διπλάσιος: Difference between revisions

|dgtxt=-α, -ον<br /><b class="num">• Alolema(s):</b> fem. -ίη Hp.<i>Mul</i>.1.13, 2.192, jón. [[διπλήσιος]] <i>SEG</i> 16.485.8 (Quíos VI a.C.), Hdt.3.130, 4.68, <i>Thasos</i> 3.12, 48 (V a.C.), Trypho <i>Fr</i>.45<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [-ᾰ-]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [plu. dat. -οισι Pl.<i>Plt</i>.262a; compar. διπλασιώτερος Alex.Trall.2.417.26]<br /><b class="num">I</b> [[doble]]<br /><b class="num">a)</b> en número, cantidad, tamaño o duración ὠμήλυσις κριθέων Hp.<i>Mul</i>.2.192, ψόφος Ar.<i>Au</i>.55, χρόνος X.<i>Oec</i>.21.3, Arist.<i>Ph</i>.215^b8, [[ἀργύριον]] <i>SIG</i> 672.25 (Delfos II a.C.), (σηκὸς τάφου) <i>Trag.Adesp</i>.166.2, cf. Pherecr.113.33, <i>IG</i> 5(2).6.35 (Tegea IV a.C.), Alex.Trall.l.c., εὔξασθαι νύκτα ... γενέσθαι διπλασίαν dicho por Safo, Lib.<i>Or</i>.12.99<br /><b class="num">•</b>c. plu. [[ἄλλοι]] διπλησίοι μάντιες otros adivinos en número doble</i> Hdt.4.68, μάρτυρες διπλάσιοι doble número de testigos</i> Plb.6.56.13, cf. Hp.<i>Alim</i>.43, X.<i>An</i>.6.5.17, Plb.12.19.8, διπλάσιοι γίγνονται ταῖς προθυμίαις Onas.23.2<br /><b class="num">•</b>c. abstr. πόνος Hdt.7.23, Th.2.76, [[ἐλπίς]] Th.7.67, ἡδονή Antiph.240.4, ζημία Th.1.86, 3.67, θωϊή <i>Thasos</i> ll.cc.;<br /><b class="num">b)</b> frec. usado como compar., c. ἤ introd. el segundo término τὸ μὲν [[ἄνω]] στόμα τῆς διώρυχος ποιεῦντες διπλήσιον ἢ ὅσον ἔδει haciendo la parte superior de los bordes del canal dos veces mayor de lo necesario</i> Hdt.7.23, cf. 6.57, διπλάσιον μέτρον οἴνου ... ἢ ὅσον μέλι Hp.<i>Acut</i>.56, διπλάσιον χρόνον ἢ τοσοῦτον Isoc.6.27, cf. X.<i>HG</i> 4.8.22, <i>SIG</i> 306.18 (Tegea IV a.C.), Dieuch.15.56, Luc.<i>Dem.Enc</i>.9, Plu.2.155f, 1021a<br /><b class="num">•</b>tb. c. gen. compar. (τὸ τεῖχος) ἐξῄρετο διπλήσιον τοῦ ἀρχαίου el muro era elevado el doble de su antigua altura</i> Hdt.6.133, ὁ [[ἄρτος]] ... δ. ἐγίνετο αὐτὸς ἑωυτοῦ el pan se hacía el doble de grande</i> Hdt.8.137, λόγος ... δ. τοῦ νῦν ἀναγιγνωσκομένου discurso doble del que ahora se lee</i> Isoc.5.110, cf. D.18.238, Philem.147<br /><b class="num">•</b>c. dat. διπλασίοις ἐλάττω (χρήματα) menos dinero que el doble</i> D.27.52, Διπλάσιοι tít. de una comedia de Antífanes, Ath.503d, Stob.4.53.3;<br /><b class="num">c)</b> geom. expresando que una magnitud geométrica está, con respecto a una medida dada, en proporción de dos a uno -τί δὲ ἡ ([[γραμμή]]) ἐκείνου τοῦ διπλασίου (χωρίου); -Δῆλον δή, ὦ Σώκρατες, ὅτι διπλασία -¿qué longitud tendrá (la línea) en aquel (espacio), que es doble? -Está claro, Sócrates, que será el doble</i> Pl.<i>Men</i>.82e, cf. d, 83a, ἡ τοῦ ἴσου καὶ διπλασίου (φύσις) Pl.<i>Phlb</i>.25d, τά διπλάσια καὶ τριπλάσια διαστήματα los intervalos dobles y triples</i>, e.d. las progresiones de razón dos y tres</i> Pl.<i>Ti</i>.35a, cf. 36d, Plu.2.1020a, del cubo, Eratosth.35.1, ἡ τῆς σφαίρας [[διάμετρος]] δυνάμει διπλασία ἐστὶ τῆς πλευρᾶς τοῦ ὀκταέδρου Euc.13.14, cf. 1.41, cf. Simp.<i>in Ph</i>.67.36<br /><b class="num">•</b>ὁ δ. λόγος [[la proporción dos a uno]] δ. λόγος ἐστὶν ὁ τῶν δύο πρὸς τὸ ἕν Plu.2.1018e, cf. 1020d, Papp.36, Procl.<i>in Euc</i>.412.3, entre cuadrados, Archim.<i>Sph.Cyl</i>.1.5;<br /><b class="num">d)</b> mús. y métr. κἀκείνας (τὰς μακρὰς συλλαβάς) ἐν διπλασίῳ λόγῳ ... τῶν βραχείων D.H.<i>Comp</i>.15.9, cf. <i>Dem</i>.48.2, Aristid.Quint.36.2, ἡ διὰ πασῶν (συμφωνία) ἐν διπλασίῳ (λόγῳ) el intervalo de la octava, donde la proporción es del doble</i> Ph.2.184, cf. Plu.2.1021a<br /><b class="num">•</b>distinto de [[διπλόος]] Herenn.Phil.<i>Sign</i>.51, Ammon.<i>Diff</i>.137.<br /><b class="num">II</b> subst.<br /><b class="num">1</b> neutr. τὸ δ. [[el doble]] δ. δ' ἔστω τῆς ῥαφάνου Hp.<i>Morb</i>.2.47b, μὴ πλεῖον διπλασίου ἀποδοῦναι τοῦ χρέους Welles, <i>RC</i> 3.37 (Teos IV a.C.), cf. Hdt.7.103, <i>IG</i> 2².2496.18 (IV a.C.), Men.<i>Asp</i>.367, <i>ICos</i> ED 215B.24 (I a.C.), op. [[τὸ ἥμισυ]] Arist.<i>Top</i>.135^b24, 147^a30, <i>Cat</i>.11^b26, op. τὸ τριπλάσιον, τὸ πολλαπλάσιον Arist.<i>Metaph</i>.1020^b26, 34, op. ἡ [[δυάς]] Arist.<i>Metaph</i>.987^a25, δ. τριτάτων δοιῶν dos veces las dos terceras partes</i>, <i>AP</i> 14.143 (Metrod.)<br /><b class="num">•</b>tb. neutr. plu. μάτην [[γοῦν]] ἐσθίει διπλάσια Men.<i>Epit</i>.Fr.6.3<br /><b class="num">•</b>usos adv.: [[doblemente]] διπλάσιον ὤνησας Theoc.12.26, en la forma ἐκ [[διπλασίων]]: τὰ ... σύμβαντα τῷ ταμείῳ δαπανήματα ἐκ [[διπλασίων]] διδότω <i>Cod.Iust</i>.10.11.8.4b.<br /><b class="num">2</b> jur. ἡ διπλασία (<i>sc</i>. ζημία) [[la doble pena]] διπλασίαν πραττέσθω τὸν ὑποφεύγοντα Pl.<i>Lg</i>.762b, τὴν διπλασίαν καταδικάζειν Ley en D.24.105, εἰσαχθεὶς ἐς τὸ [[δικαστήριον]] ὦφλεν τὴν διπλασίαν <i>IG</i> 2².1623.96, cf. 112 (IV a.C.).<br /><b class="num">III</b> adv. -ως [[doblemente]] δ. σπεύδουσι Sol.1.73, τοὺς πολεμίους ... δ. πάντα παρεσκευασμένους (pensaban) que los enemigos estaban doblemente pertrechados en todo</i> Th.8.1, δ. μᾶλλον ἄγχειν μοι δοκεῖ tengo dos veces más ganas de estrangularlo</i> Ar.<i>Au</i>.1578, δ. ἄμεινον dos veces mejor</i> Aeschin.2.122, cf. Arist.<i>Ph</i>.215^b8, Men.<i>Dysc</i>.383, Plb.1.24.1, Nicom.<i>Ar</i>.2.20, Luc.<i>Nigr</i>.5, <i>AP</i> 7.611 (Eutolm.).<br /><b class="num">• Etimología:</b> De *διπλατ-ιος deriv. de la r. -<i>pl°H^u̯1</i>- que da lugar a πλέκω, q.u.

|etymtx=Grammatical information: adj.<br />Meaning: [[twofold]], [[double]] (Thgn.).<br />Other forms: also [[διπλασίων]] (Arist.). Ion. [[διπλήσιος]]<br />Derivatives: [[διπλασιάζω]] [[redouble]] (Att. etc.) with [[διπλασιασμός]] and [[διπλασίασις]], [[διπλασιαστικός]].<br />Origin: IE [Indo-European] [802] <b class="b2">*du̯i-pl̥-to-</b> [[two-fold]]<br />Etymology: From a verbal adjectiv <b class="b3">*δί-πλατος</b> formally changed after the <b class="b3">ιο-</b>adjectives like [[ἀμβρόσιος]] from [[ἄμβροτος]], [[διφάσιος]] from [[δίφατος]] etc. (Schwyzer 466, Chantr. Form. 41). The basis is a verb meaning [[to fold]] (IE <b class="b2">*pel-</b>), cf. [[ἁπλόος]] etc. (s. v.). Goth. [[ain-falÞs]] <b class="b2">one-fold > simple</b> and other Germanic formations contain a word for [[fold]], ONo. [[faldr]] m., PGm. <b class="b2">*fálÞa-z</b>, IE <b class="b2">*pól-tos</b>, formed like <b class="b3">φόρ-τος</b> a. o. - Ion. [[διπλήσιος]] is an innovation after [[παραπλήσιος]] a. o., hell. [[διπλασίων]] after the comparatives in <b class="b3">-ίων</b> (Schwyzer 598 n. 10, 536 n. 3), [[διπλάδιος]] (AP, pap.) after [[διχθάδιος]] etc. (cf. Schwyzer 467).