῖσθαί τινι</i>, κάνω ένα [[άλογο]] κατάλληλο για να το χρησιμοποιήσει [[κάποιος]], σε Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> [[γνήσιος]], [[αυθεντικός]], [[αληθινός]], σε Δημ.· [[συγγραφεύς]], σε Λουκ.· επίρρ. <i>-ως</i>, πραγματικά και αληθινά, σε Σοφ.<br /><b class="num">3.</b> [[καλός]], [[πρέπων]], όπως το [[μέτριος]], σε Θουκ.· — [[δικαίως]], με [[λογική]], εύλογα, σε Σοφ., Θουκ. <b>Γ.</b> Στον πεζό λόγο: <i>δίκαιός εἰμι</i>, με απαρ., δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]], είστε υποχρεωμένοι να έρθετε, σε Ηρόδ.· <i>δ. εἰμι κολάζειν</i>, έχω το [[δικαίωμα]] να [[τιμωρώ]], σε Αριστοφ.· δίκαιοί εἰσιἀπιστότατοι [[εἶναι]], έχουν δίκιο να δυσπιστούν, σε Θουκ.· <i>δ. ἐστιν ἀπολωλέναι</i>, [[dignus]] est [[qui]] pereat, σε Δημ.· πρέπει να συμπληρώσουμε <i>δίκαιόν ἐστι</i>, με απαρ., το οποίο επίσης συναντάται.
|lsmtext='''δίκαιος:''' [ῐ], -α, -ον και -ος, -ον ([[δίκη]]),·<br /><b class="num">Α.</b> στον Όμηρ. και σε αρχ. συγγραφείς:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα, αυτός που εφαρμόζει τα έθιμα και τους νόμους της κοινωνίας, [[πολιτισμένος]], οργανωμένος με [[τάξη]], [[νόμιμος]], σε Ομήρ. Οδ.· ομοίως, δικαίη [[ζόη]], αναγνωρισμένος, [[συνηθισμένος]] [[τρόπος]] ζωής, σε Ηρόδ.· επίρρ., [[δικαίως]] μνᾶσθαι, ζητώ να παντρευτώ όπως πρέπει, όπως είναι σωστό και [[πρέπον]], σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">2.</b> [[τηρητής]] του δικαίου, [[ακριβής]], [[έντιμος]] [[άνθρωπος]], σε Όμηρ. κ.λπ.· ομοίως, λέγεται για πράξεις, που βρίσκονται σε [[συμφωνία]] με το [[δίκαιο]], είναι εναρμονισμένες με το [[δίκαιο]], στον ίδ. <b>Β.</b> Μεταγεν. [[χρήση]]:<br /><b class="num">I. 1.</b> λέγεται για πράγματα, [[ισόρροπος]], [[ομαλός]], [[σύμμετρος]], ισοσταθμισμένος, καλοζυγιασμένος, [[ἅρμα]] δίκαιον, σε Ξεν.· [[κανονικός]], [[ακριβής]], [[ορθός]], [[αμερόληπτος]], <i>ὀργυιαὶ δίκαιαι</i>, σε Ηρόδ.· τῷ δικαιοτάτῳ [[τῶν]] λόγων, [[μιλώ]] με [[ακρίβεια]], στον ίδ.· πάντα [[δικαίως]] τετήρηται, σε Δημ.<br /><b class="num">2.</b> [[δίκαιος]], [[νόμιμος]], [[ορθός]], <i>τὸ δίκαιον</i>, το [[δίκαιο]], το οφειλόμενο αντίθ. προς <i>τὸ ἄδικον</i>, σε Ηρόδ. κ.λπ.· επίσης, δίκαιη, νόμιμη [[αξίωση]], σε Θουκ. κ.λπ.· επίρρ. <i>-ως</i>, [[ορθώς]], [[δικαίως]], [[νομίμως]], σε Ηρόδ. κ.λπ.<br /><b class="num">II. 1.</b> λέγεται για πρόσωπα και για πράγματα, όπως το Λατ. [[justus]], [[πρέπων]], [[ορθός]], αρμόζων, σε Αισχύλ.· <i>ἵππονδ. ποιεῖσθαί τινι</i>, κάνω ένα [[άλογο]] κατάλληλο για να το χρησιμοποιήσει [[κάποιος]], σε Ξεν.<br /><b class="num">2.</b> [[γνήσιος]], [[αυθεντικός]], [[αληθινός]], σε Δημ.· [[συγγραφεύς]], σε Λουκ.· επίρρ. <i>-ως</i>, πραγματικά και αληθινά, σε Σοφ.<br /><b class="num">3.</b> [[καλός]], [[πρέπων]], όπως το [[μέτριος]], σε Θουκ.· — [[δικαίως]], με [[λογική]], εύλογα, σε Σοφ., Θουκ. <b>Γ.</b> Στον πεζό λόγο: <i>δίκαιός εἰμι</i>, με απαρ., δίκαιοί ἐστε [[ἰέναι]], είστε υποχρεωμένοι να έρθετε, σε Ηρόδ.· <i>δ. εἰμι κολάζειν</i>, έχω το [[δικαίωμα]] να [[τιμωρώ]], σε Αριστοφ.· δίκαιοί εἰσιἀπιστότατοι [[εἶναι]], έχουν δίκιο να δυσπιστούν, σε Θουκ.· <i>δ. ἐστιν ἀπολωλέναι</i>, [[dignus]] est [[qui]] pereat, σε Δημ.· πρέπει να συμπληρώσουμε <i>δίκαιόν ἐστι</i>, με απαρ., το οποίο επίσης συναντάται.
}}
{{elru
|elrutext='''δίκαιος:''' и 2 (δῐ)<br /><b class="num">1)</b> [[чтущий законы]], [[честный]], [[справедливый]], [[праведный]] ([[ἀνήρ]] Hom., Aesch.);<br /><b class="num">2)</b> [[справедливый]], [[подобающий]], [[правильный]] (τὸ ῥηθέν Hom.; [[λογισμός]] Dem.);<br /><b class="num">3)</b> [[истинный]], [[настоящий]], [[подлинный]] ([[πολίτης]] Dem.; [[συγγραφεύς]] Luc.);<br /><b class="num">4)</b> [[законный]] ([[μέμψις]] Arph.; [[ὁδός]] Dem.);<br /><b class="num">5)</b> подходящий, (при)годный, отличный ([[ἅρμα]] Xen.; [[κρέας]] Plut.): ἵππον τῷ βουλομένῳ [[δίκαιον]] ποιήσασθαι Xen. приспособить лошадь к своим нуждам;<br /><b class="num">6)</b> [[ровный]], [[точный]]: αἱ ἑκατὸν ὀργυιαὶ δίκαιαί εἰσι [[στάδιον]] ἑξάπλεθρον Her. ровно сто оргий составляют стадий в шесть плетров;<br /><b class="num">7)</b> (с [[εἰμί]]) имеющий право: δ. εἰμι ποιεῖν τι Thuc., Arph. я вправе делать что-л.;<br /><b class="num">8)</b> (с [[εἰμί]]) обязанный: δίκαιοί ἐστε ἀμυνέοντες [[ἰέναι]] Her. вы должны идти на помощь;<br /><b class="num">9)</b> (с [[εἰμί]]) заслуживающий, достойный (δ. ἐστ᾽ ἀπολωλέναι Dem.). - см. тж. [[δίκαιον]].
}}
}}
{{mdlsj
{{mdlsj
Retrieved from "https://lsj.gr/wiki/Special:MobileDiff/2676181"