View source for πρωτόγονος

{{LSJ1
|Full diacritics=πρωτόγονος
|Medium diacritics=πρωτόγονος
|Low diacritics=πρωτόγονος
|Capitals=ΠΡΩΤΟΓΟΝΟΣ
|Transliteration A=prōtógonos
|Transliteration B=prōtogonos
|Transliteration C=protogonos
|Beta Code=prwto/gonos
|Definition=ον, also η, ον <span class="bibl">Paus.1.31.4</span>:—<span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">first-born, firstling</b>, <b class="b3">ἄρνες, ἔριφοι</b>, <span class="bibl">Il.4.102</span>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span>543</span>; <b class="b3">φοῖνιξ π</b>. <b class="b2">first-born, first-created</b>, <span class="bibl">E.<span class="title">Hec.</span>458</span> (lyr.); <b class="b3">τὰ π</b>. <span class="bibl">LXX<span class="title">Mi.</span>7.1</span>; of the tissues,= <b class="b3">ὁμοιομερῆ</b>, Pl. ap.Gal.4.773; of a child, π. θάλος <span class="bibl">E.<span class="title">IT</span>209</span> (lyr.); π. τῶν τέκνων <span class="title">IGRom.</span>4.539 (Cotiaeum); <b class="b3">π. λόγος, υἱός</b>, <span class="bibl">Ph.1.427</span>,<span class="bibl">308</span>; ὄρχησις <span class="bibl">Luc. <span class="title">Salt.</span>7</span>; of the <b class="b3">τριάς</b> (= <span class="bibl">1</span>+<span class="bibl">2</span>), <span class="bibl">Adam.<span class="title">Vent.</span>46</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> of rank, <b class="b3">π. οἶκοι</b> <b class="b2">high-born</b> houses (<b class="b3">εὐγενεῖς</b>, Sch.), <span class="bibl">S.<span class="title">Ph.</span>180</span> (lyr.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> epith. of gods, <span class="bibl">Dam.<span class="title">Pr.</span>123</span> bis; so <b class="b3">Πρωτογόνη, ἡ</b>, name of Persephone, Paus. l.c. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> parox. <b class="b3">πρωτογόνος, ἡ</b>, <b class="b2">bringing forth first</b>, implied by <span class="bibl">Poll.4.208</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0805.png Seite 805]] erstgeboren; ἄρνες, Il. 4, 102. 120. 23, 864; τελετά, Pind. Ol. 11, 51; zuerst eingerichtet, οἶκοι, Soph. Phil. 180, wo der Schol. εὐγενεῖς erkl., von der ersten, höchsten Geburt, von der edelsten Abkunft; [[θάλος]], Eur. I. T. 209; [[φοίνιξ]], Hec. 458; – mit verändertem Tone, πρωτογόνος, zuerst gebärend (?).
}}
{{ls
|lstext='''πρωτόγονος''': -ον, [[ὡσαύτως]], -η, -ον, Παυσ. 1. 31, 4· - πρωτότοκος, πρῶτος γεννώμενος, πρώϊμος, ἄρνες, ἔριφοι, κτλ., Ἰλ. Δ. 102, 120. - [[Κατὰ]] [[Πολυδ]]. Δ', 208, «πρωτότοκοι παῖδες, καὶ πρωτόγονοι ὁμοίως», Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 541, 590· πρωτόγονός τε φοίνιξ, ὁ κατὰ πρῶτον φυείς, Εὐρ. Ἑκ. 458· - ἐπὶ παιδίου (ἴδε τελετὴ ΙΙ), πρ. [[θάλος]] ὁ αὐτ. ἐν Ι. Τ. 209· πρ. τῶν τέκνων Συλλ. Ἐπιγρ. 3823· [[συχν]]. παρὰ τοῖς Ἐκκλ. 2) ἐπὶ τάξεως κοινωνικῆς, πρ. οἶκοι, ὑψηλῆς καταγωγῆς (εὐγενεῖς, Σχόλ.), Φιλ. 180. 3) ὁ πρῶτος ὁρισθείς, [[ὄρχησις]] Λουκ. π. Ὀρχ. 7. 4) Πρωτόγονη, ἡ, ἐπώνυμον τῆς Περσεφόνης, Παυσ. ἔνθ’ ἀνωτ.
}}
{{bailly
|btext=ος <i>ou</i> η, ον :<br /><b>I.</b> <i>avec idée de temps</i>;<br /><b>1</b> né le premier;<br /><b>2</b> institué pour la première fois;<br /><b>II.</b> <i>avec idée de rang</i> qui est le premier par la naissance, par le rang, noble.<br />'''Étymologie:''' [[πρῶτος]], [[γίγνομαι]].
}}
{{Autenrieth
|auten=[[first]]-[[born]], ἄρνες, ‘firstlings.’ (Il.)
}}
{{Slater
|sltr=[[πρωτόγονος]], -ον</b> <br />&nbsp;&nbsp;&nbsp;<b>1</b> [[first]] created [[ταύτᾳ]] δ' ἐν πρωτογόνῳ τελετᾷ παρέσταν μὲν [[ἄρα]] Μοῖραι [[σχεδόν]] (ἐν δὴ [[ταύτῃ]] τῇ πρώτῃ καταβολῇ [[τῶν]] Ὀλυμπίων καὶ πρώτῃ τελουμένῃ ἑορτῇ Σ.) (O. 10.51)
}}
{{eles
|esgtx=[[primer nacido]]
}}
{{grml
|mltxt=-η, -ο / [[πρωτόγονος]], -η, -ον, ΝΜΑ, θηλ. και -ος Α<br /><b>1.</b> αυτός που υπήρξε στην [[αρχή]], ο [[αρχέγονος]] (α. «ευρήματα πρωτόγονων πολιτισμών» β. «[[κοινωνία]] καὶ [[ἁρμονία]] τῆς πρωτογόνου ὀρχήσεως δείγματά ἐστι», <b>Λουκιαν.</b>)<br /><b>2.</b> <b>το ουδ. ως ουσ.</b> <i>το πρωτόγονο</i>(<i>ν</i>), το [[φυτό]] αείζωο<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που διατηρεί την αρχική του [[μορφή]], που δεν εξελίχθηκε σε ανώτερο [[στάδιο]]<br /><b>2.</b> (<b>το αρσ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>οι πρωτόγονοι</i><br />(ανθρωπολ.-εθνολ.) όρος που χρησιμοποιήθηκε για να δηλώσει λαούς ή κοινωνίες, η τεχνολογική και πολιτιστική [[ανάπτυξη]] τών οποίων εμφανίζεται υποδεέστερη σε [[σύγκριση]] με τις βιομηχανικές δυτικές κοινωνίες<br /><b>3.</b> <b>φρ.</b> α) «πρωτόγονες θρησκείες» — οι θρησκείες τών [[άνευ]] [[γραφής]] λαών οι οποίοι ζουν σε μικρής κλίμακας κοινωνίες με απλή [[οικονομία]]<br />β) «πρωτόγονο [[δίκαιο]]» — το [[δίκαιο]] των πρωτόγονων η [[άνευ]] [[γραφής]] κοινωνιών<br />γ) «πρωτόγονο κοινοτικό [[σύστημα]]»<br /><b>(κοινων.)</b> ο [[πρώτος]] [[κοινωνικός]] [[σχηματισμός]] που για δεκάδες χιλιάδες [[χρόνια]] κυριάρχησε [[πάνω]] σε όλους τους λαούς οι οποίοι βρίσκονταν στο αρχικό [[στάδιο]] εξέλιξής τους και το οποίο είχε ως βασικό χαρακτηριστικό τη συλλογική [[ιδιοκτησία]] στα [[μέσα]] παραγωγής<br />δ) «πρωτόγονη [[άνοια]]» — [[έκφραση]] που χρησιμοποιήθηκε για την ηβηφρενική [[μορφή]] σχιζοφρενείας, μιας ψύχωσης συχνής στους εφήβους και στους νεαρούς ενήλικες, αλλ. πρώιμη [[άνοια]]<br />ε) «πρωτόγονοι πολιτισμοί»<br />(κοινων. -ανθρωπολ.)<br />οι κοινωνίες που χαρακτηρίζονται από [[απουσία]] γραπτής γλώσσας, από σχετική [[απομόνωση]], από μικρό πληθυσμό, από σχετικά [[απλούς]] κοινωνικούς θεσμούς, από μη ανεπτυγμένη [[τεχνολογία]] και από χαμηλό, γενικά, ρυθμό κοινωνικοπολιτιστικής εξέλιξης<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br /><b>1.</b> αυτός που γεννήθηκε [[πρώτος]] ή αυτός που γεννήθηκε πρόσφατα<br /><b>2.</b> [[προσωνυμία]] θεών<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> (για φυτά) αυτός που φύτρωσε για πρώτη [[φορά]]<br /><b>2.</b> (για υφάσματα) το ομοιομερές<br /><b>3.</b> (σχετικά με κοινωνική [[τάξη]]) ο [[πρώτος]] ως [[προς]] το [[γένος]], την [[καταγωγή]], ο [[ευγενής]]<br /><b>4.</b> αυτός που [[πρώτος]] ορίστηκε<br /><b>5.</b> (<b>το ουδ. πληθ. ως ουσ.</b>) <i>τὰ πρωτόγονα</i><br />τα σταφύλια που φυτρώνουν [[πρώτα]], τα άγουρα σταφύλια. <br /><b>επίρρ.</b><i>..</i><br /><i>πρωτόγονα</i> Ν<br /><b>1.</b> με πρωτόγονο τρόπο («καλλιεργούν τη γη πρωτόγονα»)<br /><b>2.</b> σε πρωτόγονο [[στάδιο]] («ζουν πρωτόγονα»).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> <span style="color: red;"><</span> <i>πρωτ</i>(<i>ο</i>)- <span style="color: red;">+</span> -<i>γονος</i> (<span style="color: red;"><</span> [[γόνος]] <span style="color: red;"><</span> [[γίγνομαι]]), <b>πρβλ.</b> [[κακό]]-<i>γονος</i>. Η προπαροξυτονία προσδίδει στον τ. παθ. σημ.].
}}
{{lsm
|lsmtext='''πρωτόγονος:''' -ον ([[γίγνομαι]]),<br /><b class="num">1.</b> [[πρωτότοκος]], [[πρωτογέννητος]], [[πρώιμος]], σε Ομήρ. Ιλ., Ησίοδ.· [[φοίνιξ]] πρ., αυτός που φύτρωσε [[πρώτος]], σε Ευρ.<br /><b class="num">2.</b> λέγεται για κοινωνική [[τάξη]], πρ. [[οἶκοι]], οικογένειες υψηλής καταγωγής, ευγενείς, σε Σοφ.<br /><b class="num">3.</b> αυτός που ορίζεται [[πρώτος]], σε Λουκ.
}}
{{elnl
|elnltext=πρωτόγονος -ον [πρωτογενής] eerstgeboren:. ἀρνῶν πρωτογόνων ῥέξειν... ἑκατόμβην een hekatombe brengen van pas geboren lammeren Il. 23.864. oorspronkelijk:; π. ὄρχησις dans uit de oertijd Luc. 45.7; oud, illuster:. π. οἶκος illuster huis Soph. Ph. 180.
}}