θέμις: Difference between revisions

|auten=θέμιστος ([[τίθημι]]): [[old]] (established) [[law]], [[right]] by [[custom]] or [[usage]]; ἣ [[θέμις]] ἐστίν, ‘as is [[right]]’; ἣ [[θέμις]] ἀνθρώπων [[πέλει]], ‘the [[old]] [[way]]’ of [[mankind]], Il. 9.134.—Pl., θέμιστες, ordinances, decrees, prerogatives; [[Διός]], Od. 16.403, cf. Il. 1.238 ; κρίνειν, Il. 16.387; τελεῖν, as ‘dues,’ ‘[[tribute]],’ Il. 9.156, 298.—Personified, [[Themis]], Od. 2.68, Il. 20.4, Il. 15.87, 93.

|sltr=[[θέμις]] ([[θέμις]], -ιτος, -ιδος, -ιν; θέμιτες, -ίτ[ων], -ισσιν.) <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>a</b> [[right]] ([[divinely]] ordained) [[στῆναι]] μὲν οὐ [[θέμις]] οὐδὲ παύσασθαι φορᾶς (of dolphins) ?fr. 358. esp., the rights ordained by [[Zeus]] Xenios, relating to [[hospitality]], cf. (O. 8.22) infra, καὶ ξενίου Διὸς ἀσκεῖται [[θέμις]] αἰενάοις ἐν τραπέζαις (N. 11.8) τῶν μὲν ὑπὸ στάθμᾳ νέμονται οὐ θέμιν οὐδὲ δίκαν ξείνων ὑπερβαίνοντες (of Aigina: cf. [[θεμίξενος]], [[ξεναρκής]]) (I. 9.5) ]θεμις[ ?fr. 333a. 3.<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>b</b> pl. [[divine]] ordinances ἀγῶναδ' ἐξαίρετον [[ἀεῖσαι]] θέμιτες ὦρσαν [[Διός]] (O. 10.24) esp. oracles, “τὸν μὲν [[Φοῖβος]] [[ἀμνάσει]] θέμισσιν” (P. 4.54) Τήνερον εὐρυβίαν θεμίτ[ων ] ἐξαίρετον προφάταν (Pae. 9.41) v. [[θεμιστός]].<br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>2</b> [[Themis]], [[power]] of [[right]] [[order]] (Farnell), [[former]] [[wife]] of [[Zeus]], [[mother]] of the ὦραι, [[mother]] of Εὐνομία, Δίκα, Εἰρήνα. Αἴγιναν [[ἔνθα]] [[σώτειρα]] Διὸς ξενίου [[πάρεδρος]] ἀσκεῖται [[Θέμις]] ἔξοχ' ἀνθρώπων (O. 8.22) αἰνήσαις ἓ καὶ [[υἱόν]], ἃν [[Θέμις]] [[θυγάτηρ]] τέ οἱ [[σώτειρα]] λέλογχεν [[μεγαλόδοξος]] Εὐνομία (O. 9.15) (Κόρινθον) ἐν τᾷ γὰρ Εὐνομία ναίει κασιγνήτα τε, Δίκα καὶ [[ὁμότροφος]] Εἰρήνα χρύσεαι παῖδες εὐβούλου Θέμιτος (O. 13.8) [[ὄφρα]] Θέμιν ἱερὰν Πυθῶνά τε καὶ ὀρθοδίκαν γᾶς ὀμφαλὸν κελαδήσετ (θέμιν Wil.: “heilige Satzung” Schr.: [[perhaps]] a [[reference]] to the [[aboriginal]] cult of Ge-[[Themis]] at [[Delphi]], Farnell) (P. 11.9) [[εἶπε]] δ' [[εὔβουλος]] ἐν μέσοισι [[Θέμις]] (I. 8.31) πρῶτον μὲν εὔβουλον Θέμιν [[οὐρανίαν]] χρυσέαισιν ἵπποις ὠκεανοῦ παρὰ παγᾶν Μοῖραι [[ποτὶ]] κλίμακα σεμνὰν [[ἆγον]] Οὐλύμπου λιπαρὰν καθ' ὁδὸν σωτῆρος ἀρχαίαν ἄλοχον Διὸς [[ἔμμεν]] fr. 30. 1. ἐγὼ μὲν [[ὑπὲρ]] χθονὸς [[ὑπέρ]] τ' ὠκεανοῦ[ (in lemmate scholiastae [[post]] ὠκεανοῦ est θέμιδος scriptum, quod [[fort]]. in textum recipiendum est, cll. Hes., Theog. 133—5.) (Pae. 8.16)

|etymtx=Grammatical information: f. (n.)<br />Meaning: [[justice]], [[law]], [[custom]], also personied as goddess of justice (Il.).<br />Other forms: Diff. oblique forms: gen. [[θέμιστος]] (β 68; Thess. inscr.), dat. <b class="b3">-ιστι</b> (Ο 87; Thess. inscr.), acc. <b class="b3">-ιστα</b> (Ε 761, Υ 4); [[θέμιδος]] (A. Pr. 18), [[θέμιτος]] (Pi. O. 13, 8 ); rarely also [[θέμιος]] (Hdt. 2, 50; [[varia lectio|v.l.]] <b class="b3">-ιδος</b>), [[θέμεως]] (inscr. Metropolis); acc. [[θέμιν]] (Hes.), voc. [[Θέμι]] (Ο 93). Plur. [[θέμιστες]], acc. <b class="b3">-ιστας</b> etc. [[statutes]], [[(divine) laws]], [[oracles]] (Hom., Hes., Thgn., Pi.).<br />Dialectal forms: Myc. [[temi]], gen. [[timito]]; cf. Ruipérez Minos 5, 176f., 181ff.<br />Compounds: As 1. member e. g. in <b class="b3">θεμι-σκόπος</b> [[preserving justice]] (Pi.), <b class="b3">θεμισ-κρέων</b> [[ruling through justice]] (Pi.), <b class="b3">θεμιστο-πόλος</b> [[supporting the laws]], [[obeying the oracles]] (h. Cer. 103, inscr. Delphi IIIa); . As 2. member e. g. in <b class="b3">ἄ-θεμις</b> [[lawless]], [[unlawful]] (Pi., E.), <b class="b3">ἀ-θέμιτος</b> <b class="b2">id.</b> (Hdt.), <b class="b3">ἀ-θέμιστος</b> <b class="b2">id.</b> (Il.), also <b class="b3">ἀ-θεμίστιος</b> (Od.; metr. by-form).<br />Derivatives: [[θεμιστός]] (A. Th. 694 [lyr.]; after <b class="b3">ἀ-θέμιστος</b>); [[θεμιτός]] in <b class="b3">οὑ θεμιτόν</b> = <b class="b3">οὑ θέμις</b> (IA); [[Θεμίστιος]] surname of Zeus [[Lord of the θέμιστες]] (Plu.); also month name (Thessaly); [[θεμιστεῖος]] <b class="b2">regarding the θ.</b> (Pi.); [[θεμιστοσύναι]] = [[θέμιστες]] (Orph. H. 79, 6). Denomin. verbs: 1. [[θεμιστεύω]] [[proclaim the θέμ.]], [[i. e. laws]], [[oracles]] (Od.) with [[θεμιστεία]] [[giving oracles]] (Str.). 2. [[θεμιτεύω]] [[behave lawful]] (E. Ba. 79 [lyr.]). 3. <b class="b3">θεμιζέτω μαστιγούτω</b>, [[νομοθετείτω]]. [[Κρῆτες]] H.; after Bechtel Dial. 2, 786 to be changed in [[θεμισσέτω]] (= Paus. Gr. Fr. 202); aor. ptc. [[θεμισσάμενος]] (Pi.). - Several PN, z. B. <b class="b3">Θεμιστο-κλῆς</b> (s. on [[θέμερος]])<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: To [[θέμις]] seems to agree Av. <b class="b2">dā-mi-</b> f. [[creation]], also [[creator]] (m. a. f.); cf. the same diff. between <b class="b3">θέ-σις</b>, <b class="b3">-θε-τος</b> as opposed to <b class="b2">-dā-ti-</b>, <b class="b2">dā-ta-</b> [[basis]], [[justice]], [[law]] (= [[θέμις]]). A problem is formed by the remarkable plural-formations <b class="b3">θέμι-στ-ες</b>, <b class="b3">θέμι-στ-ος</b> etc.; the explanation by Schulze (also Fraenkel Glotta 4, 22ff.) as a compound <b class="b3">θεμι-</b> and <b class="b3">στα-</b> [[stand]], gives almost unsurmountable difficulties; s. Frisk Eranos 48, 1ff. The occasional neutral genus acc. to Fraenkel from synonymous expressions like [[δέον]], [[καλόν]], [[προσῆκον]] (possible, but rather inherited from the Pre-Greek origin). - On the meaning of [[θέμις]] H. Vos Themis. Diss. Univ. Rheno-Traj. 1956. - Ruijgh convinced me (pers. comm.) that the strange inflection points to a Pre-Greek word.

|ftr='''θέμις''': {thémis}<br />'''Forms''': dazu wechselnde oblique Formen: Gen. θέμιστος (β 68; thess. Inschr.), Dat. -ιστι (Ο 87; thess. Inschr.), Akk. -ιστα (Ε 761, Υ 4); θέμιδος (A. ''Pr''. 18 u. a.), θέμιτος (Pi. ''O''. 13, 8 u. a.); vereinzelt noch θέμιος (Hdt. 2, 50; [[varia lectio|v.l.]] -ιδος), θέμεως (Inschr. Metropolis); Akk. θέμιν (Hes. usw.), Vok. Θέμι (seit Ο 93). Plur. θέμιστες, Akk. -ιστας usw. Myk. ''temi'', Gen. ''timito''; vgl. Ruipérez Minos 5, 176f., 181ff.<br />'''Grammar''': f. (vereinzelt und sekundär n., vgl. unten)<br />'''Meaning''': [[Recht]], [[Gesetz]], [[Sitte]], auch personifiziert als Göttin des Rechts (seit Il.); Plur. ‘Satzungen, (göttliche) Gesetze, Orakelsprüche’ (Hom., Hes., Thgn., Pi.).<br />'''Composita''': Als Vorderglied z. B. in [[θεμισκόπος]] [[das Recht bewachend]] (Pi.), [[θεμισκρέων]] ‘durch das Recht (die Satzungen) waltend' (Pi.), [[θεμιστοπόλος]] [[die Gesetze schützend]], [[die Orakelsprüche hegend]] (''h''. ''Cer''. 103, Inschr. Delphi III^a); zahlreiche EN, z. B. [[Θεμιστοκλῆς]] (s. dazu [[θέμερος]]). Als Hinterglied z. B. in [[ἄθεμις]] [[gesetzlos]], [[ungesetzlich]] (Pi., E.), [[ἀθέμιτος]] ib. (Hdt. usw.), [[ἀθέμιστος]] ib. (vorw. ep. u. poet. seit Il.), auch [[ἀθεμίστιος]] (ep. poet. seit Od.; metr. Nebenform).<br />'''Derivative''': Ableitungen: [[θεμιστός]] (A. ''Th''. 694 [lyr.]; nach [[ἀθέμιστος]]); [[θεμιτός]] in οὐ θεμιτόν = οὐ [[θέμις]] (ion. att.); Θεμίστιος Beiname des Zeus [[Herr der θέμιστες]] (Plu.), auch Monatsname (Thessalien); [[θεμιστεῖος]] ‘auf die θ. bezüglich’ (Pi.); θεμιστοσύναι = θέμιστες (Orph. ''H''. 79, 6). Denominative Verba: 1. [[θεμιστεύω]] ‘die θέμ., d. h. Gesetze, Orakelsprüche verkünden’ (seit Od.) mit [[θεμιστεία]] [[Orakelgebung]] (Str.). 2. [[θεμιτεύω]] [[gesetzlich begehen]] (E. ''Ba''. 79 [lyr.]). 3. θεμιζέτω· μαστιγούτω, νομοθετείτω. Κρῆτες H.; nach Bechtel Dial. 2, 786 gemäß der Buchstabenfolge in θεμισσέτω (= Paus. Gr. ''Fr''. 202) zu ändern; wohl von θέμιστες; Aor. Ptz. θεμισσάμενος (Pi.).<br />'''Etymology''': Zu [[θέμις]] stimmt bis auf den Ablaut aw. ''dā''-''mi''- f. [[Schöpfung]], auch [[Schöpfer]] (m. u. f.); vgl. die gleiche Abweichung in [[θέσις]], -θετος gegenüber -''dā''-''ti''- [[das Setzen]], ''dā''-''ta''- [[Satzung Recht]], [[Gesetz]] (= [[θέμις]]). Ein Problem bietet dabei die eigentümliche Pluralbildung θέμιστες, wozu vereinzelte Singularformen θέμιστος usw.; die von Schulze stammende und von Fraenkel Glotta 4, 22ff. näher begründete Zerlegung in ein Kompositum θεμι- (neben [[θέμερος]]) und στα- [[stehen]] ([[Θέμις]] = "die fest und unverbrüchlich Stehende") stößt auf fast unüberwindliche Schwierigkeiten; s. Frisk Eranos 48, 1ff. (mit Lit.), wo ein Versuch gemacht wird, unter Heranziehung von [[Θεμιστοκλῆς]] (eig. Superlativ zu [[θέμερος]]) und [[ἀθέμιστος]] (nach [[ἀχάριστος]]: [[χάρις]]) die στ-Flexion als eine ursprünglich im Plur. eingetretene Neuerung zu erklären. Das zuweilen auftretende neutrale Genus stammt, wie Fraenkel richtig gesehen hat, von synonymen Ausdrücken wie [[δέον]], [[καλόν]], προσῆκον u. a. — Zur Bed. usw. von [[θέμις]] H. Vos Themis. Diss. Univ. Rheno-Traj. 1956.<br />'''Page''' 1,660-661