View source for ἡμέρα

{{LSJ1
|Full diacritics=ἡμέρα
|Medium diacritics=ἡμέρα
|Low diacritics=ημέρα
|Capitals=ΗΜΕΡΑ
|Transliteration A=hēméra
|Transliteration B=hēmera
|Transliteration C=imera
|Beta Code=h(me/ra
|Definition=Ep. and Ion. ἡμέρη <span class="title">IG</span>12(5).1 (Ios), Dor. ἀμέρα ib.5(1).213.43,al., 1390.109, 1432.25, <span class="title">Test.Epict.</span>4.12, <span class="title">Michel</span>995<span class="title">A</span> 32, etc., Locr. ἀμάρα <span class="title">IG</span>9(1).334.42 (aspirated perh. only in Att. and West Ion., cf. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> ἐπάμερος Pi., etc., αὐθημερόν <span class="title">IG</span>7.235.18 (Oropus), etc.; usu. unaspirated in early Att. Inscrr., <span class="title">IG</span>12.49.6, al.; aspirated in codd. even in dialects: original <b class="b3">ἀμέρα</b> prob. took aspirate from <b class="b3">ἑσπέρα</b>): ἡ:—<b class="b2">day</b>, less freq. than <b class="b3">ἦμαρ</b> in Hom., ἡ. ἥδε κακὸν φέρει <span class="bibl">Il.8.541</span>, <span class="bibl">13.828</span>; <b class="b3">τίς νύ μοι ἡ. ἥδε</b>; <span class="bibl">Od.24.514</span>; <b class="b3">νύκτες τε καὶ ἡ</b>. <span class="bibl">14.93</span>; <b class="b3">μῆνές τε καὶ ἡ</b>. ib.<span class="bibl">293</span>; νοῦσοι ἐφ' ἡμέρῃ αἳ δ' ἐπὶ νυκτί <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span>102</span>; <b class="b3">ἡ σήμερον ἡ</b>., v. [[σήμερον· ἅμα ἡμέρᾳ]] or <b class="b3">ἅμα τῇ ἡμέρᾳ</b> <b class="b2">at daybreak</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">An.</span>6.3.6</span>, <span class="bibl">Aeschin.3.76</span>; ἅμ' ἡμέρῃ διαφωσκούσῃ <span class="bibl">Hdt.3.86</span>; <b class="b3">ἡ. διέλαμψεν, ἐξέλαμψεν, ὑπέφαινε</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>744</span>, <span class="bibl"><span class="title">Pax</span>304</span>, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>4.5.14</span>; <b class="b3">τῆς ἡ. ὀψέ</b> late <b class="b2">in the day</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">HG</span>2.1.23</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> sts. like Ep. <b class="b3">ἦμαρ</b>, with Adjs. to describe <b class="b2">a state</b> or <b class="b2">time of life</b>, <b class="b3">ἐπίπονος ἁ</b>. <b class="b2">a life</b> of misery, <span class="bibl">S.<span class="title">Tr.</span>654</span> (lyr.); <b class="b3">λυπρὰν ἄγειν ἡ</b>. <span class="bibl">E. <span class="title">Hec.</span>364</span>; <b class="b3">ἐχθρὰ ἡ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Ph.</span>540</span>; <b class="b3">παλαιὰ ἁ</b>. old <b class="b2">age</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>623</span> (but <b class="b3">θεία ἡ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Fr.</span>950</span> is dub. l.); <b class="b3">τερμία ἁ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">Ant.</span>1330</span> (lyr.); <b class="b3">αἱ μακραὶ ἁμέραι</b> length of <b class="b2">days</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">OC</span>1216</span>(lyr.); <b class="b3">νέα ἁ</b>. youth, <span class="bibl">E.<span class="title">Ion</span>720</span>(lyr.); so <b class="b3">τῇ πρώτῃ ἡ</b>. <span class="bibl">Arist.<span class="title">Rh.</span>1389a24</span>; <b class="b3">ἐπὶ τῇ τελευταίᾳ ἡ</b>. at the close of <b class="b2">life</b>, ib.<span class="bibl">1389b33</span>, cf. <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1529</span>; <b class="b3">ζοὴν βλέπουσιν ἡ</b>. look <b class="b2">life-like</b>, <span class="bibl">Herod.4.68</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> poet. for <b class="b2">time</b>, ἡ. κλίνει τε κἀνάγει πάλιν ἅπαντα τἀνθρώπεια <span class="bibl">S.<span class="title">Aj.</span>131</span>; ἐς τόδ' ἡμέρας <span class="bibl">Id.<span class="title">OC</span>1138</span>: pl., <b class="b3">ἐν ἡμέραις τινός</b> <b class="b2">in the days</b> of... <span class="bibl">LXX <span class="title">1 Ch.</span>4.41</span>, etc.; <b class="b3">ἡ. ἀρχαῖαι</b> ib.<span class="bibl"><span class="title">Ps.</span>142(143).5</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> <b class="b2">birthday</b>, <span class="bibl">D.L.4.41</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">5</span> <b class="b2">a fixed day</b>, <b class="b3">τακτὴ ἡ</b>. <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>12.21</span>; <b class="b3">ῥητὴ ἡ</b>. <span class="bibl">Luc.<span class="title">Alex.</span>19</span>; ἡ. ἔστησαν ἀρχαιρεσιῶν <span class="bibl">D.H.6.48</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">Act.Ap.</span>17.31</span>; ἡ. Κυρίου <span class="bibl">LXX<span class="title">Jl.</span>2.1</span>, cf. <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Pet.</span>3.12</span>, etc.; ἡ. κρίσεως <span class="bibl"><span class="title">Ev.Matt.</span>10.15</span>: so abs., <b class="b3">ὑπὸ ἀνθρωπίνης ἡμέρας</b> a human <b class="b2">tribunal</b>, <span class="bibl"><span class="title">1 Ep.Cor.</span>4.3</span>; ἡμέραι καὶ ἀγῶνες <span class="title">Jahresh.</span>23<span class="title">Beibl.</span>93 (Pamphyl.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">6</span> in pl., <b class="b2">age</b>, <b class="b3">προβεβηκὼς ἐν ταῖς ἡ</b>. <span class="bibl"><span class="title">Ev.Luc.</span>1.7</span>, cf. <span class="bibl">LXX<span class="title">Ge.</span>47.8</span>, etc. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> abs. usages, </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">1</span> gen., <b class="b3">τριῶν ἡμερέων</b> <b class="b2">within</b> three <b class="b2">days</b>, <span class="bibl">Hdt.2.115</span>, cf. <span class="bibl">Th.7.3</span>; <b class="b3">ἡμερῶν ὀλίγων</b> <b class="b2">within</b> a few <b class="b2">days</b>, <span class="bibl">Id.4.26</span>, etc.; <b class="b3">ἄλλης ἡ</b>. another <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>698</span>; <b class="b3">τῆς αὐτῆς ἡ</b>. <span class="bibl">Isoc.4.87</span>; μιᾶς ἀμέρας <span class="title">IG</span>5(1).213.43 (Sparta, V B.C.); <b class="b3">ἡμέρας</b> <b class="b2">by day</b>, opp. <b class="b3">νυκτός</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">Fr.</span>65</span>; οὔθ' ἡμέρας οὔτε νυκτός <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phdr.</span>240c</span>; <b class="b3">τοὺς . . τῆς ἡ. ἄρτους δ</b> <b class="b2">daily</b>, <span class="bibl"><span class="title">UPZ</span> 47.21</span> (ii B.C.); <b class="b3">δὶς τῆς ἡμέρης ἑκάστης</b> twice every <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Hdt.2.37</span>; <b class="b3">δίς τῆς ἡ</b>. <span class="bibl">Pl.Com.207</span>; <b class="b3">πεντάκις τῆς ἡ</b>. <span class="bibl">Men.326</span>; <b class="b3">κατεσθίω . . τῆς ἡ. πένθ' ἡμιμέδιμνα</b> five <b class="b2">every day</b>, <span class="bibl">Pherecr.1</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> dat., <b class="b3">τῇδε θἠμέρᾳ</b>,= <b class="b3">σήμερον</b>, (<span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>1283</span>; τῇ τόθ' ἡ <span class="bibl">Id.<span class="title">El.</span>1134</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> acc., <b class="b3">πᾶσαν ἡ</b>. any <b class="b2">day</b>, i.e. soon, <span class="bibl">Hdt.1.111</span>, <span class="bibl">7.203</span>; <b class="b3">τὴν μὲν αὐτίχ' ἡ</b>. <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>433</span>; <b class="b3">ὅλην τὴν ἡ</b>. <span class="bibl">Eup.233</span>; <b class="b3">τρίτην ἡ. ἥκων</b> two <b class="b2">days</b> after one's arrival, <span class="bibl">Th.8.23</span>; οὐδεμίαν ἡ. ὑπεύθυνος εἶναί φημι <span class="bibl">D.18.112</span>; <b class="b3">πέντε ἡμέρας</b> during five <b class="b2">days</b>, <span class="bibl">Th.8.103</span>; <b class="b3">τὰς ἡ</b>. in the <b class="b2">daytime</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Cyr.</span>1.3.12</span>; <b class="b3">τὴν ἡ</b>. <b class="b2">daily</b>, <span class="bibl">LXX<span class="title">Ex.</span> 29.38</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> with Preps., <b class="b3">μίαν ἀν' ἁμέραν</b> on one <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Pi.<span class="title">O.</span>9.85</span>; <b class="b3">ἀνὰ πᾶσαν ἡ</b>. every <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Hdt.7.198</span>; <b class="b3">ἀφ' ἡμέρας τῆς νῦν</b> from this <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>351</span>; but <b class="b3">ἀφ' ἡμέρας γίνεσθαι ἐν τῷ Μουσείῳ</b> <b class="b2">from early in the day</b>, <span class="bibl">Plb.8.25.11</span>: <b class="b3">δι' ἡμέρης</b>, Att. <b class="b3">-ρας</b>, the whole <b class="b2">day</b> long, <span class="bibl">Hdt.1.97</span>, <span class="bibl">2.173</span>, <span class="bibl">Pherecr.64</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ra.</span>260</span>(lyr.); <b class="b3">διὰ τρίτης ἡ</b>. every other <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Hdt. 2.37</span>; <b class="b3">διὰ πολλῶν ἡ</b>. at a distance of many <b class="b2">days</b>, <span class="bibl">Th.2.29</span>; δι' ἡμερῶν τινων <span class="bibl">Thphr.<span class="title">HP</span>4.3.6</span>; <b class="b3">εἰσ ἡμέραν</b> <b class="b2">yearly</b>, <span class="bibl">LXX<span class="title">Jd.</span>17.10</span>; <b class="b3">ἐν ἡμέρῃ</b> <b class="b2">in a single day</b>, <span class="bibl">Hdt.1.126</span>, cf. <span class="bibl">Men.<span class="title">Pk.</span>377</span>; ἐνἡ. μιᾷ <span class="bibl">S.<span class="title">OT</span>615</span>; <b class="b3">τῇδ' ἐν ἡ</b>. <span class="bibl">Id.<span class="title">OC</span>1612</span>; <b class="b3">ἐν ἐκείνῃ τῇ ἡ</b>. <span class="bibl"><span class="title">Ev.Jo.</span>14.20</span>; <b class="b3">ἐν ἑστέραισιν ἡ</b>. <span class="bibl">A.<span class="title">Ag.</span>1666</span>; <b class="b3">ἐν ὀκτὼ ἡ</b>. <span class="bibl">Lys.20.10</span>; but <b class="b3">ἐν τρισὶν ἡ</b>. <b class="b2">within</b> three <b class="b2">days</b>, Ev.Jo.2.19; <b class="b3">ἐξ ἡμέρας</b> by <b class="b2">day</b>, <b class="b3">οὔτε νυκτὸς οὔτ' ἐξ ἡ</b>. <span class="bibl">S.<span class="title">El.</span>780</span>; <b class="b3">ἡμέραν ἐξ ἡμέρας</b> <b class="b2">day</b> after <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Henioch.5.13</span>, <span class="bibl">LXX<span class="title">Ge.</span>39.10</span>, <span class="bibl"><span class="title">2 Ep.Pet.</span>2.8</span> (but ἐξ ἡμερῶν εἰς ἡμέρας <span class="bibl">LXX <span class="title">2 Ch.</span>21.15</span>); <b class="b3">ἐπ' ἡμέρην ἔχειν, ἐφ' -ραν χρῆσθαι</b>, <b class="b2">sufficient for the day</b>, <span class="bibl">Hdt.1.32</span>, <span class="bibl">Th.4.69</span>; τὸ γὰρ βρότειον σπέρμ' ἐφ' ἡ. φρονεῖ <span class="bibl">A. <span class="title">Fr.</span>399</span>; τῆς ἐφ' ἡ. βορᾶς <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>429</span>; but <b class="b3">τοὐφ' ἡμέραν</b> <b class="b2">day by day</b>, <span class="bibl">Id.<span class="title">Cyc.</span> 336</span>: c. dat., <b class="b3">ἐπ' ἡμέρῃ ἑκάστῃ</b> (v.l. [[-ρης -της]]) every <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Hdt.5.117</span>; ὁ ἥλιος νέος ἐφ' ἡμέρῃ <span class="bibl">Heraclit.6</span>; <b class="b3">καθ' ἡμέραν</b> <b class="b2">by day</b>, <span class="bibl">A.<span class="title">Ch.</span>818</span> (lyr.); <b class="b3">καθ' ἡ. τὴν νῦν</b> <b class="b2">to-day</b>, <span class="bibl">S.<span class="title">OC</span>3</span>, <span class="bibl"><span class="title">Aj.</span>801</span>; but <b class="b3">καθ' ἡ</b>. commonly means <b class="b2">day by day</b>, IG12.84.40, etc.; <b class="b3">καθ' ἡ. ἀεί</b> [S.]<span class="bibl"><span class="title">Fr.</span>1120.4</span>: with Art., τὸν καθ' ἡ. βίον <span class="bibl">Id.<span class="title">OC</span>1364</span>; ἡ καθ' ἡ. ἀναγκαία τροφή <span class="bibl">Th.1.2</span>; τὰ καθ' ἡ. ἐπιτηδεύματα <span class="bibl">Id.2.37</span>; τὸ καθ' ἡ. ἀδεές <span class="bibl">Id.3.37</span>, etc.; <b class="b3">τὸ καθ' ἡ</b>. <b class="b2">every day</b>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Eq.</span>1126</span> (lyr.), etc.; also τὰ καθ' ἑκάστην τὴν ἡ. ἐπιτηδεύματα <span class="bibl">Isoc.4.78</span>; <b class="b3">μετ' ἡμέρην</b> <b class="b2">in broad daylight</b>, opp. <b class="b3">νυκτός</b>, <span class="bibl">Hdt.2.150</span>, cf. <span class="bibl">Ar.<span class="title">Pl.</span>930</span>; opp. <b class="b3">νύκτωρ</b>, <span class="bibl">Aeschin.3.77</span>; <b class="b3">μεθ' ἡμέρας</b> <b class="b2">some days</b> after, <span class="bibl">LXX<span class="title">Jd.</span>15.1</span>; <b class="b3">ἡμέρα παρ' ἡμέραν γιγνομένη</b> <b class="b2">day</b> following on <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">Antipho 5.72</span>; but <b class="b3">παρ' ἡμέραν</b> <b class="b2">every other day</b>, Dsc.3.137, <span class="bibl">Luc.<span class="title">DDeor.</span>24.2</span>; παρ' ἡ. ἄρχειν <span class="bibl">Plu.<span class="title">Fab.</span>15</span>; καθ' ἡμέραν εἰώθειν ὀργίζεσθαι, νῦν παρ' ἡμέραν, εἶτα παρὰ δύο, εἶτα παρὰ τρεῖς <span class="bibl">Arr.<span class="title">Epict.</span>2.18.13</span>; <b class="b3">πρὸ ἡμέρας</b> before <b class="b2">day-break</b>, <span class="bibl">Diph.22</span>; but <b class="b3">πρὸ ἀμερᾶν δέκα ἤ κα μέλλωντι ἀναγινώσκεν</b> <span class="title">GDI</span>5040.42 (Crete); πρὸ ἡμερῶν ἑπτὰ εἰδυῶν Ὀκτωμβρίων <span class="title">SIG</span>646.2 (Thisbe, ii B.C.); <b class="b3">γίγνεται, ἔστι πρὸς ἡμέραν</b>, towards <b class="b2">day</b>, near <b class="b2">day</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>2.4.6</span>, <span class="bibl">Lys.1.14</span>; also, <b class="b2">for the day, daily</b>, <span class="bibl">Charito 4.2</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">IV</span> as pr. n., <b class="b2">the goddess of day</b>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Th.</span>124</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> v. [[ἥμερος]] <span class="bibl">11</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1165.png Seite 1165]] ἡ, ion. u. ep. ἡμέρη, der <b class="b2">Tag</b>; bei Hom. nur sechsmal, sonst [[ἦμαρ]]; ἡμέρη ἥδε κακὸν φέρει, dieser Tag, Il. 8, 541. 13, 328; vgl. Od. 24, 514; ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ [[Διός]] εἰσιν 14, 93; μῆνές τε καὶ ἡμέραι 11, 294. 14, 293; – H. h. Apoll. 349; ἐφ' ἡμέρῃ ἠδ' ἐπὶ νυκτί Hes. O. 102; – Pind., Tragg. u. in Prosa; der natürliche Tag im Gegensatze zur Nacht, [[λευκόπωλος]] [[ἡμέρα]] πᾶσαν κατέσχε γαῖαν Aesch. Pers. 378, wie Soph. Ai. 658; ὦ χρυσέας ἁμέρας [[βλέφαρον]] Ant. 104; [[οὔτε]] νυκτὸς οὔτ' ἐξ ἡμέρας El. 770; φῶς ἡμέρας [[τόδε]], Tageslicht, Eur. Rhes. 985; ἐξ ἡμέρας εἰς νύκτα μὴ λυπούμενοι Herc. Für. 505; λευκοπτέρου ἁμέρας [[φέγγος]] Tr. 848; [[ἡμέρα]] ἐξέλαμψεν, der Tag brach an, Ar. Pax 304; τήν νύχθ' ὅλην ἐγρηγόρεσαν, [[ἕως]] διέλαμψεν [[ἡμέρα]] Plut. 744; οὔθ' ἡμέρας [[οὔτε]] νυκτός, weder bei Tage noch des Nachts, Plat. Phaedr. 240 c; ἅμ' ἡμέρῃ διαφωσκούσῃ, mit Tagesanbruch, Her. 3, 86; einfacher ἅμα τῇ ἡμέρᾳ, Xen. An. 6, 1, 6, wo Krüger viele Stellen aus Xen. anführt; ohne den Artikel, Hell. 3, 2, 3, wie Eur. El. 78; ἐπεὶ [[ἡμέρα]] ὑπεφαίνετο Xen. Cyr. 4, 5, 14; τῆς ἡμέρας ὀψὲ ἦν, es war spät am Tage, Hell. 2, 1, 23; ἀρχομένη, δυομένη, Luc. salt. 17; – der bürgerliche Tag, die Nacht mit einbegreifend, als Zeitbestimmung überall; ἁμέραι ἐπίλοιποι μάρτυρες σοφώτατοι Pind. Ol. 1, 22; ἐν ὑστέραισιν ἡμέραις Aesch. Ag. 1651. Man bemerke – a) den gen.; ἑκάστης ἡμέρας, jeden Tag, täglich, Plat. Prot. 318 a Conv. 172 c; ἡμέρας, οὐχ ὅλης μιᾶς Soph. Phil. 478; αὐτὸν δὲ σὲ τριῶν ἡμερέων [[προαγορεύω]] ἐκ τῆς γῆς μετορμίζεσθαι, in drei Tagen, innerhalb dreier Tage, Her. 2, 115; vgl. Thuc. 4, 26; εἰ βούλονται ἐξιέναι τῆς Σικελίας [[πέντε]] ἡμερῶν 7, 3; ἡμερῶν μὲν ὀλίγων μέλλει τὰ [[Πύθια]] γίνεσθαι Aesch. 3, 254, in wenigen Tagen; ἄλλης ἡμέρας, an einem andern Tage, Soph. El. 698; τῆς αὐτῆς ἡμέρας, an demselben Tage, Isocr. 4, 87. – b) den dat.; sehr gew. [[τῇδε]] τῇ ἡμέρᾳ, an diesem Tage, u. ä., überall; seltener mit der Präposition, ἐν ἡμέρᾳ μιᾷ, in einem Tage, Soph. O. R. 615; τῇδ' ἐν ἡμέρᾳ O. C. 1608, wie ἁμέρᾳ ἐν μιᾷ Pind. I. 3, 34; μίαν ἀν' ἁμέραν, <b class="b2">aneinem</b> Tage, Ol. 9, 85. – c) den accus.; [[πέντε]] ἡμέρας παρεσκευάζοντο, fünf Tage lang rüsteten sie sich, Thuc. 8, 103, häufig; τρίτην ἡμέραν [[αὐτοῦ]] ἥκοντος, drei Tage nach seiner Ankunft, Thuc. 8, 23; eben so πᾶσαν ἡμέραν, was jeden Tag geschehen kann, Her. 1, 111. 7, 203. – d) mit Präpositionen; ἀνά, ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν, täglich, Her. 7, 198; Paus. 1, 42, 3 is. unter b); – ἀπό, ἀφ' ἡμέρας, vom hellen Tage an, de die, Pol. 8, 27, 11 u. öfter, bes. πίνειν; – ἐν, s. unter b; – [[κατά]], καθ' ἡμέραν τὴν νῦν, heut, Soph. O. C. 3; καθ' ἡμέραν δ' οὐδὲν ἐμφανέστερος, am Tage, Aesch. Ch. 805; ψυχῇ διδόντες ἡδονὴν καθ' ἡμέραν, so lange es Tag ist, Pers. 827; gew. καθ' ἡμέραν = <b class="b2">täglich</b> z. B., τὸν καθ' ἡμ. βίον Soph. O. C. 1366; Eur. Med. 1020 u. öfter; σπανίζων τοῦ καθ' ἡμ. βίου El. 235; Thuc. 3, 37; Plat. Prot. 318 c; mit ἑκάστην, Polit. 270 a; καθ' ἡμ. [[δίαιτα]] Legg. VI, 762 a; τὸ καθ' ἡμέραν, Phaedr. 240 b Rep. VIII, 561 c; τὰ καθ' ἑκάστην τὴν ἡμέραν ἐπιτηδεύματα Isocr. 4, 78, die täglichen Beschäftigungen; καθ' ἑκ. ἡμ. auch Aesch. 3, 165 u. Folgde; – ἐπ ί, ἐφ' ἡμέραν, auf, für den Tag, Thuc. 4, 69, wie τῆς ἐφ' ἡμέραν βορᾶς Eur. El. 429; Aesch. 2, 66; auch = Tag für Tag, Eur. Cycl. 336; ἐφ' ἡμέρης ἑκάστης, jeden Tag, Her. 5, 117; – [[μετά]], z. B. μεθ' ἡμέρην, im Ggstz von νυκτός, bei Tage, Her. 2, 150; Arist. H. A. 5, 14; [[νύκτωρ]] καὶ μεθ' ἡμέραν, Dem. 24, 113; Pol. 1, 42, 13; – πρ ὸ ς ἡμέραν, gegen Tagesanbruch, Sp. – Allgemein: die <b class="b2">Zeit</b>, ὡς [[ἡμέρα]] κλίνει τε κἀνάγει [[πάλιν]] ἅπαντα τἀνθρώπεια Soph. Ai. 131; παλαιᾷ μὲν [[ἔντροφος]] ἁμέρᾳ [[μάτηρ]], die greise Mutter, 613; νέα [[ἡμέρα]], die Jugend, Eur. Ion 720; vgl. Arist. rhet. 2, 12. 13, wo es von den Greisen heißt εἰσὶ δὲ φιλόζωοι καὶ [[μάλιστα]] ἐπὶ τῇ τελευταίᾳ ἡμέρᾳ. Auch wie bei uns ἐπίπονοι ἡμέραι, mühselige Tage, mühseliges Leben, Soph. Tr. 654; λυπρά Eur. Hec. 364. – S. auch nom. pr.
}}
{{ls
|lstext='''ἡμέρα''': Ἰων. ἡμέρη, Δωρ. [[ἁμέρα]], ἡ· - [[ἡμέρα]], πρῶτον παρ’ Ὁμ. (ἂν καὶ ὁ [[συνήθης]] Ἐπ. [[τύπος]] [[εἶναι]] [[ἦμαρ]]), ἡμέρη ἥδε κακὸν φέρει Ἰλ. Θ. 541, Ν. 828· τίς νύ μοι ἡμέρη ἥδε Ὀδ. Ω. 514· νύκτες τε καὶ ἡμέραι Ξ. 93· μῆνές τε καὶ ἡμ. [[αὐτόθι]] 293, Λ. 294· οὕτω παρ’ Ἡσ., ἐφ’ ἡμέρῃ ἧδ’ ἐπὶ νυκτὶ Ἔργ. κ. Ἡμ. 102· περὶ τῶν ποικίλων θέσεων τῆς φράσεως νύκτα καὶ ἡμέραν, ἴδε Λοβ. Παραλ. 62· - ἡ [[σήμερον]] [[ἡμέρα]], ἴδε ἐν λ. [[σήμερον]]: - ἡ ἡλίου [[ἡμέρα]] Συλλ. Ἐπιγρ. 6731· ἡ Ἀφροδίτης [[ἡμέρα]] [[αὐτόθι]] 6769· Ἑρμοῦ, τῆς τετράδος καὶ τῆς παρασκευῆς, ἐπιφημίζονται γὰρ ἡ μὲν Ἑρμοῦ, ἡ δὲ Ἀφροδίτης Κλήμ. Ἀλ. 877. - Φράσεις σημαίνουσαι τὴν αὐγήν, τὰ χαράγματα, ἅμα ἡμέρᾳ ἢ ἅμα τῇ ἡμέρᾳ Ξεν. Ἀν. 6. 3, 6, Αἰσχίν. 64. 28· ἅμ’ ἡμέρῃ διαφωσκούσῃ Ἡρόδ. 3. 86· ἡμ. διαλάμπει Ἀριστοφ. Πλούτ. 744· ἐκλάμπει ὁ αὐτ. Εἰρ. 304· ὑποφαίνεται Ξεν. Κύρ. 4. 5, 14· γίγνεται ἢ ἐστὶ πρὸς ἡμέραν ὁ αὐτ. Ἑλλ. 2. 4, 6, Λυσ. 92 ἐν τέλ.· τῆς ἡμέρας ὀψέ, ἀργά, βράδυ, ἑσπέρας, Ξεν. Ἑλλ. 2. 1, 23. 2) [[ἐνίοτε]] ὡς τὸ Ἐπ. [[ἦμαρ]]. μετ’ ἐπιθ. πρὸς περιγραφὴν καταστάσεως ἢ χρονικῆς περιόδου τῆς ζωῆς, [[ἐπίπονος]] ἡμ., ζωὴ [[πλήρης]] ἀθλιότητος, Σοφ. Τρῳ. 654· λυπρὰν ἄγειν ἡμ. Εὐρ. Ἑκ. 364· ἐχθρὰ ἡμ. ὁ αὐτ. Φοιν. 540· παλαιὰ ἡμ., [[γῆρας]], Σοφ. Αἴ. 623· αἱ μακραὶ ἡμέραι, [[μῆκος]] ἡμερῶν, ὁ αὐτ. Ο. Κ. 1216· νέα ἡμ., [[νεότης]], Εὐρ. Ἴωνι 720· οὕτω, τῇ πρώτῃ ἡμ. Ἀριστ. Ρητ. 2. 12, 8· ἐπὶ τῇ τελευταίᾳ, ἡμ., κατὰ τὸ [[τέλος]] τῆς ζωῆς, [[αὐτόθι]] 13, 8· (ἀλλὰ τελευταία ἡμ., [[ἡμέρα]] τοῦ θανάτου, Σοφ. Ο. Τ. 1529.) 3) ποιητ. ἀντὶ τοῦ [[χρόνος]], ἡμ. κλίνει τε κἀνάγει [[πάλιν]] ἅπαντα τἀνθρώπεια ὁ αὐτ. Αἴ. 131· ἐς τόδ’ ἡμέρας ὁ αὐτ. Ο. Κ. 1138. 4) [[γενέθλιος]] [[ἡμέρα]], Διογ. Λ. 4. 41. ΙΙ. ἀπόλ. χρήσεις: 1) κατὰ γεν., τριῶν ἡμερέων, ἐντὸς τριῶν ἡμ., Ἡρόδ. 2. 115, πρβλ. Θουκ. 7. 3· ἡμερῶν ὀλίγων, ἐντὸς ὀλίγων ἡμερῶν, Θουκ. 4, 26, κτλ.· ἄλλης ἡμ., κατ’ [[ἄλλην]] ἡμέραν, Σοφ. Ἠλ. 698· τῆς αὐτῆς ἡμ. Ἰσοκρ. 58C· - ἀλλ’ [[ὡσαύτως]], ἡμέρας, ἐν καιρῷ ἡμέρας, ἀντίθ. νυκτός, Σοφ. Ἀποσπ. 63· οὔθ’ ἡμέρας [[οὔτε]] νυκτὸς Πλάτ. Φαίδρ. 240C· δὶς τῆς ἡμέρης ἑκάστης, δὶς καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, Ἡρόδ. 2. 37· δὶς τῆς ἡμ. Πλάτ. Κωμ. ἐν Ἀδήλ. 44· [[πεντάκις]] τῆς ἡμ. Μένανδ. Μισ. 5· [[κατεσθίω]] … τῆς ἡμ. [[πέντε]] ἡμιμέδιμνα, καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, Φερεκρ. Ἀγ. 1. 2) κατὰ δοτ., [[τῇδε]] τῇ ἡμέρᾳ, κατὰ ταύτην τὴν ἡμέραν, = [[σήμερον]], Σοφ. Ο. Τ. 1183· τῇ τόθ’ ἡμ. ὁ αὐτ. Ἠλ. 1123· - οὕτω, τῇδ’ ἐν ἡμέρᾳ ὁ αὐτ. Ο. Κ. 1612, πρβλ. Ο. Τ. 615, Αἰσχύλ. Ἀγ. 1666, Λυσ. 158, 39, κτλ. 3) κατ’ αἰτ., πᾶσαν ἡμ., ὅλην τὴν ἡμέραν, Ἡρόδ. 1. 111, κτλ.· τὴν μέν αὐτίχ’ ἡμ. Σοφ. Ο. Κ. 483· ὅλην τὴν ἡμ. Εὔπολ. Πολ. 5· τρίτην ἡμ. [[αὐτοῦ]] ἥκοντος, [[τρεῖς]] ἡμέρας [[μετὰ]] τὴν ἄφιξιν [[αὐτοῦ]], Θουκ. 8. 23· οὐδεμίαν ἡμέραν, [[οὐδέποτε]], Δημ. 264. 1· [[πέντε]] ἡμέρας, ἐπὶ [[πέντε]] ἡμέρας, Θουκ. 8. 103· τὰς ἡμέρας Ξεν. Κύρ. 1. 3, 12. ΙΙΙ. [[μετὰ]] προθ., μίαν ἀν’ ἀμέραν, ἐπὶ μίαν ἡμέραν, Πίνδ. Ο. 9. 126· ἀνὰ πᾶσαν ἡμ., καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, Ἡρόδ. 7. 198· - ἀφ’ ἡμέρας τῆς νῦν, ἀπὸ τῆς [[σήμερον]], ἀπὸ τοῦδε, Σοφ. Ο. Τ. 351· [[ἀλλά]], ἀφ’ ἡμέρας [[πίνω]], ἄρχομαι πίνων πρὶν ἔτι λήξῃ ἡ [[ἡμέρα]], ὡς τὸ Λατ. de die potare, Πολύβ. 8. 27, 11· - δι’ ἡμέρης, Ἀττ. -ρας, δι’ ὅλης τῆς ἡμέρας Ἡρόδ. 1. 97., 2. 173, Φερεκρ. Ἱπν. 1· διὰ τρίτης ἡμ., κατὰ πᾶσαν τρίτην ἡμέραν, Λατ. tertio quoque die, Ἡρόδ. 2. 37· δι’ ἡμ. πολλῶν, κατὰ [[διάλειμμα]] πολλ. ἡμ.., Θουκ. 2. 29· - ἐν ἡμέρᾳ, ἴδε ἀνωτ. ΙΙ.2· - ἐξ ἡμέρας, ἐν καιρῷ ἡμέρας, [[οὔτε]] νυκτός οὔτ’ ἐξ ἡμ., Σοφ. Ἠλ. 780· - ἡμέραν ἐξ ἡμέρας, ἀπὸ ἡμέρας εἰς ἡμέραν, Ἡνίοχ. ἐν Ἀδήλ. 1. 13· - ἐπ’ ἡμέρην, διὰ μίαν ἡμέραν, Ἡρόδ. 1. 32, Θουκ. 4. 69· τό γάρ βρότειον σπέρμ’ ἐφ’ ἡμ. φρονεῖ Αἰσχύλ. Ἀποσπ. 295· τῆς ἐφ’ ἡμ. βορᾶς Εὐρ. Ἠλ. 429· ἀλλὰ, τοὐφ’ ἡμέραν ἀπὸ ἡμέρας εἰς ἡμέραν, Εὐρ. Κύκλ. 336· [[ὡσαύτως]] [[μετὰ]] γεν., ἐπ’ ἡμ. ἑκάστης, καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, Ἡρόδ. 5. 117· ἐφ’ἡμ. τῆς νῦν Σοφ. Ο. Τ. 351· - καθ’ ἡμέραν, ἐν καιρῷ ἡμέρας, Αἰσχύλ. Χο. 818· καθ’ ἡμ. τὴν νῦν, τὴν [[σήμερον]] ἡμέραν, Σοφ. Ο. Κ. 3, Αἴ. 801· ἀλλὰ καθ’ ἡμ. κοινῶς σημαίνει ὅ, τι καὶ παρ’ ἡμῖν, καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, καθ’ ἡμ. ἀεὶ ὁ αὐτ. Ἀποσπ. 779· συνήθως [[ὅμως]] [[μετὰ]] τοῦ ἄρθρου, τὸν καθ’ ἡμ. βίον ὁ αὐτ. Ο. Κ. 1364, πρβλ. Εὐρ. Μηδ. 1020, Θουκ. 1. 2, κτλ.· τά καθ’ ἡμ. ἐπιτηδεύματα ὁ αὐτ. 2. 37· τό καθ’ ἡμ. ἀδεές ὁ αὐτ. 3. 37, κτλ.· καὶ τὸ καθ’ ἡμ., ἀπολ. καθ’ ἑκάστην ἡμέραν, Ἀριστοφ. Ἱππ. 1126, κτλ.· - [[ὡσαύτως]], τά καθ’ ἑκάστην τὴν ἡμ. Ἰσοκρ. 56C ·πρβλ. [[ὁσημέραι]] - μετ’ ἡμέρην, ἀντιθ. νυκτὸς, [[νύκτωρ]], Ἠρόδ. 2. 150, Ἀριστοφ. Πλούτ. 930· [[νύκτωρ]] καὶ μεθ’ ἡμ. Αἰσχίν. 64. 36· - [[ἡμέρα]] παρ’ ἡμέραν γιγνομένη, [[ἡμέρα]] ἀκαολουθοῦσα ἡμέραν, Ἀντιφῶν 137. 43· οὕτω, παρ’ ἡμέραν μόνον, Λουκ. Θ. Διαλ. 24. 2· πρβλ. ἧμαρ ἐν τέλ.- πρὸ ἡμέρας, πρὶν ἀνατείλῃ ἡ [[ἡμέρα]], Δίφιλ. Βοιωτ. 1· - πρὸς ἡμέραν: ἐπειδή δὲ ἦν πρὸς ἡμέραν, ἐπλησίαζε νὰ ἐξημερώσῃ, Λυσ. 92 ἐν τέλ., Δίφιλ. ἔνθ’ ἀνωτ.· ἀλλ’ [[ὡσαύτως]], διὰ τὴν ἡμέραν, καθημερινός, Χαρίτ. 4. 2· - ὑπ’ ἀνθρωπίνης ἡμέρας, ὑπὸ κρίσεως ἀνθρωπίνης (ἐν ἀναφορᾷ πρὸς τὴν ἡμέραν τῆς παγκοσμίου κρίσεως τοῦ Θεοῦ), Α΄ Ἐπιστ. π. Κορ. δ΄, 3. ΙV. ὡς κύρ. [[ὄνομα]], Ἡμέρα, ἡ θεὰ τῆς ἡμέρας, [[θυγάτηρ]] τοῦ Ἐρέβους καὶ τῆς Νυκτός, Ἡσ. Θ. 124. (Πιθ. ἐκ τῆς αὐτῆς ῥίζης ἐξ ἧς τὸ [[ἥμερος]], ἐν λ. ὥρα, Λοβ. Παραλ. 359).
}}
{{bailly
|btext=<span class="bld">1</span>ας (ἡ) :<br /><b>1</b> jour : [[ἅμα]] ἡμέρᾳ XÉN, ἅμ’ ἡμέρῃ <i>(ion.)</i> διαφωσκούσῃ HDT, [[ἅμα]] [[τῇ]] ἡμέρᾳ XÉN au point du jour ; ἐπεὶ [[ἡμέρα]] ὑπεφαίνετο XÉN comme le jour commençait à paraître ; [[ἐξ]] ἡμέρας SOPH de jour ; πρὸς ἡμέραν XÉN vers le jour ; οὔθ’ ἡμέρας [[οὔτε]] νυκτός PLAT ; [[οὔτε]] νυκτὸς οὔτ’ [[ἐξ]] ἡμέρας SOPH ni jour ni nuit ; [[οὐ]] νυκτός, ἀλλὰ μεθ’ ἡμέρην HDT non de nuit, mais pendant le jour;<br /><b>2</b> durée d’un jour <i>pour marquer le temps</i> : τριῶν ἡμερέων HDT, [[πέντε]] ἡμερῶν THC, ἡμερῶν ὀλίγων THC dans le délai de trois jours, de cinq jours, de quelques jours ; ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην HDT chaque jour ; ἐπ’ ἡμέρης ἑκάστης HDT, τῆς ἑκάστης ἡμέρης HDT, καθ’ ἑκάστην ἡμέραν ESCHN, καθ’ ἡμέραν THC chaque jour ; καθ’ ἡμέραν SOPH maintenant ; παρ’ ἡμέραν LUC de jour en jour, tous les deux jours ; ἐφ’ ἡμέραν THC, ἐπ’ ἡμέρην HDT pour un jour, pour la durée d’un jour, au jour le jour <i>ou</i> pour le jour présent ; τῇδ’ ἡμέρᾳ EUR, [[τῇδε]] ἡμέρᾳ SOPH, τῇδ’ [[ἐν]] ἡμέρᾳ SOPH ce jour-là, ce jour même;<br /><b>3</b> <i>p. ext.</i> jour <i>pour marquer le temps en gén.</i> : [[αἱ]] μακραὶ ἡμέραι SOPH longs jours, longue vie ; παλαιὰ [[ἁμέρα]] <i>dor.</i> SOPH la vieillesse ; [[τῇ]] πρώτῃ ἡμέρᾳ ARSTT dans les premiers temps de la vie, <i>càd</i> dans la jeunesse ; τελευταία [[ἡμέρα]] SOPH, τερμία [[ἡμέρα]] SOPH le dernier jour (de la vie), le jour de la mort;<br /><b>4</b> <i>pour marquer la condition ou les événements de la vie</i> [[ἐπίπονος]] [[ἡμέρα]] SOPH, λυπρὰ [[ἡμέρα]] EUR vie misérable.<br />'''Étymologie:''' orig. inconnue, cf. [[ἦμαρ]].<br /><span class="bld">2</span><i>fém. de</i> [[ἥμερος]].
}}
{{Abbott
|astxt=[[ἡμέρα]], -ας, ἡ, [in LXX [[chiefly]] ([[very]] freq.) for יוֹם;] <br />[[day]];<br /><b class="num">1.</b>as [[distinct]] [[from]] [[night]]: gen. ἡμέρας, by [[day]] (WM, §30, 11), Re 21:25; ἡ. κ. νυκτός (ν. κ. ̔ἡ.), Ac 9:24, I Th 2:9, II Th 3:8, Re 4:8 (BL, §36, 13); ἡμέρας [[μέσης]], at [[mid-day]], Ac 26:13; acc. durat., τ. ἡμέρας, Lk 21:37; ὅλην τὴν ἡ., Ro 8:36; ἐν [[ἡμέρα]], Jo 11:9, Ro 13:13; ἡμέρας [[ὁδός]], a [[day]]'s [[journey]], Lk 2:44; ἡ. γίνεται, Lk 4:42 22:66; κλίνει, Lk 9:12, al.; metaph., Jo 9:4, Ro 13:12, I Th 5:4, 5 8, II Pe 1:19. <br /><b class="num">2.</b>Of a [[civil]] [[day]] of 24 hours, incl. [[night]]: Mt 6:34, Mk 6:21, Lk 13:14, al.; τρίτῃ ἡ., Mt 16:21; ἡμέρᾳ κ. ἡ. (cf. יוֹם בְּיֹום, Es 3:4), II Co 4:16; ὅλην τ. ἡ., Ro 8:36 10:21; pl., Jo 2:12, Ac 9:19, al.; ἡ. [[τῶν]] ἀζύμων, Ac 12:3; τ. σαββάτου, Lk 13:14, 16; ἡ κυριάκη ἡ., Re 1:10. <br /><b class="num">3.</b>In Messianic [[sense]], of the [[last]] [[day]]: ἡ ἡ. ([[ἐκείνη]], τ. κυρίου,etc.), Mt 7:22, Lk 6:23, Ro 13:12, I Co 1:8, I Th 5:2, II Th 2:2, II Pe 3:10, al; by meton., as compared [[with]] the [[divine]] [[judgment]] on [[that]] [[day]], ἡ. ἀνθρωπίνη, of a [[human]] [[tribunal]], I Co 4:3 (EV, [[man]]'s [[judgment]]). <br /><b class="num">4.</b>As in Heb. ([[also]] in Gk. writers; Bl, §46, 9; M, Pr., 81), of [[time]] in [[general]]: Jo 8:56 14:20, II Co 6:2, Eph 6:13, II Pe 3:18; pl. Ac 15:7, Eph 5:16, He 10:32; πᾶσας [[τὰς]] ἡ. (cf. כָּל הַיָּמִים, De 4:40, al.; MM, Exp., xv), Mt 28:20; ἐλεύσονται ἡ. [[ὅταν]] ([[ὅτε]]), Mt 9:15, Mk 2:20, Lk 5:35 17:22; αἱ ἡ., c. gen. pers. (Ge 26:1, al.), Mt 2:1, Lk 1:5, Ac 7:45, I Pe 3:20; ἀρχ̀ ἡμερῶν, He 7:3.
}}
{{StrongGR
|strgr=[[feminine]] ([[with]] [[ὥρα]] [[implied]]) of a derivative of hemai (to [[sit]]; [[akin]] to the [[base]] of [[ἑδραῖος]]) [[meaning]] [[tame]], i.e. [[gentle]]; [[day]], i.e. ([[literally]]) the [[time]] [[space]] [[between]] [[dawn]] and [[dark]], or the [[whole]] 24 hours ([[but]] [[several]] days were [[usually]] reckoned by the Jews as inclusive of the parts of [[both]] extremes); [[figuratively]], a [[period]] ([[always]] defined [[more]] or [[less]] [[clearly]] by the context): [[age]], + alway, ([[mid]]-)[[day]] (by [[day]], (-ly)), + for [[ever]], [[judgment]], ([[day]]) [[time]], [[while]], years.
}}
{{grml
|mltxt=και [[μέρα]], η (AM [[ἡμέρα]], Μ και [[μέρα]], Α επικ. και ιων. τ. ἡμέρη, δωρ. τ. ἀμέρα και [[ἁμέρα]], λοκρ. τ. [[ἀμάρα]])<br /><b>1.</b> το [[χρονικό]] [[διάστημα]] από την [[ανατολή]] [[μέχρι]] τη [[δύση]] του ήλιου (α. «[[μέρα]] [[μεσημέρι]]» β. «ὅσσαι γὰρ νύκτες τε καὶ ἡμέραι ἐκ [[Διός]] εἰσιν», <b>Ομ. Οδ.</b>)<br /><b>2.</b> το [[χρονικό]] [[διάστημα]] [[κατά]] το οποίο έζησε ή έδρασε [[κάποιος]], [[καιρός]], [[εποχή]], ζωή (α. «περάσαμε δύσκολες ημέρες» β. «ἐν ταῑς ἡμέραις Ἡρώδου», ΚΔ.)<br /><b>3.</b> [[γιορτή]] ή [[επέτειος]] (α. «[[ημέρα]] Χριστουγέννων» β. «[[ημέρα]] του ΟΧΙ»)<br /><b>4.</b> [[χρονικό]] [[διάστημα]] πραγματοποίησης γεγονότος ή φαινομένου (α. «[[ημέρα]] κρίσεως» — η Δευτέρα Παρουσία<br />β. «[[ημέρα]] καύσωνος» γ. «[[ημέρα]] αναπαύσεως» δ. «[[αποφράς]] [[ημέρα]]» — η [[μέρα]] που συνέβη [[κάτι]] [[κακό]]<br />ε. «τακτή [[ημέρα]]» ή «ρητή [[ημέρα]]» — καθορισμένη [[ημέρα]])<br /><b>5.</b> <b>φρ.</b> α) «παρ' ημέραν», «[[μέρα]] [[παρά]] [[μέρα]]» — [[κάθε]] δεύτερη [[μέρα]], [[κάθε]] δύο μέρες<br />β) «από [[μέρα]] σε [[μέρα]]», «[[μέρα]] με την (η)[[μέρα]]», «ἡμέραν μὲ τὴν ἡμέραν», «ἡμέρᾳ τῇ ἡμέρᾳ» — εξακολουθητικά, συν τω χρονω, [[βαθμηδόν]]<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> [[ολόκληρο]] το [[ημερονύκτιο]], [[χρονικό]] [[διάστημα]] εικοσιτεσσάρων ωρών («λείπει [[τριάντα]] μέρες»)<br /><b>2.</b> ο ορισμένος [[χρόνος]] για την ημερήσια [[εργασία]] («αρρώστησα κι έλειψα από το [[γραφείο]] [[τρεις]] ημέρες»)<br /><b>3.</b> <b>αστρον.</b> ο [[χρόνος]] που απαιτείται για να εκτελέσει ένα [[ουράνιο]] [[σώμα]] μια πλήρη [[περιστροφή]] [[γύρω]] από τον άξονά του<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «ηλιακή [[ημέρα]]» — το [[χρονικό]] [[διάστημα]] από τη φαινομένη [[ανατολή]] του ηλίου [[μέχρι]] τη φαινομένη [[δύση]] του<br />β) «αστρική [[ημέρα]]» — [[χρονικό]] [[διάστημα]] που [[είναι]] συντομότερο [[κατά]] 0,0084 δευτερόλεπτα σε [[σύγκριση]] με την [[ημέρα]]<br />γ) «[[μέση]] ηλιακή [[ημέρα]]» — [[χρονικό]] [[διάστημα]] [[κατά]] [[τέσσερα]] [[περίπου]] λεπτά της ώρας μεγαλύτερο από τη [[διάρκεια]] της αστρικής ημέρας<br />δ) «[[πολιτική]] [[ημέρα]]» — [[μέση]] ηλιακή [[ημέρα]] διάρκειας εικοσιτεσσάρων ωρών ακριβώς, η [[αρχή]] της οποίας έχει καθοριστεί στις 12 τα [[μεσάνυχτα]]<br />ε) «είδε το φως της ημέρας» — γεννήθηκε<br />στ) «σώθηκαν οι μέρες του» — σε λίγο καιρό θα πεθάνει<br />ζ) <b>(λαογρ.)</b> «ημέρες της γριάς» — οι [[τρεις]] τελευταίες ημέρες του Μαρτίου<br />η) «[[είναι]] η [[μέρα]] μου» — [[είναι]] η [[σειρά]] μου<br />θ) «[[μέρα]] μου και [[μέρα]] σου» — [[σειρά]] μου και [[σειρά]] σου<br />ι) «καλή [[μέρα]]» — [[ευχή]] που λέγεται το [[πρωί]]<br />ια) «την κακή ψυχρή σου [[μέρα]]» — υβριστική [[φράση]]<br />ιβ) «έφαγα τη [[μέρα]] μου» — διέθεσα τη [[μέρα]] μου για να [[κάνω]] [[κάτι]] το οποίο ίσως δεν άξιζε τον κόπο ή διέθεσα περισσότερο χρόνο από όσο έπρεπε για [[κάτι]]<br />ιγ) «κρίσιμη [[μέρα]]» — η [[μέρα]] [[κατά]] την οποία πρόκειται να κριθεί η [[έκβαση]] κάποιας σοβαρής κατάστασης<br />ιδ) «της ημέρας» — [[σημερινός]] ή πολύ [[πρόσφατος]] («αβγά της ημέρας»)<br />ιε) «[[είμαι]] της ημέρας» — έχω [[υπηρεσία]] μια ορισμένη [[ημέρα]], [[είμαι]] εφημερεύων<br />ιστ) «[[μέρα]] και [[νύχτα]]» ή «[[νύχτα]] [[μέρα]]» — διαρκώς, [[πάντοτε]]<br />ιζ) «άσπρη [[μέρα]]» — καλή [[μέρα]], αίσια [[μέρα]]<br /><b>5.</b> <b>παροιμ.</b> α) «[[κάθε]] [[μέρα]] δεν [[είναι]] τ' Άι Γιαννιού» — τα ευχάριστα περιστατικά δεν επαναλαμβάνονται [[συνεχώς]]<br />β) «όλες οι μέρες [[είναι]] του θεού» — δεν [[πρέπει]] να θεωρούνται μερικές μέρες ως γρουσούζικες<br />γ) «η καλή [[μέρα]] απ' το [[πρωί]] φαίνεται» — η [[έκβαση]] και ο [[χαρακτήρας]] μιας ενέργειας ή ενός φαινομένου φαίνονται από την [[αρχή]]<br /><b>μσν.</b><br />(φρ)<br /><b>1.</b> «εἰς τὲς ἡμέρες» — τον κατάλληλο καιρό<br /><b>2.</b> «εἰς τὴν [[ἡμέρα]]» ή «[[μέρα]] - [[μέρα]]» — [[κάθε]] [[μέρα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ο [[χρόνος]] («[[ἡμέρα]] κλίνει τε κἀνάγει [[πάλιν]] ἅπαντα τἀνθρώπεια», <b>Σοφ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>ως κύρ. όν.</b>. <i>η Ημέρα</i><br />θεά, [[προσωποποίηση]] της ημέρας<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «ἅμα ἡμέρᾳ» — [[μόλις]] ξημέρωσε<br />β) «τῆς ἡμέρας ὀψέ» — [[αργά]] την [[ημέρα]], [[προς]] το [[βράδυ]]<br />γ) «[[ἐπίπονος]] [[ἁμέρα]]» — τα καθημερινά βάσανα (<b>Σοφ.</b>)<br />δ) «παλαιά [[ἁμέρα]]» — τα [[γεράματα]] (<b>Σοφ.</b>)<br />ε) «αἱ μακραὶ ἁμέραι» — η μακρόχρονη ζωή (<b>Σοφ.</b>)<br />στ) «νέα [[ἁμέρα]]» — η [[νεότητα]]<br />ζ) «ἐπὶ τῇ τελευταίᾳ [[ἡμέρα]]» — [[κατά]] το [[τέλος]] της ζωής (<b>Αριστοτ.</b>)<br />η) «ἡμερῶν ὀλίγων» — [[μέσα]] σε όριο λίγων ημερών (<b>Πλάτ.</b>)<br />θ) «[[τῇδε]] θἠμέρᾳ» — [[σήμερα]]<br />ι) «ἀνὰ πᾶσαν ἡμέρην» — [[κάθε]] [[μέρα]] (<b>Ηρόδ.</b>)<br />ια) «εἰς ἡμέραν» — μία [[φορά]] τον χρόνο <b>(ΠΔ.)</b>.<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Παρεκτεταμένος τ. του [[ἦμαρ]]. Η κατάλ. -<i>έρα</i> θυμίζει τα επίθ. σε -<i>ερος</i>, [[πράγμα]] που οδήγησε στην [[υπόθεση]] ότι το [[ἡμέρα]] προέρχεται από κάποιο αμάρτυρο επίθ., παράγωγο του [[ἦμαρ]]. Η [[δασύτητα]] απαντά μόνο στην ιων.-αττ. (<b>[[πρβλ]].</b> δωρ. <i>ἀμέρᾱ</i>, λοκρ. <i>ἀμάρᾱ</i>) και οφείλεται [[μάλλον]] σε [[αναλογία]] [[προς]] το [[ἑσπέρα]]. Ο νεοελλ. τ. [[μέρα]] προήλθε από τη σίγηση του προτονικού αρχικού φωνήεντος (<b>[[πρβλ]].</b> [[ερωτώ]] &GT; [[ρωτώ]]). Το επίρρ. [[σήμερα]] προέρχεται από αμάρτυρο επίθ. <i>κι</i>-<i>άμερος</i> (με α΄ συνθετικό <i>κι</i>- «εδώ, αυτός»), το ουδ. [[γένος]] του οποίου απέκτησε επιρρηματική [[σημασία]] [[κατά]] το [[αὔριον]] και έδωσε το [[σήμερον]]. Η νεοελλ. [[προσφώνηση]] [[καλημέρα]] [[είναι]] «σύνθετο εκ συναρπαγής» από τη [[φράση]] <i>καλήν ημέραν</i> ([[εύχομαι]]). Ως β΄ συνθετικό η λ. [[ημέρα]] απαντά σε [[πολλά]] σύνθ. επίθ. με τη [[μορφή]] -(<i>ή</i>)<i>μερος</i>. Όσων από αυτά το α' συνθετικό [[είναι]] αριθμητικό ([[διήμερος]], [[τριήμερος]], [[δεκαήμερος]]), το ουδ. [[γένος]] σε (<i>ή</i>)<i>μερο</i>(<i>ν</i>)-<i>ερα</i> χρησιμοποιείται και ως ουσ. (<i>διήμερο</i>(<i>ν</i>), [[εννιάμερα]]). Τέλος, από τα [[αυθήμερος]], [[νυχθήμερος]] παράγονται τα επιρρ. [[αυθημερόν]], [[νυχθημερόν]]. Η λ. [[ημέρα]] έχει σε όλες τις περιόδους της Ελληνικής τη βασική σημ. «[[χρονικό]] [[διάστημα]] από την [[ανατολή]] [[μέχρι]] τη [[δύση]] του ήλιου» και, με τη σημ. αυτή, αντιτίθεται [[προς]] τη [[νύχτα]]. Από αυτή τη σημ. η λ. (<i>η</i>)[[μέρα]] στη Νέα Ελληνική έλαβε, κατ' [[επέκταση]], τη σημ. «από το [[πρωί]] [[μέχρι]] το [[βράδυ]]» (<b>[[πρβλ]].</b> <i>λείπει όλη τη [[μέρα]] από το [[σπίτι]]) [[καθώς]] [[επίσης]] και «όλο το εικοσιτετράωρο» (<b>[[πρβλ]].</b> <i>15 ημερών [[ταξίδι]])<br />στη Νέα Ελληνική [[επίσης]] η λ. (<i>η</i>)[[μέρα]] χρησιμοποιείται σε ορισμένες εκφράσεις και με στενότερη, πιο εξειδικευμένη, σημ. «ορισμένες ώρες της μέρας» (<b>[[πρβλ]].</b> <i>μην περνάς τη [[μέρα]] σου χαζεύοντας</i>) ή μόνο «τις ώρες ημερήσιας εργασίας» (<b>[[πρβλ]].</b> <i>πέρασα δύσκολη [[μέρα]] [[σήμερα]] στη δουλειά</i>). Επίσης, η λ. (<i>η</i>)[[μέρα]] στον πληθ. χρησιμοποιείται για να δηλώσει μια ορισμένη χρονική περίοδο, [[κατά]] την οποία συνέβησαν κάποια συγκεκριμένα (και [[σημαντικά]]) γεγονότα ή μια παρωχημένη [[εποχή]] η οποία αντιπαραβάλλεται [[προς]] το [[παρόν]] (<b>[[πρβλ]].</b> <i>οι μέρες της κατοχής</i>, <i>οι μέρες που περάσαμε [[μαζί]], <i>στις μέρες μας δούλευε ηαγία [[ράβδος]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[ημερήσιος]], [[ημέριος]], [[ημερίς]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ημεραίος]], [[ημερεύω]], [[ημερίδης]] [[ημερινός]], [[ημερούσιος]]<br /><b>μσν.</b><br />[[ημερώον]]<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) <b>βλ.</b> <i>ημερ</i>(<i>ο</i>)- (Β' συνθετικό) ([[πλην]] τών επιθ. με α' συνθετικό αριθμητικό): [[αυθήμερος]], [[ευήμερος]], [[εφήμερος]], [[ισήμερος]], [[μακροήμερος]], [[νυχθήμερος]], [[ολοήμερος]], [[υπερήμερος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[αλιτήμερος]], <i>αμφήμερος</i>, <i>αφήμερος</i>, [[ετερήμερος]], [[καλήμερος]], <i>κακήμερος</i>, [[λιπήμερος]], <i>μεθαμέρα</i>, [[μισοκαλήμερος]], [[μονήμερος]], [[νεαμέρα]], [[ολιγήμερος]], [[οψημέρα]], [[πανήμερος]], [[παρήμερος]], [[προσήμερος]]<br />(νεοελλ.] [[ενήμερος]], [[μονοήμερος]], [[ολιγοήμερος]]].
}}
{{grml
|mltxt=<b>επίρρ.</b> <b>βλ.</b> [[ήμερος]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ἡμέρα:''' Ιων. [[ἡμέρη]], Δωρ. [[ἁμέρα]], ἡ,<br /><b class="num">I. 1.</b> [[ημέρα]], σε Όμηρ. κ.λπ.· φράσεις που σημαίνουν το [[χάραμα]], το [[ξημέρωμα]]· [[ἅμα]] ἡμέρᾳ ή [[ἅμα]] τῇ ἡμέρᾳ, σε Ξεν.· [[ἡμέρα]] διαλάμπει ή ἐκλάμπει, σε Αριστοφ.· [[ἡμέρα]] ὑποφαίνεται, σε Ξεν.· <i>γίγνεται</i> ή <i>ἐστὶ πρὸς ἡμέραν</i>, στον ίδ.<br /><b class="num">2.</b> σε ορισμένες περιπτώσεις μαζί με επίθ. για να περιγράψει περίοδο χρόνου ή της ζωής· [[ἐπίπονος]] [[ἡμέρα]], [[ζωή]] γεμάτη [[αθλιότητα]], σε Σοφ.· <i>λυπρὰν ἄγειν ἡμέραν</i>, σε Ευρ.· <i>αἱ μακραὶ ἡμέραι</i>, η [[διάρκεια]] των ημερών, σε Σοφ.· [[νέα]] [[ἡμέρα]], η [[νεότητα]], τα [[νιάτα]], σε Ευρ.<br /><b class="num">3.</b> ποιητ. αντί του χρόνου· [[ἡμέρα]] κλίνει τε [[κἀνάγει]] [[πάλιν]] ἅπαντα [[τἀνθρώπεια]], σε Σοφ.<br /><b class="num">II.</b> απόλ. χρήσεις·<br /><b class="num">1.</b> στη γεν., <i>τριῶν ἡμερέων</i>, μέσα σε [[διάστημα]] τριών ημερών, σε Ηρόδ.· <i>ἡμερῶν ὀλίγων</i>, μέσα σε λίγες ημέρες, σε Θουκ.· επίσης, <i>ἡμέρας</i>, σε καιρό ημέρας, σε Πλάτ.· <i>δὶς τῆς ἡμέρης ἑκάστης</i>, [[δύο]] φορές [[κάθε]] [[μέρα]], σε Ηρόδ.<br /><b class="num">2.</b> στη δοτ., [[τῇδε]] τῇ ἡμέρᾳ, σε αυτή την [[ημέρα]], σε Σοφ.· ομοίως, <i>τῇδ' ἐν ἡμέρᾳ</i>, στον ίδ.<br /><b class="num">3.</b> στην αιτ., <i>πᾶσαν ἡμέραν</i>, όλη την [[ημέρα]], σε Ηρόδ.· <i>τρίτην ἡμέραν ἥκων</i>, [[τρεις]] ημέρες [[μετά]] την [[άφιξη]] κάποιου, σε Θουκ.· [[τὰς]] ἡμέρας, στη [[διάρκεια]] της ημέρας, σε Ξεν.<br /><b class="num">III.</b> με πρόθ., <i>ἀνὰ πᾶσαν ἡμέραν</i>, [[κάθε]] [[μέρα]], σε Ηρόδ.· <i>δι' ἡμέρης</i>, σε Αττ. <i>-ρας</i>, κατά τη [[διάρκεια]] ολόκληρης της ημέρας, στον ίδ.· <i>διὰ τρίτης ἡμέρας</i>, [[κάθε]] [[τρίτη]] [[μέρα]], Λατ. [[tertio]] [[quoque]] [[die]], στον ίδ.· <i>δι' ἡμερῶν πολλῶν</i>, στο μεσοδιάστημα πολλών ημερών, σε Θουκ.· <i>ἐξἡμέρας</i>, στο [[διάστημα]] της ημέρας, σε Σοφ.· <i>ἐφ' ἡμέραν</i>, [[επαρκής]] για την [[ημέρα]], σε Ηρόδ. κ.λπ.· [[αλλά]] [[τοὐφ']]ἡμέραν, [[μέρα]] με τη [[μέρα]], από [[μέρα]] σε [[μέρα]], σε Ευρ.· <i>καθ'ἡμέραν</i>, με τη [[μέρα]], στο [[διάστημα]] της ημέρας, σε Αισχύλ.· [[αλλά]] με [[κοινή]] [[σημασία]]· [[μέρα]] με τη [[μέρα]], καθημερινά, σε Σοφ. κ.λπ.· <i>τὸ καθ' ἡμέραν</i>, απόλ., [[κάθε]] [[μέρα]], σε Αριστοφ. κ.λπ.· <i>μεθ' ἡμέραν</i>, το [[μεσημέρι]], σε Ηρόδ. κ.λπ.
}}