View source for σίδηρος

{{LSJ1
|Full diacritics=σίδηρος
|Medium diacritics=σίδηρος
|Low diacritics=σίδηρος
|Capitals=ΣΙΔΗΡΟΣ
|Transliteration A=sídēros
|Transliteration B=sidēros
|Transliteration C=sidiros
|Beta Code=si/dhros
|Definition=[ῐ], Dor. σίδᾱρος <span class="title">IG</span>42(1).102.61 (Epid., iv B.C.), etc.: ὁ; also ἡ, <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span>923</span>: neut. σίδηρον, τό, Sch.D <span class="bibl">Il.4.151</span>, v.l. in <span class="bibl">Hdt.7.65</span> and <span class="bibl">Daimachus 4J.</span> (but prob. <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> f.l. for [[σιδήριον]] in Gal.19.72, cf. Hsch. s.v. [[Ἀκίς]]): pl. σίδηρα <span class="bibl">Aret.<span class="title">SD</span>2.12</span>, <span class="bibl"><span class="title">EM</span>26.36</span>, Tz. (v. infr.): —<b class="b2">iron</b>, σ. πολιός <span class="bibl">Il.9.366</span>, <span class="bibl">Od.24.168</span>; ἰόεις <span class="bibl">Il.23.850</span>; μέλας <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span> 151</span>; αἴθων <span class="bibl">Il.4.485</span>, al.; πολύκμητος <span class="bibl">6.48</span>, al., cf. <span class="bibl">Od.9.393</span>; as an article of traffic, οἰνίζοντο . . Ἀχαιοί, ἄλλοι μὲν χαλκῷ, ἄλλοι δ' αἴθωνι σ. <span class="bibl">Il.7.473</span>; πλέων . . μετὰ χαλκόν· ἄγω δ' αἴθωνα σίδηρον <span class="bibl">Od.1.184</span>; <b class="b3">χαλκός τε χρυσός τε πολύκμητός τε σ</b>., of treasures, <span class="bibl">Il.11.133</span>, al.; as a prize, <span class="bibl">23.261</span>,<span class="bibl">850</span>; <b class="b3">Σκύθης σ</b>., because brought from the Euxine, <span class="bibl">A. <span class="title">Th.</span>818</span>; <b class="b3">ὁ πόντιος ξεῖνος . . θηκτὸς σ</b>. ib.<span class="bibl">942</span> (lyr.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> freq. as a symbol of <b class="b2">hardness</b> (cf. σιδήρεος <span class="bibl">1.2</span>), or of <b class="b2">stubborn force</b>, <span class="bibl">Il.20.372</span>, <span class="bibl">Od.19.494</span>; <b class="b3">ὀφθαλμοὶ ὡσεὶ κέρα ἕστασαν ἠὲ σ</b>. ib.<span class="bibl">211</span>; οὔ σφι λίθος χρὼς οὐδὲ σ. <span class="bibl">Il.4.510</span>; ἐκ σ. κεχάλκευται . . καρδίαν <span class="bibl">Pi.<span class="title">Fr.</span>123.4</span>, cf. <span class="bibl">S. <span class="title">Fr.</span>658</span>; ἦσθα πέτρος ἢ σ. <span class="bibl">E.<span class="title">Med.</span>1279</span> (lyr.), cf. <span class="bibl">Pl.<span class="title">Lg.</span>666c</span>; also of <b class="b2">firmness, steadfastness</b>, <b class="b3">πέτρης ὅ γ' ἔχων νόον ἠὲ σ</b>. <span class="bibl">Mosch.4.44</span>, cf. <span class="bibl">Ach.Tat.5.22</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> <b class="b2">anything made of iron, iron tool</b> or <b class="b2">implement</b>, for husbandry, <span class="bibl">Il.4.485</span>, cf. <span class="bibl">23.834</span>: also of weapons, <b class="b2">arrow-head</b>, <span class="bibl">4.123</span>; <b class="b2">sword</b> or <b class="b2">knife</b>, <span class="bibl">18.34</span>, <span class="bibl">23.30</span>; αὐτὸς γὰρ ἐφέλκεται ἄνδρα σ. <span class="bibl">Od. 16.294</span>, cf. <span class="bibl">E.<span class="title">Or.</span>966</span> (lyr.); <b class="b2">axe-head</b>, <span class="bibl">Od.19.587</span>: generally, <b class="b2">arms</b>, οἱ Ἀθηναῖοι σ. κατέθεντο <span class="bibl">Th.1.6</span>; ὅπλοις τε καὶ σιδήρῳ διώξειν <span class="title">OGI</span>532.25 (Galatia, i B.C.): also, <b class="b2">knife, sickle</b>, <span class="bibl">Hes.<span class="title">Op.</span>387</span>: pl., <b class="b2">fishing-hooks</b>, <span class="bibl">Theoc.21.49</span>; <b class="b2">irons, fetters</b>, <span class="bibl">Aret.<span class="title">SD</span>2.12</span>, <span class="bibl">Tz.<span class="title">H.</span>13.302</span>; cf. [[σιδήριον]]. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">III</span> <b class="b2">place for selling iron, smithy</b> or <b class="b2">cutler's shop</b>, ἀγαγόντα εἰς τὸν σ. <span class="bibl">X.<span class="title">HG</span>3.3.7</span>.</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0879.png Seite 879]] ὁ, dor. [[σίδαρος]], <b class="b2">Eisen</b>, Stahl; bei Hom. bes. mit den Beiworten [[πολιός]] und [[αἴθων]], auch πολύκμ ητος, u. bei Hes. O. 153 [[μέλας]]. Es fand unter allen Metallen dei den Griechen am spätesten allgemeinen Eingang, dah. bei Hom. viel seltner als [[χαλκός]]; Gegenstand des Tauschhandels, Od. 1, 184; vgl. Hes. O. 157; Pind. u. Tragg.: χαλκόν, [[σίδηρον]], ἄργυρον, χρυσόν τε, Aesch. Prom. 502; διέλαχον σφυρηλάτῳ Σκύθῃ σιδήρῳ κτημάτων παμπησίαν Spt. 817, Eisen für »Schwert«, κτείνοντ' αἴθωνι σιδήρῳ, Soph. Ai. 147; τέμνει σιδήρῳ πνεύματος διαῤῥοάς, Eur. Hec. 567; θηκτῷ σιδήρῳ [[δῶμα]] διαλαχεῖν, Phoen. 68: u. in Prosa überall: οἱ Ἀθηναῖοι τὸν σίδηρο κατέθεντο, Thuc. 1, 6, trugen keine Schwerter mchr; [[σίδηρος]] καὶ χαλκὸς πολέμων ὄργανα, Plat. Legg. XII, 956 a, u. öfter. Bei Xen. Hell. 3, 3, 7, ἀγαγὼν εἰς τὸν [[σίδηρον]], wird erklärt »auf den Eisenmarkt«. – Nic. Ther. 924 hat auch ἡ [[σίδηρος]] gebraucht. – Im plur. findet sich zuweilen τὰ σίδηρα. Vgl. [[σίδηρον]].
}}
{{ls
|lstext='''σίδηρος''': Δωρικ. σίδᾱρος, ὁ· [[ὡσαύτως]] θηλ., Νικ. Θηρ. 923· [[τύπος]] τις οὐδ. [[σίδηρον]] εὕρηται ὡς διάφορ. γραφ. παρ’ Ἡροδ. 7. 65, πρβλ. Σχόλ. Mi. εἰς Ἰλ. Δ. 151, πληθ. σίδηρα Ἀρετ. περὶ Αἰτ. Χρον. Παθ. 2. 12, Τζέτζ.· (ἴδε ἐν τέλ.)· - «σίδερο», Λατ. ferrum, πρῶτον παρ’ Ὁμ. [[μετὰ]] τοῦ ἐπιθ. [[πολιός]], Ἰλ. Ι. 366, Ὀδ. Ω. 168· [[ἰόεις]] Ἰλ. Ψ. 850· (σημειωτέον δὲ ὅτι τὰ [[πολιός]], ἰοειδὴς [[εἶναι]] ἐν χρήσει καὶ ἐπὶ τῆς θαλάσσης)· [[μέλας]] Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 150· [[ὡσαύτως]] [[αἴθων]] σ., [[ὅπερ]] φαίνεται ὅτι δηλοῖ ἐστιλβωμένον [[σίδηρον]], Ἰλ. Δ. 458, Ὀδ. Α. 184. Ἐπειδὴ ὁ [[σίδηρος]] εὑρίσκεται μόνον [[ἀνάμικτος]] μὲ ἄλλας ὕλας καὶ παρέχει δυσκολίας εἰς τὴν χώνευσιν, ὀψιμώτερον τῶν ἄλλων μετάλλων ἐχρησιμοποιήθη παρ’ Ἕλλησιν ἐν καθολικῇ χρήσει, Ἡσίοδ. ἔνθ’ ἀνωτ. (πρβλ. [[χαλκός]]). Ἐντεῦθεν καλεῖται [[πολύκμητος]], διὰ πολλοῦ κόπου κατεργαζόμενος, Ἰλ. Ζ. 48, Λ. 379, Μ. 133, Ὀδ. Φ. 10· ― ἀλλ’ ἤδη παρ’ Ὁμήρῳ ἐχρησίμευεν εἰς κατασκευὴν τῶν γεωργικῶν ἐργαλείων (ἴδε κατωτ. ΙΙ), καὶ ἐξ [[αὐτοῦ]] ἦτο κατεσκευασμένος ὁ [[ἄξων]] τῆς ἁμάξης τῆς Ἥρας, Ἰλ. Ε. 723· ― ἐγίνωσκον δὲ [[τότε]] καὶ τὸν τρόπον τῆς σκληρύνσεως τοῦ σιδήρου, Ὀδ. Ι. 391 κἑξ.. ([[ὥστε]] ὁ [[κύανος]] δυνατὸν νὰ [[εἶναι]] χάλυψ)· πρωΐμως δὲ ἦτο ἀντικείμενον ἐμπορίας, οἰνίζοντο ... Ἀχαιοὶ, ἄλλοι μὲν χαλκῷ, ἄλλοι δ’ αἴθωνι σ. Ἰλ. Η. 472· [[πλέων]] [[μετὰ]] χαλκὸν· ἄγω δ’ αἴθωνα [[σίδηρον]] Ὀδ. Α. 184, [[ἔνθα]] ἴδε Nitzsch· καὶ ἐλογίζετο βεβαίως [[πολύτιμος]], ἀφ’ οὗ παρείχετο [[μετὰ]] τοῦ χαλκοῦ καὶ χρυσοῦ εἰς πληρωμὴν λύτρων, Ἰλ. Ζ. 46, Κ. 338· τεμάχια [[αὐτοῦ]] ἐδίδοντο ὡς βραβεῖα, Ψ. 261, 850. [[Κατὰ]] τὸ πλεῖστον προήρχετο ἐκ τῶν βορείων καὶ ἀνατολικῶν μερῶν τοῦ Εὐξείνου, [[ὅθεν]]. [[Σκύθης]] σ. Αἰσχύλ. Θήβ. 817· καλεῖται ὁ [[πόντιος]] [[ξεῖνος]] [[αὐτόθι]] 942· πρβλ. χάλυψ. 2) [[πολλάκις]] φέρεται ὡς [[σύμβολον]] τῆς σκηρότητος (πρβλ. [[σιδήρεος]] 2), ἢ τῆς ἀκάμπτου δυνάμεως, Ἰλ. Υ. 372, Ὀδ. Τ. 494· ὀφθαλμοὶ [[ὡσεὶ]] κέρα ἕστασαγ’ ἠὲ σ. [[αὐτόθι]] 211· οὔ σφι [[λίθος]] χρὼς οὐδὲ σ. Ἰλ. Δ. 509· ἐκ σιδ. κεχάλκευται ... ψυχὰν Πινδ. Ἀποσπ. 88, πρβλ. Σοφ. Ἀποσπ. 573· [[ἦσθα]] [[πέτρος]] ἢ σ. Εὐρ. Μήδ. 1279, πρβλ. Πλάτ. Νόμ. 666C· [[ὡσαύτως]] ἐπὶ στερεότητος, σταθερότητος, πέτρης [[νόος]] ἠὲ σ. Μόσχ. 4. 44, πρβλ. Ἀχιλλ. Τάτ. 5. 22. ΙΙ. ὡς τὸ Λατ. ferrum, τὸ ἐκ σιδήρου πεποιημένον, σιδηροῦν [[ἐργαλεῖον]], [[μάλιστα]] γεωργικόν, Ἰλ. Ψ. 834, πρβλ. Δ. 485· [[μάλιστα]] ἐπὶ ὅπλων, ἡ κεφαλὴ ἢ αἰχμὴ βέλους, Δ. 123· [[ξίφος]] ἢ [[μάχαιρα]], Σ. 34, Ψ. 30, Ὀδ. Π. 294, πρβλ. Εὐρ. Ὀρ. 966· κοπὶς πελέκεως, Ὀδ. Τ. 587· ― [[ὡσαύτως]] [[καθόλου]], ὅπλα, [[ὁπλισμός]], οἱ Ἀθηναῖοι [[σίδηρον]] κατέθεντο Θουκ. 1. 6· πρβλ. [[σιδηροφορέω]]· ― [[ὡσαύτως]], [[μάχαιρα]], [[δρέπανον]], Ἡσ. Ἔργ. κ. Ἡμ. 385· ἐν τῷ πληθ., ἄγκιστρα ἁλιευτικά, Θεόκρ. 21. 49· δεσμά, «σίδερα». Τζέτζ. 13. 302· πρβλ. [[σιδήριον]]. ΙΙΙ. [[τόπος]] [[ἔνθα]] πωλοῦνται ἀντικείμενα ἐκ σιδήρου, [[μαχαιροποιεῖον]], κτλ., Ξεν. Ἑλλ. 3. 3, 7. Ὁ Κούρτιος πρβλ. τὸ Σανσκρ. svid-itas (κεχωνευμένος, τετηκώς), svêd-ani (πλὰξ σιδήρου), Ἀρχ. Γερμαν. swêiz-an (frig…re), καὶ τὸ [[ὄνομα]] Swed-en (Σουηδία). Ἀλλὰ τὸ [[σίδηρος]] ὡς [[ὄνομα]] τοῦ γνωστοῦ μετάλλου ἀπαντᾷ μόνον ἐν τῇ Ἑλληνικῇ γλώσσῃ, πρβλ. χαλκὸς ἐν τέλει· καὶ περὶ τῆς ἱστορίας τῶν διαφόρων ὀνομάτων τοῦ μετάλλου τούτου ἴδε M. Müller Sc. of L. 2, σ. 230 κἑξ.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br /><b>1</b> fer;<br /><b>2</b> tout instrument de fer (épée, pointe de flèche, hache, faux, <i>etc.</i>);<br /><b>3</b> marché au fer.<br />'''Étymologie:''' DELG pas d’étym. établie.
}}
{{Autenrieth
|auten=[[iron]]; epithets, [[πολιός]], [[αἴθων]], [[ἰόεις]], tempered to [[blue]] [[steel]]; [[symbol]] of [[firmness]], inexorableness, Od. 19.494 ; [[πολύκμητος]], of [[iron]] tools or weapons.
}}
{{eles
|esgtx=[[hierro]]
}}
{{StrongGR
|strgr=of [[uncertain]] [[derivation]]; [[iron]]: [[iron]].
}}
{{Thayer
|txtha=σιδήρου, ὁ, from [[Homer]] [[down]], [[iron]]: Revelation 18:12.
}}
{{grml
|mltxt=ο, ΝΜΑ, και σίδηρο και [[σίδερο]], το, Ν, και δωρ. τ. [[σίδαρος]], και [[σίδηρον]], τὸ, Α<br /><b>1.</b> [[μέταλλο]] ανθεκτικό και ευκατέργαστο, με [[χρώμα]] λευκοκύανο [[προς]] τεφρό, το οποίο παρουσιάζει ιδιαίτερο [[ενδιαφέρον]] από την [[εποχή]] που ανακαλύφθηκε, το 1200 [[περίπου]] π.Χ., [[μέχρι]] [[σήμερα]] και, [[ιδίως]], στη σύγχρονη [[εποχή]], [[κατά]] την οποία αποτελεί τη [[βάση]] για την [[ανάπτυξη]] [[κάθε]] βιομηχανίας και, γενικότερα, της οικονομίας (α. «κατεργασμένος [[σίδηρος]]» β. «[[χαλκός]] τε [[χρυσός]] τε πολύκμητός τε [[σίδηρος]]», <b>Ομ. Ιλ.</b>)<br /><b>2.</b> <b>συνεκδ.</b> [[κάθε]] [[αντικείμενο]], [[σκεύος]] ή [[εργαλείο]], [[ιδίως]] γεωργικό, από σίδηρο<br /><b>νεοελλ.</b><br /><b>1.</b> <b>χημ.</b> χημικό [[στοιχείο]] που ανήκει στα μέταλλα, έχει [[σύμβολο]] Fe, ατομικό αριθμό 26 και ατομικό [[βάρος]] 55, 847<br /><b>2.</b> <b>βιολ.</b> σημαντικό χημικό ολιγοστοιχείο του οργανισμού τών ζώων, που υπεισέρχεται στον σχηματισμό τών ερυθρών αιμοσφαιρίων και στη διεργασία της κυτταρικής αναπνοής<br /><b>3.</b> (το ουδ. στον πληθ.) <i>τα σίδηρα</i><br />ακατέργαστα ή ημικατεργασμένα προϊόντα σιδήρου<br /><b>4.</b> <b>φρ.</b> α) «[[σφυρήλατος]] [[σίδηρος]]» ή «[[μαλακτός]] [[σίδηρος]]»<br /><b>(μεταλλ.)</b> [[τύπος]] σιδήρου με [[περιεκτικότητα]] σε άνθρακα μικρότερη του 0, 3%, ο [[οποίος]] όμως περιέχει 1-2% [[σκωρία]] μηχανικώς αναμεμιγμένη σ' αυτόν και [[είναι]] [[ελατός]], [[ευκατέργαστος]], μπορεί εύκολα να συγκολληθεί, παρουσιάζει σημαντική [[αντοχή]] στη [[διάβρωση]], στην [[κρούση]] και στην [[καταπόνηση]] και βρίσκει πολλές εφαρμογές<br />β) «κονιοποιημένος [[σίδηρος]]»<br /><b>(μεταλλ.)</b> [[σίδηρος]] υπό [[μορφή]] σκόνης με κόκκους λεπτότητας ανάλογης με [[εκείνη]] του τάλκη, σε καθαρή [[κατάσταση]] ή αναμεμιγμένος με άλλα μεταλλικά ή αμέταλλα χημικά στοιχεία, που χρησιμοποιείται στη [[μεταλλουργία]] κόνεων για την [[παραγωγή]] κραμάτων<br />γ) «[[θειικός]] [[σίδηρος]]»<br /><b>χημ.</b> [[ονομασία]] δύο ενώσεων-αλάτων του σιδήρου που προκύπτουν [[κατά]] την [[επίδραση]] θειικού οξέος σε αυτόν<br />δ) «[[θειούχος]] [[σίδηρος]]»<br /><b>χημ.</b> [[ονομασία]] διαφόρων ανόργανων ενώσεων του σιδήρου και του θείου<br />ε) «[[χλωριούχος]] [[σίδηρος]]»<br /><b>χημ.</b> [[ονομασία]] δύο ενώσεων-αλάτων του σιδήρου με το [[χλώριο]]<br />στ) «καρβονύλια σιδήρου»<br /><b>χημ.</b>) <b>βλ.</b> [[σιδηροκαρβονύλια]]<br />ζ) «οξείδια του σιδήρου»<br /><b>χημ.</b> [[ονομασία]] τριών ενώσεων του σιδήρου με το [[οξυγόνο]], οι οποίες [[είναι]] το [[πρωτοξείδιο]] ή το μονοξείδιο του σιδήρου, το [[τριοξείδιο]] ή το [[σεσκιοξείδιο]] του σιδήρου και το επιτεταρτοξείδιο του σιδήρου<br />η) «κράματα του σιδήρου»<br /><b>(μεταλλ.)</b> κράματα του σιδήρου με ένα ή περισσότερα άλλα μέταλλα, που χρησιμοποιούνται, [[ιδίως]], στη [[χαλυβουργία]]<br />θ) «[[εποχή]] του σιδήρου» — τεχνολογικό και πολιτισμικό [[στάδιο]] εξέλιξης της ανθρώπινης κοινωνίας, το οποίο ακολούθησε την [[εποχή]] του λίθου και την [[εποχή]] του χαλκού και [[κατά]] το οποίο ο [[άνθρωπος]] είχε ανακαλύψει τον σίδηρο και τον χρησιμοποιούσε, [[αντί]] του χαλκού, ως κύριο [[μέταλλο]] για την [[κατασκευή]] τών εργαλείων και τών όπλων του, [[στάδιο]] του οποίου η [[έναρξη]] στην Εγγύς Ανατολή και στη νοτιοανατολική [[Ευρώπη]] τοποθετείται στο 1200 [[περίπου]] π.Χ.<br />ι) «διά [[πυρός]] και σιδήρου»<br />i) λέγεται προκειμένου να δηλώσει [[λεηλασία]] και γενικότερα [[καταστροφή]] που έγινε με [[μεγάλη]] [[βιαιότητα]] και σε ευρεία [[έκταση]]<br />π) <b>μτφ.</b> λέγεται προκειμένου να δηλώσει τα [[δεινά]] που υπέστη [[κάποιος]]<br /><b>μσν.</b><br />(το ουδ. στον πληθ.) αιχμηρά σιδερένια [[ραβδιά]] τα οποία χρησιμοποιούσαν ως βασανιστήρια όργανα («σιδήροις πυρωθεῑσι κατακεντᾱται τὰς σάρκας», Μηναί.)<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />(το ουδ. στον πληθ.) σιδερένια [[δεσμά]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> [[αιχμή]] βέλους<br /><b>2.</b> [[ξίφος]] ή [[μάχαιρα]] ως όπλο<br /><b>3.</b> το [[μαχαίρι]] ως κοπτικό [[εργαλείο]]<br /><b>4.</b> [[δρεπάνι]]<br /><b>5.</b> [[κόψη]] πελέκεως<br /><b>6.</b> (γενικά) όπλα, [[οπλισμός]] («Ἀθηναῑοι τὸν... [[σίδηρον]] κατέθεντο», <b>Θουκ.</b>)<br /><b>7.</b> [[χώρος]] κατασκευής και πώλησης αντικειμένων από σίδηρο, [[σιδηρουργείο]] («ἀγαγὼν εἰς τὸν [[σίδηρον]]», <b>Ξεν.</b>)<br /><b>8.</b> <b>μτφ.</b> [[καθετί]] που χρησιμοποιείται ως [[σύμβολο]] σκληρότητας και άκαμπτης δύναμης ή ως [[σύμβολο]] στερεότητας και σταθερότητας (α. «ὀφθαλμοὶ...ὠσεὶ κέρα ἔστασαν ἠὲ [[σίδηρος]]», <b>Ομ. Οδ.</b><br />β. «ἐκ σιδήρου κεχάλκευται... καρδίαν», <b>Πίνδ.</b>)<br /><b>9.</b> (<b>το ουδ. πληθ.</b>) α) αλιευτικά άγκιστρα («πῶς ἂν ἕλω μέγαν ἰχθῡν ἀφαυροτέροισι σιδάροις;», <b>Θεόκρ.</b>).<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Πρόκειται για λ. άγνωστης ετυμολ. που δεν [[είναι]] ΙΕ. Η λ. απαντά ήδη στον Όμηρο και, σε [[αντιδιαστολή]] με τον χαλκό που ήταν το συνηθέστερο [[μέταλλο]] εκείνης της εποχής, δηλώνει ένα σπάνιο και πολύτιμο [[μέταλλο]] που χρησιμοποιούσαν για την [[κατασκευή]] όπλων και εργαλείων. Κατά μία αμφισβητούμενη [[άποψη]], πρόκειται για δάνεια λ. από την [[περιοχή]] της Ασίας (<b>πρβλ.</b> καυκασ. <i>zido</i> «[[σίδηρος]]»). Κατ' άλλους, η λ. [[σίδηρος]] συνδέεται με το λατ. <i>s</i><i>ī</i><i>dus</i> «[[μετεωρίτης]]», που είχε αρχικά την σημ. του μετεωρίτη και αργότερα αυτήν του μετάλλου. Κατ' [[άλλη]] [[άποψη]], [[τέλος]], η λ. μέσω μιας σημ. «κόκκινο [[μέταλλο]]» συνδέεται με τον τ. [[σίδη]] «[[ροδιά]]», πιθ. <span style="color: red;"><</span> προελλ. <i>sida</i> «[[κόκκινος]]».<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[σιδηρικός]], [[σιδηρίτης]], [[σιδηρούς]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[σιδήραιος]], [[σιδηρεύς]], [[σιδηρεύω]], [[σιδήριον]], [[σιδηρίσκος]], [[σιδηρώδης]]<br /><b>αρχ.-μσν.</b><br /><i>σιδηραῖος</i>, [[σιδηρίζω]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[σιδεράκι]], [[σιδεράς]], [[σιδερένιος]], [[σιδεριά]], [[σιδερικό]], [[σιδερίτης]], [[σιδερός]], <i>σιδερώνω</i>.<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Για σύνθ. με Α' συνθετικό [[σίδηρος]] / [[σίδερο]]) <b>βλ.</b> <i>σιδηρο</i>-. (Β' συνθετικό) [[ασίδηρος]], [[ολοσίδηρος]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[ακροσίδηρος]], [[αυτοσίδηρος]], [[βαρυσίδηρος]], [[βραχυσίδηρος]], [[ευσίδηρος]], [[μακροσίδηρος]], [[περισίδηρος]], [[τμητοσίδηρος]], [[υποσίδηρος]]<br /><b>νεοελλ.</b><br />[[ελατοσίδηρος]], [[λευκοσίδηρος]], [[χυτοσίδηρος]]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''σίδηρος:''' Δωρ. σίδᾱρος, <i>ὁ</i>,<br /><b class="num">I.</b> το [[μέταλλο]] [[σίδηρος]], Λατ. [[ferrum]], σε Όμηρ. κ.λπ.· ο [[σίδηρος]] ήταν το τελευταίο στη [[σειρά]] [[μέταλλο]] που τέθηκε σε [[κοινή]] [[χρήση]] από τους αρχαίους Έλληνες, γι' αυτό καλείτο [[πολύκμητος]], αυτός δηλ. που η [[κατεργασία]] του είναι [[κοπιώδης]], σε Όμηρ.· ήταν υψηλής αξίας και κομμάτια από σίδηρο δίδονταν ως έπαθλα, σε Ομήρ. Ιλ. Κατά κανόνα εισαγόταν από τις βόρειες και τις ανατολικές περιοχές του Ευξείνου, [[Σκύθης]] [[σίδηρος]], σε Αισχύλ.<br /><b class="num">II.</b> όπως το Λατ. [[ferrum]], οτιδήποτε είναι φτιαγμένο από σίδηρο, σιδερένιο [[εργαλείο]] ή όπλο, [[σπαθί]] ή [[μαχαίρι]], [[λεπίδα]] τσεκουριού κ.λπ., σε Όμηρ. κ.λπ.<br /><b class="num">III.</b> [[μέρος]] όπου πωλούνταν αντικείμενα από σίδηρο, [[σιδηρουργείο]], μαχαιροποιείο, σε Ξεν.
}}
{{elnl
|elnltext=σίδηρος -ου, ὁ, Dor. σίδᾱρος ijzer; vaak als symbool van kracht of hardheid; ὀφθαλμοὶ δ ’ ὡς εἰ κέρα ἕστασαν ἠὲ σίδηρος ἀτρέμας zijn ogen stonden onbeweeglijk als horen of ijzer Od. 19.211; ὡς ἄρ ’ ἦσθα πέτρος ἢ σίδαρος u was blijkbaar van steen of van ijzer Eur. Med. 1279; voorwerp van ijzer zwaard, mes, gereedschap; uitbr. ijzermarkt Xen. Hell. 3.3.7.
}}
{{elru
|elrutext='''σίδηρος:''' дор. σίδᾱρος ὁ<br /><b class="num">1)</b> железо ([[πολιός]] Hom.; [[μέλας]] Hes.);<br /><b class="num">2)</b> железное орудие или оружие (наконечник, крюк, топор, меч, серп и т. п.) Hom., Theocr.: κτείνειν σιδήρῳ Eur. убивать мечом или ножом;<br /><b class="num">3)</b> рынок железных товаров, скобяная торговля Xen.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[σίδηρος]], δοριξ σίδᾱρος, ὁ,<br /><b class="num">I.</b> [[iron]], Lat. [[ferrum]], Hom., etc.: [[iron]] was the [[last]] of the metals brought [[into]] [[common]] use by the Greeks: [[hence]] it is [[πολύκμητος]], [[wrought]] with [[much]] [[toil]], Hom.: and was of [[high]] [[value]], pieces of it [[being]] given as prizes, Il. It [[mostly]] came from the [[north]] and [[east]] of the Euxine, [[Σκύθης]] ς. Aesch.<br /><b class="num">II.</b> like Lat. [[ferrum]], [[anything]] made of [[iron]], an [[iron]] [[tool]] or [[weapon]], a [[sword]] or [[knife]], an axe-[[head]], etc., Hom., etc.<br /><b class="num">III.</b> a [[place]] for [[selling]] [[iron]], a [[smithy]], a [[cutler]]'s [[shop]], Xen.
}}
{{FriskDe
|ftr='''σίδηρος''': {sĭ́dēros}<br />'''Forms''': dor. -αρος<br />'''Grammar''': m. (f. Nik. ''Th''. 923)<br />'''Meaning''': [[Eisen]], [[Stahl]], auch [[eisernes Gerät]], [[Schwert]], [[eiserne Waffen]], übertr. ‘(eiserne) Härte’ (seit Il.).<br />'''Composita''' : Mehrere Kompp., z.B. [[σιδηρόφρων]] [[eisernen Sinnes]] (A., E.), [[σιδηροκόντρα]] f. [[Jagdspieß]] (Gortyn, Sagalassos; Zingerle Glotta 19, 80ff.), [[ὁλοσίδηρος]] [[ganz aus Eisen]] (Attika, Delos u. a.).<br />'''Derivative''': Viele Ableitungen (dor. Formen nicht besonders angegeben): Subst. 1. [[σιδήριον]] n. [[Eisengerät]] (ion. att., kret.); 2. -ίσκος m. Bez. eines mediz. Instruments (Kreta V—IV<sup>a</sup>; wie [[ὀβελίσκος]] u. a.; Chantraine Form. 408); 3. -εῖα, -εῖον n. [[Eisenbergwerk]] (Arist., Delos usw.); 4. -εύς m. [[Eisenschmied]] (X. u.a.; Bosshardt 56); 5. -ίτης m., -ῖτις f. [[aus Eisen]], [[eisern]] (Pi., Eup. u. a.), auch N. eines Steins (Plin., Orph. u. a.) und verschiedener Pflanzen, "Eisenkraut" (J., Dsk. u. a.; weil Stichwunden heilend, s. Strömberg Pfl.namen 89, Redard 61, 76 usw. [s. Index]). Adj. 6. -ε(ι)ος, -οῦς, -ιος [[eisern]] (seit Il.); 7. -ήεις ib. (Nik.), -όεις (EM), -εόεις (''Ep''.''Alex''.''Adesp''.); 8. -ώδης ib. (Sch.). Verba; 9. -όομαι, -όω ‘mit E. versehen (werden)’ (Th., Inschr. usw.) mit -ωσις f. [[Eisenarbeit]] (att. Inschr. u. a.), -ώματα n. pl. [[Eisenbeschläge]] (Pap. V<sup>p</sup>), -ωτός ‘mit E. beschlagen’ (''Edict''. ''Diocl''.); 10. -εύω ‘in E. arbeiten, schmieden’ (Poll.) mit -εία f. [[Eisenarbeit]] (X.); 11. -ίζω ‘dem E. ähneln, E. enthalten’ (Mediz.).<br />'''Etymology''' : Unerklärt. Da das Eisen und die Eisenbereitung zu den Griechen allem Anschein nach aus Vorderasien, dem Pontusund Kaukasusgebiet gelangt sind, ist wahrscheinlich auch das Wort denselben Weg gewandert. Die Ähnlichkeit mit kaukas. (udisch) ''zido'' [[Eisen]] ist somit vielleicht nicht zufällig; dabei könnte indessen auch ''zido'' aus [[σίδηρος]] entlehnt sein. — Die alte Verbindung mit lat. ''sīdus'' [[Gestirn]] (Pott) hat A. W. Persson (s. Kretschmer Glotta 26, 64) neu zu begründen versucht durch die Annahme, daß sich [[σίδηρος]] ursprünglich auf das Meteoreisen bezogen hätte. Noch anders Deroy Ant. class. 31, 98 ff. (mit weiteren sehr kühnen Kombinationen): eig. "das rote Metall" und mit [[σίδη]] [[Granatapfel]] aus vorgr. *''sida'' [[rot]]. Auch Crepajac KZ 80, 249ff. glaubt an Zusammenhang mit [[σίδη]], aber als illyr. LW (idg. ''su̯eid''-’glänzen, rot sein’). — Weitere Lit. zu [[σίδηρος]] und zu den übrigen idg. Wörtern für [[Eisen]] bei Schrader-Nehring Reallex. 1, 234ff.<br />'''Page''' 2,703-704
}}
{{Chinese
|sngr='''原文音譯'''：s⋯dhroj 西得羅士<br />'''詞類次數'''：名詞（1）<br />'''原文字根'''：鐵 相當於： （[[בַּרְזֶל]]&#x200E;）<br />'''字義溯源'''：鐵*<br />'''出現次數'''：總共（1）；啓（1）<br />'''譯字彙編'''：<br />1） 鐵（1） 啓18:12
}}