φθάνω: Difference between revisions

{{bailly

|btext=<i>f.</i> [[φθήσομαι]], <i>rar.</i> [[φθάσω]], <i>ao.</i> [[ἔφθασα]], <i>ao.2</i> [[ἔφθην]] &gt; <i>sbj.</i> φθῶ, <i>opt.</i> φθαίην, <i>inf.</i> [[φθῆναι]], <i>part.</i> [[φθάς]] ; <i>pf.</i> ἔφθακα;<br /><b>I. 1</b> arriver le premier : ὁ φθάσας ESCHL le premier arrivé ; ὁ φθάνων, ἡ φθάνουσα DÉM le précédent (discours), la précédente (harangue) ; τὸ φθάνον ÉL le temps passé ; φθ. [[εἰς]] πόλιν XÉN arriver le premier dans la ville ; <i>simpl.</i> φθ. [[εἰς]] arriver jusqu’à, atteindre;<br /><b>2</b> prévenir, devancer : τινα qqn ; [[τι]] qch (la mauvaise saison, un raisonnement, <i>etc.</i>) ; terminer qch plus vite que d'ordinaire ; <i>poét.</i> φθάνειν τινός IL devancer qqn ; <i>avec double rég.</i> φθ. τινά [[τι]] ATT devancer qqn en qch ; avec un part. : ἀλλ’ [[ἄρα]] μιν φθῆ [[Τηλέμαχος]] [[κατόπισθε]] βαλών OD mais Télémaque le prévint l'ayant frappé le premier par derrière ; [[φθῆναι]] ἀπικόμενοι HDT (voulant) arriver avant ; ἦ [[κε]] πολὺ φθαίη [[πόλις]] ἁλοῦσα IL la ville serait prise bien avant ; ἔφθη κατακωλυθείς XÉN il fut empêché d'agir par l'ennemi qui l'avait devancé;<br /><b>3</b> [[οὐ]] [[φθάνω]] <i>suivi de</i> [[καί]] <i>ou</i> [[εὐθύς]] <i>équivaut à « n’être pas plutôt… que »</i> : [[οὐκ]] ἔφθημεν ἐλθόντες καὶ νόσοις ἐλήφθημεν ISOCR nous ne fûmes pas plutôt arrivés que nous fûmes pris par les maladies ; [[οἱ]] Λακεδαιμόνιοι [[οὐκ]] ἔφθησαν πυθόμενοι τὸν πόλεμον καὶ … ἧκον ISOCR les Lacédémoniens n’eurent pas plutôt connaissance de la guerre qu’ils arrivèrent ; [[οὐ]] [[φθάνω]] <i>non suivi de</i> [[καί]] <i>ou</i> [[εὐθύς]], <i>et dans une prop. non interr.</i>, avec un inf. ou plus souv. avec un part., <i>équivaut d'ord. à « ne pas manquer de »</i> : [[οὐκ]] ἂν φθάνοι κατακοπτόμενος DÉM il ne saurait manquer d'être tué;<br /><b>II.</b> <i>p. ext.</i> se hâter : [[οὐκ]] ἂν φθάνοις λέγων ; XÉN ne te hâteras-tu pas de dire ? λέγε φθάσας ATT dis vite ; τρέχε φθάσας ATT cours vite ; avec un autre part. : φθάσας ἁρπάσας HDT ayant devancé qqn pour enlever (une femme);<br /><i><b>Moy.</b></i> φθάνομαι (<i>part. ao.</i> [[φθάμενος]]) devancer, prévenir : [[ὅς]] μ’ ἔβαλε [[φθάμενος]] IL qui m'a frappé le premier.<br />'''Étymologie:''' R. Φθα, devancer, apparenté à la R. Ψα ; v. [[ψάω]].

}}

{{ls

{{lsm

|lsmtext='''φθάνω:''' [ᾰ], μέλ. [[φθήσομαι]], επίσης [[φθάσω]] [ᾰ], αόρ. αʹ <i>ἔφθᾰσα</i>, Δωρ. <i>ἔφθαξα</i>· αόρ. βʹ [[ἔφθην]], Επικ. γʹ ενικ. <i>φθῆ</i>, γʹ πληθ. [[φθάν]]· υποτ. <i>φθῶ</i>, Επικ. γʹ ενικ. [[φθήῃ]], <i>φθῇσιν</i>, Επικ. αʹ πληθ. [[φθέωμεν]], γʹ πληθ. <i>φθέωσιν</i>· γʹ ενικ. Επικ. ευκτ. <i>φθαίησι</i>, απαρ. [[φθῆναι]], μτχ. [[φθάς]]· Επικ. Μέσ. μτχ. [[φθάμενος]]· παρακ. <i>ἔφθᾰκα</i>· (<i>φθᾰνω</i> πάντα σε Αττ.· <i>φθᾱνω</i> [[δύο]] φορές σε Ομήρ. Ιλ.)· [[έρχομαι]] ή κάνω [[κάτι]] [[πρώτος]] ή [[πριν]] από τους άλλους.<br /><b class="num">I.</b> με αιτ. προσ., είμαι εκ των προτέρων, [[προλαμβάνω]], [[προφθάνω]], [[προτρέχω]], σε Ομήρ. Ιλ., Ηρόδ., Αττ.· ομοίως, <i>ἔφθησαν τὸν χειμῶνα</i>, σε Ηρόδ. — Παθ., καταφθάνομαι, σε Ανθ.<br /><b class="num">II.</b> απόλ., [[έρχομαι]] [[πρώτος]], σε Ευρ. κ.λπ.· <i>τοῦφθάσαντος</i>, [[αρπαγή]] ή [[λεία]] [[αυτού]] που έφτασε [[πρώτος]], σε Αισχύλ. — με πρόθ., [[έρχομαι]] ή [[φθάνω]] [[πρώτος]], <i>ἐς τὸν Ἑλλήσποντον</i>, σε Θουκ. κ.λπ.<br /><b class="num">III. 1.</b> [[ενέργεια]] κατά την οποία [[κάποιος]] προλαβαίνει κάποιον [[άλλο]] δηλώνεται με τη μτχ. που συμφωνεί με το υποκ., (<i>Ἄτη</i>) <i>φθάνει βλάπτουσα</i>, εκ των προτέρων δημιουργεί [[κακό]], σε Ομήρ. Ιλ.· φθῆ μιν [[Τηλέμαχος]] βαλών, ο [[Τηλέμαχος]] πρόλαβε [[πρώτος]] και τον χτύπησε, σε Ομήρ. Οδ.· στη [[μετάφραση]] η μτχ. [[συχνά]] γίνεται το [[κυρίως]] [[ρήμα]] και το <i>φθάνειν</i> ερμηνεύεται με επίρρ.: γρηγορότερα, [[νωρίτερα]], [[πρώτα]], από [[πριν]], εκ των προτέρων· <i>ἔφθησαν ἀπικόμενοι</i>, έφτασαν πρώτοι, σε Ηρόδ.· ομοίως, με Παθ. μτχ. [[εἴ κε]] [[φθήῃ]] τυπείς, ίσως τραυματιστεί [[πρώτος]], σε Ομήρ. Ιλ.· [[φθάνω]] εὐεργετῶν, είμαι ο [[πρώτος]] που δείχνει [[καλοσύνη]], σε Ξεν.· αυτές οι προτάσεις είναι συγκρ. στη [[σημασία]], και πολλές φορές ακολουθ. από μια γεν., <i>φθὰν ἱππήων κοσμηθέντες</i>, είχαν συγκεντρωθεί [[πριν]] από τους ιππείς, σε Ομήρ. Ιλ.· ή από [[πρίν]]..., <i>πρὶν ἤ..</i>., <i>ἔφθη ὀρεξάμενος πρὶν οὐτάσαι</i>, στο ίδ.· <i>ἔφθησαν ἀναβάντες πρὶν ἤ..</i>., σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> μτχ. <i>φθὰς</i> ή <i>φθάσας</i>, Επικ. [[φθάμενος]], χρησιμ. ως επίρρ., ὅς μ' ἔβαλε [[φθάμενος]], αντί του <i>ὅς μ' ἔφθη βαλών</i>, σε Ομήρ. Ιλ.· οὐκ [[ἄλλος]] φθὰς [[ἐμεῦ]] [[κατήγορος]] [[ἔσται]], [[κανένας]] [[άλλος]] δεν θα είναι [[κατήγορος]] [[πριν]] από μένα, σε Ηρόδ.· <i>ἀνέῳξάς με φθάσας</i>, άνοιξες την πόρτα [[πριν]] από μένα, σε Αριστοφ.<br /><b class="num">3.</b> [[σπανίως]] με απαρ., όπως το Λατ. [[occupo]], [[μόλις]] φθάνει θρόνοισι ἐμπεσοῦσα μὴ [[χαμαὶ]] [[πεσεῖν]], πέφτοντας πάνω στην [[καρέκλα]], [[μόλις]] που απέφυγε να πέσει [[κάτω]], σε Ευρ.· φθάνει [[ἐλθεῖν]], έρχεται [[πρώτος]], σε Αριστοφ.<br /><b class="num">IV.</b>1. [[φθάνω]] με <i>οὐ</i> και μτχ. ακολουθ. από [[καί]], όπως Λατ. [[simul]] ac, δηλώνει [[δύο]] πράξεις από τις οποίες η [[μία]] ακολουθεί [[αμέσως]] [[μετά]] την [[άλλη]], <i>οὐ φθάνειν χρὴ συσκιάζοντας γένυν καὶ ὁρμᾶν</i>, δεν πρέπει να αποκτήσεις γένια γρηγορότερα από την [[εποχή]] που μπορείς να βγεις στον πόλεμο, σε Αριστοφ.· οὐκ ἔφθη μοι συμβᾶσα ἡ [[ἀτυχία]] καὶ εὐθὺς ἐπεχείρησαν, [[μόλις]] είχε πέσει πάνω μου η [[συμφορά]] όταν επιχείρησαν, σε Δημ.<br /><b class="num">2.</b> <i>οὐκ ἂν φθάνοις</i>, <i>οὐκ ἂν φθάνοιτε</i>, με μτχ. ενεστ., δηλώνει [[ανυπομονησία]], <i>οὐκ ἂν φθάνοιτε ἀπαλλασσόμενοι</i>, δεν μπορείτε να είστε πιο γρήγοροι στην [[απομάκρυνση]], δηλ. βιαστείτε και απομακρυνθείτε, σε Ηρόδ.· οὐκ ἂν φθάνοιτον [[τοῦτο]] πράττοντε, σε Αριστοφ.· <i>οὐκ ἂν φθάνοις λέγων</i>, σε Πλάτ.· ομοίως η μτχ. <i>φθάσας</i> χρησιμοποιείται με προστ., <i>λέγε φθάσας</i>, μίλα [[γρήγορα]], <i>τρέχε φθάσας</i>, κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> σε απαντήσεις, <i>οὐκ ἂν φθάνοιμι</i>, δεν θα μπορούσα να είμαι πιο γρήγορος, δηλ. θα αρχίσω [[αμέσως]], σε Πλάτ.

}}

{{mdlsj