3,273,773
edits
δύναμις: Difference between revisions
From LSJ
m
no edit summary
(SL_1) |
mNo edit summary |
||
| Line 11: | Line 11: | ||
}} | }} | ||
{{pape | {{pape | ||
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0672.png Seite 672]] εως, ἡ, <b class="b2">Vermögen, Kraft</b>; von Homer an überall. Homer z. B. Odyss. 2, 62 ἦ τ' ἂν ἀμυναίμην, εἴ μοι δύναμίς γε παρείη; Iliad. 8, 294 οὐ μέν τοι, ὅση δύναμίς γε πάριστιν, παύομαι; Odyss. 10, 69 ἀκέσασθε, | |ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-0672.png Seite 672]] εως, ἡ, <b class="b2">Vermögen, Kraft</b>; von Homer an überall. Homer z. B. Odyss. 2, 62 ἦ τ' ἂν ἀμυναίμην, εἴ μοι δύναμίς γε παρείη; Iliad. 8, 294 οὐ μέν τοι, ὅση δύναμίς γε πάριστιν, παύομαι; Odyss. 10, 69 ἀκέσασθε, φίλοι· [[δύναμις]] γὰρ ἐν ὑμῖν; 3, 205 αἲ γὰρ ἐμοὶ τοσσήνδε θεοὶ δύναμιν παραθεῖεν, τίσασθαι μνηστῆρας; 20, 237 γνοίης χ' οἳη ἐμὴ [[δύναμις]] καὶ χεῖρες ἕπονται; Iliad. 23, 891 ὅσσον δυνάμει τε καὶ ἥμασιν ἔπλευ [[ἄριστος]]; 13, 786. 787 [[οὐδέ]] τί φημι ἀλκῆς δευήσεσθαι, ὅση δύναμίς γε πάρεστιν. πὰρ δύναμιν δ' οὐκ ἔστι καὶ ἐσσύμενον πολεμίζειν. – Folgende: 1) Vermögen, <b class="b2">Kraft</b>; – a) zunächst <b class="b2">Körperkraft</b>; αἱ τοῦ σώματος δυναμεις Plat. Theaet. 185 e; εἰ ἔτι ἐν δυνάμει ἦν τοῦ πορεύεσθαι, wenn ich noch die Kraft hätte, Rep. I, 328 c. – b) <b class="b2">in geistiger</b> Beziehung, Kraft, <b class="b2">Talent</b>, Fertigkeit; ἡ τἀγαθοῦ δύν., ἡ σοφιστικὴ δύν., Plat. Phil. 64 e Soph. 233 a; ἡγεμονική, Geschicklichkeit, Pol. 10, 22, 4. 1, 84, 6, der σωματικαὶ καὶ θυμικαὶ δ. vrbdt, 6, 7, 3; ἡ τῶν λεγόντων δ., Beredsamkeit, Dem. 22, 11 u. A.; ἡ τῶν λόγων δ. ist sowohl Kraft der Rede, als Redefertigkeit, Arist. rhet. 1, 1; δύναμιν ἔχειν [[πρός]] τι, Isocr. 2, 12. – c) allgem., <b class="b2">Vermögen</b>; εἰς δύναμιν, nach Vermögen, nach besten Kräften, Plat. Polit. 273 b, oft, wie Folgde; auch εἰς δύναμιν ὅτι [[μάλιστα]], Plat. Rep. V, 458 e; eben so κατὰ δύναμιν, Phaedr. 249 c; κὰδ δύναμιν Hes. O. 834; κατὰ δύναμιν ὅτι [[μάλιστα]] διὰ βραχέων, Polit. 279 c; πρὸς τὴν δύναμιν τὴν αὑτῶν, Phaedr. 231 a; Ggstz ὑπὲρ δύναμιν, über Vermögen, Dem. 18, 193. – 2) Ansehen u. Einfluß im Staate, <b class="b2">politische Macht</b>; τῇ δυνάμει πρῶτοι Thuc. 7, 21; oft bei den Rednern; ἐν δυνάμει εἶναι, γίγνεσθαι, in Ansehen stehen; Xen. Hell. 4, 4, 5; Dem. 13, 29. Auch = ein obrigkeitliches Amt, Xen. – 3) <b class="b2">Heeresmacht</b>, das <b class="b2">Heer</b>, die <b class="b2">Truppen</b>, im sing. u. im plur.; δεξάμενοι τὴν τῶν βαρβάρων δύναμιν Plat. Menex. 240 d; δ. ναυτική, πεζική, ἱππική, Xen. An. 1, 3, 12; u. so oft bei den Historikern. – 4) von der Arznei, die <b class="b2">Heilkraft</b>; Medic. Auch die <b class="b2">Heilmittel</b> selbst heißen δυνάμεις, wie B. A, p. 91 δυνάμεις τὰ τῶν ἰατρῶν φάρμακα. S. D. Sic. 1, 97. 4, 51; Plut. u. A. Vgl. Bast zu Greg. Cor. 907. – 5) der <b class="b2">Werth, Gehalt</b> einer Münze, Thuc. 6, 46 u. Sp.; δύναμιν ὀλίγην τῷ νομίσματι ἔδωκε Plut. Lyc. 9; Sol. 15. Dah. = die <b class="b2">Bdtg</b> eines <b class="b2">Wortes</b>; ὀνόματα τὴν αὐτὴν δύναμιν ἔχοντα Lys. 10, 7; Plat. Crat. 394 b u. öfter; οὐκ εἰδότες, [[τίνα]] δύναμιν ἔχει [[ταῦτα]], was dies zu bedeuten hat, Pol. 3, 20, 5. Aehnl. τὸ εὐσεβὲς καὶ τὸ δίκαιον ἄν τ' ἐπὶ μικροῦ ἄν τ' ἐπί μείζονος παραβαίνῃ, τὴν αὐτὴν δύναμιν ἔχει, hat dieselbe Bedeutung, ist gleich, Dem. 9, 16. – Die <b class="b2">Möglichkeit</b>; entggstzt [[ἐνέργεια]], [[ἐντελέχεια]], oft Arist. – 6) in der Mathematik das <b class="b2">Quadrat</b> einer Zahl, einer Linie, Plat. Theaet. 198 b. | ||
}} | }} | ||
{{ls | {{ls | ||
| Line 24: | Line 24: | ||
{{Slater | {{Slater | ||
|sltr=<b>δῠνᾰμις</b> (-ις, -ιν) <br /> <b>1</b> [[power]], [[resources]] cf. Fränkel, W & F 359. ξένον μή τιν' δύναμιν κυριώτερον [[τῶν]] γε [[νῦν]] (sc. Ἱέρωνα) (O. 1.104) [[τόλμα]] δὲ καὶ ἀμφιλαφὴς [[δύναμις]] ἕσποιτο (sc. [[ἐμοί]] i. e. poetic [[resource]]) (O. 9.82) τελεῖ δὲ [[θεῶν]] [[δύναμις]] καὶ τὰν παρ' ὅρκον καὶ παρὰ ἐλπίδα κούφαν κτίσιν (O. 13.83) Λοκρὶς [[παρθένος]] διὰ τεὰν δύναμιν δρακεῖσ' ἀσφαλές i. e. [[through]] the [[power]] of Hieron (P. 2.20) σοφοὶ δέ [[τοι]] [[κάλλιον]] φέροντι καὶ τὰν θεόσδοτον δύναμιν (P. 5.13) εἶδε γὰρ ἐκνόμιον λῆμά τε καὶ δύναμιν υἱοῦ i. e. his [[physical]] [[strength]] (N. 1.57) διείργει δὲ ([[ἡμᾶς]] sc.) [[πᾶσα]] κεκριμένα [[δύναμις]] (N. 6.3) εὐθυμίᾳ σκιαζέτω νόημ' ἄκοτον ἐπὶ μέτρα, ἰδὼν δύναμιν οἰκόθετον (Pae. 1.4) ][[δύναμις]] ἀρκεῖ (ὧν [[σοι]]] e. g. supp. Snell) Πα. 1. . ]δυνᾳμ[ ?fr. 333d. col. 2. 16. | |sltr=<b>δῠνᾰμις</b> (-ις, -ιν) <br /> <b>1</b> [[power]], [[resources]] cf. Fränkel, W & F 359. ξένον μή τιν' δύναμιν κυριώτερον [[τῶν]] γε [[νῦν]] (sc. Ἱέρωνα) (O. 1.104) [[τόλμα]] δὲ καὶ ἀμφιλαφὴς [[δύναμις]] ἕσποιτο (sc. [[ἐμοί]] i. e. poetic [[resource]]) (O. 9.82) τελεῖ δὲ [[θεῶν]] [[δύναμις]] καὶ τὰν παρ' ὅρκον καὶ παρὰ ἐλπίδα κούφαν κτίσιν (O. 13.83) Λοκρὶς [[παρθένος]] διὰ τεὰν δύναμιν δρακεῖσ' ἀσφαλές i. e. [[through]] the [[power]] of Hieron (P. 2.20) σοφοὶ δέ [[τοι]] [[κάλλιον]] φέροντι καὶ τὰν θεόσδοτον δύναμιν (P. 5.13) εἶδε γὰρ ἐκνόμιον λῆμά τε καὶ δύναμιν υἱοῦ i. e. his [[physical]] [[strength]] (N. 1.57) διείργει δὲ ([[ἡμᾶς]] sc.) [[πᾶσα]] κεκριμένα [[δύναμις]] (N. 6.3) εὐθυμίᾳ σκιαζέτω νόημ' ἄκοτον ἐπὶ μέτρα, ἰδὼν δύναμιν οἰκόθετον (Pae. 1.4) ][[δύναμις]] ἀρκεῖ (ὧν [[σοι]]] e. g. supp. Snell) Πα. 1. . ]δυνᾳμ[ ?fr. 333d. col. 2. 16. | ||
}} | |||
{{DGE | |||
|dgtxt=(δύνᾰμις) -εως, ἡ<br /><br /><b class="num">• Prosodia:</b> [-ῠ-]<br /><br /><b class="num">• Morfología:</b> [sg. gen. -ιος Hp.<i>Nat.Puer</i>.22, -ιως Gal.12.341, dat. δυνάμι Hdt.1.192; plu. nom. δυνάμιες Hp.<i>VM</i> 14, ac. δυνάμιας Hp.<i>Morb</i>.4.34, gen. δυναμίων Hp.<i>VM</i> 24]<br /><b class="num">A</b> gener. ref. pers. o divinidades<br /><b class="num">I</b> <b class="num">1</b>[[fuerza física]], [[vigor para la lucha guerrera o la competición]] ὅση δ. γε πάρεστι <i>Il</i>.8.294, 13.786, <i>Od</i>.23.128, εἴ μοι δ. γε παρείη si me asiste la fuerza</i>, <i>Il</i>.22.20, <i>Od</i>.2.62, γνοίης χ', οἵη ἐμὴ δ. <i>Od</i>.20.237, 21.202, cf. <i>Il</i>.23.891, <i>h.Merc</i>.117, διεφθείροντο ... ἔτι ἔχοντές τι δυνάμεως Th.2.49, δ. τῶν νέων Antipho 4.3.2, ἡ τῶν ἵππων δ. D.61.28, εἰ ... ἐγὼ ἔτι ἐν δυνάμει ἦν τοῦ ... πορεύεσθαι πρὸς τὸ [[ἄστυ]] Pl.<i>R</i>.328c<br /><b class="num">•</b>ἡ ζωτικὴ δ. [[la fuerza vital]] ὡς ἐγχεῖται τὸ [[αἷμα]] καὶ ἡ δ. ἡ ζωτικὴ τῆς ψυχῆς Origenes <i>Dial</i>.22.25<br /><b class="num">•</b>en giro prep. παρὰ δύναμιν, ὑπὲρ δύναμιν [[más allá de las fuerzas]] πὰρ δύναμιν δ' οὐκ ἔστι ... πολεμίζειν <i>Il</i>.13.787, οἱ ... παρὰ δύναμιν τολμηταί Th.1.70, φιλοπόνως ὑπὲρ δύναμιν D.18.193, ὑπὲρ δύναμίν τι ποιεῖν D.21.69.<br /><b class="num">2</b> [[poder]]<br /><b class="num">a)</b> gener. ὃ γὰρ δυνάμει τε καὶ αἰδοῖ Τρηχῖνος προβέβηκε pues éste en Traquis sobresale en poder y dignidad</i> Hes.<i>Sc</i>.354, ἅνδανε τοῖσ', ὧν μεγάλη δ. Thgn.34, cf. 412, διείργει δὲ πᾶσα κεκριμένα δ. un poder muy diferente nos separa a la raza de los hombres y de los dioses, e.e., la inmortalidad</i>, Pi.<i>N</i>.6.2<br /><b class="num">•</b>[[dominio]], [[control]] τὴν δὲ ταύτης (τῆς ὑγιείης) δύναμιν ἐν ἑαυτοῖς ἔχοντες οὐκ ἴσασιν pero ignoran que poseen en sí mismos el control sobre su salud</i> ref. los hombres, Democr.B 234<br /><b class="num">•</b>[[influencia]], [[autoridad]] εἴ τι μείζω δύναμιν ἢ μήτηρ ἔχεις si tienes en algo mayor influencia que tu madre</i> E.<i>Hec</i>.336, δ. καὶ [[ἀξίωμα]] Th.8.73, σοφίας ... δ. Gorg.B 11.4, αἱ δυνάμεις ... ἐκ τῶν διδασκαλείων Epicur.<i>Fr</i>.[20.2] 8;<br /><b class="num">b)</b> esp. [[poder]], [[poderío]] político αἲ γὰρ ἐμοὶ τοσσήνδε θεοὶ δύναμιν περιθεῖεν ojalá los dioses me procuraran tanto poder</i>, <i>Od</i>.3.205, οἳ δ' εἶχον δύναμιν Sol.5.3, cf. App.<i>Hisp</i>.8, οἱ ... ἐν Σικελίᾳ (τύραννοι) ἐπὶ πλεῖστον ἐχώρησαν δυνάμεως Th.1.17, ἐτύγχανον ... δυνάμει οἱ ... πρῶτοι ὄντες τῆς πόλεως Th.1.55, οἱ ἐν δυνάμει ὄντες X.<i>HG</i> 4.4.5, οἱ ἐν δυνάμει γενόμενοι D.13.29, οὐ γὰρ ἔσται δ., οὐδ' ἢν ἑπτάκις σὺ ψηφίσῃ pues no podrás conmigo, aunque promulgues siete decretos</i> Ar.<i>Lys</i>.698, cf. D.23.104, δ. βασιλέων Pl.<i>Ti</i>.25a, δ. ... πολιτικὴ καὶ φιλοσοφία Pl.<i>R</i>.473d, ἡ τῆς βουλῆς [[δύναμις]] Isoc.7.51, esp. del poder ateniense, Ar.<i>Eq</i>.584.<br /><b class="num">3</b> [[poderío]], [[potencia]] militar Ἀθηναῖοι Μαραθῶνι ... Μήδων ἐστόρεσαν δύναμιν Simon.<i>FGE</i> 164, ὡς καταπαύσοντα τὴν Κύρου δύναμιν Hdt.1.90, cf. 2.102, δυνάμει ... προύχοντες Th.7.21, ποίοισι ὅπλοις ἢ δυνάμει πεποιθότε; Ar.<i>Pl</i>.449, ἡ Μακεδονικὴ δ. D.2.14, 11.8, πλείστην δύναμιν ἁπάντων ἔχοντες, τριήρεις, ὁπλίτας, ἱππέας ... D.4.40, ἡ εὐώνυμος τῆς ὅλης δυνάμεως τάξις Plb.1.50.5.<br /><b class="num">4</b> [[poder]], [[poderío]] económico πλοῦτος πλείστην πᾶσιν ἔχει δύναμιν la riqueza tiene en todas las cosas el mayor poderío</i> Thgn.718, cf. B.15.59, A.<i>A</i>.780, χρημάτων δ. Hdt.7.9α, τριτημορίη ἡ Ἀσσυρίη χώρη τῇ δυνάμι τῆς ἄλλης Ἀσίης Asiria constituye por sus recursos una tercera parte del total de Asia</i> Hdt.1.192, εἴ ποθέν τινα ἢ ναυτικοῦ ἢ χρημάτων δύναμιν προσληψόμεθα Th.1.82, cf. Ar.<i>Pl</i>.200, Men.<i>Fr</i>.769, Ph.2.78, 79.<br /><b class="num">5</b> relig. y mag. [[poder]] sobrenatural:<br /><b class="num">a)</b> de los dioses τοῦ Διὸς ἡ δ. Ar.<i>Pl</i>.142, ἡ τῶν θεῶν δ. D.61.24, κἂν ὀλίγῳ μο[ι] μειζοτέρα δ. γίνεται habla Eros <i>ISide</i> 3.6 (I a./d.C.), πολυώνυμος δ. (ὁ θεός) Secund.<i>Sent</i>.3, ἐπικαλοῦμαί σε, τὴν μεγίστην δύναμιν τὴν ἐν τῷ οὐρανῷ <i>PMag</i>.4.1276, εὐχαριστῶ τῇ δυνάμει [[αὐτοῦ]] (τοῦ θεοῦ) <i>SEG</i> 39.1275.8 (Lidia II d.C.), cf. Herm.<i>Mand</i>.5.2.1, Clem.Al.<i>Paed</i>.2.8.75, ἡ πίστις δ. τις τοῦ θεοῦ Clem.Al.<i>Strom</i>.2.11.48, de la inspiración profética como fuerza divina, Iust.Phil.<i>Dial</i>.87.4<br /><b class="num">•</b>tb. en plu., de los dioses concebidos como fuerzas de la naturaleza θύσομεν ... ὡς ἂν διαφόροις δυνάμεσι προσάγοντες Porph.<i>Abst</i>.2.34, en Lidia ἐστηλλογράφησεν τὰς δυνάμις (<i>sic</i>) τοῦ θεοῦ <i>SEG</i> 39.1278.12, cf. 38.1233.10 (ambas II d.C.), 33.1013 (III d.C.), Μεγάλη Μήτηρ Ἀναεῖτις ... καὶ Μεὶς Τιάμου καὶ αἱ δυνάμεις αὐτῶν <i>TAM</i> 6.137 (II d.C.)<br /><b class="num">•</b>crist., de Jesucristo ἐπιγνοὺς ἐν ἑαυτῷ τὴν ἐξ [[αὐτοῦ]] δύναμιν ἐξελθοῦσαν <i>Eu.Marc</i>.5.30, ἡ δ. τοῦ θεοῦ <i>Eu.Matt</i>.22.29, <i>Act.Ap</i>.8.10, ἡ δ. τοῦ πνεύματος <i>Eu.Luc</i>.4.14<br /><b class="num">•</b>ἡ δ. por hipóstasis [[Dios Padre]] ὄψεσθε τὸν υἱὸν τοῦ ἀνθρώπου καθήμενον ἐκ δεξιῶν τῆς δυνάμεως <i>Eu.Matt</i>.26.64, <i>Eu.Marc</i>.14.62<br /><b class="num">•</b>en plu. δυνάμεις como hipóstasis del poder divino en seres comparables a los ángeles llamados [[poderes]] o [[virtudes]] ἀγγέλων καὶ ἐξουσιῶν καὶ δυνάμεων 1<i>Ep.Petr</i>.3.22, cf. <i>Ep.Rom</i>.8.38, Clem.Al.<i>Strom</i>.1.17.81, en sg. <i>Mart.Pol</i>.14.1;<br /><b class="num">b)</b> plu. [[poderes]] mágicos τὰς τρίχας δυνάμεσί τισι χρίσασαν D.S.4.51, ὀχλεῖται γὰρ ὑπὸ δυνάμεων ἃς αὐτὸς κατέπεμψα está poseída por unos poderes mágicos que yo mismo le envié</i> Hld.4.7.12, δυνάμεις ποιήσας μαγικάς Iust.Phil.1<i>Apol</i>.26.2, tb. en sg. ἡ δ. τῆς θείας [[αὑτοῦ]] μαγείας <i>PMag</i>.4.2449, cf. 12.260<br /><b class="num">•</b>[[poderes]] sobrenaturales, del Bautista <i>Eu.Marc</i>.6.14, de Satanás, Ign.<i>Eph</i>.13.1<br /><b class="num">•</b>crist., en plu. [[prodigios]], [[milagros]] αἱ δυνάμεις αἱ γενόμεναι ἐν ὑμῖν <i>Eu.Matt</i>.11.21, de Jesús <i>Eu.Matt</i>.13.54, 58;<br /><b class="num">c)</b> de la palabra [[especial fuerza]], [[poder]] ἡ ... τοῦ λόγου δ. el poder de la palabra</i> Gorg.B 11.14, cf. S.<i>OT</i> 938, Alex.99, ἡ τῶν λόγων δ. la fuerza de las palabras</i> D.61.33, Ph.2.78, 79<br /><b class="num">•</b>casi como [[efecto mágico]] por medio de la palabra ἡ δ. τῆς ἐπῳδῆς Gorg.B 11.10, de ciertas imágenes oníricas οὔκουν χρὴ κενὰ λέγειν ταῦτα ὡς καὶ δ. τοσαύτη πρόσεσ[τ] ιν Diog.Oen.10.4.9.<br /><b class="num">II</b> como facultad o posibilidad<br /><b class="num">1</b> [[poder]], [[posibilidad]] δ. γὰρ ἐν ὑμῖν está en vuestra mano</i>, e.d. podéis hacerlo</i>, <i>Od</i>.10.69, ἐπεὶ δ. γε πάρεστιν puesto que está en vuestra mano</i> de Hécate, el conceder prosperidad a quien la implora, Hes.<i>Th</i>.420, ὧν ἂν δ. ἡγεῖσθαι θέλῃ A.<i>Pers</i>.174<br /><b class="num">•</b>en giro prep. κατὰ δύναμιν [[en la medida de lo posible]] κὰδ δύναμιν δ' ἔρδειν ἱέρ' Hes.<i>Op</i>.336, ἀδικουμένοισι τιμωρεῖν κατὰ δύναμιν χρή hay que asistir en lo posible a los que son injustamente tratados</i> Democr.B 261, cf. Hdt.3.142, <i>TAM</i> 3(1).2.16 (II a.C.), 2<i>Ep.Cor</i>.8.3, εἰς δύναμιν mismo sent., Cratin.184, D.19.172, Pl.<i>R</i>.458e, πρὸς τὴν δύναμιν τὴν αὑτῶν εὖ ποιοῦσιν hacen el bien de acuerdo con sus posibilidades</i> Pl.<i>Phdr</i>.231a, ὁ θεὸς ἀνέχεται κατὰ δύναμιν λαμβάνων τὰς θυσίας Arist.<i>EE</i> 1243<sup>b</sup>12, κατὰ δύναμιν τῶν ὑπαρχόντων en la medida de sus posibilidades económicas</i>, <i>BGU</i> 1051.17 (I a.C./I d.C.), παρὰ τὴν δύναμιν ... λέγειν Luc.<i>Dom</i>.10<br /><b class="num">•</b>[[posibilidad]], [[potencialidad]] τὴν τούτων (τῶν ἀργυρείων) δύναμιν δηλῶσαι mostrar las posibilidades que éstas (las minas de plata) ofrecen</i> X.<i>Vect</i>.4.1.<br /><b class="num">2</b> [[capacidad]], [[propiedad]], [[facultad]]<br /><b class="num">a)</b> de pers., dioses μηδὲ ὑπέρ τε δύναμιν αἱρεῖσθαι τὴν ἑωυτοῦ y no elegir lo que exceda la propia capacidad</i> Democr.B 3, (τὸ ἄλγεον) οὐδὲ ἔχει ἴσην δύναμιν τῷ ὑγιεῖ Meliss.B 7.4, πᾶσα δ. τῶν αἱρετῶν toda capacidad está entre las cosas deseables</i> Arist.<i>Top</i>.126<sup>a</sup>36, cf. <i>MM</i> 1183<sup>b</sup>28, ἐν ταῖς μεγίσταις δυνάμεσι ... αὐτῆς οὔσης de la dialéctica, Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.38, op. [[βούλησις]] ‘voluntad’ y προθυμία ‘empeño’, Phld.<i>Cont</i>.fr.90.9, στρατηγικὴ δ. capacidad de mando</i> Plb.1.84.6, ὁ ... νοῦς ... πολλὰς ἔχει δυνάμεις Ph.1.71, ἡ σκεπτικὴ δ. S.E.<i>M</i>.7.1, ἐποπτικὴ ... δ. capacidad de ver todo</i> Didym.<i>Gen</i>.56.23, cf. 167.9, ἡ δημιουργικὴ δ. la capacidad creadora de Dios</i>, Eun.Cyz.<i>Apol</i>.15, 25<br /><b class="num">•</b>tb. c. gen. o giro prep. [[capacidad para]] ἔχει τοι δύναμιν εἰς οἶκτον E.<i>IT</i> 1054, εἴτ' εἰς τὸ ποιεῖν ... εἴτ' εἰς τὸ παθεῖν Pl.<i>Sph</i>.247d, cf. <i>Phdr</i>.270d, δ. ἐν τῇ πραγματείᾳ Plb.2.56.5, cf. D.H.<i>Lys</i>.3.10, δ. τοῦ λέγειν, τοῦ πράττειν Arist.<i>Rh</i>.1362<sup>b</sup>22, δ. μεγίστη τῶν ἔργων τῆς ἀρχῆς Arist.<i>Pol</i>.1309<sup>a</sup>35<br /><b class="num">•</b>[[capacidad]] intelectual, equiv. [[talento]] τίς (ἦν) ἡ δ. ἐν τῇ πρὸ ταύτης δεδήλωται γραφῇ cuál (era) su talento ya ha quedado expuesto en la obra anterior</i> D.H.<i>Dem</i>.2.3, cf. <i>Th</i>.1.1, 24.12, <i>Pomp</i>.5.6<br /><b class="num">•</b>[[facultad]] c. gen. ἡ τῆς ὄψεως δ. Pl.<i>R</i>.532a, cf. 507c, ἡ τοῦ διαλέγεσθαι δ. Pl.<i>R</i>.533a, ἡ τοῦ πολιτικοῦ δ. ref. la persuasión, Pl.<i>Plt</i>.304d, (ἐπιστήμη) πασῶν γε δυνάμεων ἐρρωμενεστάτη Pl.<i>R</i>.477d, cf. Arr.<i>Epict</i>.1.1.1, αἱ συνθετικαὶ δυνάμεις D.H.<i>Comp</i>.2.8, διεξοδικὴ δ. capacidad expositiva</i> Ph.1.523<br /><b class="num">•</b>[[propiedad]] τῶν φυομένων ἐκ τῆς γῆς τὰς δυνάμεις las propiedades de los vegetales</i> X.<i>Cyr</i>.8.8.14, ἡ ἑαυτῆς (τῆς γῆς) δ. X.<i>Oec</i>.16.4, πέφυκεν ἡ πτεροῦ δ. τὸ ἐμβριθὲς ἄγειν la propiedad natural del ala es la de levantar lo pesado</i> Pl.<i>Phdr</i>.246d;<br /><b class="num">b)</b> [[capacidad]], [[facultad]], [[propiedad de las cosas]] θαλάσσης δ. ... σελήνης δ. ... ἄστρων δ. Hp.<i>Vict</i>.1.10, τῶν δὲ σπερμάτων οὐχ ἡ αὐτὴ δ. ἐστιν εἴς τε τὴν βλάστησιν καὶ εἰς θησαυρισμόν no es la misma la capacidad de las semillas para germinar y almacenarse</i> Thphr.<i>HP</i> 8.11.1, δυνάμεις αὐτῶν (τῶν πολιτειῶν) Plb.6.47.1.<br /><b class="num">3</b> [[habilidad]] τί ποτ' οὖν ἂν εἴη τὸ τῆς σοφιστικῆς δυνάμεως θαῦμα; entonces, ¿a qué puede deberse el deslumbramiento que produce la habilidad sofística?</i> Pl.<i>Sph</i>.233a<br /><b class="num">•</b>[[oficio]], [[arte]], [[ciencia]] ὅσαι δ' εἰσὶ ... ὑπὸ μίαν τινὰ δύναμιν, καθάπερ ὑπὸ τὴν ἱππικὴν ἡ χαλινοποιική Arist.<i>EN</i> 1094<sup>a</sup>10, τὰς τέχνας καὶ τὰς δυνάμεις Plu.2.403a<br /><b class="num">•</b>[[eficacia]] τὸ γὰρ πράττειν ... ὕστερον ... τῇ τάξει, πρότερον τῇ δυνάμει D.3.15.<br /><b class="num">III</b> c. sent. de valor y equivalencia<br /><b class="num">1</b> ref. conceptos y palabras [[valor]], [[significado]], [[sentido]] τὴν δύναμιν ἔχειν tener el valor de</i>, equivaler</i>, significar</i> Th.5.20, ὀνόματα ... ὅσα τὴν αὐτὴν δύναμιν ἔχει Lys.10.7, cf. Pl.<i>Cra</i>.394b, anón. en <i>POxy</i>.1012.16.1.4, A.D.<i>Synt</i>.9.21, οἱ δὲ φάσκοντες ... κἂν ταὐτὸ τῇ δυνάμει λέγωσιν ἡμῖν Phld.<i>Sign</i>.31.12, cf. Demetr.Lac.<i>Herc</i>.1012.42.10, βραχεῖα μὲν ἡ λέξις, πολλὴ δὲ ἡ δ. Ph.1.487, ἡ δ. τῆς φωνῆς 1<i>Ep.Cor</i>.14.11<br /><b class="num">•</b>de letras o sonidos [[valor]] fónico <[[δεῖ]]> πρῶτον ἐπὶ τὰς ὄψεις ... τῶν γραμμάτων ἐπιστῆσαι τὸν ἀναγινώσκοντα, δεύτερον ἐπὶ τὰς δυνάμεις Plb.10.47.8, cf. Luc.<i>Iud.Voc</i>.5<br /><b class="num">•</b>de ahí [[efecto]] ἥ τε τῶν γραμμάτων φύσις ... πολλὰς καὶ διαφόρους ἔχουσα δυνάμεις y la naturaleza de los sonidos que tiene muchos y diversos efectos</i> en el oído, D.H.<i>Comp</i>.12.2.<br /><b class="num">2</b> jur. [[fuerza legal]], [[validez]] (τὴν διαθήκην) ἔχειν τὴν ἰδίαν δύναμιν <i>Stud.Pal</i>.1.p.6 (V d.C.), στοιχεῖ μοι ἡ παροῦσα πρᾶσις καὶ πᾶσα ἡ δ. αὐτῆς <i>Stud.Pal</i>.20.145.10 (VI d.C.), [[βούλομαι]] αὐτὸν (<i>sc</i>. τὸν κωδίκιλλον) τὴν ἰδίαν δύναμιν καὶ βεβαίωσιν ἔχειν <i>PMasp</i>.151.65, cf. <i>PLond</i>.1319.6 (ambos VI d.C.).<br /><b class="num">3</b> econ. δ. χρημάτων [[valor del dinero]] Th.6.46, cf. 2.97, Plu.<i>Lyc</i>.9, <i>Sol</i>.15.<br /><b class="num">B</b> milit. [[fuerza militar]], [[tropa]], [[contingente]] τὴν ἀκρόπολιν ἐρρύετο ... ἔχων ἀνδρῶν δύναμιν οὐκ ὀλίγην Hdt.5.100, Ἀθηναίων ἡ δ. Th.1.121, ἡ τῶν βαρβάρων δ. Pl.<i>Mx</i>.240d, cf. <i>Criti</i>.109a, δ. καὶ πεζὴ καὶ ἱππικὴ καὶ ναυτική X.<i>An</i>.1.3.12, cf. Plb.1.51.2, <i>ISyène</i> 190.3 (II a.C.), ναυτικὴν παρέχεσθαι δύναμιν Pl.<i>Lg</i>.706b, cf. D.4.22, Plb.1.41.2, ἡ βοηθήσουσα δ. la tropa de refuerzo</i> D.18.177, ὁ [[ἀρχιστράτηγος]] τῆς δυνάμεως LXX <i>Ge</i>.21.22, cf. 1<i>Ma</i>.5.11, ἀναπλεῖν ... μετὰ δυνάμεων ἱκανῶν Wilcken <i>Chr</i>.10.9 (II a.C.), αἱ ἀκολουθοῦσαι δυνάμεις las tropas acompañantes</i> de comitivas oficiales <i>IPh</i>.19.26 (II a.C.), τῶν λοχαγῶν ἕκαστον ... πέντε δυνάμεσι πεφρουρημένον Ascl.<i>Tact</i>.5.2, στρατιωτικὴ δ. destacamento militar</i>, <i>PThmouis</i> 1.99.10 (II d.C.).<br /><b class="num">C</b> usos esp. en cien.<br /><b class="num">I</b> fil.<br /><b class="num">1</b> [[potencia]] δυνάμεις εἶναι γένος τι τῶν ὄντων, αἷς δὴ καὶ ἡμεῖς δυνάμεθα ἃ δυνάμεθα Pl.<i>R</i>.477b, αἱ τοῦ σώματος δυνάμεις Pl.<i>Tht</i>.185e, δυνάμεις ... ἀσώματοι Ph.1.587, cf. <i>Corp.Herm</i>.1.26, ἡ ψυχὴ ... δύο ἔχει ... δυνάμεις, ὧν ἡ μέν ἐστι λογικὴ ἡ δὲ [[ἄλογος]] Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.230, ἡ δ. τῆς ὕλης ἔστι ὁ θεός Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.308<br /><b class="num">•</b>esp. en Aristóteles [[potencia pasiva]] τῶν δυνάμεων ... τῶν μὲν συγγενῶν οἷον τῶν αἰσθήσεων Arist.<i>Metaph</i>.1047<sup>b</sup>31, cf. Ocell.22, τὸ μὴ ὂν καὶ τὸ κατὰ δύναμιν Arist.<i>Metaph</i>.1089<sup>a</sup>28, op. ἡ [[ἐνέργεια]] ‘el acto’ no necesariamente culminado, Arist.<i>Metaph</i>.1051<sup>a</sup>5, <i>APo</i>.86<sup>a</sup>28, op. ἡ [[ἐντελέχεια]] el acto</i> culminado y eficaz, Arist.<i>Ph</i>.193<sup>b</sup>8, ἐναντία λέγεται ... καὶ τὰ πλεῖστον διαφέροντα τῶν ὑπὸ τὴν αὐτὴν δύναμιν Arist.<i>Metaph</i>.1018<sup>a</sup>30<br /><b class="num">•</b>δυνάμει [[en potencia]] τὸ δυνάμει ὂν Arist.<i>Metaph</i>.1071<sup>b</sup>19, cf. <i>GC</i> 317<sup>b</sup>23, Ocell.25, 30, op. συντελείᾳ Ocell.21, op. ἐνεργείᾳ: αὕτη ἡ ζωὴ παρ' οἷς μὲν δυνάμει καὶ οὐκ ἐνεργείᾳ φῶς ἐστι de la vida eterna, Origenes <i>Io</i>.2.24<br /><b class="num">•</b>en los estoicos [[fuerza creadora]] que da forma y mueve la materia ἀΐδιος τοίνυν ἐστὶν ἡ κινοῦσα τὴν ὕλην δ. Chrysipp.<i>Stoic</i>.2.113, δ. ἐστιν ἡ πλειόνων ἐποιστικὴ συμπτωμάτων, ὡς ἡ φρόνησις ... τοῦ φρονίμως διαλέγεσθαι Chrysipp.<i>Stoic</i>.3.49<br /><b class="num">•</b>de las [[potencias]] divinas identificadas con las ideas de Platón, Ph.2.219<br /><b class="num">•</b>en los neoplatónicos [[potencia activa]] [[γόνιμος]] τῶν ὅλων δ. Procl.<i>in Euc</i>.p.88.24, ἡ [[γόνιμος]] δ. τῆς ἐπιστήμης Procl.<i>in Euc</i>.p.303.15, δυνάμεις (τῆς μαθηματικῆς) Procl.<i>in Euc</i>.p.18.8, αἱ διαλεκτικαὶ δυνάμεις Procl.<i>in Euc</i>.p.44.16, los νοητά o inteligibles son δυνάμεις universales con capacidad infinita, Plot.5.8.9, derivadas del ser superior, Plot.6.4.9, cada una un [[εἶδος]] en potencia y una [[δύναμις]] individual, Plot.5.9.6, operativa tanto en el mundo noético como en el sensible, Plot.4.4.36, τὸ δέ ἐστι -τὸ πᾶν- δ. πᾶσα, εἰς ἄπειρον μὲν ἰοῦσα, εἰς ἄπειρον δέ δυναμένη del Uno, Plot.5.8.9, δ., ἡ ψυχὴ τούτων el alma es su potencia</i> de las cosas, Plot.2.5.3, ἡ γὰρ δ. [[ἐκεῖ]] ὑπόστασις καὶ οὐσία ἢ μεῖζον οὐσίας pues allá arriba la potencia es hipóstasis y substancia o algo superior a la substancia</i> Plot.6.4.9, τὸ δυνάμει el ser en potencia</i> Plot.4.7.8<sup>3</sup>, como μεσότης entre el Uno y el ser es χύσις καὶ [[ἀπειρία]] τοῦ ἑνός Dam.<i>Pr</i>.121<br /><b class="num">•</b>como una de las tres partes integradoras del alma equiv. a ζωή op. οὐσία y [[ἐνέργεια]] Dam.<i>Pr</i>.71, op. νοῦς Dam.<i>Pr</i>.285<br /><b class="num">•</b>δ. δυνάμεων [[potencia de potencias]] o [[potencia perfecta]] que cohesiona el universo por medio del alma, Dam.<i>Pr</i>.122.<br /><b class="num">2</b> esp., en el platonismo [[alma]] διοικοῦσι τὸ ζῷον ... τρεῖς ... δυνάμεις ... καλεῖ δ' αὐτὰς ὁ Πλάτων ψυχάς Gal.10.635.<br /><b class="num">II</b> fisiol., medic., farm.<br /><b class="num">1</b> en teorías fisiol. de la filosofía natural jonia y en teorías biológicas posteriores αἱ δυνάμεις [[cualidades]] de los primeros elementos πάντα φάος καὶ νὺξ ὀνόμασται καὶ τὰ κατὰ σφετέρας δυνάμεις Parm.B 9.2, ἰσονομία τῶν δυνάμεων, ὑγροῦ, ξηροῦ ... como def. de la salud, Alcmaeo B 4<br /><b class="num">•</b>equiv. [[principios activos componentes del ser vivo]] αἱ ἀμφὶ τὸ σῶμα δυνάμιες Hp.<i>VM</i> 14, αἱ δυνάμιες δὲ μεγάλαι τε ἑκάστου καὶ οὐδὲν ἡ ἑτέρη τῇ ἑτέρῃ ἐοικυῖα hay en cada cosa grandes principios activos muy distintos entre sí</i> Hp.<i>VM</i> 14, χρὴ ... πάντα ... τὰ σημεῖα ... κρίνειν λογιζόμενον τὰς δυνάμιας αὐτῶν Hp.<i>Prog</i>.25, cuasi sinón. de στοιχεῖα Arist.<i>PA</i> 646<sup>a</sup>14<br /><b class="num">•</b>tb. sg. [[cualidad]] inherente a alimentos y componentes de los organismos naturales ὧν ἕκαστον ἰδίην δύναμιν καὶ φύσιν ἔχει en la elaboración del pan, Hp.<i>VM</i> 13, αὕτη ἡ δ. οἴνου ésa es la cualidad del vino (la que provoca dolor de cabeza)</i>, Hp.<i>VM</i> 20, a veces representada como concreción ἡ δ., ἥ ἐστι κουφοτάτη ἐν τῷ σπέρματι Hp.<i>Nat.Puer</i>.22, τοῦτο μεταλλάσσειν τὴν ἰδέην καὶ τὴν δύναμιν que esa substancia cambia de aspecto y de cualidad</i> ref. humores corporales, Hp.<i>Nat.Hom</i>.2, cf. 5, δυνάμει θερμά calientes por su cualidad</i> de ciertas sustancias según su acción en el cuerpo, Gal.1.672.<br /><b class="num">2</b> de ahí en dietética y farm. [[poder]], [[acción]], [[virtud]], [[propiedad de alimentos, plantas, fármacos]] ἡ δ. τῶν φαρμάκων Pl.<i>Cra</i>.394b, πλείστην δ' ἀφίασι δύναμιν οἱ ἄρτοι ὡς θερμότατοι Dieuch.15.11, ἐλαίῳ ... ἐν τῷ στόματι μηδεμίαν δύναμιν ἐμφαίνοντι un aceite que en la boca no deje destacar ninguna propiedad especial</i>, e.e. de ninguno de sus componentes, Dieuch.17.2, θερμαντικὴ ... ἢ ψυκτικὴ δ. del vino, Epicur.<i>Fr</i>.[21] 3, cf. Dsc.1.1.2, 2.2, ἡ καθαρτικὴ δ. Orib.14.43.1, ἡ δ. ... δριμεῖα Gal.3.356, περὶ τῆς τῶν ἁπλῶν φαρμάκων δυνάμεως tít. de una obra de Galeno, Gal.13.365, cf. Orib.14.8 tít.<br /><b class="num">•</b>meton. [[remedio]], [[medicamento]] φάρμακά τε καὶ δυνάμιες ἁπλαῖ καὶ ἀναγεγραμμέναι Hp.<i>Decent</i>.9, κεφαλικὴ δ. <i>Ophth.Fr.Pap</i>.6.1.5, περὶ τῶν βηχικῶν δυνάμεων Orib.14.44 tít., πολυφάρμακοι δυνάμεις Plu.2.408b, cf. s. cont., Timostr.7.<br /><b class="num">3</b> medic. [[poder]], [[facultad de la que están dotados órganos y partes del cuerpo para realizar sus funciones naturales]] παντὶ τῷ δύναμιν ἑλκτικὴν ἔχοντι σώματι para cualquier cuerpo que posea la facultad atractiva</i>, e.e. que esté hecho para atraer, Gal.3.368, ἡ ἀλλοιωτικὴ δ. Gal.3.275, ἡ ζωτικὴ δ. la facultad vital</i> Gal.1.294, op. ἡ κινητική δ. ‘facultad del movimiento’ en los irracionales, Steph.<i>in Hp.Progn</i>.162.20, αἱ φυσικαὶ δυνάμεις (τοῦ ἥπατος) Steph.<i>in Hp.Progn</i>.148.18, περὶ δυνάμεων φυσικῶν tít. de otra obra de Galeno, Gal.19.38.<br /><b class="num">4</b> cien., en la expl. de otros fenóm. naturales [[poder]], [[influencia]], [[importancia]] (ἀφομοιοῦν) τὸ δὲ τοῦ πυρὸς ... φῶς τῇ τοῦ ἠλίου δυνάμει Pl.<i>R</i>.517b, ἀναγομένου δὲ τοῦ ὑγροῦ ἀεὶ διὰ τὴν τοῦ θερμοῦ δύναμιν Arist.<i>Mete</i>.347<sup>a</sup>8, ἡ πέψις γίνεται ... διὰ τῆς τοῦ θερμοῦ δυνάμεως Arist.<i>PA</i> 650<sup>a</sup>5, medic. de síntomas τῶν κατὰ τὸ πρόσωπον σημείων ... μεγάλην ἐχόντων δύναμιν teniendo los signos del rostro una gran importancia</i> para la diagnosis, Gal.18(2).23, astrol., de los astros sobre la vida terrestre, Gem.2.6, 17.10.<br /><b class="num">III</b> mat. y geom.<br /><b class="num">1</b> [[potencia del número, en principio entre los pitagoróricos]] καττὰν δύναμιν ἅτις ἐστὶν ἐν τᾷ δεκάδι en virtud de la potencia que subyace en la década</i> Philol.B 11, ἴδοις δέ κα ... τὰν τῶ ἀριθμῶ φύσιν καὶ τὰν δύναμιν ἰσχύουσαν Philol.<i>ib</i>, περὶ δυνάμεων ... Θεόδωρος ... ἔγραφε Pl.<i>Tht</i>.147d, cf. 148b, κατὰ μεταφορὰν δὲ ἡ ἐν γεωμετρίᾳ λέγεται δ. Arist.<i>Metaph</i>.1019<sup>b</sup>34, εὐθεῖαι δυνάμει σύμμετροί εἰσιν, ὅταν ... las rectas son conmensurables en potencia, cuando ...</i> Euc.10 <i>Def</i>.2, δυνάμει en potencia</i> Eudem.140<br /><b class="num">•</b>op. μήκει ‘en longitud’ Euc.10.10, cf. 21, διὰ τὸ τὰ μήκει διπλάσια εἶναι δυνάμει τετραπλάσια Simp.<i>in Ph</i>.67.36, cf. Hippocr.Ch.3.145<br /><b class="num">•</b>esp. [[segunda potencia]] e.e. [[cuadrado]] κατὰ δύναμιν al cuadrado</i> Pl.<i>Ti</i>.54b, <i>Theol.Ar</i>.11, op. τρίτη [[αὔξη]] ‘elevación al cubo’, Pl.<i>R</i>.587d, καλεῖται ... ὁ μὲν τετράγωνος δ. Dioph.4.15, cf. 16, plu. mismo sent. ἀριθμῶν τριῶν, [[εἴτε]] ὄγκων, [[εἴτε]] δυνάμεων de tres números, bien elevados al cubo, bien al cuadrado</i> Pl.<i>Ti</i>.32a, tb. dat. ἡ ΒΑ (εὐθεῖα) [[ἐλάσσων]] ἐστὶν ἢ [[διπλασίων]] δυνάμει τῆς ΑΚ la recta BA es menor que el doble de la línea AK al cuadrado</i> Archim.<i>Sph.Cyl</i>.2.9, cf. Hippocr.Ch.3.75, Hero <i>Metr</i>.1.15.<br /><b class="num">2</b> [[producto de dos números]] ἡ δ' ἀμφοῖν (τριάδος καὶ δυάδος) δ. [[ἑξάς]] Ph.1.3, ἡ δ. τῶν ἄκρων Iambl.<i>in Nic</i>.108, ἡ δεκὰς γεννᾶται δυνάμει ἐξ ἀρτίου καὶ περιττοῦ· πεντάκις γὰρ δύο [[δέκα]] <i>Theol.Ar</i>.63, cf. 33.<br /><b class="num">3</b> [[propiedad]] δ. ... τετράδος propiedad de la tétrada</i> hablando de números, Ph.1.11.<br /><b class="num">4</b> [[progresión geométrica]] ὁ δὲ τπεʹ (ἀριθμὸς) τῆς δυνάμει δεκάδος en la progresión 1<sup>2</sup>+2<sup>2</sup>+...+10<sup>2</sup> <i>Theol.Ar</i>.64.<br /><b class="num">IV</b> mús.<br /><b class="num">1</b> [[función tonal de una gradación en la escala]] τῇ δὲ διανοίᾳ θεωροῦμεν τὰς (τῶν διαστημάτων) δυνάμεις Aristox.<i>Harm</i>.42.13, cf. 86.11, δ. δέ ἐστι τάξις φθόγγου ἐν συστήματι Cleonid.<i>Harm</i>.14.<br /><b class="num">2</b> [[tensión de la voz o de las cuerdas]], de donde [[tono real de las notas emitidas]] κατὰ δύναμιν según la tensión</i> en altura real, op. κατὰ θέσιν ‘según la tesis’, o estructura teórica en tono relativo, Ptol.<i>Harm</i>.51.18.<br /><br /><b class="num">• Etimología:</b> Nombre de acción en -ις sobre el verbo [[δύναμαι]], q.u. | |||
}} | }} | ||
