ἀπό: Difference between revisions

|btext=<b>A.</b> <i>adv. (en poésie et en prose ion.)</i> au loin, à l'écart : ἀπὸ χλαῖναν βάλλειν IL jeter au loin son manteau ; τινι ἀπὸ λοῖγον ἀμύνειν IL repousser au loin le fléau qui menace qqn;<br /><b>B. <i>prép. avec le gén.</i></b>;<br /><b>I.</b> [[en venant de]], [[de]] :<br /><b>1</b> <i>avec idée de lieu, avec ou sans mouv.</i> : καπνὸς ἀπὸ χθονὸς ἀΐσσων OD fumée qui s'élève du sol ; ἀφ’ ἵππων, ἀπὸ [[νηῶν]] μάχεσθαι <i>ou</i> μάρνασθαι IL, OD combattre du haut des chars, de dessus les navires ; <i>fig.</i> ἀπ’ αἰῶνος [[ὀλέσθαι]] IL quitter la vie, mourir;<br /><b>2</b> <i>avec idée de temps</i> à partir de, à la suite de : ἀπὸ δείπνου θωρήσσοντο IL au sortir de table, ils s'armaient de leurs cuirasses ; ἀπὸ δείπνου [[εἶναι]] <i>ou</i> [[γενέσθαι]] HDT avoir dîné ; ἀπὸ παίδων XÉN dès l'enfance ; τὸ ἀπὸ [[τούτου]] <i>ou</i> [[τοῦδε]] à la suite de cela ; ἀφ’ [[οὗ]] χρόνου <i>ou simpl.</i> ἀφ’ [[οὗ]] (<i>ion.</i> ἀπ’ [[οὗ]]) depuis que;<br /><b>3</b> <i>avec idée de descendance</i> [[οὐκ]] ἀπὸ δρυὸς οὐδ’ ἀπὸ πέτρης OD (qui n’est issu) ni d'un chêne ni d'un rocher ; οἱ [[ἀπό]] τινος ATT les descendants de qqn ; ἀπὸ Σπάρτης HDT (celui, ceux) de Sparte ; οἱ ἀπὸ [[τοῦ]] Πυθαγόρου les disciples de Pythagore ; <i>fig. en parl. de choses</i> [[κάλλος]] ἀπὸ Χαρίτων OD la beauté née des Grâces ; [[μήδεα]] ἀπὸ [[θεῶν]] OD les sages pensées qui viennent des dieux ; ἔβλητ’ ἐμῆς ἀπὸ χειρός IL il a été frappé d'un trait parti de ma main ; τἀπ’ [[ἐμοῦ]] SOPH ce qui est en mon pouvoir ; τὸ ἀπὸ [[σεῦ]] HDT ton avis ; καὶ βέβαια τἀπὸ [[σοῦ]] ; EUR et peut-on compter sur ce qui doit venir de toi, sur ton concours ? ἐπωνυμίαν ἔχειν [[ἀπό]] τινος THC recevoir un surnom par suite de qqe particularité ; κρίνειν ἀπ’ αὐτῶν τῶν ἔργων DÉM juger d'après les œuvres mêmes ; [[ἀπό]] τινος θαυμάζεσθαι, διαβάλλεσθαι THC être admiré, calomnié à cause de qch ; ἀπὸ τῶν ἐμῶν δειπνήσετον AR vous souperez tous deux à mes frais ; <i>avec un gén. d'instrument ou de moyen</i> τοὺς πέφνεν ἀπ’ ἀργυρέοιο βιοῖο IL il les tua de son arc d'argent ; ἀπὸ χειρὸς ἐργάζεσθαί [[τι]] LUC faire qch de sa main ; ἀπὸ γλώσσης de vive voix (<i>mais</i> [[οὐκ]] ἀπὸ γλώσσης ESCHL qui ne part pas seulement de la bouche) ; ἀπὸ κτηνέων [[ζώειν]] καὶ ἰχθύων HDT vivre de bétail et de poissons ; ἀπὸ κυάμου καθιστάσθαι ἄρχοντα XÉN instituer un magistrat par un vote (<i>litt.</i> au moyen d'une fève) ; <i>avec un n. de matière</i> ἀπὸ ξύλου πεποιημένος HDT (vêtement) fait de coton ; avec un gén. partitif βαία γ’ ἀπὸ πολλῶν ESCHL de tant de milliers, il reste bien peu ! avec un gén. d'objet [[ταῦτα]] μὲν τὰ ἀπὸ τῶν ποταμῶν HDT voilà ce que j’avais à dire au sujet (<i>litt.</i> du côté) des fleuves;<br /><b>II.</b> [[hors de]] :<br /><b>1</b> en séparant de, en éloignant de : ἐλευθεροῦν [[ἀπό]] τινος THC délivrer de qqn;<br /><b>2</b> loin de : [[κεκρυμμένος]] ἀπ’ ἄλλων OD (signe) caché, hors de portée d'autrui, <i>càd</i> connu d'Ulysse et de Pénélope seuls et inconnus à tout autre ; <i>en parl. de mesures itinéraires</i> [[ὅσον]] [[πέντε]] καὶ [[δέκα]] στάδια ἀπὸ Φυλῆς XÉN environ à 15 stades de Phylè ; <i>fig.</i> hors de, contrairement à : πὸ σκόπου OD hors du but, autrement qu’il ne convient ; ἀπὸ δόξης IL contrairement à l'opinion qu’on a ; ἀπ’ ἐλπίδος <i>ou</i> ἀπ’ ἐλπίδων contre l'attente, contre l'espérance ; ἀπὸ ἀνθρωπείου τρόπου THC en dehors de l'ordre des choses humaines;<br /><b>III.</b> <i>qqf en poésie après son régime, et alors accentué</i> [[ἄπο]] : ὄμμάτων [[ἄπο]] (sang qui coule) des yeux, <i>ou</i> par le témoignage de mes yeux;<br /><i>En compos. marque</i> :<br /><b>1</b> la séparation ([[ἀπολύω]], [[ἀποτέμνω]]) ; l'éloignement ([[ἀπάγω]], [[ἀπέρχομαι]]);<br /><b>2</b> le changement ([[ἀπανδρόω]], ἀπανθρωπίζω);<br /><b>3</b> l'achèvement ([[ἀπεργάζομαι]], [[ἀποτελέω]]) ; la cessation ([[ἀπαλγέω]], ἀποζέω);<br /><b>4</b> le retour ([[ἀποδίδωμι]], [[ἀπόπλους]]);<br /><b>5</b> [[la privation]] <i>ou</i> la négation ([[ἀπάνθρωπος]], [[ἀπαυδάω]]).<br />'''Étymologie:''' cf. <i>lat.</i> [[ab]].

|lsmtext='''ἀπό:''' ποιητ. [[ἀπαί]], πρόθ. με γεν.· Λατ. ab, από.<br /><b class="num">Α. I.</b> για [[τόπο]]·<br /><b class="num">1.</b> για [[κίνηση]] από [[τόπο]]· από, [[μακριά]] από, σε Όμηρ., κ.λπ. λέγεται για πολεμιστές που μάχονται από τα άρματα, σε Όμηρ.<br /><b class="num">2.</b> για [[θέση]], [[στάση]] σε [[τόπο]], [[μακριά]] από, σε [[απόσταση]] από, [[χώρια]] από, <i>ἀπὸ ἧς ἀλόχοιο</i>, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>ἀπ' ὀφθαλμῶν</i>, [[μακριά]] από το οπτικό [[πεδίο]] κάποιου, στο ίδ.· <i>ἀπὸθαλάσσης</i>, σε Θουκ. κ.λπ.<br /><b class="num">3.</b> λέγεται για το νου ή τα συναισθήματα, <i>ἀπὸ θυμοῦ</i>, [[μακριά]] από, δηλ. αποξενωμένος από τα συναισθήματα μου, σε Ομήρ. Ιλ.· <i>οὐκ ἀπὸ τρόπου</i>, όχι [[χωρίς]] λόγο, σε Πλάτ.· <i>οὐκ ἀπὸ πράγματος</i>, σε Δημ.<br /><b class="num">4.</b> με επιμεριστική [[σημασία]], <i>αἶσ' ἀπὸ ληΐδος</i>, ένα [[μέρος]] της λείας, ένα μερίδιό της, σε Ομήρ. Οδ.<br /><b class="num">II.</b> χρησιμοποιείται για χρόνο, από, [[μετά]], [[αφού]], [[αφότου]], <i>ἀπὸ δείπνου</i>, [[μετά]] το [[δείπνο]], σε Ομήρ. Ιλ.· ἀπὸ δείπνου [[γενέσθαι]], [[αφότου]] ολοκληρώθηκε το [[δείπνο]], σε Ηρόδ. κ.λπ.· <i>ἀφ'οὗ</i> (ενν. <i>χρόνου</i>), Λατ. ex [[quo]], στον ίδ. κ.λπ.<br /><b class="num">III.</b> για [[καταγωγή]], [[προέλευση]], [[αιτία]] κ.λπ.·<br /><b class="num">1.</b> γι' αυτό από το οποίο προέρχεται ή έχει γεννηθεί [[κάποιος]], <i>οὐκ ἀπὸ δρυὸς οὐδ' ἀπὸ πέτρης</i>, [[χωρίς]] να έχει φυτρώσει από βελανιδιά ή από βράχο, σε Ομήρ. Οδ.· [[τρίτος]] ἀπὸ [[Διός]], [[τρίτος]] από τη [[γενιά]] του [[Δία]], σε Πλάτ.· <i>οἱ ἀπὸ Σπάρτης</i>, οι άνδρες που κατάγονται από τη [[Σπάρτη]], σε Ηρόδ.· μεταφ. λέγεται για πράγματα, [[κάλλος]] ἀπὸ Χαρίτων, η [[ομορφιά]] που γεννήθηκε από τις Χάριτες, τέτοια όπως [[εκείνη]] που αυτές δωρίζουν, σε Ομήρ. Οδ.· [[γάλα]] ἀπὸ βοός, σε Αισχύλ.· σε [[σχέση]] με τον ιδρυτή μιας Σχολής ή μιας αίρεσης, <i>οἱ ἀπὸ Πλάτωνος</i>, οι μαθητές του Πλάτωνα· <i>οἱ ἀπὸ τῆς Ἀκαδημίας</i>, <i>ἀπὸ τῆς Στοᾶς</i>, οι Ακαδημικοί, οι Στωικοί φιλόσοφοι, σε Πλούτ. κ.λπ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για το υλικό από το οποίο ή δια του οποίου έχει δημιουργηθεί [[κάτι]], <i>ἀπὸ ξύλου</i>, σε Ηρόδ.· <i>ἀπὸ μέλιτος</i>, σε Θεόκρ.<br /><b class="num">3.</b> χρησιμοποιείται για το όργανο μέσω του οποίου έχει τελεστεί [[κάτι]], <i>ἀπ' ἀργυρέοιο βιοῖο</i>, από ([[βέλος]] που εκτοξεύτηκε από) ασημένιο [[τόξο]], σε Ομήρ. Ιλ.<br /><b class="num">4.</b> λέγεται για το [[πρόσωπο]] από το οποίο προέρχεται μια [[ενέργεια]], δηλ. από τον δράστη μιας ενέργειας, οὐδὲν [[μέγα]] [[ἔργον]] ἀπ' [[αὐτοῦ]] ἐγένετο, σε Ηρόδ.· ἐπράχθη ἀπ' [[αὐτοῦ]] [[οὐδέν]], σε Θουκ.· κατ' αυτόν τον τρόπο το ἀπό κατέληξε να χρησιμοποιείται όπως το [[ὑπό]], υποδηλώνοντας όμως μια πιο έμμεση [[ενέργεια]].<br /><b class="num">5.</b> λέγεται για την [[πηγή]] από την οποία διατηρείται η [[ζωή]] ή η [[δύναμη]], [[ζῆν]] ἀπὸ ἰχθύων, σε Ηρόδ.· τρέφειν τὸ ναυτικὸν ἀπὸ τῶν νήσων, σε Ξεν.<br /><b class="num">6.</b> λέγεται για την [[αιτία]], το [[μέσο]] ή την [[περίσταση]] από, δια ή εξαιτίας της οποίας γίνεται [[κάτι]], <i>ἀπὸ δικαιοσύνης</i>, για λόγους δικαιοσύνης, σε Ηρόδ.· ἀπὸ τῶν αὐτῶν λημμάτων, παρακινημένος από, αποσκοπώντας στα [[ίδια]] οφέλη, σε Δημ.· εξού, [[λαμβάνω]] αρκετές επιρρηματικές χρήσεις, <i>ἀπὸ σπουδῆς</i>, με ζήλο, με [[προθυμία]], σε Ομήρ. Ιλ.· <i>ἀπὸ τοῦ ἴσου</i>, <i>ἀπὸ τῆς ἴσης</i> ή <i>ἀπ' ἴσης</i>, [[εξίσου]], σε Θουκ. κ.λπ.· <i>ἀπὸ γλώσσης</i>, [[προφορικά]], σε Ηρόδ.· ἀφ' [[ἑαυτοῦ]], από τον εαυτό μου ή με τις προσωπικές μου δυνάμεις, σε Θουκ. <b>Β.</b> Ως επίρρ., [[μακριά]], σε Όμηρ., Ηρόδ. <b>Γ.</b> ΣΤΑ ΣΥΝΘ. δηλώνει:<br /><b class="num">1.</b> χωρισμό ή [[απομάκρυνση]] από, [[χωριστά]], [[χώρια]], όπως στο [[ἀποτέμνω]]· [[μακριά]] από, όπως στο [[ἀποβαίνω]].<br /><b class="num">2.</b> [[τελείωση]], [[ολοκλήρωση]], όπως στο [[ἀπεργάζομαι]].<br /><b class="num">3.</b> [[παύση]] από, [[λήξη]], όπως στα [[ἀπαλγέω]], [[ἀπολοφύρομαι]].<br /><b class="num">4.</b> [[επιστροφή]], όπως στα [[ἀποδίδωμι]], [[ἀπολαμβάνω]]· επίσης, [[πλήρης]] [[απολαβή]] ή [[απόδοση]] ενός πράγματος στον ιδιοκτήτη του, όπως [[ἀπέχω]].<br /><b class="num">5.</b> χλευασμό ή [[λοιδορία]], όπως στο [[ἀποκαλέω]].<br /><b class="num">6.</b> [[σχεδόν]] = <i>στερητικό α</i>· μερικές φορές με ρήματα, όπως [[ἀπαυδάω]], [[ἀπαγορεύω]]· με επίθετα, όπως [[ἀποχρήματος]], [[ἀπόσιτος]]. Δ. [[ἄπο]], με [[αναστροφή]] αντί ἀπό, όταν το συντασσόμενο με την [[πρόθεση]] όνομα προηγείται και η [[πρόθεση]] έπεται, όπως ὀμμάτων [[ἄπο]], σε Σοφ.