View source for ἐτός

{{LSJ1
|Full diacritics=ἐτός
|Medium diacritics=ἐτός
|Low diacritics=ετός
|Capitals=ΕΤΟΣ
|Transliteration A=etós
|Transliteration B=etos
|Transliteration C=etos
|Beta Code=e)to/s
|Definition=(A), Adv. [[without reason]], [[in vain]], only with neg., [[οὐκ ἐτός]] = [[no wonder]], [[Aristophanes|Ar.]]''[[Acharnians|Ach.]]''411,al., Philetaer.5, Anaxil. 30, Pl.''R.''414e, 568a; οὐκ ἐτὸς ἄρ' ἦσθα δεινὴ καὶ σοφή Ar.''Ec.''245, cf. ''Pl.''404.<br /><br />(B), ή, όν, = [[ἐτεός]], [[true]], [[Hesychius Lexicographus|Hsch.]], perhaps to be read in Crates Com.8: neut. pl. [[ἐτά]] [[truly]], Call.Fr.anon.283.
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1053.png Seite 1053]] adv. = ἐτωσίως, wohl nur in der Vrbdg οὐκ [[ἐτός]], nicht ohne Grund, nicht umsonst, οὐκ ἐτὸς [[πάλαι]] ᾐσχύνου τὸ [[ψεῦδος]] λέγειν Plat. Rep. III, 414 e, vgl. VIII, 568 a; in Fragen, οὐκ ἐτὸς ἄρ' ὡς ἔμ' ἦλθεν [[οὐδεπώποτε]] Ar. Plut. 404, es war also nicht ohne Grund, daß er nicht mehr zu mir kam, vgl. 1166; οὐκ ἐτὸς ἄρ' [[ἦσθα]] δεινὴ καὶ σοφή Eccl. 246; vgl. Anaxil. bei Ath. X, 416 f Philetaer. ibd. XIII, 559 a; von 8p. Opp. Cyn. 1, 53 u. Themist. or. öfter; VLL. [[μάτην]], παρέργως. ή, όν, adj. verb. von [[εἰμί]], Hesych., zur Erkl. von [[ἐτεός]].
}}
{{bailly
|btext=<i>adv.</i><br /><i>seul. dans la locut.</i> [[οὐκ]] [[ἐτός]], non sans raison ; <i>particul. dans les interr.</i> [[οὐκ]] ἐτὸς ἀρ’… ; alors c'était donc pour rien que ?
}}
{{elru
|elrutext='''ἐτός:''' adv. (ср. [[ἐτώσιος]]) напрасно, зря; только в выраж. οὐκ ἐ. не без основания, не напрасно Plat.: οὐκ ἐ. ἄρ᾽ [[ἦσθα]] δεινὴ καὶ σοφή Arph. недаром же ты так красноречива и умна.
}}
{{ls
|lstext='''ἐτός''': Ἐπίρρ. = ἐτωσίως, [[μάτην]], [[ἄνευ]] λόγου, ματαίως, μόνον μετ’ ἀρνήσεως, οὐκ [[ἐτός]], Λατ. non frustra, non temere, non sine ratione, Ἀριστοφ. Ἀχ. 411, 413, Ὄρν. 915, Θεσμ. 921, Πλ. 1166, Ἀποσπ. 116, Φιλέταιρ. ἐν «Κορινθιαστῇ» 1, Πλάτ. Πολ. 414Ε, 568Α· [[οὕτως]] ἐν ἐρωτήσεσιν, οὐκ ἐτὸς ἄρ’ ὡς ἔμ’ ἦλθεν [[οὐδεπώποτε]]; Ἀριστοφ. Πλ. 404· οὐκ ἐτὸς ἄρ’ [[ἦσθα]] δεινὴ καὶ σοφή; ὁ αὐτ. ἐν Ἐκκλ. 245. ΙΙ. ἡ [[σημασία]]: [[ὄντως]], πράγματι, = ἐτεόν φαίνεται ὅτι [[εἶναι]] [[σφάλμα]] τῶν Γραμμ.
}}
{{grml
|mltxt=το (ΑΜ [[ἔτος]])<br /><b>1.</b> χρονική [[περίοδος]] που αντιστοιχεί [[προς]] το [[διάστημα]] μιας πλήρους περιφοράς της Γης [[γύρω]] από τον Ήλιο<br />[[περίοδος]] 12 μηνών από την πρώτη Ιανουαρίου ώς το [[τέλος]] Δεκεμβρίου (κν. [[χρονιά]], [[χρόνος]]) («ἤδη γὰρ νῦν μοι τόδ' ἐεικοστὸν [[ἔτος]] ἐστίν, ἐξ οὗ κεῖθεν [[ἔβην]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> για [[ηλικία]] ανθρώπου (α. «οἱ [[ὑπὲρ]] τὰ στρατεύσιμα ἔτη γεγονότες», <b>Ξεν.</b><br />β. «[[είναι]] [[δώδεκα]] ετών»)<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[χρόνος]] μιας πλήρους περιφοράς κάποιου πλανήτη [[γύρω]] από τον Ήλιο («[[έτος]] του [[Διός]]»)<br /><b>2.</b> <b>φρ.</b> α) «αστρικό [[έτος]]» — ο [[χρόνος]] που χρειάζεται ο Ήλιος για να επιστρέψει στο ίδιο [[σημείο]] [[μετά]] τη φαινομένη ετήσια [[πορεία]] του ως [[προς]] το [[σύνολο]] τών άλλων αστέρων, [[ίσος]] με 365 μέρες, 6 ώρες, 9', 10")<br />β) «[[τροπικό]] [[έτος]]» — ο [[χρόνος]] [[μεταξύ]] δύο διαδοχικών διαβάσεων του ηλιακού κέντρου από το [[σημείο]] της εαρινής ισημερίας, [[ίσος]] με 365 μέρες, 5 ώρες, 48', 46"<br />γ) «πολιτικό [[έτος]]» — το [[έτος]] που έχει οριστεί, [[κατά]] κοινωνική [[οικονομία]], ίσο με 365 ακέραιες μέρες και ανά [[τετραετία]] από 366<br />δ) «οικονομικό [[έτος]]» — χρονική [[περίοδος]] από 1ης Απριλίου έως 31ης Μαρτίου του επόμενου ημερολογιακού έτους, που περιλαμβάνει τις διοικητικές πράξεις και τα γεγονότα που σχετίζονται με τη [[διαχείριση]] του δημόσιου χρήματος και την [[κίνηση]] τών οικονομικών του κράτους<br />ε) «δίσεκτο ή βίσεκτο [[έτος]]» — το [[έτος]] που ανά [[τετραετία]] αποτελείται από 366 μέρες<br />στ) «εμβόλιμο [[έτος]]» — το [[έτος]] στο οποίο παρεμβαλλόταν ο [[εμβόλιμος]] [[μήνας]] τών αρχαίων<br />ζ) «[[έτος]] φωτός» — [[μονάδα]] μήκους που χρησιμοποιείται για τις αποστάσεις τών αστέρων και τών [[γαλαξιών]] στην [[αστρονομία]]<br />η) «ακαδημαϊκό ή πανεπιστημιακό, σχολικό [[έτος]]» — η [[περίοδος]] τών μαθημάτων του πανεπιστημίου, του σχολείου ([[περίπου]] από τον Σεπτέμβριο ώς τον Ιούλιο του επόμενου έτους)<br />θ) «[[πολλά]] τα έτη, δέσποτα» — ως [[χαιρετισμός]] [[προς]] ιερέα<br />ι) «εις έτη [[πολλά]]» — [[ευχή]] για το νέο [[έτος]] ή για την ονομαστική [[γιορτή]] κάποιου<br /><b>μσν.</b><br /><b>φρ.</b><br /><b>1.</b> «[[νέον]] ἄγω τὸ [[ἔτος]]» — [[είμαι]] [[νέος]]<br /><b>2.</b> «τὰ κατ' [[ἔτος]]» — η ετήσια [[χορηγία]]<br /><b>αρχ.</b><br />(για βασιλείς) η [[περίοδος]] από την [[ανάρρηση]] στον θρόνο, το βασιλικό [[έτος]] («τὸ πέμπτον [[ἔτος]] Δομιτιανοῦ»).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ανάγεται σε ΙΕ τ. <i>wetes</i>- «[[έτος]]». Συνδέεται με το αλβ. <i>vit</i> «[[έτος]]», πιθ. με το λατ. <i>vetus</i> «[[παλαιός]]», το μεσ.-σαπ. <i>ata</i>-<i>vetes</i> (=αυτόετες;) «στο ίδιο [[έτος]]», το χεττ. <i>šav</i>-<i>itiš</i>-<i>t</i> «[[βρέφος]]» και το αρχ. ινδ. <i>tri</i>-<i>vats</i>-<i>a</i> «[[τριετής]]». Στο αρχ. ελλ. [[έταλον]] «ζώο ενός έτους» αντιστοιχούν το λατ. <i>vitulus</i> «[[μοσχαράκι]]» και το ουμβρ. <i>vitluf</i> «[[μοσχαράκι]]». Κοινής προελεύσεως θ. έχουν και τα αρχ. ελλ. [[νέωτα]], <i>οιετέας</i>, [[πέρυσι]], [[σήτες]] <b>βλ. λ.</b>. Η λ. [[έτος]] ως β' συνθετικό απαντά στους τύπους -<i>ετής</i> και -[[έτης]]. Από τον τελευταίο διά συναιρέσεως με το ληκτικό [[φωνήεν]] του α' συνθετικού προέκυψαν τ. σε -<i>ούτης</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ετήσιος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[έτειος]], [[έταλον]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Β' συνθετικό, -ετής) [[δεκαετής]], [[διετής]], [[εξαετής]], [[πεντηκονταετής]], [[τετραετής]], [[τριακονταετής]], [[χιλιετής]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αμφιετής]], [[αυτοετής]], [[επιετής]] [[ισοετής]], [[καλοετής]], [[μυριετής]], [[παλαιετής]], [[πεντεκαιδεκαετής]], [[τετρακαιδεκαετής]], [[τοσαετής]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[δευτεροετής]], [[μονοετής]], [[ολιγοετής]], [[πρωτοετής]], [[τριτοετής]] κ.ά. (Β' συνθετικό, -[[έτης]]) <i>δεκαέτης</i>, [[εξαέτης]], <i>επταέτης</i><br /><b>αρχ.</b><br /><i>διέτης</i>, <i>εικοσέτης</i>, [[ημιέτης]], <i>ολιγοέτης</i>, [[ομοέτης]], [[πεντέτης]], [[τεσσαρεσκαιδεκέτης]], [[τετρακαιδεκέτης]], [[τριέτης]], <i>υπερεξηκοντέτης</i>, [[χιλιέτης]]. (Β' συνθετικό, -ούτης), [[εβδομηκοντούτης]] [[ενενηκοντούτης]], [[εξηκοντούτης]], [[πεντηκοντούτης]], [[ογδοηκοντούτης]], [[τεσσαρακοντούτης]], [[τριακοντούτης]] [[υπερεξηκοντούτης]]].<br /><b>(I)</b><br />[[ἐτός]] (Α)<br /><b>επίρρ.</b> ([[πάντοτε]] με [[άρνηση]]) [[ματαίως]], [[χωρίς]] λόγο («οὐκ ἐτὸς χωλοὺς ποιεῖς», <b>Αριστοφ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Επίρρημα σε -<i>τος</i> ([[πρβλ]]. [[εντός]]) <span style="color: red;"><</span> <i>Fετός</i>, αναγόμενο πιθ. σε ΙΕ <i>swe</i>-<i>tos</i>. Ο τ. συσχετίζεται μορφολογικά με αρχ. ινδ. <i>svatah</i>, αβεστ. <i>x</i><sup>v</sup><i>at</i><i>ō</i> «αφ' [[εαυτού]], από το ίδιο», ενώ σημασιολογικά συνδέεται με αλβ. <i>hut</i> «[[μάταια]]» και με τον τ. [[αύτως]] «[[μάταια]], απερίσκεπτα». Ως παρεκτεταμένος τ. της λέξης [[ετός]] θεωρείται το επίθ. [[ετώσιος]] <span style="color: red;"><</span> <i>Fετώσιος</i>].<br /><b>(II)</b><br />[[ἐτός]], -ή, -όν (Α)<br /><b>1.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> [[ετεός]], [[αληθής]]<br /><b>2.</b> (<b>το ουδ. στον πληθ. ως επίρρ.</b>) <i>ἐτά</i><br />[[πράγματι]], στ' [[αλήθεια]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Βλ. λ. [[ετάζω]]].<br /><b>(III)</b><br />[[ἑτός]], -ή, -όν (Α)<br />(ρηματ. επίθ.) αυτός που μπορεί να σταλεί ή ριφθεί.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Ρηματ. επίθ. του ρ. [[ίημι]] «[[ρίχνω]]», που εμφανίζει το αοριστικό θ. <i>ἑ</i>- ([[πρβλ]]. προστ. αορ. <i>ἕ</i>-<i>ς</i>, <i>ἕ</i>-<i>τω</i>)].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἐτός:''' επίρρ., = <i>-ἐτωσίως</i>, [[χωρίς]] λόγο, [[μάταια]], μόνο με [[άρνηση]], οὐκ [[ἐτός]], Λατ. [[non]] [[temere]], σε Αριστοφ., Πλάτ.· <i>οὐκ ἐτὸς ἄρ' ἦλθεν</i>, δεν ήταν μάταιο [[τότε]] το ότι ήρθε; σε Αριστοφ. (αμφίβ. προέλ.).
}}
{{etym
|etymtx=1.<br />Grammatical information: adv.<br />Meaning: only with negation <b class="b3">οὑκ ἐτός</b> [[not in vain]] (Att.); beside it [[ἐτώσιος]] adj. [[useless]], [[fruitless]] (Il.).<br />Origin: XX [etym. unknown]<br />Etymology: Though its formation is unclear (cf. Chantraine Formation 42, Schwyzer 466, Mezger Word 2, 229) [[ἐτώσιος]] for <b class="b3">*Ϝετώσιος</b> (rejected by Fay Class. Quart. 3, 273) is prob. an adjectivising enlargement of [[ἐτός]] (cf. [[περιώσιος]] beside [[περί]]), which stands for <b class="b3">*Ϝετός</b> and formally belongs to the adverbs in <b class="b3">-τός</b> (<b class="b3">ἐν-τός</b> etc.). Further unclear; semantically near is Alb. [[hut]] [[useless]], [[empty]], [[idle]] < IE <b class="b2">*uto-</b> (Jokl WienAkSb. 168: 1,31); Meillet MSL 8, 235f. and Brugmann Grundr.2 2: 2, 809 further adduce [[αὔτως]] as [[idle]], [[useless]] (cf. s. [[αὑτός]]). After Ebel KZ 5, 69 (thus Prellwitz and Bartholomae WB.) however identical with Skt. <b class="b2">svatáḥ</b>, Av. [[xvatō]] [[of itself]] (IE <b class="b2">*su̯e-tós</b>), which seems possible in spite of the difference in meaning (of itself > [[withou outside cause]]?).
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt== ἐτωσίως,]<br />without [[reason]], for [[nothing]], only with negat. οὐκ [[ἐτός]], Lat. non [[temere]], Ar., Plat.; οὐκ ἐτὸς ἄρ' ἦλθεν it was not for [[nothing]] then that he came? Ar. [deriv. uncertain]
}}
{{FriskDe
|ftr='''ἐτός''': 1.<br />{etós}<br />'''Grammar''': Adv.,<br />'''Meaning''': nur mit Negation [[οὐκ]] [[ἐτός]] [[nicht umsonst]], [[nicht ohne Grund]] (att.); daneben [[ἐτώσιος]] Adj. [[vergeblich]], [[erfolglos]] (ep. seit Il.).<br />'''Etymology''': Obschon der Bildung nach dunkel (vgl. Chantraine Formation 42, Schwyzer 466 m. Lit., Mezger Word 2, 229) ist [[ἐτώσιος]] für *ϝετώσιος (dagegen Fay Class. Quart. 3, 273) wahrscheinlich eine adjektivierende Erweiterung von [[ἐτός]] (vgl. [[περιώσιος]] neben [[περί]]), das somit für *ϝετός steht und formal >zu den Adverbia auf -τός ([[ἐντός]] usw.) stimmt. Sonst unklar; semantisch am nächsten kommt alb. ''hut'' [[vergeblich]], [[leer]], [[eitel]] aus idg. *''uto''- (Jokl WienAkSb. 168: 1,31); Meillet MSL 8, 235f. und Brugmann Grundr.<sup>2</sup> 2: 2, 809 ziehen noch heran [[αὔτως]] im Sinn von [[eitel]], [[vergebens]] (vgl. s. [[αὐτός]]). Nach Ebel KZ 5, 69 (zustimmend Prellwitz und Bartholomae WB.) dagegen mit aind. ''svatáḥ'', aw. ''x<sup>v</sup>atō'' [[von selbst]] formal identisch (idg. *''su̯e''-''tós''), was trotz der Bedeutungsverschiedenheit ([[von selbst]] > [[ohne äußeren Grund]]?) immer Beachtung verdient.<br />'''Page''' 1,582-583
}}