View source for ξυρόν

{{LSJ1
|Full diacritics=ξῠρόν
|Medium diacritics=ξυρόν
|Low diacritics=ξυρόν
|Capitals=ΞΥΡΟΝ
|Transliteration A=xyrón
|Transliteration B=xyron
|Transliteration C=ksyron
|Beta Code=curo/n
|Definition=τό, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">razor</b>, <span class="bibl">E.<span class="title">El.</span>241</span>, <span class="bibl">Ar.<span class="title">Ec.</span>65</span>, <span class="bibl"><span class="title">Th.</span>219</span>, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Al.</span>411</span>, <span class="bibl">Plu. <span class="title">Art.</span>29</span>, etc.: prov., <b class="b3">ἐπὶ ξυροῦ ἵσταται ἀκμῆς... ὄλεθρος ἠὲ βιῶναι</b> death or life is balanced on a <b class="b2">razor's</b> edge, <span class="bibl">Il.10.173</span> : freq. in later authors, to express a delicately balanced like lihood of failure or success, ἀκμᾶς ἑστακυῖαν ἐπὶ ξυροῦ Ἑλλάδα <span class="bibl">Simon.97</span> ; ἐπὶ ξ. γὰρ ἀκμῆς ἔχεται ἡμῖν τὰ πρήγματα <span class="bibl">Hdt.6.11</span> ; κίνδυνος ἐπὶ ξ. ἵσταται ἀκμῆς <span class="bibl">Thgn.557</span> ; βεβὼς . . ἐπὶ ξ. τύχης <span class="bibl">S.<span class="title">Ant.</span>996</span> ; <b class="b3">ἔβητ' ἐπὶ ξ</b>. ; <span class="bibl">E.<span class="title">HF</span>630</span> ; ἐπὶ ξ. εἶναι <span class="bibl">Theoc.22.6</span> ; ἐπὶ ξ. ἑστηκέναι <span class="bibl">Luc.<span class="title">JTr.</span>3</span>.</span><br /><span class="bld">ξῠρόν·</span> <b class="b3">τομόν, ἰσχνόν, ὀξύ</b>, Hsch.
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0282.png Seite 282]] τό ([[ξύω]], auch mit [[κείρω]] verwandt, vgl. Buttm. Lexil. II p. 264), das <b class="b2">Scheermesser</b>; [[κρᾶτα]] πλόκαμόν τ' ἐσκυθισμένον ξυρῷ, Eur. El. 241; Ar. Eccl. 65 u. A. – Von der haarfeinen Schärfe der Scheermesserklinge übertr., νῦν γὰρ δὴ πάντεσσιν ἐπὶ ξυροῦ ἵσταται ἀκμῆς ἢ [[ὄλεθρος]] ἠὲ βιῶναι, Il. 10, 173, sprichwörtlich von dem entscheidenden Augenblicke, wo ein Haarbreit den Ausschlag geben kann, wie Her. 6, 11 sagt: ἐπὶ ξυροῦ ἀκμῆς ἔχεται ἡμῖν πρήγματα ἢ εἶναι ἐλευθέροισι ἢ δούλοισι; vgl. Theogn. 569; ähnlich Theocr. 22, 6, ἀνθρώπων σωτῆρες ἐπὶ ξυροῦ [[ἤδη]] ἐόντων, von den Dioskuren, den Rettern in der äußersten Gefahr; vgl. Aesch. Ch. 870, ἔοικε νῦν αὐτῆς ἐπὶ ξυροῦ [[πέλας]] αὐχὴν πεσεῖσθαι; Soph. φρόνει βεβὼς αὖ νῦν ἐπὶ ξυροῦ τύχης, Ant. 983; ὧδ' ἔβητ' ἐπὶ ξυροῦ, Eur. Herc. Fur. 630; so auch bei sp. D.; Paroemiogr.
}}
{{ls
|lstext='''ξυρόν''': «τομόν. ἰσχνόν. ὀξὺ» Ἡσύχ.<br />ξῠρόν, τό, (ξύω, ἴδε ἐν λέξ. ξέω)· - [[ξυράφιον]], Ὅμ., κλ.· - ἐπὶ ξυροῦ [[ἵσταται]] ἀκμῆς …, [[ὄλεθρος]] ἠὲ βιῶναι, μεταφ. ἡ [[σωτηρία]] [[ἵσταται]] νῦν ἐπὶ ἀκμῆς ξυροῦ, (ἢ θὰ ἀπολεσθῶμεν ἢ θὰ σωθῶμεν, - θρὶξ ἀνὰ μέσσον, ὡς λέγει ὁ Θεόκρ.) Ἰλ. Κ. 173 συχνὸν [[ὡσαύτως]] καὶ παρὰ τοῖς [[μετέπειτα]] πρὸς δήλωσιν σωτηρίας ἢ ἐκφυγῆς θαυμαστῆς καὶ τῶν ὁμοίων, ἀκμῆς ἑστηκυῖαν ἐπὶ ξυροῦ Ἑλλάδα Σιμων. 103· ἐπὶ ξυροῦ τῆς ἀκμῆς ἔχεται ἡμῖν τὰ πράγματα Ἡρόδ. 6. 11· [[κίνδυνος]] ἐπὶ ξ. [[ἵσταται]] ἀκμῆς Θέογν. 557· ἔοικε νῦν ἐπὶ ξ. [[πέλας]] αὐχὴν πεσεῖσθαι Αἰσχύλ. Χο. 883· βεβὼς ... ἐπὶ ξ. τύχης Σοφ. Ἀντ. 996· ἔβητ’ ἐπὶ ξυροῦ Εὐρ. Ἡρ. Μαιν. 630· ἐπὶ ξ. [[εἶναι]] Θεόκρ. 22. 6· ἐπὶ ξ. ἑστηκέναι Λουκ. ἐν Διῒ Τραγῳδ. 3.
}}
{{bailly
|btext=οῦ (τό) :<br />rasoir ; ἐπὶ ξυροῦ ἀκμῆς ἵστασθαι IL, ἔχεσθαι HDT, [[εἶναι]] THCR, <i>ou simpl.</i> ἐπὶ ξυροῦ être sous le tranchant du rasoir, <i>càd</i> au moment critique.<br />'''Étymologie:''' R. Ξυ racler ; v. [[ξέω]].
}}
{{Autenrieth
|auten=([[ξύω]]): [[razor]]; [[proverb]] ‘on the [[razor]]'s [[edge]],’ see [[ἀκμή]], Il. 10.173†.
}}
{{grml
|mltxt=[[ξυρόν]], τὸ (Α)<br /><b>1.</b> [[ξυράφι]]<br /><b>2.</b> [[μάχαιρα]] με την οποία αποκεφαλίζονταν οι καταδικασμένοι σε θάνατο<br /><b>3.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> «τομόν, ἰσχνόν, ὀξύ»<br /><b>4.</b> <b>παροιμ. φρ.</b> «ἐπὶ ξυροῡ (ἀκμῆς)» <br />α) σε κρίσιμο [[σημείο]], σε μεγάλο κίνδυνο, στην [[κόψη]] του ξυραφιού<br />β) μεταγενέστερα λεγόταν και για [[δήλωση]] ως εκ θαύματος σωτηρίας («ἐπὶ ξυροῡ ἀκμῆς ἔχεται ἡμῑν τὰ πράγματα», <b>Ηρόδ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πρόκειται για αρχ. λ. που συνδέεται με το ρ. <i>ξύω</i> και αντιστοιχεί επακριβώς με το αρχ. ινδ. <i>ksura</i>-. Οι δύο αυτοί τ. [[είναι]] και οι μόνοι που μαρτυρούνται από την Ινδοευρωπαϊκή. Είναι αμφίβολο αν η αρχική σημ. της λ. [[είναι]] «[[ξυράφι]]» ή «[[μαχαίρι]]»].
}}
{{lsm
|lsmtext='''ξῠρόν:''' τό ([[ξύω]]), [[ξυράφι]], σε Όμηρ. κ.λπ.· παροιμ., ἐπὶ ξυροῦ [[ἵσταται]] ἀκμῆς [[ὄλεθρος]] ἠὲ [[βιῶναι]], μεταφ., ο [[θάνατος]] ή η [[ζωή]] ισορροπούν στην [[κόψη]] του ξυραφιού, ή θα χαθούμε ή θα σωθούμε, σε Ομήρ. Ιλ.· ἐπὶ ξυροῦ τῆς ἀκμῆς ἔχεται [[ἡμῖν]] τὰ πράγματα, σε Ηρόδ.· <i>βεβὼς ἐπὶ ξυρῷ τύχης</i>, σε Σοφ.
}}
{{elru
|elrutext='''ξῠρόν:''' τό бритва Eur., Arph., Plut.: ἐπὶ ξυροῦ (ἀκμῆς) ἵστασθαι Hom., Plut., ἔχεσθαι Her., ἐστηκέναι Luc. или εἶναι Theocr. находиться на острие бритвы, т. е. висеть на волоске, быть в критическом положении.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: n. (<b class="b3">-ός</b> m.)<br />Meaning: [[razor]] (K 173).<br />Compounds: Rarely as 1. member, e.g. <b class="b3">ξυρο-δόκη</b> f. <b class="b2">razor-case</b> (Ar.); as 2. member with metr. conditioned enlargement in <b class="b3">ὑπο-ξύριος</b> (AP 6, 307; verse-end), prop. "what is under the <b class="b3">ξ</b>.", i.e. <b class="b2">on what a razor is wheted</b>. Also as backformation in <b class="b3">ὑπό-ξυρος</b> <b class="b2">a little (or below) shaved off</b>, of the nose of an eagle etc. (Hp.), <b class="b3">ἀπό-ξυρος</b> <b class="b2">shaved off, steep</b>, of a rock (Peripl. M. Rubr., Luc.), <b class="b3">κατά-ξυρος</b> adjunct of <b class="b3">θυρίδες</b> ('loop-holes'; Ph. Bel.), of <b class="b3">ὑπο-</b>, <b class="b3">ἀπο-</b>, <b class="b3">κατα-ξυράω</b>, <b class="b3">-έω</b> (s.b.).<br />Derivatives: 1. Deminut.: <b class="b3">ξύρ-ιον</b> (hell.), <b class="b3">-άφιον</b> (Gal., Sch.). 2. <b class="b3">ξυρίας</b> m. <b class="b2">provided with a tonsure, clean-shaven man</b> (Poll., H.). 3. <b class="b3">ξυρίς</b>, <b class="b3">-ίδος</b> f. s.v. <b class="b3">ξιρίς</b>. 4. Denominative verbs: a. <b class="b3">ξυρέω</b> (Hdt., τrag. a. Att.), <b class="b3">ξυράω</b>, <b class="b3">-άομαι</b> (Hdt., Plu.), <b class="b3">ξύρω</b>. <b class="b3">-ομαι</b>, aor. <b class="b3">ξῦραι</b>, <b class="b3">-ασθαι</b> (Hp., hell.), also with prefix, e.g. <b class="b3">ἀπο-</b>, <b class="b3">ὑπο-</b>, <b class="b3">κατα-</b>, <b class="b2">shave clean</b> with <b class="b3">ξύρησις</b> f. [[shaving]] (LXX), <b class="b3">-ήσιμος</b> <b class="b2">good for shaving</b> (Ael. Dion.), <b class="b3">ξυρησμός</b> m. <b class="b2">id.</b> (Hdn.), <b class="b3">ξυρητής</b> m. [[barber]] (pap.) ; b. <b class="b3">ξυρίζω</b> = <b class="b3">-έω</b> (Sch.) with <b class="b3">ξύρισμα</b> n. [[shaving]] (Tz.).<br />Origin: IE [Indo-European] [586] <b class="b2">*ksuro-</b> [[razor]]<br />Etymology: Old inherited word identical with Skt. <b class="b2">kṣurá-</b> m. [[razor]], IE <b class="b2">*ksuró-</b> (on the original meaning Schrader-Nehring Reallex. 2, 61 w. lit.). Because of the limited spread of the word Specht KZ 66, 9ff. and Lexis 3, 70 wants to see in <b class="b2">kṣurá-</b> = <b class="b3">ξυρόν</b> a common LW [loanword] from an unknown south-eastern source. Wellargued objections by Thieme Die Heimat d. idg. Gemeinspr. 49 f., Fraenkel Glotta 32, 24 f. w. n. 3, Dehò Ist. Lomb. 91, 349 f. -- For further connections s. [[ξύω]].
}}