λίθος: Difference between revisions

|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0045.png Seite 45]] 1) ὁ, der [[Stein]], Felsblock; τρηχύς, [[ὀκριόεις]], Il. 5, 308. 8, 327, [[ξεστός]], Odyss. 3, 406; ἐπεὶ οὔ σφι [[λίθος]] χρὼς οὐδὲ [[σίδηρος]], Il. 4, 510, vgl. 19, 494; σοὶ δ' αἰεὶ [[κραδίη]] στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο Od. 23, 103; so oft als Sinnbild des Unerbittlichen, Gefühllosen, Ar. Nubb. 1202, Plat. Hipp. mai. 292 d; vgl. auch ὥσπερ λίθον ζῆν, Gorg. 494 a; auch sprichwörtlich λίθῳ λαλεῖς, Paroemigr. App. 3, 68; vgl. Jacobs zu Ach. Tat. II, 815 ff. – Von der steinernen Wurfscheibe, Od. 8, 190; übh. Steine, welche die Kämpfenden auf einander schleudern, Hom. u. A.; μὴ βαλέτω με λίθῳ τραχεῖ [[φθόνος]], Pind. Ol. 8, 55; oft τοῖς λίθοις βάλλειν, Thuc. 4, 43; Xen. An. 5, 7, 19; τοῖς λίθοις τύπτειν ἐκ χειρός, Pol. 3, 13, 4; – λίθον τινὰ ποιεῖν, zu Stein machen, versteinern, Il. 24, 611 Od. 13, 156; μὴ αὐτόν με λίθον τῇ ἀφωνίᾳ ποιήσειε Plat. Conv. 198 c. – Sprichwörtliche Vrbdgn sind noch μηδ' εἰς πέτρας τε καὶ λίθους σπείρειν, Plat. Legg. VIII, 838 c; [[πάντα λίθον κινεῖν]], eigtl. im Spiel jeden Stein ziehen (so sagt Theocr. 6, 18 τὸν ἀπὸ γραμμᾶς κινεῖ λίθον), d. i. Alles in Bewegung setzen, um einen Zweck zu erreichen; auch λίθον ἕψειν u. ähnl., s. Paroem. – In Athen ist ὁ ἐν τῇ πυκνὶ [[λίθος]] die steinerne Rednerbühne, von der herab die Redner zum Volk sprachen, B. A. 277, Oratt.; vgl. Ar. Ach. 683 Pax 680. – Auf der [[ἀγορά]] ist auch ὁ τοῦ [[κήρυκος]] [[λίθος]], auf welchen sich der Herold stellt, wenn er Etwas öffentlich ausruft, Plut. Sol. 8; – auf einem andern Steine, ἐν ἀγορᾷ πρὸς τῷ λίθῳ, mußte jeder Thesmothet schwören, Plut. Sol. 25; – u. im Areopag stand der Kläger auf einem Steine, Harpocr. – 2) ἡ [[λίθος]], bei Hom. = masc., von dem Wurfsteine, λίθοι θαμειαί, Il. 12, 287; στερεὴ [[λίθος]] Od. 19, 494. – Nach den Gramm. bes. die edleren, zur Politur u. feineren Bearbeitung geeigneten Steine, bes. Edelsteine, τὴν λίθον ταύτην ἑώρας τὴν καλήν, τὴν διαφανῆ, Ar. Nubb. 766; bei Her. 2, 44, σμαράγδου λίθου, ist das Genus nicht zu erkennen; bei Xen. ἦν ἡ κρηπὶς λίθου ξεστοῦ κογχυλιάτου, geglätteter Muschelmarmor, An. 3, 4, 10; ἡ Ἡρακλεία [[λίθος]], der Magnet, Plat. Ion 533 d; Sp. auch ἡ μαγνῆτις λ; – ὴ μαργαρῖτις λ., Ath. III, 93 b. – Der Probierstein, τούτων τινὰ τῶν λίθων, ᾗ βασανίζουσι τὸν χρυσόν Plat. Gorg. 486 d. – Auch der Grabstein, Anth.; – λίθων χυτὰ εἴδη, Plat. Tim. 61 b, wie συγ κυρκανήσας ἐν σκύφῳ χυτῆς λίθου Epinic. bei Ath. X, 432, eine Art Glasfluß; so ist auch Her. 2, 69 ἀρτήματα λίθινα χυτά zu erkl. – Der Blasenstein, Arist. H. A. 3, 15 u. Medic.

|btext=ου (ὁ, ἡ)<br /><b>I.</b> [[pierre]] : λίθον τινὰ ποιῆσαι <i>ou</i> [[θεῖναι]] IL faire de qqn un bloc de pierre, pétrifier qqn ; σοὶ δ' αἰεὶ [[κραδίη]] στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο OD toujours ton cœur est plus dur qu'une pierre;<br /><b>II.</b> [[pierre à lancer]] ; disque, palet;<br /><b>III.</b> <i>à Athènes</i> :<br /><b>1</b> [[pierre sur laquelle montait l'orateur dans la Pnyx]];<br /><b>2</b> [[pierre de l'agora pour les proclamations des hérauts]];<br /><b>3</b> [[autel sur l'agora]];<br /><b>IV.</b> [[pierre précieuse]];<br /><b>V.</b> [[pierre de touche]];<br /><b>VI.</b> ὁ [[λίθος]] sorte de pion pour jouer;<br /><b>VII.</b> [[marbre]].<br />'''Étymologie:''' DELG étym. ignorée.

|elrutext='''λίθος:''' ου (ῐ) ὁ и ἡ<br /><b class="num">1</b> [[камень]] ([[ξεστός]] Hom.; ἐκ λίθων ἐκλάμπει [[πῦρ]] Arst.): λίθον ποιῆσαί или θεῖναί τινα Hom. превратить кого-л. в камень; ἐν παντὶ [[σκορπίος]] φρουρεῖ λίθῳ погов. Soph. за каждым камнем таится скорпион; εἰς πέτρας τε καὶ λίθους σπείρειν погов. Plat. сеять на скалах и камнях; λίθον ἕψειν погов. Arph. варить камень; λ. προσκόμματος - см. [[πρόσκομμα]]; λ. [[ἀκρογωνιαῖος]] - см. [[ἀκρογωνιαῖος]];<br /><b class="num">2</b> [[каменная глыба]] (служившая общественной трибуной), трибуна (τοῦ [[κήρυκος]] Plut.): τῷ λίθῳ προσστῆναι Arph. предстать перед (судейской) трибуной;<br /><b class="num">3</b> (тж. λευκὸς λ. Her., λ. [[Πάριος]] Pind., Her., Arst. и Παρία Theocr., Luc., [[κογχυλιάτης]] Xen.) [[мрамор]] Her. etc.;<br /><b class="num">4</b> λ. Arst. или Μαγνητις λ. Eur. (тж. [[Λυδία]] Soph., [[Ἡρακλεία]] Plat.) магнит;<br /><b class="num">5</b> [[пробный камень]] (λ., ᾗ βασανίζουσι τὸν χρυσόν Plat.);<br /><b class="num">6</b> [[горный хрусталь]]: ἡ λ. ἡ [[διαφανής]], ἀφ᾽ ἧς τὸ [[πῦρ]] ἅπτουσι Arph. прозрачный хрусталь, которым зажигают огонь, т. е. зажигательное стекло;<br /><b class="num">7</b> [[игральный камешек]] Theocr.;<br /><b class="num">8</b> мед. [[мочевой камень]] Arst.;<br /><b class="num">9</b> (тж. λ. [[τίμιος]] NT) драгоценный камень: [[σμάραγδος]] λ. Her. - см. [[σμάραγδος]];<br /><b class="num">10</b> [[надгробный камень]] Anth.;<br /><b class="num">11</b> pl. [[каменистая местность]] Xen.;<br /><b class="num">12</b> [[каменная скрижаль]] (ἐν λίθοις ἐντετυπωμένον NT).

|lstext='''λίθος''': [ῐ], -ου, (ἴδε κατωτ.), ὡς καὶ νῦν, [[λίθος]], Ὅμ.· [[μάλιστα]] ἐπὶ τῶν λίθων οὓς ἔρριπτον οἱ πολεμισταί, τρηχὺς λ., λ. [[ὀκριόεις]] Ἰλ. Ε. 308, Θ. 327· [[ὡσαύτως]], [[δίσκος]] [[λίθινος]], Ὀδ. Θ. 190· ἑλέσθαι... ἐκ γαίας λίθον Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 196. 4· - παροιμ., ἐν παντὶ γάρ τι [[σκορπίος]] φρουρεῖ λίθῳ Σοφ. Ἀποσπ. 35· λίθον ἕψειν, ἐπὶ ματαιοπονίας, Ἀριστοφ. Σφ. 280· - [[ὡσαύτως]], ἐπὶ ἠλιθιότητος, λίθοι, «ἀναίσθητοι» (Σχόλ.), Ἀριστοφ. Νεφ. 1202, πρβλ. Πλάτ. Ἱππ. Μείζ. 292D· προσηγορεύθη διὰ τὸ μὴ φρονεῖν [[λίθος]], ἐπὶ τῆς Νιόβης, Φιλήμ. ἐν Ἀδήλ. 16· λίθου βίον ζῆν Πλάτ. Γοργ. 494Α κἑξ.· λίθῳ λαλεῖν Παροιμιογρ. 2) [[λίθος]] ὡς [[οὐσία]], ὡς ὕλη, κατ’ ἀντίθεσιν πρὸς τὸ [[ξύλον]], τὴν σάρκα, κτλ., [[ἐπεὶ]] οὔ σφι [[λίθος]] χρὼς οὐδὲ [[σίδηρος]] Ἰλ. Δ. 510, πρβλ. Θέογν. 568· λίθον τινὰ ποιῆσαι ἢ [[θεῖναι]], μετατρέψαι εἰς λίθον, ἀπολιθῶσαι, Ἰλ. Ω. 611, Ὀδ. Ν. 156, Πλάτ. Συμπ. 198C· ὡς [[ἔμβλημα]] σκληρᾶς καρδίας, σοὶ δ’ ἀεὶ [[κραδίη]] στερεωτέρη ἐστὶ λίθοιο Ὀδ. Ψ. 103, πρβλ. Θεόκρ. 3. 18. ΙΙ. [[λίθος]], ἡ, παρ’ Ὁμ. δίς, Ἰλ. Μ. 287, Ὀδ. Τ. 494, ἀκριβῶς ὡς τὸ ἀρσ., ὡς καὶ ἐν Θεοκρ. 7. 26, Βίωνι 11. 2· -ἀλλὰ [[μετέπειτα]] τὸ θηλ. ἦτο ἐν χρήσει ἐπὶ ἰδιαιτέρου τινὸς εἴδους λίθου, ὡς π.χ. ὁ μαγνήτης καλεῖται Μαγνῆτις [[λίθος]], ὑπὸ Εὐρ. ἐν Ἀποσπ. 571 (ἀλλ’ [[ἁπλῶς]]: [[λίθος]] ἐν Ἀριστ. Φυσ. 8. 10, 9, πρβλ. διάφ. γραφ. π. Ψυχῆς 1. 2, 17)· [[Λυδία]] [[λίθος]], ὑπὸ Σοφ. ἐν Ἀποσπ. 886· Ἡρακλεία [[λίθος]], ὑπὸ Πλάτ. ἐν Ἴωνι 533D· [[οὕτως]], ἐπὶ δοκισμαστικοῦ λίθου, ὁ αὐτ. ἐν Γοργ. 486D· ἡ διαφανὴς [[λίθος]], [[τεμάχιον]] κρυστάλλου ἐν χρήσει πρὸς ἀνάφλεξιν διὰ τῆς συγκεντρώσεως ἡλιακῶν ἀκτίνων, Ἀριστοφ. Νεφ. 767· χυτὴ [[λίθος]] ἦτο [[ἴσως]] [[εἶδος]] ὑάλου, καὶ [[ἑπομένως]] τὸ ἀρχαιότερον [[ὄνομα]] ἀντὶ τοῦ [[ὕαλος]], Ἐπίνικ. ἐν «Μνησιπτολέμῳ» 1 (τὸ αὐτὸ καὶ ἁρτήματα λίθινα χυτὰ παρ’ Ἡροδ. 2. 69· πρβλ. τὴν ὕαλον... ὅσα τε λίθων χυτὰ εἴδη καλεῖται Πλάτ. Τίμ. 61Β). - κατὰ τοὺς Γραμμ. ὁ [[πολύτιμος]] [[λίθος]] ἦτο ἀείποτε γένους θηλ., ὡς παρ’ Ἱππ. 584. 41· ἀλλ’ ὁ κανὼν δὲν [[εἶναι]] [[ἀπόλυτος]], ἴδε Ἡρόδ. 2. 44, Λουκ. Εἰκ. 11, κτλ.· [[μάλιστα]] τὸ θηλ. [[εἶναι]] [[κυρίως]] ποιητ., Ἰακώψιος ἐν Ἀνθ. Π. σ. 137· - ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ μαρμάρου, ὡς ἐπὶ τὸ πλεῖστον ἀρσενικῶς, λευκὸς λ. Ἡρόδ. 4. 87 ([[ἁπλῶς]] [[λίθος]], 1. 164), Σοφ. Ἀποσπ. 307· Πάριος λ. Πινδ. Ν. 4. 130, Ἡρόδ. 3. 57· Ταινάριος λ. Στράβ. 367· [[Θάσιος]], [[Αἰγύπτιος]], κτλ., Παυσ. 1. 18, 6· [[κογχίτης]] Παυσ. 1. 44, 6· [[κογχυλιάτης]] Ξεν. Ἀν. 3. 4, 10· ἀλλὰ Παρία λ. Θεόκρ. 6. 38, Λουκ. Ἔρωτ. 13, πρβλ. [[λυχνίας]], -ίτης· -περιληπτικῶς, πέφυκε [[λίθος]]... [[ἄφθονος]], ἐξ οὗ... Ξεν. Πόρ. 1, 4. ΙΙΙ. [[ἐπιτάφιος]] [[λίθος]] (θηλ.), Καλλ. Ἐπιγράμμ. 7. 1. IV. ἐν Ἀθήναις, [[λίθος]] (ἀρσ.) ἐκαλεῖτο καὶ τὸ βῆμα, 1) τὸ βῆμα τῆς Πνυκός, Ἀριστοφ. Ἀχ. 683, Εἰρ. 680, Ἐκκλ. 87. 2) ἕτερον ἐν τῇ ἀγορᾷ, ᾧ ἐχρῶντο οἱ κήρυκες, Πλουτ. Σόλων 8· πιθανῶς τὸ αὐτὸ καὶ ὁ πρατὴρ λ., ἐφ’ οὗ ἱστάμενος ὁ τῆς δημοπρασίας κήρυξ ἐπώλει δούλους κτλ., Πολυδ. Γ΄, 78, πρβλ. 126· [[ὅθεν]] tribuni empti de lapide παρὰ Cic. Pis. 15. 3) βωμὸς ἐν τῇ ἀγορᾷ, παρ’ ᾧ οἱ Θεσμοθέται ὡρκίζοντο, Ἑρμηνευτ. εἰς Δημ. 1265. 6, Πλουτ. Σόλων 25· πρβλ. [[λιθωμότης]]. 4) τὸ [[ὕψωμα]] ἐπὶ τοῦ Ἀρείου Πάγου, ἐφ’ οὗ ὁ [[κατήγορος]] ἵστατο, Ἁρπ. V) καὶ τὸν ἀπὸ γραμμῆς κινεῖ λίθον, «ἡ [[λέξις]] μεταφορικῶς ἀπὸ τῶν παιζόντων τὸ κοινολέκτως λεγόμενον [[ζατρίκιον]]· ἐκεῖνο γὰρ [[ὅταν]] πολλὰ ποιήσαντες οὐ δύνωνται [[ἑτέρως]] νικῆσαι τὸν ὅμοιον παίκτορα, κινοῦσι καὶ τὸν ἀπὸ γραμμῆς λίθον, τὸν οὕτω βασιλέα καλούμενον» (Σχόλ.), Θεόκρ. 6. 18., ἴδε γραμμὴ ΙΙΙ. 1· [[ἐντεῦθεν]] παροιμ., [[πάντα λίθον κινεῖν]], προσπαθῶ παντὶ τρόπῳ νὰ κερδήσω, Παροιμιογρ. σ. 363, ἴδε Elmsl. εἰς Ἡρακλ. 1002. IV. [[πέτρα]] τῆς κύστεως, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 3. 15, 2, ἴδε Foës. Oecon. Hipp. VII. [[λίθος]] τις ἐν χρήσει κατὰ τοὺς Ρωμαϊκοὺς ὅρκους, Δία λίθον Πολύβ. 3. 25, 6, πρβλ. Κικ. Fam. 7. 12.

|etymtx=Grammatical information: m.f. (on gender cf. Schwyzer-Debrunner 37 and n. 6, Shipp Studies 76)<br />Meaning: [[stone]], [[stoneblock]], [[rock]], [[precious stones]] (Il.).<br />Compounds: compp., e.g. <b class="b3">λιθο-βόλος</b> m. [[stone-thrower]] (Att.), <b class="b3">μονό-λιθος</b> [[consisting of one stone]] (Hdt.).<br />Derivatives: Several derivv. 1. Diminut.: <b class="b3">λιθ-ίδιον</b> (Pl., Arist.), <b class="b3">-άριον</b> (Thphr., hell. inscr.), <b class="b3">-αρίδιον</b> (Alex. Trall.). 2. collectives: [[λιθάς]], <b class="b3">-άδος</b> f. [[rain of stones]], [[throw ..]] (Od., A., Nic.; Chantraine Form. 352), [[λιθία]] [[rock]] (hell.; cf. Chantraine 81). 3. [[λίθαξ]] f. [[stone]] (ε 415 [attributive], hell. poetry), [[λιθακός]] <b class="b2">id.</b> (Stesich.; Chantraine 384), [[λιθίς]] = [[λιθίασις]] (s. below; Hp.). - 4. Adject.: [[λίθεος]] (Hom.), [[λίθιος]] (Thess.), <b class="b3">-ειος</b> (sch.) [[of stone]]; [[λίθινος]] <b class="b2">id.</b> (Pi., IA.), [[λιθικός]] <b class="b2">belonging to (a) stone</b> (hell.). [[λιθώδης]] [[stonelike]], [[stony]] (IA.) with [[λιθωδία]] (Eust.). - 5. Verbs: [[λιθάζω]] [[throw with stones]], [[lapidate]] (Arist., Anaxandr.) with <b class="b3">λιθασ-μός</b>, <b class="b3">-τής</b>, <b class="b3">-τικός</b> (A. D., sch.); [[λιθόομαι]] [[be changed into stone]] (Arist.) with [[λίθωσις]] (Aristeas, Plu.); [[λιθιάω]] (<b class="b3">-θάω</b>) [[suffer from the stone]] (Hp.; after the verbs of disease in <b class="b3">-ιάω</b>, Schwyzer 732) with [[λιθίασις]] (Hp., Gal.).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]X [probably]<br />Etymology: Unexplained. Wrong or quite improbable hypotheses mentioned in Bq, WP. 2, 379 and W.-Hofmann s. [[laedō]]. After Grošelj Živa Ant. 5, 111 f. to [[λεῖος]], [[λιτός]] etc. with <b class="b3">θ-</b>suffix; comparable Scheftelowitz Festgabe H. Jacobi (Bonn 1926) 28: to Lith. <b class="b2">slidùs</b> [[smooth]]. Words for [[stone]] etc. are often taken from a substratum.

|mdlsjtxt=λῐ́θος, ου,<br /><b class="num">I.</b> a [[stone]], Hom., etc.: a [[precious]] [[stone]], Hdt.: [[marble]], Hdt.:—[[proverb]]., λίθον ἕψειν to [[boil]] a [[stone]], i. e. "to [[lose]] one's [[labour]]," Ar.;— of [[stupidity]], λίθοι blocks, stones, Ar.<br /><b class="num">2.</b> [[stone]] as a [[substance]], opp. to [[wood]], [[flesh]], etc, Il., etc.<br /><b class="num">II.</b> also fem., Hom., Theocr.;—but the fem. was [[mostly]] used of [[some]] [[special]] [[stone]], as the [[magnet]], Eur., Plat.; of a touchstone, Plat.; ἡ διαφανὴς λ. a [[piece]] of [[crystal]] used for a [[burning]] [[glass]], Ar.<br /><b class="num">III.</b> at [[Athens]], [[λίθος]] (masc.) was a [[name]] for [[various]] blocks of [[stone]] used for [[rostra]] or tribunes, as,<br /><b class="num">1.</b> the Bema of the [[Pnyx]], Ar.<br /><b class="num">2.</b> [[another]] in the [[ἀγορά]] used by the κήρυκες, Plut.<br /><b class="num">3.</b> an [[altar]] in the [[ἀγορά]], Dem.<br /><b class="num">IV.</b> a [[piece]] on a draughtboard, Theocr.

|ftr='''λίθος''': {líthos}<br />'''Grammar''': m. f. (zum Genus Schwyzer-Debrunner 37 m. A. 6, Shipp Studies 76)<br />'''Meaning''': [[Stein]], [[Steinblock]], [[Gestein]], [[Edelstein]] (seit Il.).<br />'''Composita''': Kompp., z.B. [[λιθοβόλος]] m. [[Steinwerfer]] (att. usw.), [[μονόλιθος]] [[aus einem Stein bestehend]] (Hdt. u. a.).<br />'''Derivative''': Zahlreiche Ableitungen. 1. Deminutiva: [[λιθίδιον]] (Pl., Arist. usw.), -άριον (Thphr., hell. Inschr. u. a.), -αρίδιον (Alex. Trall.). 2. Kollektiva: [[λιθάς]], -άδος f. ‘Steinregen, -wurf’ (Od., A., Nik.; Chantraine Form. 352), [[λιθία]] [[Gestein]] (hell. u. sp.; vgl. Chantraine 81). 3. Sonstige Subst.: [[λίθαξ]] f. [[Stein]] (ε 415 [attributivisch], hell. u. sp. Dichtung), [[λιθακός]] ib. (Stesich.; Chantraine 384), [[λιθίς]] = [[λιθίασις]] (s. u.; Hp.). — 4. Adjektiva: [[λίθεος]] (Hom.), [[λίθιος]] (Thess.), -ειος (Sch.) [[von Stein]]; [[λίθινος]] ib. (Pi., ion. att.), [[λιθικός]] [[zum Stein gehörig]] (hell u. sp.). [[λιθώδης]] [[steinähnlich]], [[steinig]] (ion. att.) mit [[λιθωδία]] (Eust.). — 5. Verba: [[λιθάζω]] [[mit Steinen werfen]], [[steinigen]] (Arist., Anaxandr. usw.) mit [[λιθασμός]], -τής, -τικός (A. D., Sch.); λιθόομαι [[in Stein verwandelt werden]] (Arist. usw.) mit [[λίθωσις]] (Aristeas, Plu.); [[λιθιάω]] (-θάω) [[von Stein leiden]] (Hp. usw.; nach den Krankheitsverba auf -ιάω, Schwyzer 732) mit [[λιθίασις]] (Hp., Gal.).<br />'''Etymology''': Unerklärt. Verfehlte oder ganz unwahrscheinliche Hypothesen sind bei Bq, WP. 2, 379 und W.-Hofmann s. ''laedō'' notiert. Nach Grošelj Živa Ant. 5, 111 f. zu [[λεῖος]], [[λιτός]] usw. mit θ-Suffix; ähnlich Scheftelowitz Festgabe H. Jacobi (Bonn 1926) 28: zu lit. ''slidùs'' [[glatt]]. Pelasgische Erklärung hei v. Windekens Le Pelasgique 120f. (zu [[λιτός]], [[λισσός]] [[glatt]] mit θ aus idg. ''t'').<br />'''Page''' 2,122