δύναμαι: Difference between revisions

|Definition=[ῠ], 2sg.<br><span class="bld">A</span> δύνασαι Il.1.393, Od.4.374, [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]''1164 (anap.), Ar.''Nu.''811 (lyr.), ''Pl.''574, X.''An.''7.7.8, etc.; δύνῃ ''Carm.Aur.''19, also in codd. of S.''Ph.''798, E.''Hec.''253, ''Andr.''239, and later Prose, Plb. 7.11.5, Ael.''VH''13.32; Aeol. and Dor. [[δύνᾳ]] Alc.''Oxy.''1788 ''Fr.''15 ii 16, Theoc.10.2, also S.''Ph.''849 (lyr.), dub. in ''OT''696 (lyr.); [[δύνῃ]] is subj., [[Aristophanes|Ar.]]''[[The Knights|Eq.]]''491, cf. Phryn.337; Ion. 3pl. δυνέαται [[Herodotus|Hdt.]]2.142; subj. [[δύνωμαι]], Ion. 2sg. δύνηαι Il.6.229 (<b class="b3">δυνεώμεθα -ωνται</b> as vv.ll. in [[Herodotus|Hdt.]]4.97, 7.163); also δύνᾱμαι Sapph.''Supp.''3.3, ''GDI''4952''A'' 42 (Crete): impf. 2sg. ἐδύνω ''h.Merc.''405, X.''An.''1.6.7; later ἐδύνασο Hp.''Ep.''16 ([[varia lectio|v.l.]] ἠδ.), Luc.''DMort.''9.1; Ion. 3pl. ἐδυνέατο [[Herodotus|Hdt.]]4.110, al. (<b class="b3">ἠδ-</b> codd.): fut. δυνήσομαι Od.16.238, etc.; Dor. δυνᾱσοῦμαι Archyt.3; later δυνηθήσομαι D.C.52.37: aor. ἐδυνησάμην Il.14.33, Ep. δυν- 5.621; subj. δυνήσωνται Semon.1.17, never in good Att., [[falsa lectio|f.l.]] in D.19.323: Pass. forms, Ep., Ion., Lyr., [[ἐδυνάσθην]] or δυνάσθην Il.23.465, al., [[Herodotus|Hdt.]]2.19, al., Pi.''O.''1.56, Hp.''Art.''48 ([[varia lectio|v.l.]] [[δυνηθείη]]), also in [[Xenophon|X.]]''[[Memorabilia|Mem.]]''1.2.24, ''An.''7.6.20; Trag. and Att. Prose ἐδυνήθην [[Sophocles|S.]]''[[Ajax|Aj.]]'' 1067, ''OT''1212 (lyr.), E.''Ion''867 (anap.), D.21.80,186: pf. δεδύνημαι D.4.30, Din.2.14, Phld.''Rh.''1.261S.—The double augment [[ἠδυνάμην]] is Att. acc. to Moer.175, but Ion. acc. to ''An.Ox.''2.374, and is found in codd. of [[Herodotus|Hdt.]]4.110, al., Hp.''Epid.''1.26.β', al.; [[ἠδύνω]] is required by metre in Philippid.16; but is not found in Att. Inscrr. before 300 B.C., ''IG''22.678.12, al., cf. [[ἠδύνασθε]] ib.7.2711 (Acraeph., i A.D.); both forms occur in later writers: [[ἠδυνήθην]] occurs in [[Aeschylus|A.]]''[[Prometheus Vinctus|Pr.]]''208, and codd. of Th.4.33, Lys.3.42, etc.: [[δύνομαι]] is a late form freq. in Pap. as ''UPZ''9 (ii B. C.), al. [ῠ, exc. in δῡναμένοιο Od.1.276, 11.414, Hom. ''Epigr.''15.1, and pr. n. Δῡναμένη, metri gr.]<br><span class="bld">I</span> to [[be able]], [[strong enough]] to do, c. inf. pres. et aor., Il.19.163, 1.562, etc.: fut. inf. is [[falsa lectio|f.l.]] ([[πείσειν]] for [[πείθειν]]) in S.''Ph.''1394, ([[κωλύσειν]] for [[κωλῦσαι]]) Plb.21.11.13, etc.: freq. abs., with inf. supplied from the context, <b class="b3">εἰ δύνασαί γε</b> if at least thou [[canst]] (''[[sc.]]'' [[περισχέσθαι]]), Il. 1.393: also c. acc. Pron. or Adj., ὅσσον δύναμαι χερσίν τε ποσίν τε 20.360; [Ζεὺς] δύναται ἅπαντα Od.4.237; <b class="b3">μέγα δυνάμενος</b> very [[powerful]], [[mighty]], 1.276, cf. 11.414; δ. μέγιστον ξείνων [[Herodotus|Hdt.]]9.9, etc.; <b class="b3">μέγα δύναται</b>, [[multum valet]], A.''Eu.''950 (lyr.); δ. Διὸς ἄγχιστα Id.''Supp.''1035; <b class="b3">οἱ δυνάμενοι</b> [[men of power]], [[rank]], [[and influence]], [[Euripides|E.]]''[[Orestes|Or.]]''889, Th.6.39, etc.; <b class="b3">οἱ δυνάμενοι</b>, opp. <b class="b3">οἱ μὴ ἔχοντες</b>, Democr.255; opp. <b class="b3">οἱ πένητες</b>, Archyt. 3; <b class="b3">δυνάμενος παρά τινι</b> [[having influence]] with him, [[Herodotus|Hdt.]]7.5, And. 4.26, etc.; δύνασθαι ἐν τοῖς πρώτοις Th.4.105; <b class="b3">δ. τοῖς χρήμασι, τῷ σώματι</b>, Lys.6.48, 24.4; <b class="b3">ὁ δυνάμενος</b> [[one that can maintain himself]], Id.24.12; of things, [διαφέρει] οἷς δύνανται differ in their [[potentialities]], Plot.6.3.17.<br><span class="bld">2</span> of moral possibility, to [[be able]], [[dare]], [[bear]] to do a thing, mostly with neg., οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται Od.1.250; σε… οὐ δύναμαι προλιπεῖν 13.331, cf. S.''Ant.''455; οὐκέτι ἐδύνατο ἐν τῷ καθεστῶτι τρόπῳ βιοτεύειν Th.1.130; οὐδὲ σθένειν τοσοῦτον ᾠόμην τὰ σὰ κηρύγμαθ' ὥστε… θεῶν νόμιμα δύνασθαι… ὑπερδραμεῖν S.''Ant.'' 455.<br><span class="bld">b</span> [[enjoy a legal right]], δ. τῆς γεωργίας ἀπηλλάχθαι ''[[Oxyrhynchus Papyri|POxy.]]''899.31 (ii/iii A.D.), etc.<br><span class="bld">3</span> with [[ὡς]] and Sup., <b class="b3">ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα</b> as secretly as they [[could]], Th.7.50; <b class="b3">ὡς δύναμαι μάλιστα κατατείνας</b> as forcibly as I [[possibly can]], [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 367b; ὡς δύναιτο κάλλιστον Id.''Smp.''214c; ὡς ἂν δύνωμαι διὰ βραχυτάτων D.27.3, etc.; simply <b class="b3">ὡς ἐδύνατο</b> in the best way he [[could]], X.''An.''2.6.2: with relat., ὅσους ἐδύνατο πλείστους ἀθροίσας Id.''HG''2.2.9; λαβεῖν… οὓς ἂν σοφωτάτους δύνωμαι Alex. 213.<br><span class="bld">II</span> to [[be equivalent to]], <b class="b3">λόγοι ἔργα δυνάμενοι</b> [[word]]s [[that are as good as]] [[deed]]s, Th.6.40: hence,<br><span class="bld">1</span> of money, to [[be worth]], c. acc., ὁ [[σίγλος]] δύναται ἑπτὰ ὀβολούς X.''An.''1.5.6, cf. D.34.23: abs., [[pass]], [[be current]], Luc.''Luct.''10.<br><span class="bld">2</span> of Number, etc., to [[be equal to]] or [[be equivalent to]], τριηκόσιαι γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα [[Herodotus|Hdt.]]2.142; <b class="b3">δυνήσεται τὴν ὑποτείνουσαν</b> will [[be equivalent to]] the [[hypotenuse]], Arist.''IA'' 709a19.<br><span class="bld">3</span> of words, [[signify]], [[mean]], [[Herodotus|Hdt.]]4.110, al.; τὸ πειρηθῆναι καὶ τὸ ποιεῖν ἴσον δύναται Id.6.86. γ; δύναται ἴσον τῷ δρᾶν τὸ νοεῖν Ar. ''Fr.''691; δύναται τὸ νεοδαμῶδες ἤδη ἐλεύθερον εἶναι Th.7.58: in later Greek, <b class="b3">δύναται τὸ μνασθέντι ἀντὶ τοῦ μνασθέντος</b>" [[is equivalent to]]... Sch.Pi.''O.''7.110.<br><span class="bld">b</span> [[avail to produce]], <b class="b3">οὐδένα καιρὸν δύναται</b> [[bring]]s no [[advantage]], E.''Med.''128 (anap.), cf. [[Plato|Pl.]]''[[Philebus|Phlb.]]'' 23d.<br><span class="bld">c</span> of things, [[mean]], '[[spell]]', <b class="b3">τὸ τριβώνιον τί δύναται</b>; Ar.''Pl.''842; <b class="b3">αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται</b> they [[mean]] this much, Th.6.36; τὴν αὐτὴν δ. δούλωσιν Id.1.141, cf. Arist.''Pol.''1313b25.<br><span class="bld">4</span> Math., <b class="b3">δύνασθαί τι</b> to [[be equivalent when squared to]] a [[number]] or [[area]], <b class="b3">τοῖς ἐπιπέδοις ἃ δύνανται</b> in the areas of which they [the lines] [[are the roots]], [[Plato|Pl.]]''[[Theaetetus|Tht.]]''148b; <b class="b3">ἡ ΒΓ τῆς Α μεῖζον δύναται τῇ ΔΖ</b> the [[square]] on ΒΓ is [[greater]] than the [[square]] on A by the [[square on]] [[ΔΖ]], Euc.10.17; <b class="b3">αἱ δυνάμεναι αὐτά [τὰ μεγέθη]</b> the [[line]]s [[represent]]ing their [[square root]]s, ib.''Def.''4, cf. ''Prop.'' 22; <b class="b3">αὐξήσεις δυνάμεναί τε καὶ δυναστευόμεναι</b> [[increment]]s both in the [[root]]s and [[power]]s of [[number]]s, [[Plato|Pl.]]''[[Republic|R.]]'' 546b; τὴν ὑποτείνουσαν ταῖς περὶ τὴν ὀρθὴν ἴσον δυναμένην Plu.2.720a, cf. Iamb.''Comm.Math.''17; <b class="b3">ἡ δυναμένη</b>, Pythagorean name for the [[hypotenuse]] of a [[right]]-[[angle]]d [[triangle]], Alex.Aphr.''in Metaph.''75.31.<br><span class="bld">b</span> of numbers multiplied together, [[come to]], Papp.1.24,27.<br><span class="bld">III</span> impers., [[οὐ δύναται]], c. aor. inf., [[it cannot be]], [[is not to be]], τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο [[Herodotus|Hdt.]] 7.134, cf.9.45; [[δύναται]] [[it is possible]], Plu.2.440e ([[si vera lectio|s. v.l.]]).

|dgtxt=(δύνᾰμαι) <b class="num">• Alolema(s):</b> νύν- <i>ICr</i>.4.72.8.20, 12.16 (Gortina V a.C.)<br /><b class="num">• Prosodia:</b> [-ῠ-, pero δῡναμένοιο <i>Od</i>.1.276, 11.414, epigr. en Ps.Hdt.<i>Vit.Hom</i>.33]<br /><b class="num">• Morfología:</b> [pres. ind. 2^a sg. δύνασαι <i>Il</i>.1.393, <i>Od</i>.4.374, S.<i>Ai</i>.1164, Ar.<i>Nu</i>.811, δύνᾳ Alc.119.8, S.<i>Ph</i>.798, E.<i>Hec</i>.253, δύνῃ Plb.7.12.5, <i>Carm.Aur</i>.19, Ael.<i>VH</i> 13.32, 3^a plu. δυνέαται Hdt.2.142, subj. 1^a sg. δυνᾱμαι Sapph.4.3, <i>ICr</i>.1.9.1.42 (Drero III/II a.C.), 2^a δύνηαι <i>Il</i>.6.229, impf. 2^a ἐδύνασο Luc.<i>DMort</i>.19.1, ἐδύνω <i>h.Merc</i>.405, X.<i>An</i>.1.6.7, 3^a plu. ἐδυνέατο Hdt.4.110, c. aum. ἠ-: Hp.<i>Ep</i>.16, Philippid.16, <i>Ath.Council</i>.85.12 (III a.C.), <i>IG</i> 7.2711.27 (Acrefia I d.C.), D.C.<i>Epit</i>.7.6.4; fut. δυνασοῦμαι Archyt.B 3, en v. pas. δυνηθήσομαι D.C.52.37.4; aor. en forma pas. δυνάσθην <i>Il</i>.23.465, ἐδυνάσθην Hdt.2.19, Pi.<i>O</i>.1.56, X.<i>Mem</i>.1.2.24, formas c. aum. ἠ-: ἠδυνήθην A.<i>Pr</i>.206, ἠδυνάμην át. según Moer.η 5, jón. según <i>An.Ox</i>.2.375.1, ἠδυνόμην Wilcken <i>Chr</i>.21.6 (III d.C.); perf. δεδύνασμαι <i>Et.Gud</i>.381.13]<br /><b class="num">I</b> c. ac. int. o adv. y abs., c. suj. anim.<br /><b class="num">1</b> [[tener fuerza]] física ὅσσον μέν ἐγὼ [[δύναμαι]] χερσίν τε ποσίν τε <i>Il</i>.20.360, ὁπόσον ... καὶ [[δύναμαι]] τάδε ... θρηνῶ E.<i>Med</i>.1408, cf. <i>Andr</i>.239, Philostr.<i>Gym</i>.11<br /><b class="num">•</b>[[tener fuerzas]] τῇ δ' ἐνάτῃ ἔτι μὲν δύναται en el noveno (período de siete años) aún tiene fuerzas</i> Sol.19.15, τῷ σώματι δύνασθαι estar capacitado físicamente</i> Lys.24.4, cf. 12, ἄτονοι καὶ εὔτονοι τῷ δύνασθαι ἡμᾶς ἢ ἀδυνατεῖν Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.123.17.<br /><b class="num">2</b> [[tener poder]], [[ser poderoso]] εἰ δύνασαί γε, περίσχεο παιδὸς ἑῆος si de verdad tienes poder, asiste a tu hijo</i>, <i>Il</i>.1.393, δύναται [[γάρ]], Παλλὰς Ἀθηναίη <i>Od</i>.4.827, cf. 16.208, Call.<i>Del</i>.226, <i>Ap</i>.29, c. ac. int. Ζεὺς ... δύναται γὰρ ἅπαντα <i>Od</i>.4.237, cf. 306, μέγα γὰρ δύναται πότνι' Ἐρινύς A.<i>Eu</i>.951, de Afrodita δύναται Διὸς ἄγχιστα A.<i>Supp</i>.1035, cf. Ph.2.39, Luc.<i>Nau</i>.28, Herm.<i>Mand</i>.12.6.3, Iambl.<i>VP</i> 148<br /><b class="num">•</b>esp. de pers. [[ser poderoso, importante]], [[influyente]] en el terreno político o económicamente ἀφνειοῦ ἀνδρὸς μέγα δυναμενοῖο de un hombre opulento muy poderoso</i>, <i>Od</i>.11.414, cf. 1.276, δυνάμενος ἐν Λακεδαίμονι μέγιστον ξείνων el más influyente de los extranjeros en Lacedemón</i> Hdt.9.9, cf. Pl.<i>Prt</i>.326c, X.<i>An</i>.2.6.21, φοβούμενοι τοὺς Ἀθηναίους, μὴ ἐπὶ μεῖζον δυνηθῶσιν Th.1.88, cf. 2.97, ὑπὸ τοῖς δυναμένοισιν ὢν αἰεί estando siempre bajo los poderosos</i> E.<i>Or</i>.889, cf. Th.6.39, op. [[οἱ μὴ ἔχοντες]] Democr.B 255, op. [[οἱ πένητες]] Archyt.B 3, πλουτῶν γὰρ καὶ δυνάμενος τοῖς χρήμασιν Lys.6.48<br /><b class="num">•</b>c. giros prep. [[tener poder]], [[tener influencia sobre]] δυνάμενος παρ' αὐτῷ μέγιστον Hdt.7.5, cf. Democr.B 95, πῶς ἂν ... οἱ ῥήτορες μέγα δύναιντο ἢ οἱ τύραννοι ἐν ταῖς πόλεσιν; Pl.<i>Grg</i>.467a, cf. 466b, δυνάμενος παρὰ τοῖς ἀγωνοθέταις And.4.26, δύνασθαι ἐν τοῖς πρώτοις Th.4.105, οὐδὲν δύναται τις πρὸς τὰ τοιαῦτα ante la muerte <i>POxy</i>.115.10 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>c. suj. no de pers. [[tener gran influencia]], [[tener gran eficacia]] o [[tener gran fuerza]], [[ser muy poderoso]] sent. fig. μέγα τοι δύναται νεβρῶν ... στολίδες en rituales báquicos, E.<i>Hel</i>.1358, αἱ τελεταὶ ... μέγα δύνανται Pl.<i>R</i>.366a, de la ley (ὁ νόμος) δύναται δὲ ὅταν αὐτοὶ βούλωνται πάσχειν εὖ Democr.B 248, de la necesidad natural τὸ τοῦ λιμοῦ μένος δύναται ἰσχυρῶς ἐν τῇ φύσει τοῦ ἀνθρώπου Hp.<i>VM</i> 9 (cód.), de las ciencias πάντα ταῦτα δύναται ἰητρική Hp.<i>de Arte</i> 3, cf. 8, τοσοῦτον γὰρ μόνον ἡ ἐμὴ τέχνη δύναται Pl.<i>Tht</i>.210c, ἡ ῥητορικὴ ... μεῖζον δύναται Pl.<i>Phdr</i>.263b, οἷς δύνανται (diferenciar las ciencias) por sus potencialidades</i> Plot.6.3.17<br /><b class="num">•</b>simpl. [[ser capaz]], [[poder]], [[estar en manos de uno]] δυνάμεθα μέν, οὐ βουλόμεθα δέ Phld.<i>Cont</i>.17.14<br /><b class="num">•</b>esp. c. relat. o indef. indic. el límite de la capacidad o la posibilidad δι' ἀσφαλείας ὅσον ἐδύναντο Th.1.17, ὅσους ἐδύνατο πλείστους ... ἀθροίσας reuniendo cuantos pudo</i> X.<i>HG</i> 2.2.9, cf. Is.9.8, τὸ λῃστικὸν ... καθῄρει ... ἐφ' ὅσον ἐδύνατο Th.1.4, δυνάμεθα ἃ δυνάμεθα Pl.<i>R</i>.477c, οὐ γὰρ δυνάμεθά τι κατὰ τῆς ἀληθείας 2<i>Ep.Cor</i>.13.8, εἴ τι δύνῃ <i>Eu.Marc</i>.9.22, casi como un giro de cortesía εἰ δύνασαι si puedes</i>, si te es posible</i> Origenes <i>Hom</i>.8.1 <i>in Ier</i>.<br /><b class="num">•</b>c. ὡς para indicar el límite máximo ἀρηγέμεν ὥς κε δύνηαι préstame tu ayuda en la medida que puedas</i> Hes.<i>Sc</i>.121, ὡς δύναται Democr.B 278.6, [[εἰπεῖν]] ὡς δύναιτο κάλλιστον Pl.<i>Smp</i>.214c, cf. Alex.216, σπευσίω ὅ τι κα [[δύναμαι]] <i>ICr</i>.1.9.1.42 (Drero III/II a.C.)<br /><b class="num">•</b>esp. c. sup., frec. adverb. ὡς δύναιτο τάχιστα Hdt.1.79, προεῖπον ὡς ἐδύναντο ἀδηλότατα ἔκπλουν pasaron lo más secretamente posible la orden de zarpar</i> Th.7.50, cf. 2.67, en el discurso ὡς [[δύναμαι]] μάλιστα κατατείνας λέγω extendiéndome al máximo</i> Pl.<i>R</i>.367b, cf. D.27.3<br /><b class="num">•</b>[[estar capacitado]], [[tener la capacidad o el valor]], [[valer]] νομίσατε νεότητα μὲν καὶ [[γῆρας]] [[ἄνευ]] ἀλλήλων μηδὲν δύνασθαι Th.6.18, rel. una técnica o habilidad φιλοτιμεομένων μέν, οὐδαμὰ δὲ δυναμένων de ciertos médicos, Hp.<i>de Arte</i> 1.<br /><b class="num">II</b> c. ac. indic. equivalencia, c. suj. abstr.<br /><b class="num">1</b> [[tener la fuerza o el valor de]], [[ser equiparable a]], [[valer]] δύναται ἴσον τῷ δρᾶν τὸ νοεῖν Ar.<i>Fr</i>.711, λόγοι ἔργα δυνάμενοι palabras que tienen la fuerza de los actos</i> Th.6.40, cf. 1.141, 3.46, Pl.<i>Phlb</i>.23d, Arist.<i>Pol</i>.1276^a1, τὰ δ' ὑπερβάλλοντ' οὐδένα καιρὸν δύναται θνητοῖς entre los mortales lo excesivo no es equivalente a ningun beneficio, e.e., no supone nada bueno</i> E.<i>Med</i>.128<br /><b class="num">•</b>esp. en la esfera de la palabra [[equivaler]], [[significar]] λοιδορίαν οὐκ ἔχουσαν ἔλεγχον ὁ λόγος αὐτῷ δύναται (su) discurso tiene el valor de una injuria sin pruebas</i> Gorg.B 11a.29, δύναται τὸ οὔνομα τοῦτο κατὰ Ἑλλάδα γλῶσσαν «ἀνδροκτόνοι» Hdt.4.110, cf. 6.86γ, cf. Th.7.58, τὸ κολάζειν ... τί ποτε δύναται Pl.<i>Prt</i>.324a, τὸ τριβώνιον τί δύναται; Ar.<i>Pl</i>.842, τοῦτο δύναται ὁ λόγος Pl.<i>Cra</i>.429d, <i>Euthd</i>.286c, αἱ ἀγγελίαι τοῦτο δύνανται Th.6.36, σκοπεῖν ἕκαστον τί δύναται τῶν ῥημάτων Strato Com.1.44, cf. Sch.Pi.<i>O</i>.7.110b<br /><b class="num">•</b>c. suj. de pers. εἰ σύ λόγῳ τὸ πρᾶγμα οὐκ ἠδυνήθης <i>A.Thom.A</i> 130.<br /><b class="num">2</b> [[equivaler]], [[valer]] en cómputos δύναται δὲ ὁ μὲν παρασάγγης τριήκοντα στάδια Hdt.2.6, τριηκόσιαι ἀνδρῶν γενεαὶ δυνέαται μύρια ἔτεα trescientas generaciones de hombres equivalen a diez mil años</i> Hdt.2.142, numism. ὁ σίγλος δύναται ἑπτὰ ὀβολοὺς καὶ ἡμιωβέλιον Ἀττικούς X.<i>An</i>.1.5.6, cf. D.C.55.12.4, οὐ γὰρ ἀεὶ ἴσον δύναται (τὸ νόμισμα) Arist.<i>EN</i> 1133^b14, en part. ἐξέδωκε τὴν δραχμὴν δύο δυναμένην δραχμάς dió a una dracma el valor nominal de dos dracmas</i> Arist.<i>Oec</i>.1349^b31, εἰ δύναται παρ' ἐκείνοις Ἀττικὸς ... ὀβολός si entre aquéllos (los muertos) el óbolo ático tiene valor</i> Luc.<i>Luct</i>.10, geom. τοῖς δ' ἐπιπέδοις ἃ δύνανται (αἱ γραμμαί) en superficies en que (las líneas) son equivalentes en un cuadrado</i>, Pl.<i>Tht</i>.148b, δυνήσεται τὴν ὑποτείνουσαν Arist.<i>IA</i> 709^a19, en la multiplicación, Papp.24<br /><b class="num">•</b>esp. [[elevar a la segunda potencia o al cuadrado]], [[ser la raíz cuadrada]] de un número o área τὸν μὲν (ἀριθμὸν) δυνάμενον ἴσον ἰσάκις γίγνεσθαι Pl.<i>Tht</i>.147e, ἡ ΒΓ ... τῆς Α μεῖζον δύναται ... el cuadrado de BC es mayor que el cuadrado de A</i> Euc.10.17, cf. 13, αἱ (γραμμαί) δυνάμεναι αὐτά las líneas que representan sus raíces cuadradas</i> Euc.10.<i>Def</i>.4, αὐξήσεις δυνάμεναί τε καὶ δυναστευόμεναι incrementos dominantes y dominados</i>, e.e. incrementos de las raíces y potencias de los números</i> Pl.<i>R</i>.546b, τὴν ὑποτείνουσαν ἀπέδειξεν ταῖς περὶ τὴν ὀρθὴν ἴσον δυναμένην Plu.2.720a, cf. Iambl.<i>Comm.Math</i>.17, ἡ δυναμένη la hipotenusa</i> del triángulo rectángulo, Alex.Aphr.<i>in Metaph</i>.75.31.<br /><b class="num">III</b> c. inf. y gener. en or. neg.<br /><b class="num">1</b> c. suj. anim. [[poder]], [[ser capaz de]]<br /><b class="num">a)</b> ref. capacidad física οὔδ' ὧς δύναται σθένος Ἕκτορος ... ἴσχειν ni así es capaz de contener el ímpetu de Hector</i>, <i>Il</i>.9.351, cf. 19.163, 24.403, οὐ δύνατο προσαμῦναι <i>Il</i>.16.509, οὔ μ' ἔτι ... γυῖα φέρην δύναται Alcm.26.2, πῶς ἐδύνω ... [[δύω]] βόε δειροτομῆσαι ... νεογνὸς ἐών; <i>h.Merc</i>.l.c., cf. Hdt.6.125, κοὐ δυνήσομαι κακὸν κρύψαι παρ' ὑμῖν S.<i>Ph</i>.742, ἢν δὲ μὴ δυνώμεθα (κινεῖν ἑαυτάς); Ar.<i>Ec</i>.468, cf. E.<i>HF</i> 449, Th.1.118, A.R.3.1249, οἱ δ' οὔπω ... ἐδύναντο πελάσσαι Δωριέες Call.<i>Ap</i>.88, tb. de animales y plantas τὸ θηρίον ... τὸ σῶμα οὐ δύναται ὑπολαβεῖν X.<i>Cyr</i>.10.13, δύναται γὰρ οὗτος (ὁ κλαδαρόρυγχος) ἀλύπως ἐκλέγειν αὐτῷ τὰς βδέλλας Ael.<i>NA</i> 12.15, de plantas ὅσα ... ἀπὸ ξύλον ἔμβια καὶ δύναται βλαστάνειν Thpr.<i>CP</i> 1.3.3<br /><b class="num">•</b>en el doble sent. de [[poder]] fís. y moral, en metáf. οὐδὲ μὲν ἐσθλὸς ῥηιδίως φερέμεν (ὕβριν) δύναται ni siquiera un hombre esforzado puede llevarla con facilidad (la prepotencia)</i> Hes.<i>Op</i>.215, καταπέψαι μέγαν ὄλβον οὐκ ἐδυνάσθη no fue capaz (Tántalo) de digerir su enorme fortuna</i> Pi.<i>O</i>.1.56, c. el inf. implíc. [[ἐγώ]] σφ' ἀπάξομαι εἰ μὴ πρὸς οἴκους δυνάμεθ' ἀλλὰ πρὸς νεκρούς yo me la llevaré, si no puedo a mi casa al reino de los muertos</i> E.<i>Hel</i>.990;<br /><b class="num">b)</b> ref. capacidad intelectual [[tener capacidad para]], [[tener la posibilidad de]] δύνασαι δέ συ πάντοσ' ἀκούειν tú puedes escuchar en cualquier parte (Apolo)</i> <i>Il</i>.16.515, cf. Democr.B 11, οὐ [[δύναμαι]] πεπνυμένα πάντα νοῆσαι no puedo pensar en todo con ponderación</i>, <i>Od</i>.18.230, cf. 24.159, μανθάνειν Ar.<i>Nu</i>.647, cf. Pl.<i>Prm</i>.135a, ἐπιδεῖξαι Aeschin.2.162, ἐξαριθμῆσαι τὴν ἄμμον τῆς γῆς [[LXX]] <i>Ge</i>.13.16, συμπαθῆσαι Arr.<i>Epict</i>.1.3.1, ἐπιλαθεῖν <i>POxy</i>.744.12 (I a.C.), μέμψασθαι Longus 1.24.1, esp. de la capacidad de hablar σάφα εἰπέμεν <i>Od</i>.3.89, καταλέξαι Democr.B 255, cf. S.<i>Ant</i>.686, τ' ἄδικ' εὖ λέγειν E.<i>Hec</i>.1191, λόγον διδόναι Pl.<i>R</i>.533c, φωνῆσαι Theoc.2.108, πείθειν Hdt.1.112, εἰ σέ γ' ἐν λόγοις πείσειν δυνησόμεσθα S.<i>Ph</i>.1394, cf. Pl.<i>Lg</i>.917c, X.Eph.1.5.9, ὡς μὴ δεδυνημένοι λέγειν πρὸς αὐτόν Origenes <i>Cels</i>.5.53 (p.56.25)<br /><b class="num">•</b>esp. c. ἰδεῖν cuasi sinón. de [[conocer]], [[imaginar]] δοιὼ δ' οὐ [[δύναμαι]] ἰδέειν <i>Il</i>.3.236, οὐ ... ἧς γαίης [[δύναμαι]] γλυκερώτερον ἄλλο ἰδέσθαι <i>Od</i>.9.28, cf. A.R.4.854;<br /><b class="num">c)</b> jur. [[estar jurídicamente capacitado]], [[tener derecho a]] δύναται ... τῆς γεωργίας ἀπηλλάχθαι tiene el derecho a ser eximido del cultivo</i> obligatorio de una tierra <i>POxy</i>.899.31 (II/III d.C.), περῆσαι οὐ δύναται βροτὸς οὗτος ἐς ἀρτιχόρευτον ἑορτήν ese mortal no tiene derecho a asistir a la fiesta que se celebra</i> Nonn.<i>Par.Eu.Io</i>.11.56, αἷς (γυναῖκες) ἁρμοσθῆναι ... οὐ δύνανται de clérigos <i>Cod.Iust</i>.1.3.44 proem.<br /><b class="num">2</b> c. suj. de pers. o dioses [[poder]], [[tener derecho o facultad]], [[tener permiso u oportunidad]]<br /><b class="num">a)</b> para realizar algo αἲ [[γάρ]] μιν θανάτοιο ... δυναίμην νόσφιν ἀποκρύψαι ojalá tuviera poder para apartarlo de la muerte</i> habla Hefesto <i>Il</i>.18.464, cf. B.19.26, Hdt.1.38, οὔ τοι [[δύναμαι]] κρέκην τὸν ἴστον Sapph.102.1, οὐδὲ γὰρ ἡμεῖς νήφειν ἐν φυλακῇ τῇδε δυνησόμεθα Archil.11.10, cf. Thgn.415, 695, Ar.<i>Au</i>.29, Pl.<i>R</i>.348a, μηδ' ἂν θεόν μιν μηδένα δύνασθαι παῦσαι τῆς βασιληίης Hdt.2.169, διὰ τέλους εἶναι σοφοί E.<i>Hec</i>.1193, cf. <i>Io</i> 598, πύθεσθαι Hdt.5.9, ὠφελεῖν Hp.<i>Medic</i>.12, διασῶσαι Th.4.60, ἐκλῦσαι πόνων A.<i>Pr</i>.326, μιμήσασθαι τὰς Ἡρακλέους πράξεις Isoc.5.114, πορίσαι τι ... ἀγαθόν Ar.<i>Pl</i>.535, cf. <i>V</i>.928, δύναιτ' ἄν τις ... εἶναι ἐν τῷ ὠκεανῷ Str.1.1.7, παρ' ἄλλοις εὐδαιμονεῖν Luc.<i>Patr.Enc</i>.11, οὐδεὶς δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν <i>Eu.Matt</i>.6.24, οὐ γὰρ δ. κοσμητείαν (ἀναδέξασθαι) pues no me siento capaz de (asumir) el cargo de cosmeta</i>, <i>PRyl</i>.77.38 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>frec. c. inf. que alude a procesos vitales u orgánicos, tb. de animales διατελεῖν βίον B.<i>Fr</i>.11.2, οὐκ ἂν δύναιτο ζῆν E.<i>Hel</i>.1287, cf. Antipho Soph.B 49, Mnesith.Ath.38.55, D.S.19.98, σῆψαι Thphr.<i>CP</i> 3.11.6, οὗ δυνάμεθα ἀποθανεῖν donde podemos morir</i>, <i>UPZ</i> 70.10 (II a.C.)<br /><b class="num">•</b>c. inf. que designa la acción en gener. πρῆξαι δ' [[ἔμπης]] οὔ τι δυνήσεαι nada podrás hacer</i>, <i>Il</i>.1.562, ἄφρονα ποιῆσαι <i>Od</i>.23.11, πρήσσειν τὰ δίκαια Xenoph.B 1.15, cf. Pl.<i>Lg</i>.773c, Ar.<i>Eq</i>.720, Men.<i>Sam</i>.668, Aesop.29.3, χραισμεῖν <i>Il</i>.21.192, τελέσαι <i>Il</i>.14.196, cf. <i>Od</i>.4.644, Pi.<i>O</i>.2.100;<br /><b class="num">b)</b> rel. el sentimiento y las normas sociales ἡ δ' οὔτ' ἀρνεῖται στυγερὸν γάμον οὔτε τελευτὴν ποιῆσαι δύναται ella no se niega a la boda aborrecible ni se siente capaz de darle cumplimiento</i>, <i>Od</i>.1.250, cf. Ach.Tat.1.11.2, σε καὶ οὐ [[δύναμαι]] προλιπεῖν δύστηνον ἐόντα <i>Od</i>.13.331, ξυνοικεῖν τῇδ' ... τίς ἂν γυνὴ δύναιτο; S.<i>Tr</i>.546, οὐκέτι ἐδύνατο ἐν τῷ καθεστῶτι τρόπῳ βιοτεύειν Th.1.130, ὥστ' ἄγραπτα ... νόμιμα δύνασθαι ... ὑπερδραμεῖν S.<i>Ant</i>.455, οὐ δυνάμεθα ... μὴ λαλεῖν <i>Act.Ap</i>.4.20, cf. Origenes <i>Hom</i>.20.3 <i>in Ier</i>.(p.180).<br /><b class="num">3</b> cien., c. suj. de cosa e inf. [[tener la facultad]], [[tener la propiedad]] o [[tener el efecto de]] equiv. a [[δύναμιν ἔχειν]]: χυμῶν ... [[ἕκαστος]] ὅ τι δύναται ποιεῖν ... ἐσκέφθαι hay que investigar qué efecto puede tener cada uno de los humores</i> Hp.<i>VM</i> 24, esp. en recetas médicas τοῦτο δύναται διαφθείρειν καὶ ἐκβάλλειν τὸ νωχελές Hp.<i>Mul</i>.1.78, δύναται δὲ ὁ καρπὸς ... τρίχας ξανθὰς ποιεῖν Dsc.4.136, δύναται δὲ τὸ ἀφέψημα τῆς πόας βοηθεῖν Dsc.4.134.1.<br /><b class="num">4</b> impers. [[ser posible]] c. suj. inf., c. dat. τοῖσι Σπαρτιήτῃσι καλλιερῆσαι οὐκ ἐδύνατο Hdt.7.134, τῇ στρατιῇ τὰ σφάγια οὐ δύναται καταθύμια γενέσθαι Hdt.9.45, sin dat. ὅτε τοὐλάχιστον μὴ ἔστιν εἶναι, οὐκ ἂν δύναιτο χωρισθῆναι puesto que lo mínimo no puede existir, el estar separado no sería posible</i> Anaxag.B 6, εἰ γὰρ δύο εἴη, οὐκ ἂν δύναιτο ἄπειρα εἶναι Meliss.B 6, cf. Epicur.<i>Ep</i>.[3] 92, τὰ μὲν ἐντελεχείᾳ, τὰ δὲ τῷ δύνασθαι γενέσθαι Ph.1.79, cf. Plb.5.67.11, Plu.2.440d<br /><b class="num">•</b>reseña de dif. signif. de δύνασθαι Gr.Naz.M.36.113C, cf. Origenes <i>Comm.in Mt</i>.10.19.<br /><b class="num">• Etimología:</b> Quizá formación c. infijo nasal δυ-ν-α- (extendido fuera del pres.) de la raíz *<i>dH^u̯2</i>- que da lugar a δήν < *<i>du̯°H^u̯2</i>-, etc.

|ftr='''δύναμαι''': {dúnamai}<br />'''Forms''': Aor. δυνήσασθαι, δυνασθῆναι (seit Il.), δυνηθῆναι (Trag. u. att.), Fut. [[δυνήσομαι]] (seit Od.), Perf. [[δεδύνημαι]] (att.)<br />'''Grammar''': v.<br />'''Meaning''': [[können]], [[vermögen]], [[gelten]], [[bedeuten]].<br />'''Derivative''': Ableitungen. 1. [[δύναμις]] f. [[Kraft]], [[Macht]] (seit Il.; auch personifiziert, Schwyzer Glotta 11, 76f. und 203f.; zur Bildung vgl. [[θέμις]] und unten) mit [[δυναμικός]] [[vermögend]], [[wirkend]] (hell. und spät), [[δυναμερός]] ib. (Mediz.), [[δυναμοστόν]] Ben. eines Bruchs (Dioph.); [[δυναμόω]] [[stark machen]] (hell. und spät), wovon [[δυνάμωσις]], [[δυναμωτικός]]. Als Vorderglied in mathem. Termini wie [[δυναμοδύναμις]], -κυβος; als Hinterglied z. B. in [[ἀδύναμος]] mit ἀδυναμίη, -α [[Machtlosigkeit]], [[Unvermögen]] (Hdt. usw.), [[ἀδυναμέω]] (LXX u. a.). 2. [[δύνασις]] ib. (poet. seit Pi.). 3. [[δυνάστης]] m. [[Machthaber]], [[Herrscher]], [[Herr]] (ion.-att.) mit [[δυναστικός]] (Arist. u. a.), [[δυναστεύω]] (ion. att.), wovon [[δυναστεία]], [[δυνάστευμα]], [[δυναστευτικός]]; f. [[δυνάστις]] (Demetr. ''Eloc''.), [[δυνάστειρα]] (''Tab''. ''Defix''. ''Aud''. III^p; nach den Bildungen auf -τειρα). 4. [[δυνάστωρ]] ib. (E. ''IA'' 280 [lyr.]). 5. Verbaladj. [[δυνατός]] [[potens]], [[könnend]]; [[tunlich]], [[möglich]] (Sapph., Pi., Hdt. usw.) mit [[δυνατέω]] [[stark sein]] (2 ''Ep''. ''Kor''. 13, 3 u. a.); 6. [[δυνητικός]] [[potential]] (A. D.).<br />'''Etymology''': Da sich für die Bedeutungsentwicklung eines Ausdrucks für [[können]] mehrere Möglichkeiten öffnen, kann man für die Etymologie von [[δύναμαι]] über gewisse Vermutungen nicht hinauskommen. Am nächsten liegt eine Zerlegung in δύν-αμαι, mit präsentischem Nasalinfix, das nicht nur in die außerpräsentischen Verbformen eindrang: δυν-άσθην für *δυάσθην (vgl. [[λίναμαι]]: λιάσθην), δυν-ήσομαι für *δυήσομαι usw., sondern auch in die Nomina [[δύναμις]] usw. weitergeschleppt wurde. Dazu kam in gewissen Formen auch ein anorganisches -σ-: δυνάσ-[[θην]], δυνάσ-της. Die zweisilbige Wurzel δυα-, δυα- (δυη-), δϝα- stimmt formal zu δ(ϝ)άν, δ(ϝ)αρός (s. [[δήν]], [[δηρός]]) und ist semantisch damit ohne Zweifel vereinbar (Grundbed. [[sich vorwärts bewegen]]; vgl. ahd. ''zawen'' [[vonstatten gehen]], [[gelingen]]); die Erklärung hat aber selbstverständlich nur hypothetischen Wert. Andere, noch unsichrere oder ganz unmögliche Hypothesen sind bei Bq notiert. — Gegen die Annahme, [[δύναμις]] wäre zu [[δύναμαι]] nach der Proportion [[δύνασις]]: [[δύνασαι]] entstanden, mit Recht Porzig Satzinhalte 353. Kret. [[νύναμαι]] (Gortyn) muß mit [[δύναμαι]] irgendwie zusammenhängen. Wenn nicht damit verwandt (vgl. [[νοῦς]]) und nicht durch Assimilation daraus entstanden, hat sich [[νύναμαι]] dem Bildungstypus von [[δύναμαι]] angeschlossen. Hell. δύνομαι ist eine thematische Umbildung. — Einzelheiten zur Stammbildung usw. bei Schwyzer 495 A. 5, 693 m. A. 5, 762 mit Lit.; dazu noch Frisk Eranos 43, 223 m. A. 3.<br />'''Page''' 1,423-424