View source for μέταλλον

{{LSJ1
|Full diacritics=μέταλλον
|Medium diacritics=μέταλλον
|Low diacritics=μέταλλον
|Capitals=ΜΕΤΑΛΛΟΝ
|Transliteration A=métallon
|Transliteration B=metallon
|Transliteration C=metallon
|Beta Code=me/tallon
|Definition=τό, <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> [[mine]], [[quarry]], <b class="b3">ἁλὸς μέταλλον</b> salt-[[pit]], salt-[[mine]], <span class="bibl">Hdt.4.185</span>; μ. τετμημένον <span class="bibl">Hyp.<span class="title">Eux.</span>35</span>; μ. παλαιὸν ἀνασάξιμον <span class="title">IG</span> 22.1582.56: mostly in pl., <b class="b3">χρύσεα καὶ ἀργύρεα μέταλλα</b> gold and silver [[mines]], <span class="bibl">Hdt.3.57</span>; <b class="b3">τὰ ἀργύρεια μ</b>., at Laurium, <span class="bibl">Th.2.55</span>; <b class="b3">μέταλλα</b> (alone) <b class="b2">silver mines</b>, <span class="bibl">X.<span class="title">Vect.</span>4.4</span>; <b class="b3">μαρμάρου μ</b>. marble [[quarries]], <span class="bibl">Str.9.1.23</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> [[mine]] in siege-operations, πολιορκεῖν διὰ τῶν μ. <span class="bibl">Plb.16.11.2</span>, al. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> metaph., [[work]], οὐδ' ἐν τοῖς ἀργυρείοις [ἐστί] μοι μ. <span class="bibl">Alciphr.1.36</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> later, [[mineral]], [[metal]], Sammelb.4313 (i/ii A. D.), Ruf. ap. <span class="bibl">Orib.5.3.21</span>, <span class="bibl">Nonn.<span class="title">D.</span>11.26</span>, <span class="bibl">Agath.5.9</span>, <span class="title">AP</span>7.363. (On the etym. cf. [[μεταλλάω]].)</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-02-0149.png Seite 149]] τό (vgl. [[μεταλλάω]], also eigentl. das Durchsuchen, der Ort wo man sucht und das Gesuchte selbst, vgl. Buttm. Lexil. I p. 140), Bergwerke, Gruben, in denen man nach Erz, Metallen, Steinen u. vgl. sucht; Her. 5, 17; χρύσεα μέταλλα, Goldgruben, 6, 46 (wie Thuc. 1, 100); auch ἁλὸς [[μέταλλον]], Salzgrube, 4, 185; λευκοῦ λίθου, Strab. XIII, 1, öfter; ἀργύρεια, Silberbergwerke, Thuc. 2, 55; Plut. Them. 4; μέταλλα ὅλα χρυσίου, Luc. Gall. 6. Auch übh. Minen, ἤρξατο πολιορκῶν διὰ τῶν μετάλλων, Pol. 16, 11, 2. – Sp. auch das in den Gruben Gefundene, das Ausgegrabene, bes. Erz, Metall.
}}
{{ls
|lstext='''μέταλλον''': τό, [[μεταλλεῖον]] ἢ [[λατομεῖον]], ἁλὸς [[μέταλλον]], ἀλατωρυχεῖον, Ἡρόδ. 4. 185· μ. τέμνειν Ὑπερείδ. [[ὑπὲρ]] Εὐξενίππ. 44· τὸ πλεῖστον ἐν τῷ πληθ., χρύσεα καὶ ἀργύρεα μέταλλα, χρυσοῦ καὶ ἀργύρου μεταλλεῖα, Ἡρόδ. 3. 57· τὰ ἀργύρεια μ., ἐν Λαυρείῳ, Θουκυδ. 2. 18· μέταλλα (μόνον), ἀργύρου μεταλλεῖα, Ξενοφ. Πόροι 4, 4· μαρμάρου μ., λατομεῖα μαρμάρου, Στράβ. 399. 2) [[ὑπόνομος]] ἐν πολιορκίᾳ, πολιορκεῖν διὰ τῶν μ. Πολύβ. 16. 11, 2. 3) μεταφορ., [[ἐργασία]], οὐδ’ ἐν τοῖς ἀργυρείοις [ἐστί] μοι μ. Ἀλκίφρων 1. 36. ΙΙ. ἡ [[ἔννοια]] τοῦ ὀρυκτοῦ ἢ μετάλλου ἥτις ἐπικρατεῖ ἐν τῷ Λατ. metallum ἀπαντᾷ μόνον ἐν τῷ παραγώγῳ [[μεταλλικός]], καὶ τοῦτο μόνον παρὰ μεταγεν. ([[μέταλλον]] [[οὐδαμοῦ]] παρ’ Ὁμ.· ἀλλ’ ὑπάρχει παρ’ αὐτῷ τὸ ῥῆμ. [[μεταλλάω]], ἀείποτε ἐπὶ τῆς σημασίας τοῦ ζητῶ τι, ἐρευνῶ διά τι, ― [[ὥστε]] ἡ ἐξ ἀρχῆς [[σημασία]] τῆς λέξεως [[μέταλλον]] πιθανῶς [[εἶναι]]: [[τόπος]] ζητήσεως, ἐρεύνης· πρβλ. Πλίν. 33. 1.)
}}
{{bailly
|btext=ου (τό) :<br /><b>I.</b> mine, <i>càd</i> tranchée pour la recherche de l’eau, des métaux;<br /><b>II.</b> le produit qu’on extrait de cette tranchée, <i>d’où</i><br /><b>1</b> mine (d’or, d’argent, <i>etc.</i>);<br /><b>2</b> gisement de sel.<br />'''Étymologie:''' DELG [[μεταλλάω]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''μέταλλον:''' τό,<br /><b class="num">I.</b> [[μεταλλείο]] ή [[λατομείο]], ἁλὸς [[μέταλλον]], [[ορυχείο]] αλατιού, [[αλατωρυχείο]], σε Ηρόδ.· <i>χρύσεα καὶἀργύρεα μέταλλα</i>, ορυχεία αργύρου και χρυσού, στον ίδ.· <i>μέταλλα</i> (μόνο), ορυχεία αργύρου, σε Ξεν.· μαρμάρου [[μέταλλον]], λατομεία μαρμάρου, σε Στράβ.<br /><b class="num">II.</b> η [[έννοια]] του μετάλλου, Λατ. [[metallum]], δεν υπάρχει στην κλασική περίοδο της ελλ. γλώσσας (πιθ. όπως το [[μεταλλάω]], από το <i>μετ' ἄλλα</i>, [[έρευνα]] για άλλα πράγματα).
}}
{{elru
|elrutext='''μέταλλον:''' τό<br /><b class="num">1)</b> шахты, копи (ἁλὸς μ. Her.);<br /><b class="num">2)</b> pl. рудники (χρύσεα καὶ ἀργύρεα μέταλλα Her.);<br /><b class="num">3)</b> pl. воен. земляные работы, подкопы (πολιορκεῖν διὰ τῶν μετάλλων Polyb.).
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: n.<br />Meaning: [[mine]], [[quarry]] (Hdt., Th., X., Att. inscr.), late also [[mineral]], [[metal]] (Nonn., AP, backformation from <b class="b3">μεταλλεύω</b>).<br />Compounds: As 1. member in <b class="b3">μεταλλ-ουργός</b> [[miner]] with <b class="b3">-έω</b>, <b class="b3">-εῖον</b> (D.S., Dsc.).<br />Derivatives: 1. <b class="b3">μεταλλεῖα</b> n. pl. [[minerals]], [[metals]] (Pl. Lg. 678 d), substantiv. of <b class="b3">*μεταλλεῖος</b> <b class="b2">belonging to a mine</b>. 2. <b class="b3">μεταλλικός</b> <b class="b2">belonging to the mines</b> (D., Arist.). 3. <b class="b3">μεταλλεύς</b> m. [[miner]] (Lys., Pl. Lg., Att. inscr.; Boßhardt 60f.); from there, or from <b class="b3">μέταλλον</b>, 4. <b class="b3">μεταλλεύω</b> <b class="b2">be miner, work in the mines, dig up from quarries</b> (Pl., LXX, Arist.) with <b class="b3">μεταλλ-εία</b> (Pl., Str.), <b class="b3">-ευσις</b> (Ph. Bel.) [[mining]], <b class="b3">-ευτής</b> = <b class="b3">μεταλλεύς</b> (Str.; Fraenkel Nom. ag. 2, 63 f.), <b class="b3">-ευτικός</b> <b class="b2">belonging to mining</b> (Pl. Lg., Arist., pap.). 5. <b class="b3">μεταλλίζομαι</b> <b class="b2">be condemned to the mines</b> (Cod. Just.). 6. <b class="b3">μεταλλῖτις γῆ τις</b> H. (Redard 108). -- On itself stands <b class="b3">μεταλλάω</b> [[investigate]], [[inquire]], [[examine]] (Il., late prose), cf. below.<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: Technical term for mining and as such suspect to be a loan. The attempt to explain <b class="b3">μέταλλον</b> from <b class="b3">μεταλλάω</b> as backformation (Eichhorn, De graecae linguae nominibus deriv. retrogr. conformatis. Diss. Göttingen 1912, S. 47 f.; rejected by Kretschmer Glotta 6, 299, but accepted by id. Glotta 32, 1 n. 1), does not help, as for the verb no convincing etymology has been found; the explanation from <b class="b3">μετ</b>' <b class="b3">ἄλλα</b>, prop. "(inquire) after other (things)", e.g. Buttmann Lexilogus 1, 139 f. (with Eust.), Kretschmer l.c., is hardly convincing. Much more probable is, to see in the denominative <b class="b3">μεταλλάω</b> an orig. tecnical term, which was by ep. poets used in metaph. sense, but further came out of use. -- For foreign origin a. o. Debrunner Eberts Reallex. 4: 2,525, Krahe Die Antike 15, 181, Kretschmer Glotta 31, 13; on Pre-Greek <b class="b3">-αλλ-</b> Beekes, FS Kortlandt. Vain IE a. Sem. interpretations in Bq. -- Lat. LW [loanword] [[metallum]] [[mining]], [[metal]], from where NHG [[Metall]] etc.; on further derivv. in western and eastern languages Maidhof Glotta 10, 14 f.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=[[μέταλλον]], ου, τό,<br /><b class="num">I.</b> a [[mine]] or [[quarry]], ἁλὸς [[μέταλλον]] a [[salt]]- pit, [[salt]]- [[mine]], Hdt.; χρύσεα καὶ ἀργύρεα μέταλλα [[gold]] and [[silver]] mines, Hdt.; μέταλλα ([[alone]]) [[silver]] mines, Xen.; μαρμάρου μ. [[marble]] quarries, Strab.<br /><b class="num">II.</b> the [[sense]] of [[metal]], Lat. [[metallum]], does not [[occur]] in classical Greek. [Prob., like [[μεταλλάω]], from μετ' ἄλλα, a [[search]] for [[other]] things.]
}}
{{FriskDe
|ftr='''μέταλλον''': {métallon}<br />'''Grammar''': n.<br />'''Meaning''': [[Mine]], [[Grube]], [[Bergwerk]] (Hdt., Th., X., att. Inschr. usw.), sp. auch [[Mineral]], [[Metall]] (Nonn., ''AP'' u.a.; aus [[μεταλλεύω]] rückgebildet).<br />'''Composita''' : Als Vorderglied in [[μεταλλουργός]] [[Bergwerksarbeiter]] mit -έω, -εῖον (D.S., Dsk.).<br />'''Derivative''': Ableitungen. 1. μεταλλεῖα n. pl. [[Mineralien]], [[Metalle]] (Pl. ''Lg''. 678 d), wohl Substantivierung von *μεταλλεῖος [[zum Bergwerk gehörig]]. 2. [[μεταλλικός]] [[zu Minen gehörig]] (D., Arist. usw.). 3. [[μεταλλεύς]] m. [[Bergmann]] (Lys., Pl. ''Lg''., att. Inschr. u. a.; Boßhardt 60f.); davon, oder von [[μέταλλον]], 4. [[μεταλλεύω]] [[Bergmann sein]], [[im Bergbau tätig sein]], [[aus Gruben heraufholen]] (Pl., LXX, Arist. usw.) mit [[μεταλλεία]] (Pl., Str. usw.), -ευσις (Ph. ''Bel''.) [[Bergbau]], -ευτής = [[μεταλλεύς]] (Str. u.a.; Fraenkel Nom. ag. 2, 63 f.), -ευτικός [[zum Bergbau gehörig]] (Pl. ''Lg''., Arist., Pap.). 5. [[μεταλλίζομαι]] [[zu Minenarbeit verurteilt werden]] (''Cod''. ''Just''.). 6. [[μεταλλῖτις]]· γῆ [[τις]] H. (Redard 108). — Für sich steht [[μεταλλάω]] [[erforschen]], [[sich erkundigen]], [[ausfragen]] (ep. poet. seit Il., sp. Prosa), vgl. unten.<br />'''Etymology''' : Technischer Ausdruck des Bergbaus und schon als solcher der Entlehnung stark verdächtig. Der Versuch, [[μέταλλον]] aus [[μεταλλάω]] als Rückbildung zu erklären (Eichhorn, De graecae linguae nominibus deriv. retrogr. conformatis. Diss. Göttingen 1912, S. 47 f.; ablehnend Kretschmer Glotta 6, 299, aber zustimmend ders. Glotta 32, 1 A. 1), hilft nicht weiter, da für das Verb keine überzeugende Etymologie gefunden ist; die Zurückführung auf μετ’ ἄλλα, eig. "nach anderen (Dingen forschen)", z.B. Buttmann Lexilogus 1, 139 f. (mit Eust.), Kretschmer Glotta 32, 1 A. 1, ist kaum überzeugend. Weit näher liegt, in dem denominativen [[μεταλλάω]] einen urspr. Fachausdruck zu sehen, der von ep. Dichtern in übertragener Bedeutung verwendet wurde, aber sonst außer Gebrauch kaum. — Für fremde Herkunft u. a. Debrunner Eberts Reallex. 4: 2,525, Krahe Die Antike 15, 181, Kretschmer Glotta 31, 13, v. Windekens Sprache 4, 135ff. (pelasgisch, mit Georgiev). Vergebliche idg. u. sem. Erklärungsversuche sind bei Bq gebucht. — Lat. LW ''metallum'' [[Bergwerk]], [[Metall]], woraus nhd. ''Metall'' usw.; über weitere Ableger in westlichen und östlichen Sprachen Maidhof Glotta 10, 14 f.<br />'''Page''' 2,216-217
}}