ψάμμος: Difference between revisions

|Definition=ἡ, but in Archim.Aren.1.1, al., always ὁ:—<br><span class="bld">A</span> [[sand]], used by Hom. for [[ψάμαθος]] only in Od.12.243, later very freq., Hdt.8.71, etc.: pl., [[ψάμμοι]] = [[grains of sand]], αἱ ἀπ' ἀλλήλων ἐσκεδασμέναι ψάμμοι S.E.P.1.130: [[proverb|prov.]], [[ψάμμος ἀριθμὸν περιπέφευγεν]] = [[grain]]s of [[sand]] [[escape]] [[count]]ing Pi.O.2.98; [[οἶδα]] δ' ἐγὼ ψάμμου τ' ἀριθμόν καὶ μέτρα θαλάσσης = [[grain]]s of [[sand]] I [[reckon]] and [[measure]] the [[space]]s of [[ocean]] Orac. ap. Hdt.1.47; [[ἐκ]] ψάμμου [[σχοινίον]] [[πλέκειν]], of [[labour in vain]], Aristid.2.309J.; of something [[worthless]], [[LXX]] Wi.7.9, D. Chr.77/8.30; ψάμμου ἄξιον Oenom. ap. Eus.PE5.21.<br><span class="bld">2</span> [[metallic]] [[ore]] used by [[alchemist]]s, in plural, Olymp.Alch.p.106B., Zos.Alch. p.239 B.<br><span class="bld">II</span> ἡ [[ψάμμος]] the [[sandy]] [[desert]] of [[Libya]], the [[sand]], Hdt.3.25, 4.173; πλείστης ψάμμου OGI666.27 (Egypt, i A. D.). (Prob. Ψαφ-μος, cf. [[ψαφαρός]], [[ψῆφος]], Lat. [[sabulum]].)  

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-1391.png Seite 1391]] ἡ, bei Archimed. immer ὁ, 1) der [[Sand]], die lockere Erde, die sich leicht aufscharren, aufkratzen (ψάω) läßt; Hom. nur einmal, Od. 12, 243; Her. oft u. Folgde; ψάμμου ἀριθμὸν πέφευγεν Pind. Ol. 2, 108; [[παραλία]] Aesch. Prom. 573. – 2) alles dem Sande Aehnliche, Lockere, Kleingeriebene, Staub, Pulver, Mehl, Sp.

|btext=ου (ἡ) :<br />sable.<br />'''Étymologie:''' apparenté à [[ἄμμος]] ; cf. [[ψάμαθος]] et [[ἄμαθος]], <i>lat.</i> sabulum, saburra.

|mltxt=η, ΝΜΑ, και ιων. τ. [[ψάμμη]] και δωρ. τ. [[ψάμμα]] και ως αρσ. [[ψάμμος]], ὁ και αιολ. τ. [[ψόμμος]], ὁ, Α<br />η [[άμμος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>ιατρ.</b> η [[αμμώδης]] [[υποστάθμη]] στα [[ούρα]] τών πασχόντων από [[ψαμμίαση]]<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> «[[ψάμμος]] του εγκεφάλου»<br /><b>ανατ.</b> συγκρίματα με διαστάσεις [[κόκκων]] άμμου που βρίσκονται σε διάφορα τμήματα του εγκεφάλου<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> <b>στον πληθ.</b> <i>αἱ ψάμμοι</i><br />α) οι κόκκοι της άμμου<br />β) [[μετάλλευμα]] που χρησιμοποιούσαν οι αλχημιστές<br /><b>2.</b> η [[έρημος]] της Λιβύης<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> «ψάμμου ἄξιον»<br /><b>μτφ.</b> ανάξιο λόγου, τιποτένιο <b>(Ευσ.)</b><br /><b>3.</b> <b>παροιμ.</b> α) «[[οἶδα]] δ' ἐγὼ ψάμμου τ' ἀριθμόν» και «[[ψάμμος]] ἀριθμὸν περιπέφευγε» — δηλώνει αναρίθμητο [[πλήθος]]<br />β) «ἐκ ψάμμου [[σχοινίον]] πλέκειν»<br />i) λεγόταν για ανάξιο λόγου [[πράγμα]]<br />ii) λεγόταν για εκείνους που ματαιοπονούν.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Η λ. [[ψάμμος]] (<span style="color: red;"><</span> <i>ψάφ</i>-<i>μος</i> [[πρβλ]]. [[γράφω]]: [[γράμμα]]) έχει συνδεθεί με το θ. <i>ψᾰφ</i>- του [[ψῆφος]] ([[πρβλ]]. <i>ψᾰφ</i>-[[αρός]]). Αν γίνει, [[ωστόσο]], [[δεκτή]] η [[σύνδεση]] του [[ψῆφος]] με την [[οικογένεια]] του <i>ψήω</i> / <i>ψῆν</i>, ο [[φωνηεντισμός]] -<i>α</i>- τών [[ψάμμος]] και [[ψαφαρός]] γεννά προβλήματα και οφείλεται πιθ. σε [[καινοτομία]] της Ελληνικής. Η [[σύνδεση]], εξάλλου, τών τ. με τη [[ρίζα]] του <i>ψήω</i> προϋποθέτει [[δασεία]] [[παρέκταση]] του θ.: -<i>bh</i>- ([[πρβλ]]. λατ. <i>sabulum</i> «άμμο»). Από τις συνώνυμες [[αλλά]] διαφορετικής ετυμολ. λ. [[ψάμμος]] και [[ἄμαθος]] έχουν σχηματιστεί αναλογικά οι τ. [[ἄμμος]] και [[ψάμαθος]]].