ζευγνύω: Difference between revisions

|mltxt=(AM [[ζεύγνυμι]] και [[ζευγνύω]])<br /><b>1.</b> [[συνάπτω]], [[συνδέω]] δύο [[άκρα]], [[συνδέω]] με [[ζεύγμα]]<br /><b>2.</b> [[συνδέω]] με [[γέφυρα]], [[γεφυρώνω]] («ζευγνὺς τὸν ποταμόν», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>3.</b> [[τοποθετώ]] τον [[ζυγό]] σε ζώο, [[ζεύω]] («ζεῡξαι δ' ὑπ' ὄχεσφιν ἕκαστον ἵππους», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για ίππους) σελλώνω, [[ετοιμάζω]] για [[ιππασία]]<br /><b>2.</b> [[δένω]], [[στερεώνω]] («ζεύξας τοὺς ἀσκοὺς δεσμοῖς», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>3.</b> <b>παθ.</b> <i>ζεύγνυμαι</i><br /><b>μτφ.</b> δένομαι («πότμῳ [[ζυγείς]]» — δεμένος με τα [[δεσμά]] του πεπρωμένου, <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>4.</b> [[συνδέω]], [[συνάπτω]], [[συναρμόζω]] (α. «σανίδες... μακραὶ ἐΰξεστοι ἐζευγμέναι», <b>Ομ. Ιλ.</b><br />β. «ζεῡξαι ὀδόντας», Ιπποκρ.)<br /><b>5.</b> (για γλύπτες) [[κατασκευάζω]] [[άγαλμα]] με ενωμένα τα πόδια («τῷ πόδε ζευγνύντες», Ηλιόδ.)<br /><b>6.</b> [[συνδέω]] με γάμο, [[παντρεύω]]<br /><b>7.</b> παντρεύομαι («γάμοις ἔζευξ' 'Αδράστου παῑδα» — παντρεύτηκα την [[κόρη]] του Αδράστου, <b>Ευρ.</b>)<br /><b>7.</b> <b>μέσ.</b> <i>ζεύγνυμαι</i><br />α) (για άνδρα) νυμφεύομαι<br />β) [[συνδέομαι]] με [[γέφυρα]] («ζεύγνυσθαι τὸν Βόσπορον», <b>Ηρόδ.</b>)<br /><b>8.</b> <b>φρ.</b> «[[ζεύγνυμι]] γέφυραν» — [[κατασκευάζω]], [[στήνω]] [[γέφυρα]]<br /><b>9.</b> [[τοποθετώ]] στο [[πλοίο]] καθίσματα κωπηλατών («οἳ δή τοι πρῶτον ζεῡξαν [[νέας]] ἀμφιελίσσας», <b>Ησίοδ.</b>)<br /><b>10.</b> [[καρφώνω]] με σανίδες [[παλιά]] πλοία («ζεύξαντες τὰς παλαιὰς [ναῦς] [[ὥστε]] πλωΐμους [[εἶναι]]», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>11.</b> [[παρατάσσω]] αντιπάλους ξιφομάχους ανά δύο<br /><b>12.</b> (για δίκες) έχω δεσμό ομοδικίας.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>ζεύγ</i>-<i>νυ</i>-<i>μι</i><br />Πρόκειται για αθέματο ενεστ. (δηλ. ενεστ. σε -<i>μι</i>) με [[πρόσφυμα]] -<i>νυ</i>- και απαθή [[βαθμίδα]] ρίζας (<i>yeu</i>-<i>g</i>- «[[ενώνω]], [[συνδέω]]») που συνδέεται με τους ενεστ. με έρρινο [[ένθημα]]<br />αρχ. ινδ. <i>yunak</i>-<i>ti</i>, λατ. <i>iungo</i> (απ' όπου το γαλλ. <i>joindre</i> κι απ' αυτό [αρχ. γαλλ. <i>joign</i>-] το αγγλ. <i>join</i>), λιθ. <i>iung</i>-<i>iu</i>. Η [[απαθής]] [[βαθμίδα]] εμφανίζεται [[υστερογενώς]] και στα παράγωγα του ρήματος [[εκτός]] από τα [[ζυγός]], [[ζυγόν]]. Ήδη στην Αρχαία ο ενεστ. [[ζεύγνυμι]] μεταπλάστηκε σε -<i>ω</i> ([[ζευγνύω]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ζεύγλη]], [[ζεύγμα]], [[ζεύγος]], [[ζευκτήρ]], [[ζευκτός]], [[ζεύξη]] (αρχ. -<i>ις</i>).<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό) <b>αρχ.</b> [[αναζεύγνυμι]], [[αντιζεύγνυμι]], [[αποζεύγνυμι]], [[διαζεύγνυμι]], [[εγκαταζεύγνυμι]], [[ενζεύγνυμι]], <i>ενιζεύγνυμι</i>, <i>επαναζεύγνυμι</i>, [[επιζεύγνυμι]], [[επισυζεύγνυμι]], [[καταζεύγνυμι]], [[μεταζεύγνυμι]], [[παραδιαζεύγνυμι]], [[παραζεύγνυμι]], [[παρακαταζεύγνυμι]], [[παρασυζεύγνυμι]], [[προδιαζεύγνυμι]], [[προσζεύγνυμι]], [[προσυζεύγνυμι]], [[συγκαταζεύγνυμι]], [[συζεύγνυμι]], [[συναναζεύγνυμι]], <i>συνεπιζεύγνυμι</i>, [[συνυποζεύγνυμι]], <i>υπερδιαζεύγνυμι</i>, [[υποζεύγνυμι]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><i>αποζευγνύω</i>), [[διαζευγνύω]], [[συζευγνύω]]. Βλ. και λ. [[ζεύγος]]].