View source for κύανος

{{LSJ1
|Full diacritics=κύᾰνος
|Medium diacritics=κύανος
|Low diacritics=κύανος
|Capitals=ΚΥΑΝΟΣ
|Transliteration A=kýanos
|Transliteration B=kyanos
|Transliteration C=kyanos
|Beta Code=ku/anos
|Definition=[ῠ], ὁ (later ἡ, v. infr. <span class="bibl">1.3</span>, <span class="bibl">7</span>), <span class="sense"><p>&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">A</span> <b class="b2">dark-blue enamel</b>, esp. used to adorn armour, δέκα οἶμοι μέλανος κυάνοιο <span class="bibl">Il.11.24</span>, cf. <span class="bibl">35</span>; πτύχες κυάνου <span class="bibl">Hes.<span class="title">Sc.</span>143</span>; also <b class="b3">θριγκὸς κυάνοιο</b>, of a cornice, <span class="bibl">Od.7.87</span>; so perh. in <span class="title">IG</span>12.367.7, 42(1).102.244 (Epid.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">2</span> <b class="b2">lapis lazuli</b>, <b class="b3">κ. αὐτοφυής</b> (opp. <b class="b3">σκευαστός</b>) <span class="bibl">Thphr.<span class="title">Lap.</span>39</span>, al., Dsc.5.91, etc. (perh. also in <span class="bibl">Pl.<span class="title">Phd.</span>113c</span>); <b class="b3">κ. ἄρρην, θῆλυς</b>, <span class="bibl">Thphr.<span class="title">Lap.</span>31</span>: also an imitation made in Egypt, ib.<span class="bibl">55</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">3</span> <b class="b2">blue copper carbonate</b>, <span class="bibl">Hp.<span class="title">Cord.</span>2</span>, Gal.12.233 (ὁ and ἡ), <span class="bibl">Luc.<span class="title">Lex.</span>22</span>; βαπτὴ κ. <span class="title">AP</span>6.229 (Crin.). </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">4</span> <b class="b2">blue cornflower</b>, <span class="bibl">Plin.<span class="title">HN</span>21.68</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">5</span> a bird, perh. <b class="b2">blue thrush, Turdus cyanus</b>, <span class="bibl">Arist.<span class="title">HA</span>617a23</span>, <span class="bibl">Ael.<span class="title">NA</span>4.59</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">6</span> <b class="b2">sea-water</b>, Hsch. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">7</span> fem., <b class="b2">the colour blue</b>, <span class="bibl">Alex.Aphr.<span class="title">in Mete.</span>162.4</span>. </span><span class="sense">&nbsp;&nbsp;&nbsp;<span class="bld">II</span> as Adj., = [[κυάνεος]], <span class="bibl">Nic.<span class="title">Th.</span>438</span> (unless <b class="b3">κυανός</b> as in <span class="bibl">Phlp.<span class="title">in GC</span>23.11</span>, codd. Pl.l.c.): Comp. -ώτερος <span class="title">Anacreont.</span>16.11: Sup. -ώτατος <span class="bibl">Philostr. <span class="title">Im.</span>1.6</span>. [ῡ in dactylic verses, metri gr., cf. [[κυάνεος]], etc.]</span>
}}
{{pape
|ptext=[[https://www.translatum.gr/images/pape/pape-01-1521.png Seite 1521]] ὁ, dunkelblau angelaufener [[Stahl]], zur Verzierung bei Metallarbeiten, bes. bei Waffen u. Rüstungen angewendet; so laufen über Agamemnons Brustpanzer [[δέκα]] οἶμοι [[μέλανος]] κυάνοιο, zehn Streifen dunkles, blaues Stahls, Il. 11, 24, wie auf Herakles' Schilde πτύχες κυάνου Hes. Sc. 143; auch an der Wand kommt ein solcher Fries vor, θριγκὸς κυάνοιο, Od. 7, 87; obwohl schon alte Erkl. in den homerischen Stellen nur die dunkelblaue Farbe ohne Bezeichnung des Stoffes verstanden. – Von der Farbe heißen so – a) die blaue [[Kornblume]], gew. ἡ [[κύανος]], Mel. 1 (IV, 1, 40) u. a. Sp. – b) der [[Lazurstein]], Plat. Phaed. 113 b, wo κυανός accentuirt ist, eine Accentuation, die sich auch sonst findet; Luc. Lexiph. 22; Diosc. u. A.; auch blauer [[Kupferocker]]; blaue [[Farbe]] zum Anstreichen, Paus. 5, 11, 2. – c) die blaue [[Amsel]]; Arist. H. A. 9, 21; Ael. N. A. 4, 59. – Ein compar., κυανώτερος θανάτου [[πτύελος]], Luc. philopatr. 21; κυανώτατον [[νᾶμα]] Philostr. – [Υ, welches an sich kurz ist, wird in Zusammensetzungen von Dichtern zuweilen lang gebraucht, wenn noch zwei Kürzen darauf folgen.]
}}
{{ls
|lstext='''κύανος''': -ου, ὁ, ὕλη τις ἔχουσα [[χρῶμα]] βαθὺ κυανοῦν, ἣν κατὰ τοὺς ἡρωϊκοὺς χρόνους μετεχειρίζοντο πρὸς καλλωπισμὸν ἔργων ἐκ μετάλλου, ἰδίως ὅπλων καὶ πανοπλιῶν· [[οὕτως]] ἐπὶ τοῦ θώρακος τοῦ Ἀγαμέμνονος ὑπῆρχον [[δέκα]] οἶμοι μέλανος κυάνοιο… κυάνεοι δὲ δράκοντες, ἴρισσιν ἐοικότες, ὀρωρέχατο [[προτὶ]] δειρήν, ἐξετείνοντο πρὸς τὸν λαιμὸν (ἴδε κατωτ.), Ἰλ. Λ. 24 κἑξ.· [[οὕτως]] ἐπὶ τῆς ἀσπίδος τοῦ Ἡρακλέους ὑπῆρχον πτύχες κυάνου, Ἀσπ. Ἡρ. 143· καὶ ἐν Ὀδ. Η. 87, θριγκὸς κυάνοιο ἦτο ἐκ τῆς αὐτῆς οὐσίας. Τὸ [[χρῶμα]] τῆς ὕλης ταύτης ἦτο ἀναμφιβόλως βαθὺ κυανοῦν (κυανοῦ χρώματος λευκῷ κεραννυμένου γλαυκὸν ἀποτελεῖται Πλάτ. Τίμ. 68C), ἀπαστράπτον ἐν τῷ φωτὶ καὶ ποικιλλόμενον (ἴρισσιν ἐοικώς, ἴδε κατωτ.)· πρβλ. [[κυάνεος]], [[κυανοχαίτης]], κτλ. Τί ἦτο ἡ ὕλη αὕτη [[εἶναι]] ἀμφίβολον. Γενικῶς νομίζεται ὅτι ἦτο [[κυανοῦς]] χάλυψ καί, εἰ καὶ κατὰ τοὺς Ὁμηρικοὺς χρόνους ὁ [[σίδηρος]] ἦτο σχετικῶς ἐν ὀλίγῃ χρήσει, ἡ [[τέχνη]] [[ὅμως]] τοῦ σκληρύνειν αὐτὸν δὲν ἦτο [[ἄγνωστος]], ἴδε [[σίδηρος]]. Παρὰ Θεοφρ. [[εἶναι]] τὸ lapis lazuli, [[ἴσως]] ἡ «γαλαζόπετρα», Θεοφρ. π. Λίθ. 31, κτλ., καὶ [[ἴσως]] τὸ αὐτὸ ἐν Πλάτ. Φαίδωνι 113C. [[Κατὰ]] τὸν Θεόφρ.: καλεῖται δὲ [[κύανος]] ὁ μὲν ἄρρην ὁ δὲ [[θῆλυς]]· [[μελάντερος]] δὲ ὁ ἄρρην π. Λιθ. 31· παραβάλλει τὸν σάπφειρον πρὸς τὸν ἄρρενα κύανον, 37· λέγει ὅτι [[εἶναι]] ἐξ ἄμμου, τὰ δὲ [[οἷον]] ἄμμου καθάπερ [[χρυσόκολλα]] καὶ [[κύανος]] 40· καὶ ὅτι ὁ [[κύανος]] ἦτο ὁ μὲν αὐτοφυὴς ὁ δὲ σκευαστὸς [[ὥσπερ]] ἐν Αἰγύπτῳ 55· ἦτο [[ὡσαύτως]] καὶ [[εἶδος]] βερνικίου παρασκευαζομένου ἐξ ἀνθρακικοῦ χαλκοῦ, Ἱππ. 268. 31, Λουκ. Λεξιφ. 22, Παυσ. 5. 11, 12, Ἀνθ. Π. 6. 229 ([[ἔνθα]] [[εἶναι]] θηλ.). 2) ὡς θηλ. κυανοῦν τι [[ἄνθος]] φυόμενον ἐν τοῖς ἀγροῖς, ἐν τῷ σίτῳ ἢ ταῖς ζειαῖς, [[αὐτόθι]] 4. 1, 40, Πλίν. 21. 39. 3) [[εἶδος]] πτηνοῦ, Tichodroma muraria, καλουμένου [[οὕτως]] ἐκ τοῦ χρώματος, Ἀριστ. π. τὰ Ζ. Ἱστ. 9. 21, Αἰλ. π. Ζ. 4. 59. 4) θαλάσσιον [[ὕδωρ]], Ἡσύχ. ΙΙ. ὡς ἐπίθ. = [[κυάνεος]], Νικ. Θηρ. 438· συγκριτικόν τι καὶ ὑπερθ. κυανώτερος, -ώτατος, ἀπαντῶσι παρὰ Φιλοστρ. 772, Ἀνακρεοντ. 29, Ψευδο-Λουκ. Φιλοπάτρ. 21. (Ἴσως συγγενὲς τῷ Σανσαρ. ←yan-as (smoke), ←yâmas (dark)· Λιθ. szemas ([[φαιός]]), καὶ [[ἴσως]] [[ὡσαύτως]] τῷ [[κύαμος]] (κύαμοι μελανόχροες Ἰλ. Ν. 589).) Τὸ ῠ μηκύνεται ἐν δακτυλικοῖς στίχοις [[χάριν]] τοῦ μέτρου, πρβλ. [[κυάνεος]], [[κυανόπρῳρος]], [[κυανοχαίτης]], κτλ.
}}
{{bailly
|btext=ου (ὁ) :<br /><b>1</b> substance d’un bleu sombre employée pour colorer les ouvrages en métaux (armes, boucliers, <i>etc.</i>);<br /><b>2</b> sorte de minerai bleu employé en teinture;<br /><b>3</b> oiseau à plumage bleu.<br />'''Étymologie:''' cf. <i>skr.</i> çjâmas « obscur », çjânas « fumée ».
}}
{{Autenrieth
|auten=[[probably]] [[blue]] [[steel]], Il. 11.24, 35, and Od. 7.87.
}}
{{grml
|mltxt=ο (AM [[κύανος]], ο, η<br />Α και [[κυανός]])<br />βαθυκύανη, σκούρα [[μπλε]] [[χρωστική]] [[ουσία]], με την [[απόχρωση]] και τη [[στιλπνότητα]] του λαζουρίτη<br /><b>μσν.-αρχ.</b><br />το βαθυκύανο, κυανόμαυρο στιλπνό [[χρώμα]]<br /><b>αρχ.</b><br /><b>1.</b> ο [[λαζουρίτης]] [[λίθος]], από τη [[σκόνη]] του οποίου κατασκεύαζαν [[χρωστική]] [[ουσία]] για [[επίχριση]] τμημάτων όπλων και πανοπλιών και αντικειμένων από λίθο ή πλίνθο<br /><b>2.</b> η [[γαλαζόπετρα]] («κυανῴ ἢ μίλτῷ φορύξας [[ὕδωρ]]», Ιπποκρ.)<br /><b>3.</b> [[είδος]] πτηνού, πιθ. ο [[πετροκότσυφας]] («ἔστι δέ τις πετραῑος ᾧ [[ὄνομα]] [[κύανος]]... ποιεῑται δ' ἐπὶ τῶν πετρῶν τὰς διατριβάς», <b>Αριστοτ.</b>)<br /><b>4.</b> το [[φυτό]] κενταύριο<br /><b>5.</b> <i>([[κατά]] τον <b>Ησύχ.</b>)</i> το [[νερό]] της θάλασσας<br /><b>6.</b> <b>φρ.</b> «σκευαστὸς [[κύανος]]»<br />(σε [[αντιδιαστολή]] [[προς]] τον «αυτοφυή κύανο») [[κράμα]] κονιορτοποιημένου αζουρίτη και χυτής υάλου<br /><b>7.</b> <b>ως επίθ.</b> [[κυανός]], [[κυάνεος]].<br />[<b><span style="color: brown;">ΕΤΥΜΟΛ.</span></b> Δάνεια λ., πιθ. μικρασιατικής προελεύσεως, που συνδέεται με χεττιτ. <i>kuwanna</i>(<i>n</i>)- «[[χαλκός]], [[πολύτιμος]] [[λίθος]]». Η λ. απαντά ήδη στη Μυκηναϊκή (<i>kuwano</i> =[[κύανος]] ή [[κυανός]]).<br /><b><span style="color: brown;">ΠΑΡ.</span></b> [[κυανίζω]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κυάνεος]], [[κυανίτις]].<br /><b><span style="color: brown;">ΣΥΝΘ.</span></b> (Α' συνθετικό) [[κυανόχρους]], [[κυανωπός]]<br /><b>αρχ.</b><br />[[κυάναιγις]], [[κυανάμπυξ]], [[κυανανθής]], [[κυανάντυξ]], [[κυαναυγής]], [[κυαναύλαξ]], [[κυανέμβολος]], [[κυανοβαφής]], [[κυανοβενθής]], [[κυανοβλέφαρος]], [[κυανοβόστρυχος]], [[κυανοειδής]], [[κυανόθριξ]], [[κυανοκρήδεμνος]], [[κυανόπεζα]], [[κυανόπεπλος]], [[κυανοπλόκαμος]], <i>κυανοπλόκος</i>, [[κυανοπρώρειος]], [[κυανόπρωρος]], [[κυανόπτερος]], [[κυανοπτέρυξ]], [[κυανόστολος]], [[κυανόφρυς]], [[κυανοχαίτης]], [[κυανοχίτων]], [[κυανόχρως]], [[κυανώπης]].
}}
{{lsm
|lsmtext='''κύανος:''' -ου, ὁ,<br /><b class="num">I. 1.</b> [[κυανός]], με σκουρόχρωμο [[περιεχόμενο]], χρησιμοποιείται στην Ηρωική Εποχή για τη [[διακόσμηση]] έργων σε [[μέταλλο]], πιθ. [[μπλε]] [[ατσάλι]], σε Όμηρ.<br /><b class="num">2.</b> ως θηλ., μωβ-[[μπλε]] [[λουλούδι]] του σιταριού, σε Ανθ.<br /><b class="num">II.</b> ως επίθ., [[κυάνεος]], με συγκρ. και υπερθ. <i>κυανώτερος</i>, <i>-ώτατος</i>, σε Ανακρεόντ.
}}
{{elru
|elrutext='''κύᾰνος:'''<br /><b class="num">I</b> (ῠ) ὁ<br /><b class="num">1)</b> вороненая сталь (θριγκὸς κυάνοιο Hom.): [[δέκα]] οἶμοι [[μέλανος]] κυάνοιο Hom. десять полос черновороненой стали (на доспехах Агамемнона);<br /><b class="num">2)</b> синяя глазурь Luc.;<br /><b class="num">3)</b> предполож. синий дрозд Arst.
}}
{{elru
|elrutext='''κύᾰνος:''' <b class="num">II</b> (ῠ) ἡ василек Anth.
}}
{{elnl
|elnltext=κύανος -ου, ὁ donkerblauw email (glazuurlaagje). korenbloem.<br />κύανος -η -ον donkerblauw; donker.
}}
{{etym
|etymtx=Grammatical information: m.<br />Meaning: <b class="b2">name of a dark-blue substance, enamel, lapis lazuli, blue copper carbonate</b> (Il.); also name of a bird (Arist., Ael.; s. Thompson Birds s. v.) and a plant, <b class="b2">blue cornflower</b> (Plin.);<br />Dialectal forms: Myc. [[kuwano]].<br />Compounds: Often as 1. member, e.g. <b class="b3">κυανό-πρῳρος</b> <b class="b2">with dark-blue prow</b> (Hom., B.; <b class="b3">-πρῴρειος</b> metr. lengthening at verse-end, Risch 120), <b class="b3">-χαίτης</b> <b class="b2">with dark hair</b> (Hom.; Risch Sprachgesch. u. Wortbed. 389 ff.), <b class="b3">-πεπλος</b> <b class="b2">with dark cloth</b> (h. Cer., Hes.; Treu Von Homer zur Lyrik 244).<br />Derivatives: <b class="b3">κυάνεος</b> (<b class="b3">υ</b> metr. length.) <b class="b2">made of κ.</b>, usu. <b class="b2">dark-blue</b> (Il.; on the meaning Capelle RhM 101, 10 a. 35).<br />Origin: PG [a word of Pre-Greek origin]<br />Etymology: As Anat. LW [loanword] identical with Hitt. <b class="b2">kuu̯anna(n</b>)- <b class="b2">copper(blue), ornamental stone</b> (Friedrich Wb. after Götze). Cf. Danka and Witczak. IES 25 (1997) from <b class="b2">*ḱwm̥Hos</b>.
}}
{{mdlsj
|mdlsjtxt=<br /><b class="num">I.</b> [[cyanus]], a [[dark]]-[[blue]] [[substance]], used in the Heroic Age to [[adorn]] works in [[metal]], perh. [[blue]] [[steel]], Hom.<br /><b class="num">2.</b> as fem. the [[blue]] [[corn]]-[[flower]], Anth.<br /><b class="num">II.</b> as adj. = [[κυάνεος]], with comp. and Sup. κυανώτερος, -ώτατος, Anacreont.
}}
{{FriskDe
|ftr='''κύανος''': {kúanos}<br />'''Forms''': myk. ''ku''-''wa''-''no''(?).<br />'''Grammar''': m.<br />'''Meaning''': Ben. einer dunkelblauen Substanz, ‘Lasur- od. Blaustein, blaugefärbter Glasfluß, dunkelblaues Email’ (seit Il.), auch N. eines Vogels (Arist., Ael.; s. Thompson Birds s. v.) und einer Pflanze, [[Kornblume]] (Plin.);<br />'''Composita''' : Oft als Vorderglied, z.B. [[κυανόπρῳρος]] [[mit dunkelfarbigem Schnabel]] (Hom., B.; -πρῴρειος metr. Erweiterung am Versende, Risch 120), -χαίτης [[mit dunklen Haaren]] (Hom. usw.; Risch Sprachgesch. u. Wortbed. 389 ff.), -πεπλος [[mit dunklem Gewand]] (''h''. ''Cer''., Hes.; Treu Von Homer zur Lyrik 244).<br />'''Derivative''': avon [[κυάνεος]] (υ metr. gedehnt) ‘aus κ. gemacht’, gew. [[dunkelblau]] (vorw. poet. seit Il.; zur Bed. Capelle RhM 101, 10 u. 35).<br />'''Etymology''' : Als kleinasiat. LW mit heth. ''kuu̯anna''(''n'')- ‘Kupfer(blau), Schmuckstein’ identisch (Friedrich Wb. nach Götze).<br />'''Page''' 2,37
}}