ὀρθός: Difference between revisions

{{bailly

|btext=ή, όν :<br /><b>I.</b> droit, tout droit, qui se dresse : ὀρθὸν [[οὖς]] ἱστάναι SOPH dresser l'oreille <i>en parl. d’un cheval</i> ; solide, prospère, heureux ; <i>fig.</i> qui se tient droit, ferme <i>en parl. de puissance</i> ; dressé, animé, excité, <i>particul.</i> qui se dresse pour écouter <i>ou</i> observer, attentif;<br /><b>II.</b> droit, en droite ligne : ὀρθὸς [[εἰς]] ὁδὸν πορεύεται SOPH il est mené en droite ligne ; ὀρθοῖς ὄμμασιν ὁρᾶν SOPH regarder en face ; <i>abs.</i> [[ἰέναι]] ὀρθήν (ὁδόν) aller en ligne droite, tout droit, directement ; <i>de même</i> : δι’ ὀρθῆς ναυκληρεῖν πόλιν SOPH gouverner l'État dans une voie droite, <i>càd</i> heureusement;<br /><b>III.</b> <i>fig.</i> droit :<br /><b>1</b> juste, correct, sensé;<br /><b>2</b> droit, loyal, véridique, sincère;<br /><b>3</b> réel, véritable : ὀρθὴ [[μανία]] ÉL folie réelle, vraie folie;<br /><b>4</b> droit, juste, conforme à la loi : κατὰ τὸ ὀρθόν HDT selon la loi et la justice;<br /><i>Cp.</i> ὀρθότερος, <i>Sp.</i> ὀρθότατος.<br />'''Étymologie:''' R. Ὀρ, se lever ; v. [[ὄρνυμι]], cf. <i>lat.</i> arduus.

}}

{{ls

{{lsm

|lsmtext='''ὀρθός:''' -ή, -όν, [[ευθύς]], [[ίσιος]], Λατ. [[rectus]]· <b>I.1.</b> ως προς το ύψος, όρθιος, ανορθωμένος, σε Όμηρ., Ηρόδ., Αττ.· <i>ὀρθὸνοὖς ἱστάναι</i>, δηλ. [[ακούω]] με [[προσοχή]], σε Σοφ.· λέγεται για κτίρια, αυτό που στέκει με τους τοίχους του ακέραιους, (<i>τὸ Πάνακτον</i>) ὀρθὸν [[παραδοῦναι]], σε Θουκ.<br /><b class="num">II.</b> λέγεται για [[γραμμή]], [[ευθεία]], ευθύγραμμη, αυτή που προχωρεί ίσια, <i>ὀρθὸς ἀντ' ἠελίοιο</i>, στραμμένος κατ' ευθείαν προς τον ήλιο, σε Ησίοδ.· ὀρθὴ [[ὁδός]], σε Θέογν.· <i>ὀρθὴν κελεύεις</i>, δηλ. ὀρθὴν ὁδόν με κελεύεις [[ἱέναι]], σε Αριστοφ.· <i>δι' ὀρθῆς</i> (ενν. <i>ὁδοῦ</i>), σε Σοφ.· επίσης, <i>ὀρθᾷ χερί</i>, ὀρθῷ [[ποδί]], κατ' ευθείαν, σε Πίνδ.· [[αλλά]], ὀρθὸν [[πόδα]] τιθέναι, σημαίνει πιθ., [[απλώνω]] το [[πόδι]] μου, όπως στο [[βάδισμα]] (πρβλ. [[κατηρεφής]] I), σε Αισχύλ.<br /><b class="num">2.</b> <i>βλέπειν ὀρθά</i>, [[βλέπω]] [[καθαρά]], σε αντίθ. προς το είμαι [[τυφλός]], σε Σοφ.· ομοίως, <i>ἐξ ὀμμάτων ὀρθῶν</i>, <i>ὀρθοῖς ὄμμασιν</i>, Λατ. rectis oculis, στον ίδ.<br /><b class="num">III.</b> μεταφ.,<br /><b class="num">1.</b> [[σωστός]], [[ασφαλής]], [[ευτυχής]], [[ευδαίμων]]· <b>α)</b> από σημ. I, <i>ὀρθὸν ἱστάναι τινά = ὀρθοῦν</i>, [[ανορθώνω]], [[αποκαθιστώ]], σε Πίνδ., Ευρ.· ομοίως, στάντες τ'ἐς ὀρθὸν καὶ [[πεσόντες]] [[ὕστερον]], σε Σοφ.· [[πλεῖν]] ἐπ' ὀρθῆς (ενν. [[νεώς]]), όπου η [[πολιτεία]] παρομοιάζεται με [[πλοίο]], στον ίδ. <b>β)</b> από σημ. II, κατ' ὀρθὸν [[ἐξελθεῖν]], λέγεται για προφητείες, στον ίδ.· <i>κατ' ὀρθὸν οὐρίσαι</i>, [[πλέω]] στη σωστή [[κατεύθυνση]], στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> [[σωστός]], [[πραγματικός]], [[αληθής]], σε Πίνδ., Αισχύλ. κ.λπ.· <i>ὄρθ' ἀκούειν</i>, αποκαλούμαι σωστά, σε Σοφ.· <i>ὀρθῷ λόγῳ</i>, κυριολεκτικά, με [[πάσα]] [[αλήθεια]], σε Ηρόδ.· ομοίως και στο επίρρ., [[ὀρθῶς]] λέγειν, στον ίδ.· [[ὀρθῶς]] φράσαι, σε Αισχύλ. κ.λπ.· [[ὀρθῶς]] [[ἔχει]], είναι σωστό, με απαρ., σε Πλάτ.· υπερθ. <i>ὀρθότατα</i>, σε Ηρόδ.<br /><b class="num">3.</b> [[αληθινός]], [[αυθεντικός]], [[γνήσιος]], [[ενάρετος]], [[δίκαιος]], σε Σοφ. κ.λπ.· <i>κατὰ τὸ ὀρθὸν δικάζειν</i>, σε Ηρόδ.· επίρρ. [[ὀρθῶς]], ακριβώς, [[δικαίως]], σε Θουκ.<br /><b class="num">4.</b> λέγεται για πρόσωπα, [[σταθερός]], [[ευσταθής]], σε Πλάτ.<br /><b class="num">IV.</b><i>ἡ ὀρθή</i>,<br /><b class="num">1.</b> (ενν. [[ὁδός]]), βλ. ανωτ. II.<br /><b class="num">2.</b> (ενν. [[γωνία]]), ορθή [[γωνία]], σε Πλάτ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> (ενν. [[πτῶσις]]), ονομαστική, Λατ. [[casus]] [[rectus]].<br /><b class="num">V.</b> επίρρ. [[ὀρθῶς]], βλ. ανωτ. III. 2-4.

}}

{{etym